Przełom XX i XXI wieku przyniósł światu dynamiczny rozwój sektora nowych technologii, w wyniku czego wykształciła się gospodarka oparta na wiedzy. Ten nowy sektor powstaje na pograniczu przemysłu i usług i przyczynia się do szybszego rozwoju gospodarczego świata.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Gospodarka światowa

III Gospodarka oparta na wiedzy

1. Pojęcie gospodarki opartej na wiedzy

Gospodarka oparta na wiedzy (GOW) to taka gospodarka, w której dominują innowacyjne sektory, duże znaczenie ma informatyzacja społeczeństwa oraz tzw. „kapitał ludzki”. Kluczowe branże w GOW związane są z nauką. Możemy wśród nich wyróżnić między innymi:

  • biotechnologię, bioinżynierię, inżynierię genetyczną
  • technologie informacyjne i telekomunikacyjne
  • nanotechnologię
  • technologie nowych materiałów i paliw

Rozwój GOW wiąże się z przemianami zachodzącymi w społeczeństwie i gospodarce opartej na tradycyjnej technologii. Główne zmiany zachodzą w przemyśle oraz usługach. Można wśród nich wymienić:

  • Poprawę wykształcenia ludności, pojawienie się dużej liczby osób z wyższym wykształceniem, zwłaszcza w obrębie nauk technicznych i przyrodniczych.
  • Pojawiają się nowe kierunku studiów związane z nowymi technologiami i nowoczesnym zarządzaniem.
  • Zmiana orientacji gospodarki z produkcji dóbr tradycyjnych na działalność usługową oraz produkcję dóbr wysoko zaawansowanych technologicznie.
  • Społeczeństwo skoncentrowane jest wokół wiedzy i informacji i zachodzą związane z tym zmiany społeczne.
  • Znaczny wzrost wydatków na edukację i naukę – sektor Badania+Rozwój.
  • Rozwija się branża finansowa związana z kredytowaniem działalności z sektora GOW.
  • Zanik tradycyjnych działalności gospodarczych opartych o wydobycie i przetwarzanie surowców za wyjątkiem surowców niezbędnych w nowych technologiach (np. miedź, krzem, lit).
  • Rozwój przedsiębiorczości i pojawianie się start-upów oraz wspierających je instytucji otoczenia biznesu – domów przedsiębiorcy, inkubatorów przedsiębiorczości, organizacji pozarządowych.

Działalność z zakresu GOW jest także wspierana w Unii Europejskiej przez programy operacyjne takie jak: Innowacyjna Gospodarka (2007-2013), Kapitał Ludzki (2014-2020), Inteligentny Rozwój (2014-2020). Także polski rząd podjął pewne działania w celu wspierania GOW. Warto wspomnieć o programie tzw. „kierunków zamawianych”, których studiowanie wiązało się ze specjalnym stypendium rządowym. W latach 2007-2013 należały do nich np. informatyka, fizyka, biotechnologia, automatyka i robotyka i wiele innych. Tymczasem od 2019 r. państwo finansuje wysokie stypendia dla wszystkich doktorantów uczących się w nowo utworzonych szkołach doktorskich (dotychczas jedynie część z nich mogła liczyć na pomoc finansową państwa).

2. Wydatki państw świata na sektor B+R. Kapitał ludzki

Aby osiągnąć sukces w rozwoju GOW potrzebne są pieniądze. Te najczęściej wydawane są z krajowym lub w przypadku UE – wspólnotowych budżetów. Wydatki państwa na sektor Badania+Rozwój mierzy się jako relację w stosunku do PKB. Państwa innowacyjne wydają z reguły powyżej 2% PKB na sektor B+R, państwa mało innowacyjne – znacznie mniej.

Państwa świata według wydatków na sektor B+R (ang. R+D) w 2015 r.

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Spending_on_research_and_development_as_share_of_GDP%2C_OWID.svg/400px-Spending_on_research_and_development_as_share_of_GDP%2C_OWID.svg.png

W światowej czołówce innowatorów znajdują się wysoko rozwinięte państwa świata, choć nie wszystkie. Bezdyskusyjnymi liderami w 2018 roku byli: Izrael (4,9% PKB PPP), Korea Południowa (4,3%) oraz Japonia, Szwecja i Finlandia (po 3,2%). Wydatki na poziomie 3% i powyżej miały także: Tajwan, Austria, Dania i Szwajcaria. Łącznie 19 państw miało wydatki powyżej 2%. Co może zaskakiwać, w tej grupie z wynikiem 2,2% znajdują się także Chiny, która uwzględniając parytet siły nabywczej wydawały najwięcej (nominalnie) pieniędzy na B+R na świecie. Polska wydaje około 1,2% swojego PKB na ten cel co powoduje, że wciąż jesteśmy daleko w tyle za najbardziej innowacyjnymi gospodarkami.

Wydatki na B+R w Unii Europejskiej w 2018 r.

Źródło: https://sciencebusiness.net/sites/default/files/inline-images/R%26D-expenditure%202018.png

Kapitał ludzki jest pierwszym i najważniejszym filarem rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Pod tym pojęciem rozumie się wiedzę i umiejętności pracowników, ale też ich mobilność czy motywacja. To właśnie za sprawą kapitału ludzkiego możliwe jest zaistnienie pozostałych filarów. Wartość ta ma charakter niematerialny i wymaga właściwego zarządzania, by efektywnie z niej korzystać. Umiejętnie wykorzystany kapitał ludzki pozwala na przyspieszenie wzrostu innowacyjnych sektorów gospodarki opartych o kompetencje pracowników.

3. Społeczeństwo informacyjne

Na skutek rozwoju GOW tworzy się społeczeństwo informacyjne. To właśnie informacja staje się kluczowym zasobem w gospodarce opartej na wiedzy. Głównymi przejawami kształtowania się społeczeństwa informacyjnego są:

  • Rozwój sektora firm z branży informacji i telekomunikacji.
  • Powszechne wykorzystanie urządzeń mobilnych oraz powszechny dostęp i wykorzystanie Internetu.
  • Pojawienie się telepracy – aktywności zawodowych podejmowanych zdalnie (w tym „home office”).
  • Rozwój e-learningu – kształcenia na odległość z wykorzystaniem Internetu.
  • Rozwój handlu elektronicznego czyli zakupów dokonywanych przez Internet.
  • Rozwój telemedycyny – w tym porad lekarskich świadczonych online lub telefonicznie.
  • Rozwój elektronicznej administracji i możliwości załatwienia spraw urzędowo-podatkowych przez Internet.

Możliwość rozliczenia podatków przez Internet to duża wygoda dla obywateli

Źródło: Opracowanie własne.

Powstanie społeczeństwa informacyjnego niesie za sobą tak zalety jak i wady.

Pozytywne skutki rozwoju społeczeństwa informacyjnego:

  • Wzrost komunikatywności społeczeństwa za sprawą możliwości łatwego i szybkiego nawiązywania kontaktów za pośrednictwem portali społecznościowych i aplikacji komunikacyjnych.
  • Większa łatwość w znalezieniu partnera za sprawą portali i aplikacji randkowych.
  • Możliwość darmowej lub bardzo taniej łączności przez Internet oraz obniżenie kosztów połączeń telefonicznych.
  • Większa wygoda korzystania z różnego rodzaju usług np. hotelarskich czy handlu, dzięki możliwości robienia rezerwacji i zakupów przez Internet.
  • Szybsze i ułatwione załatwianie spraw urzędowych.
  • Oszczędność czasu i pieniędzy, dzięki możliwości załatwienia większości spraw bez wychodzenia z domu.
  • Łatwiejszy dostęp do wykształcenia dzięki pojawieniu się e-learningu.
  • Rozwój branży informacyjno-telekomunikacyjnej oraz branży przemysłu wysockich technologii zapewniających oprogramowanie i narzędzia dla społeczeństwa informacyjnego.
  • Rozwój nowych branż z zakresu rozrywki (ang. Entertainment), zupełnie dotychczas nieznanych np. gier komputerowych.
  • Łatwy dostęp do kultury i rozrywki, dzięki ich dostępności w Internecie oraz ich niższy koszt.
  • Pojawienie się i rozwój dokumentów cyfrowych i cyfrowych nośników danych umożliwiających łatwiejsze ich gromadzenie.
  • Telemedycyna i dostęp do e-recept usprawnia służbę zdrowia.

Internet zrewolucjonizował wiele dziedzin życia opartych o kontakt z innymi osobami

Źródło: https://www.digitalninja.pl/wp-content/uploads/2020/04/Meeting5-scaled.jpg


Negatywne skutki rozwoju społeczeństwa informacyjnego:

  • Zastąpienie tradycyjnych form komunikowania „face to face” przez komunikację cyfrową.
  • Uzależnianie się do Internetu i rozrywek dostarczanych przez świat wirtualny.
  • Rozpowszechnianie się treści patologicznych bez ograniczeń (np. patrostreaming).
  • Schamienie części społeczeństwa na skutek poczucia bezkarności w wyrażaniu dowolnych treści i poglądów w Internecie, pojawienie się zjawiska Hejtu.
  • Pojawienie się problemu wykluczenia cyfrowego osób, które wykształciły się w społeczeństwie tradycyjnym.
  • Pojawienie się zjawiska SPAMu i innych nachalnych, niechcianych działań promocyjnych.
  • Ryzyko łatwego wykradnięcia danych osobowych i ich wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem.
  • Ryzyko śledzenia aktywności prywatnej w Internecie.
  • Pojawienie się „Fake Newsów” oraz zamierzonych działań manipulacyjnych i dezinformacyjnych.
  • Pojawienie się przestępczości elektronicznej w tym związanej z kradnięciem tożsamości oraz łamaniem praw autorskich, a także cyberterroryzmu.
  • Pojawienie się chorób cywilizacyjnych związanych z długotrwałym spędzaniem czasu przez komputerem lub ze smartfonem np. otyłości czy schorzeń kręgosłupa.

Cyberprzestępczosć to poważne zagrożenie w XXI wieku

Źródło: https://www.radiomaryja.pl/wp-content/uploads/2017/10/hacker-cyberterroryzm.jpg