Procesy egzogeniczne

Erozyjna działalność morza, polega ona na stopniowym niszczeniu brzegu morskiego przez nieustannie napierające morskie fale. Proces cechuje się rozpieraniem przez morską wodę szczelin w skałach oraz podmywaniem brzegów. Cały czas występuje też ścieranie skał nabrzeża przez wodę i niesiony przez nią drobny materiał skalny. Prowadzi do cofania się wybrzeża klifowego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proces nadbudowywania skał.

Jeden ze skutków akumulacyjnej działalności rzeki w biegu dolnym, nagromadzenie osadów rzecznych, na których mogą tworzyć się bardzo żyzne gleby – mady rzeczne. Dotyczy to szczególnie terasy zalewowej, gdzie drobnoziarnisty materiał nanoszony jest w trakcie powodzi.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wydm tworzonych przez wiatr, najczęstszy typ wydmy na pustyni piaszczystej, ma kształt łuku (sierpa). Powstaje w miejscach, gdzie występuje luźny materiał skalny. Ponieważ ramiona wydmy są lżejsze od jej centrum – są one przesuwane zgodnie z kierunkiem wiatru szybciej niż środek wydmy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Teoretycznej głębokość, do której rzeka mogłaby wyerodować dno, jest ona najczęściej równa poziomowi morza, choć lokalnie wysokość ta może być inna (np. z powodu występowania dopływu).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Trzeci i ostatni z etapów ruchu wody w rzece od źródła do ujścia. Obejmuje odcinek ujściowy. W tej fazie woda w rzece znacząco zmniejsza prędkość i zdolność erozyjna maleje prawie do zera, gwałtownie wzrasta natomiast akumulacja. Występują procesy i formy terenu takie jak:

• Aluwia
• Mielizny
• Delta
• Estuarium

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pierwszy z trzech etapów ruchu wody w rzece od źródła do ujścia. Obejmuje odcinek źródłowy. W tej fazie woda w rzece płynie szybko i ma największą siłę, dlatego erozja przeważa nad akumulacją. Występują procesy i formy terenu takie jak:

• Erozja wgłębna (denna)
• Erozja wsteczna
• Kaptaż
• Dolina V-kształtna
• Wodospady
• Katarakty i szypoty (żebra skalne)
• Kaskady
• Kocioła (nisza) eworsyjna
• Otoczaki

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Drugi z trzech etapów ruchu wody w rzece od źródła do ujścia. Obejmuje odcinek między źródłem i ujściem. W tej fazie woda w rzece zwalnia i jej siła nośna spada, dlatego erozja zmniejsza się, a akumulacja wzrasta. Oba oddziaływania mają podobną wielkość. Występują procesy i formy terenu takie jak:

• Erozja boczna
• Ławice
• Bystrza
• Plosa
• Meandry
• Starorzecza

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ruch rzeki w trakcie jej przemieszczania od źródła do ujścia. Dzieli się na trzy etapy, w których dominują różne procesy rzeźbotwórcze:

• Bieg górny
• Bieg środkowy
• Bieg dolny

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rodzaj rumowiska skalnego powstającego w procesie ruchów masowych (obrywanie), tworzące duży zbiór większych i mniejszych fragmentów zniszczonych skał.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu powstała na skutek procesu deflacji. Pokrywa skalna większego materiału (głazy, żwir), która nie uległa deflacji ze względu na swój ciężar, podczas gdy materiał lżejszy został usunięty.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu powstała na skutek procesu korazji. Wąskie, wyżłobione przez wiatr zagłębienie o wydłużonym kształcie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu środkowym. To przewężenia i wypłycania tworzące się między ławicami, którymi woda płynie ze zwiększoną prędkością.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, to specyficzny rodzaj spełzywania, który występuje w warunkach gorącego i wilgotnego klimatu i obejmuje znacznie głębsze masy gruntu, mimo obecnej bujnej roślinności i silnie rozwiniętych systemów korzeniowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch rodzajów erozyjnej działalności wiatru, wywiewanie luźnego i lekkiego materiału skalnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch rodzajów ujść rzecznych. Powstaje, gdy rzeka uchodzi do morza o słabych pływach morskich, niewielkich prądach przybrzeżnych i płytkim wybrzeżu. W ten sposób dochodzi do nadbudowywania ujścia wgłąb morza, a rzeka rozlewa się na boki (ze względu na przeszkadzający jej akumulowany materiał) i uchodzi do niego wieloma odnogami.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z trzech głównych procesów lodowca górskiego i lądolodu, działalność polerująca, wygładzanie skał podłoża po których przemieszcza się lodowiec (lub lądolód) za pomocą lodu lodowcowego i uwięzionych w nim transportowanych skał.

Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z trzech głównych procesów lodowca górskiego i lądolodu,  polega na wyrywaniu z podłoża dużych bloków skalnych i ich przenoszenie, czasami (w przypadku lądolodów) na odległości sięgające nawet tysięcy kilometrów (w przypadku lodowca górskiego oczywiście na odległość znacznie mniejszą).

Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zagłębienie obejmujące koryto z wszystkimi terasami rzeki. Różni się ona swoim wyglądem w kolejnych etapach biegu rzeki.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z erozyjnych form utworzonych przez lodowiec górski, należy do najrozleglejszych form polodowcowych w górach, powstaje w wyniku wdarcia się jęzora lodowcowego do doliny rzeki górskiej (V-kształtnej) i zniszczenia (pocięcia) jej podstawy przez boki jęzora lodowcowego w wyniku czego kształt “V” zmieniany jest w kształt typu “U”.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch rodzajów doliny rzecznej, powstający w biegu dolnym w procesie akumulacji i nadbudowywania rozległych teraz rzecznych. Dolina jest szeroka, a woda płynie wolno w korycie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch rodzajów doliny rzecznej, powstający w biegu górnym rzeki w procesie erozji wgłębnej (dennej). Dolina jest wąska, a woda płynie szybko w korycie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z erozyjnych form utworzonych przez lodowiec górski, rodzaj bocznej doliny górskiej, która przez jęzor lodowca została odcięta od doliny głównej i znajduje się wyżej niż dolina główna przekształcona w dolinę U-kształtną. Sama mogła być źródłem mniejszego lodowca górskiego (łączącego się w przeszłości z jęzorem lodowca głównego).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, zbiór dużej ilości nacieków jaskiniowych zwisających ze stropu jaskini.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Nietypowa i trudna w jednoznacznej klasyfikacji forma (najczęściej zaliczana do akumulacyjnych form glacjalnych), mająca cechy zarówno akumulacyjne jak i erozyjne, utworzona przez lód lądolodu, ale także przy udziale procesów fluwioglacjalnych. Ma charakter podłużnego garba zbudowanego z gliny, który powstaje w wyniku usypywania materiału skalnego pod lodem lądolodu, następnie wymodelowania ich kształtu przez przesuwający się lądolód oraz płynące pod nim wody. Zwykle występują w dużych grupach tworząc tzw. pole drumlinowe. Mają kształt odwrotny do mutonów – stromy od kierunku nachodzenia lądolodu i łagodny po przeciwnej stronie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z trzech głównych procesów lodowca górskiego i lądolodu, zdzieranie materiału skalnego z podłoża przez czoło lodowca (lądolodu) i następnie jego wciąganie wgłąb lodu lodowcowego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z akumulacyjnych form glacjalnych, duża skała z reguły o wielkiej masie (liczonej nawet w tonach), którą lądolód przetransportował na setki lub tysiące kilometrów i pozostawił w miejscu wytopienia. Są jednym z najważniejszych markerów obecności lądolodu na danym obszarze, gdyż często minerały z których są zbudowane nie występują naturalnie na obszarze ich położenia (co świadczy o miejscach, z których lądolód je przywlekł).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proces niszczenia skał.

Jeden z procesów rzeźbotwórczej działalności rzeki w biegu środkowym. Czynnikiem sprawczym procesu jest przeskakujący między brzegami rzeki nurt, który naprzemiennie eroduje prawe i lewe brzegi rzeki. W tym samym czasie po drugiej stronie erodowanego brzegu wolniej płynąca woda akumuluje osady, zabudowując ten fragment koryta. W ten sposób jeden brzeg jest niszczony (brzeg jest w tym miejscu stromy, a koryto głębsze), a przeciwległy – narasta (nachylenie brzegu jest łagodny, a koryto płytkie). Prowadzi to do powstawania zakoli rzecznych – meandrów. Wpływ na przebieg procesu ma także siła Coriolisa, która prowadzi do silniejszego podmywania brzegów prawych na półkuli północnej i lewych na półkuli południowej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z procesów rzeźbotwórczej działalności rzeki w biegu górnym. Ze względu na dużą prędkość płynącej wody, rzeźbi ona dno koryta i prowadzi do powstawania charakterystycznego jego kształtu (w profilu poprzecznym) w postaci litery „V”.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z procesów rzeźbotwórczej działalności rzeki w biegu górnym, zachodzi najczęściej w okolicy wodospadów. Płynąca woda podcina próg skalny od dołu, prowadząc nieuchronnie do oberwania jego wystającej części, a w konsekwencji – do jego cofnięcia i wydłużenia koryta. Gdy proces taki zachodzi w odcinku ujściowym, może prowadzić do kaptażu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch rodzajów ujść rzecznych. Powstaje w miejscu, gdzie pływy morskie (lub prądy przybrzeżne) są silne. Nanoszony przez wodę materiał jest sukcesywnie wymywany przez morze, które wdziera się wgłąb koryta rzeki i stale je poszerza. W ten sposób ujście zmienia się w jeden długi i szeroki lejek (estuarium).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Długa, wąska i kręta zatoka morska o stromych brzegach, ciągnąca się z reguły na dziesiątki kilometrów. Powstaje w wyniku zalania przez morze utworzonych przez lodowiec górski dolin u-kształtnych. Tworzy krajobraz wybrzeża fiordowego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form powstała na skutek procesu korazji. Skała oszlifowana przez wiatr cechująca się wyraźnie zarysowanymi krawędziami (graniami).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form rzeźby wysokogórskiej powstającej przy udziale lodowca górskiego, wyostrzona krawędź góry, ostry i skalisty szczyt, której pochodzenie (zwłaszcza w dolnych partiach) może być spowodowane zdzieraniem przez przemieszczający się jęzor lodowca.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu powstała na skutek procesu korazji. Pojedyncza skała o kształcie zbliżonym do grzyba (węższa u podstawy, szersza w czapie), utworzona w wyniku silniejszego oszlifowania dolnej części skały przez wiatr.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego, proces rozpadu minerałów pod wpływem wody na część kwaśną i zasadową. Dotyczy głównie krzemianów i skaleni.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu powstała na skutek procesu korazji. Ostry, oszlifowany grzbiet skalny oddzielający od siebie bruzdy korazyjne.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, naturalna pusta przestrzeń (np. w skałach wapiennych) o dużych rozmiarach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Część osuwiska, która w procesie przemieszczenia uległa zmieszaniu i utworzyła chaotyczną formę skalną na przedpolu niszy osuwiskowej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Fragment terenu objęty wieloletnią zmarzliną, który w procesie soliflukcji ześlizguje się grawitacyjnie w dół.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z procesów w biegu górnym rzeki, zachodzący na skutek erozji wstecznej. Cofająca się w górę swojego biegu (w okolicy swojego źródła) rzeka może napotkać inną – sąsiadująca rzekę. W wyniku przecięcia jej biegu dochodzi do jej przechwycenia (kaptażu).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form rzeźby wysokogórskiej powstającej przy udziale lodowca górskiego, strzelisty szczyt górski wyerodowany u podnóża przez erozję wsteczną pola firnowego powiększającego swój obszar.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu górnym i środkowym rzeki, seria małych wodospadów utworzonych na skupisku wielu następujących po sobie progów skalnych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu górnym rzeki, twarde skały krystaliczne niepoddające się erozji rzecznej – rodzaje progów rzecznych pełniących funkcję małej zapory. Często występują one na skraju wodospadów, ale nie jest to regułą, mogą występować także w zwykłym nurcie rzeki, samemu tworząc mini-wodospad prowadząc do spiętrzenia wody.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z akumulacyjnych form fluwioglacjalnych, pojedynczy, z reguły niewysoki pagórek piaszczysto-żwirowy, powstający w szczelinach lodowcowych, gdzie gromadziła się woda z topniejącego lądolodu i deponowała luźny materiał skalny.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Forma ukształtowania linii brzegowej, typ brzegu wysokiego. Wyglądem przypomina ścianę skalną (urwisko), graniczące bezpośrednio z morzem.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ klimatu występujący na przedpolu lądolodu, zimny i surowy. Teren pod jego wpływem jest całkowicie lub prawie całkowicie pozbawiony roślinności co sprzyja działalności eolicznej, a zwłaszcza deflacji lessu i jego transportu na duże odległości, a następnie akumulowaniu w postaci pokryw lessowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu górnym rzeki. To zagłębienia wyżłobione przez rumowisko skalne obracane w skutek ruchu wirowego wody w rzece na przedpolu wodospadu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z erozyjnych form utworzonych przez lodowiec górski, pozostaje ukryty, dopóki wypełnia go pole firnowe. Ujawnia się, w momencie gdy klimat ociepla się i lodowiec zanika. To kotlinowate zagłębienia utworzone w wyniku powiększanie się obszaru i pogłębienia pola firnowego, otoczone wyższymi partiami górskimi najczęściej z trzech stron. Kotły po wytopieniu lodowca często przeistaczają się w jeziora górskie zwane jeziorami cyrkowymi (karowymi), ale nie zawsze musi się tak stać.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, pionowe połączenie między fragmentami jaskini.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, fragment jaskini dużych rozmiarów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch rodzajów erozyjnej działalności wiatru, polega na niesieniu przez wiatr lekkiego materiału (pyłu i piasku), który napotyka przeszkodę w postaci większych bloków skalnych. Wiatr uderza o te skały niesionym materiałem i szlifuje jego powierzchnię. Ze względu na ograniczoną siłę wiatru, najintensywniej zachodzi do około 30 cm nad powierzchnią ziemi (gdzie unoszone są największe odłamki skalne zdolne do szlifowania).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, poziome połączenie między fragmentami jaskini.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Podłużne zagłębienie terenu, którym płynie woda rzeki. W biegu górnym przyjmuje kształt zbliżony do litery “V”, a w biegu dolnym do litery “U”.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Piaszczysty wał podobny do mierzei, ale mający połączenie z lądem tylko z jednej strony (i tylko z jednej strony narastający) oraz nieodcinające całkowicie akwenu, prowadzi do powstawania pół-otwartych zatok.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, nietypowa, podobna do ostańca krasowego, ale zwykle o znacznie większych wymiarach i bardziej pionowym charakterze, jest jednym z przykładów rzeźby krasowej występującej w klimacie międzyzwrotnikowym. Może występować także jako element linii brzegowej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego, proces rozpuszczania skał pod wpływem kwasu węglowego (H2CO3), prowadzący do powstania charakterystycznych form rzeźby krasowej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Część morza (płytka zatoka) odcięta od właściwego akwenu przez piaszczysty wał, np. lido. Przeważnie ma charakter równoległy do linii brzegowej. Najczęściej mają trwałe lub okresowe połączenie z morzem o niskiej wydajności wymiany wody.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, proces przypominający powódź (lawinę) błotną, ale będący ścisłym skutkiem aktywności wulkanicznej i odnoszący się do przemieszczania mas popiołu w dół stożka wulkanicznego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, jest najgwałtowniejszym i najniebezpieczniejszym ze wszystkich z nich. Obejmuje nagłe przemieszczenie ciężkiego śniegu, lodu i mas skalnych na obszarach górskich.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, niewielkie zagłębienie o kolistym kształcie, powstałe na skutek rozpuszczania krasu na powierzchni terenu lub zapadnięcia podziemnych pustek krasowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Piaszczysty wał wyrastający ponad poziom morza, w pewnej odległości od brzegu, tworzony przez fale rozbijające się z dala od brzegu i osadzające tam niesiony materiał.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Część morza (płytka zatoka) odcięta od właściwego akwenu przez piaszczysty wał np. lido. Powstają w wyniku odcinania ujściowych odcinków rzek np. przez kosę.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu środkowym rzeki. To piaszczysta łacha przebiegająca równolegle do koryta rzeki, między którą tworzą się bystrza.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów terasy rzecznej,  fragment doliny rzeki obejmujący koryto oraz najniższą terasę, czyli terasę zalewową.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, forma nacieku jaskiniowego podobna do stalaktytu ale pusta w środku.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu środkowym. To wijący się fragment koryta, który tworzy zakole kształtem przypominające podkowę, które może zostać z czasem odcięte i przeistoczyć się w starorzecze.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden ze skutków akumulacyjnej działalności rzeki w biegu dolnym, piaszczyste wypłycenie w obrębie koryta, ujawniające się najczęściej w czasie niżówki, stale przemieszczające się w dół rzeki.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Piaszczysty wał, rodzaj kosy odcinający fragment zatoki morskiej od pełnego akwenu, narastający z obu stron zatoki lub brzegu, albo narastający z jednej strony ale prowadzący do całkowitego lub prawie całkowitego odcięcia zatoki. Mierzeja oddziela od morza zalew lub zatokę.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, wypełnione wodą z dużą zawartością węglanu wapnia zagłębienie na dnie jaskini krasowej, w której mogą powstawać perły jaskiniowe.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Podstawowa akumulacyjna forma terenu powstała na skutek działalności lodowców górskich i lądolodów. Wyróżnia się:

• Morenę czołową (lodowiec górski i lądolód)
• Morenę denną (lodowiec górski i lądolód)
• Morenę boczną (lodowiec górski)
• Morenę środkową (lodowiec górski)

Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z akumulacyjnych forum utworzonych przez lodowiec górski, powstaje w wyniku usypywania niesionego przez jęzor lodowca górskiego materiału skalnego wzdłuż jęzora po obu jego bocznych krawędziach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z akumulacyjnych forum utworzonych przez lodowiec górski lub lądolód, powstaje w wyniku usypania materiału pchanego przez lodowiec (lub lądolód) na przedpolu jęzora lodowca górskiego lub czoła lądolodu. Ma kształt wału skalnego usypanego poprzecznie do kierunku ruchu jęzora lodowcowego (lub lądolodu).

Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z akumulacyjnych forum utworzonych przez lodowiec górski lub lądolód, powstaje w wyniku zdarcia podłoża i rozsypania na nim materiału niesionego przez jęzor lodowca (lub masę lądolodu), która została wtłoczona do jego wnętrza i wydostała się wraz z jego wytopieniem. Ma charakter falisty i rozległy (zwłaszcza w przypadku lądolodów).

Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z akumulacyjnych forum utworzonych przez lodowiec górski, efekt połączenia dwóch moren bocznych dwóch sąsiadujących lodowców górskich biegnących obok siebie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z erozyjnych form utworzonych przez lodowiec górski lub lądolód, pagórek lub masyw skalny o nietypowym kształcie – wygładzony stok o niewielkim nachyleniu od strony nasuwania się lodowca (lub lądolodu) i silnie zdarty mocno nachylony stok po drugiej stronie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu powstała na skutek procesu deflacji. Rozległe zagłębienie, z którego usunięto wierzchnią warstwę lekkiego materiału skalnego (piasków i pyłów). Gdy proces deflacji jest intensywny może prowadzić do tak silnej erozji, że odsłonięta zostanie warstwa wodonośna wód podziemnych. Prowadzi to do powstawania na pustyni oazy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wyerodowane zagłębienie w skałach powstające bezpośrednio pod klifem, na skutek abrazyjnej działalności morza.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Część osuwiska, która mimo przemieszczenia zachowała spoistą strukturę skał.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Szczyt skalny (górski), wystający ponad pokrywę lodową na pustyni lodowej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Część wody w korycie rzeki, występująca zwłaszcza w biegu środkowym. Cechuje się on największą siłą erozyjną i przeskakując między prawym i lewym brzegiem przyczynia się do powstawania meandrów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zbiornik wody powierzchniowej i otaczającej go roślinności na pustyni, powstały na skutek przecięcia poziomu wód gruntowych w procesie mocno nasilonej deflacji.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z klasycznych rodzajów ruchów masowych, powoduje nagłe oberwanie się pojedynczego dużego bloku skalnego lub całej ściany skalnej i zgromadzeniu zniszczonego materiału u podnóża wzniesienia w postaci blokowiska skalnego. Przyczyną procesu jest  podobnie jak w przypadku odpadania, rozluźnienie materiału przez zachodzące procesy wietrzenia i erozji, ale zamiast pojedynczych ziaren przesunięciu ulegają znacznie większe ilości materiału.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z klasycznych rodzajów ruchów masowych, zachodzi na skutek rozluźnienia pojedynczych ziaren, okruchów lub bloków skalnych (najczęściej w procesie wietrzenia), dotyczy głównie obszarów górskich i skał o dużej twardości. Odłączony materiał toczy się powoli w dół wzniesienia, rzeźbiąc (okresowo także z udziałem spływającej wody) żleby czyli podłużne rynny na stokach. U podnóża stoku materiał gromadzi się w stożek usypiskowy zwany także piargiem (w Tatrach).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu powstała na skutek procesu deflacji. Stromy pagórek o większej od sąsiadującego obszaru wytrzymałości na erozję (ze względu na budowę lub porastająca je roślinność), powstaje na skutek wywiania materiału otaczającego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, wzniesienie skał wapiennych o zwykle stromych lub zaokrąglonych (mogot) zboczach. Powstaje albo jako skutek zniszczenia skał otaczających o mniejszej wytrzymałości, albo jako efekt obniżenia lub zapadnięcia otaczającego terenu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z klasycznych rodzajów ruchów masowych, obejmuje szerokie spektrum szybkiego przesunięcia całych mas ziemi w dół w sposób przypominający siadanie. Może dotyczyć zarówno luźnej zwietrzeliny, skał, albo ziemi. W efekcie tworzy się osuwisko z niszą osuwiskową (w części osuwiska, która zachowała spoistość, ale uległa przesunięciu) oraz jęzor osuwiskowy (w części zmieszanego chaotycznie materiału na przedpolu osuwiska).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Forma terenu ukształtowana w procesie ruchów masowych (osuwanie), zbiór ziemi, skał i zwietrzeliny w całości gwałtownie przemieszczonej. Składają się z niszy osuwiskowej oraz jęzora osuwiskowego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Skała powstająca w biegu górnym rzeki w wyniku stopniowego ocierania, rozdrabniania i obtaczania rumowiska niesionego przez rzekę.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z akumulacyjnych form fluwioglacjalnych, wydłużony (nawet na kilkaset kilometrów), niezbyt wysoki pagórek utworzony z piasku i żwiru przez wody biegnące pod lądolodem w jego szczelinach lub tunelach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wklęsła forma terenu, rodzaj suchej doliny o płaskim dnie, okresowo lub sporadycznie wypełniającej się wodą. Kształt doliny ma charakter bliższy literze U, ale ściany nie są tak strome jak w przypadku wąwozu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Fragment dna morskiego bezpośrednio sąsiadującego z klifem, rzeźbiony przez erodowany z klifu materiał skalny.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Fragment dna morskiego bezpośrednio sąsiadującego z klifem, miejsce akumulacji  osadów wyerodowanych ze ściany klifu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Piaszczysty, płaski fragment wybrzeża graniczący bezpośrednio z morzem, mający nieustanny kontakt z wodą morską, często zmieniający swój rozmiar i ukształtowanie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu środkowym. Powstaje w miejscu wolnym od ławic lub na erodowanym brzegu meandrującej rzeki. To zagłębienie i poszerzenie koryta, którym woda płynie wolniej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Obszar, którego dominujące formy rzeźby terenu powstały w wyniku działalności rzeźbotwórczej morza.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, obejmująca największy obszar, płaskodenne zagłębienie rozpuszczonych skał wapiennych na powierzchni Ziemi, najczęściej mające charakter kotlin o stromych zboczach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, zagłębienie w skałach wapiennych, którym woda powierzchniowa wpływa do jaskini – pod powierzchnię ziemi. Wyrzeźbione przez spływającą w dół wodę.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z erozyjnych form fluwioglacjalnych, dawna dolina rzeki płynącej przed czołem topniejącego lądolodu wzdłuż jego czoła (poprzecznie do kierunku nasuwania lądolodu) – odprowadzająca do morza wodę z topiącego się lądolodu. Zazwyczaj są bardzo długie (setki kilometrów) i względnie szerokie w porównaniu z korytami współczesnych rzek. Powstawanie pradolin jest skutkiem dłuższego postoju lądolodu w danym miejscu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zespół procesów rzeźbotwórczych, wywołanych energią procesów zachodzących na powierzchni Ziemi. Zaliczamy do nich:

• wietrzenie (w tym krasowienie)
• ruchy masowe
• procesy fluwialne
• procesy glacjalne
• procesy fluwioglacjalne
• procesy eoliczne
• procesy rzeźbotwórczej działalności morza (w tym abrazję)

Działalność rzeźbotwórcza wiatru.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Działalność rzeźbotwórcza wód płynących (rzek).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Procesy będące wynikiem rzeźbotwórczej działalności wody z topniejącego lądolodu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Procesy będące wynikiem rzeźbotwórczej działalności lodu lodowcowego tak w lodowcach górskich jak i lądolodach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej

Miejsce na ziemi z reguły o dużej powierzchni, cechujące się bezdeszczowym lub prawie bezdeszczowym klimatem, pozbawione w całości lub prawie w całości flory i fauny. Wyróżniamy typy pustyń:

• Ilastą (takyr/playa)
• Piaszczystą (Erg)
• Żwirową (Serir)
• Kamienistą (Hamada)
• Lodową

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów pustyni, zbudowana z wyschniętego, spękanego iłu. Okresowo (po opadach) zamienia się w obszar błotny.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów pustyni, zbudowana głównie z mniejszych i większych bloków skalnych (kamieni i głazów).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów pustyni, złożona w całości z lodu bez materiału na powierzchni skalnego za wyjątkiem nunataków.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów pustyni, zbudowana głównie z luźnego piasku, cechuje się obecnością licznych wydm.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów pustyni, zbudowana głównie z piasku gruboziarnistego i żwiru.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Podwodny, zwykle równoległy do brzegu piaszczysty wał przybrzeżny (mielizna) często zalegający bardzo płytko pod wodą. Potrafi ciągnąć się nawet na wiele kilometrów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna akumulacyjnych form eolicznych, drobniutkie skalne “fale” usypane najczęściej z piasku. Przypominają swoim wyglądem zmarszczki lub grzbiety przeplatane niewielkimi obniżeniami.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego, minerały z udziałem wody przekształcają się w roztwór. Niektóre minerały (np. chlorki) takie sól, węglan wapnia czy gips, są szczególnie podatne na to wietrzenie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Przemieszczanie się materiału skalnego za sprawą grawitacji pod wpływem siły ciężkości. Ciężar skał czasami pokonuje zdolność materiału do utrzymania jego ciągłości. W wyniku przerwania spoistości materii dochodzi do jej przemieszczenia w dół. Niezbędnym warunkiem jest jakiekolwiek nachylenie terenu.

Klasycznymi rodzajami ruchów masowych są:

• Odpadanie
• Obrywanie
• Osuwanie
• Spełzywanie
• Spływanie

Nietypowymi rodzajami ruchów masowych są:

• Soliflukcja
• Lawina
• Lahar
• Spłukiwanie
• Cieczenie

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Materiał skalny niesiony przez wodę w rzece wyerodowany w jej górnym biegu i transportowany w dół rzeki.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu powstała na skutek procesu deflacji. Małe zagłębienie o wydłużonym kształcie, które powstało w piasku na skutek jego wywiania między obszarami o większej odporności na erozję.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z erozyjnych form fluwioglacjalnych, podłużne zagłębienie, utworzone przez wody płynące pod topniejącym lądolodem pod dużym ciśnieniem (stąd silna erozja podłoża), są wąskie i bardzo długie oraz względnie głębokie. Obecnie często wypełnia je woda i powstają w nich jeziora rynnowe.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z erozyjnych form utworzonych przez lodowiec górski, widoczne zarysowania i oberwania niewielkich fragmentów skał na ich powierzchni (często występujące także na powierzchni mutonów) lub oszlifowane bloki skalne w wyniku nasuwania się jęzora lodowca (lub czoła lądolodu).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Formy terenu powstałe pod wpływem rozpuszczania skał wapiennych przez kwas węglowy (H2CO3).

Do form powierzchniowych należą:

• Lejek krasowy
• Uwał
• Polje
• Żłobki i żebra krasowe
• Ponor
• Zapadlisko krasowe
• Wywierzysko
• Ostaniec krasowy
• Kras wieżowy

Do form podziemnych należą:

• Jaskinia
• Korytarz krasowy
• Komin krasowy (studnia krasowa)
• Komora jaskini
• Draperia (naciekowa)
• Misa martwicowa
• Stalagmit
• Stalaktyt i makarony
• Stalagnat

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch rodzajów rzeźby polodowcowej,  obejmuje łatwe w identyfikacji nawet gołym okiem formy polodowcowe, które powstały relatywnie niedawno (w czasie ostatniego zlodowacenia). Krajobraz jest intensywnie sfałdowany i zawiera liczne ślady obecności lądolodu. Obszary z takim krajobrazem nazywamy pojezierzami.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch rodzajów rzeźby polodowcowej, obejmuje trudne w identyfikacji nawet przy użyciu specjalistycznego sprzętu formy polodowcowe, które powstały dawno (w czasie wielu dawnych zlodowaceń). Krajobraz jest mało zróżnicowany a śladów zlodowaceń jest niewiele.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form transportu eolicznego. W toku tego procesu materiał na przemian odrywa się od podłoża i uderza o nie wykonując ruch przypominający podskoki.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z akumulacyjnych form fluwioglacjalnych, rozległa, równinna, piaszczysta lub żwirowa forma terenu utworzona na przedpolu topniejącego lądolodu ze spływających z niego wód tuż przed pradoliną, w czasie jego dłuższego postoju. Obecnie najczęściej porośnięte lasem iglastym.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, proces dotyczący występującej min. w tundrze wieloletniej zmarzliny, która rozmarzając latem w warstwie przypowierzchniowej nasiąka wodą, pełza w dół „ześlizgując się” po stale zamarzniętej warstwie głębiej zalegającej ziemi. Obszar pełzający nazywa się językami soliflukcyjnymi.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z klasycznych rodzajów ruchów masowych, podobnie do spływania jest skutkiem nasiąkania gruntu wodą, ale polega na powolnym przesuwaniu się całej masy terenu w dół zbocza co jednak dzieje się względnie powoli. W porównaniu z innymi ruchami masowymi obejmuje rozległe tereny o relatywnie niewielkim nachyleniu. Proces ten jest łatwy do zaobserwowania, ponieważ dochodzi do charakterystycznego przechylenia pionowych obiektów na obszarze pełzającego gruntu np. drzew, ogrodzeń i linii energetycznych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, podobnie jak spływanie zachodzi pod wpływem wód opadowych, ale dotyczy głównie obszarów suchych i półsuchych, gdzie nagłe pojawienie się ulewnego opadu wypłukuje duże ilości materiału (czemu sprzyja brak roślinności w warunkach pustynnych i półpustynnych). W wyniku tego procesu mogą powstawać koryta rzek okresowych czyli wadi (uedy) oraz formy terenu takie jak parowy i wąwozy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z klasycznych rodzajów ruchów masowych, zachodzi bezpośrednio na skutek opadów i nasiąknięcia gruntu wodą, a materiał przemieszcza się z dużą prędkością w sposób podobny do lawiny. Może obejmować błoto, grunt lub niewielki gruz skalny.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, naciek jaskiniowy narastający od dna jaskini z kapiącej ze stropu wody z węglanem wapnia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, naciek jaskiniowy w formie kolumny, połączenie narastających: stalagmitu ze stalaktytem.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu podziemnego, naciek jaskiniowy narastający od stropu jaskini ze ściekającej wody z węglanem wapnia, przypomina zwisający sopel.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu środkowym rzeki. To odcięte dawne zakole (meander) rzeki, w wyniku wyprostowania przez rzekę swojego biegu, a obecnie jezioro zakolowe.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pochylona powierzchnia terenu, dotyczy zwłaszcza form wypukłych takich jak góry lub wzniesienia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rumowisko skalne drobnego materiału, nagromadzone na przedpolu żlebu, powstaje najczęściej w górach za sprawą ruchów masowych (odpadanie).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form transportu eolicznego. W toku tego procesu materiał jest trwałe zawieszony w powietrzu i może być transportowany nawet na tysiące kilometrów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu górnym rzeki, rodzaj progu rzecznego łudząco podobnego do katarakty, ale zbudowany ze skał osadowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów terasy rzecznej, występuje w środkowym i dolnym biegu rzeki, gdzie koryto jest znacznie szersze. Ma najczęściej plejstoceńskie pochodzenie,  a obecnie  jest niezagrożona zalaniem za wyjątkiem skrajnie potężnych powodzi.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów terasy rzecznej, niekiedy wyróżniany, zalewana jest wodą w czasie obfitych wezbrań rzeki. W jej obrębie mogą występować starorzecza.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Z reguły płaska forma terenu utworzona w toku rzeźbotwórczej działalności rzeki. Obejmuje:

• Terasy zalewowe
• Terasy powodziowe
• Terasy nadzalewowe

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów terasy rzecznej, płaski fragment doliny (najczęściej po obu stronach koryta) okresowo zalewany przez rzekę w czasie wezbrania. W jej obrębie mogą występować starorzecza.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form transportu eolicznego. W toku tego procesu materiał jest przesuwany po podłożu bez odrywania się od niego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form rzeźby wysokogórskiej powstającej przy udziale lodowca górskiego,  szczyt lub skała o ścianie zbliżonej do pionowej, powstała w wyniku erozji otoczenia przez działalność lodowca górskiego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Miejsce, gdzie rzeka kończy swój bieg uchodząc (wpadając) do morza lub jeziora, albo do innej rzeki (stając się wtedy jej dopływem).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego, proces reakcji niektórych minerałów z tlenem, zwłaszcza związków żelaza. W wyniku procesu powstają nowe minerały albo w istotny sposób zmieniają się ich właściwości np. barwa, która najczęściej zmienia się na czerwoną.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, większe zagłębienie terenu powstałe na skutek połączenia się kilku lejków krasowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego, obejmuje skały wapienne, które w wyniku rozpuszczania dwutlenku węgla w wodzie (kwas węglanowy) są niszczone. Szczególnie istotnym przykładem tego rodzaju wietrzenia jest krasowienie czyli rozpuszczanie skał wapiennych prowadzące do powstawania specyficznych form terenu (omówione w osobnym temacie).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego, proces łączenia się minerałów z wodą, prowadzący do ich przeobrażenia (z bezwodnego minerału w uwodniony). Przykładami jest przejście anhydrytu w gips czy hematytu w żółty limonit.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Graniczny fragment plaży zbudowany z piasków i żwirów, pozostający w bezpośrednim kontakcie z wodą morską i stanowiący czoło plaży.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Tylna granica plaży, fragment zbudowany głównie z piasku, nadbudowywany tylko w czasie sztormów, na co dzień pozbawiony kontaktu z woda morską.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Dno morskie w postaci piaszczystej równiny, odsłonięte w czasie odpływu. Występuje wyłącznie na akwenach o dużych pływach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wklęsła forma terenu, rodzaj suchej doliny o płaskim, ale wąskim dnie, okresowo lub sporadycznie wypełniającej się wodą. Kształt doliny ma charakter bliższy literze V, ściany z reguły są wysokie i strome

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Obejmuje zespół procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych prowadzących do powstania zwietrzeliny.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z trzech rodzajów wietrzenia, obejmuje zarówno wietrzenie fizyczne (mechaniczne) jak i chemiczne, którego źródłem są organizmy żywe (rośliny i zwierzęta). Rycie w ziemi czy kopce utworzone przez krety, są przykładami fizycznego niszczenia skał. Z kolei kwasy wydzielane przez niektóre organizmy, a nawet ich odchody – mogą skutkować zmianą składu chemicznego skał (wietrzenie chemiczne).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z trzech rodzajów wietrzenia, gdzie oprócz zmiany spoistości skał i ich rozpadu dochodzi także do przekształcenia ich składu chemicznego i tym samym – zmiany ich właściwości zarówno fizycznych jak i chemicznych. Kluczowa w procesie wietrzenia chemicznego jest obecność wody i minerałów.

Rodzajami wietrzenia chemicznego są:

• Rozpuszczanie (solucja)
• Utlenienie (oksydacja)
• Hydroliza
• Uwodnienie (hydratacja)
• Uwęglanowienie (karbonatyzacja) prowadząca także do krasowienia

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z trzech rodzajów wietrzenia, polega na zniszczeniu połączeń między warstwami materiału (np. w skale), prowadząc do jej rozpadu, ale bez zmiany składu chemicznego skał. Najważniejszym czynnikiem tego rodzaju wietrzenia jest temperatura (i jej zmienność), w dalszej kolejności obecność wilgoci w materiale.

Rodzajami wietrzenia fizycznego są:

• Wietrzenie mrozowe (zamróz)
• Wietrzenie słoneczne (insolacja)
• Wietrzenie solne (krystalizacja)
• Wietrzenie ilaste (pęcznienie)

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia fizycznego (mechanicznego), polega na pęcznieniu i kurczeniu się skał ilastych pod wpływem obecnej w nich wody. W czasie dostawy wody (opad), objętość skał rośnie (pęcznieją), a wraz z ubytkiem wody (parowanie) skały kruszą się i powierzchnia pęka na mniejszy materiał. Zjawisko to często zachodzi na pustyniach zwanych również ilastymi.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia fizycznego (mechanicznego), zachodzi w warunkach temperatury wahającej się w okolicach 0°C. W temperaturze dodatniej woda (np. z opadu) wypełnia szczeliny w materiale (skałach). Gdy temperatura spada, woda zamarza i przeistacza się w lód, którego objętość jest o około 10% większa od wody. Dochodzi więc do intensywnego rozpierania materiału (skał) i jego pękania. Gdy temperatura ponownie wzrośnie, lód się topi, a wypływająca woda wypłukuje spękany materiał skalny – zwietrzelinę oraz większe fragmenty skał – rumosz skalny (rozpad blokowy). W takim procesie mogą powstawać zarówno drobne jak i większe oderwane bloki materiału (skał).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wietrzenia fizycznego (mechanicznego), zachodzi w wyniku silnych wahań temperatury na powierzchni skał wynikających ze zmiany ekspozycji na słońce (najczęściej w cyklu dzień-noc). Dodatkowym czynnikiem wzmacniającym jest zróżnicowanie koloru skał. Zgodnie z albedo – skały ciemne pochłaniają więcej energii niż skały jasne. W cyklu zmiennej dostawy energii słonecznej, dochodzi do ciągłych zmian objętości powierzchni skał, a w konsekwencji – utraty spoistości. W przebiegu zjawiska zachodzą dwa rozpady – ziarnisty (rozsypywanie się skały na pojedyncze minerały) oraz łuszczenia (eksfoliacji) czyli oddzielania się i odpadania przypowierzchniowych fragmentów skał. Ze względu na słabe przewodnictwo cieplne – niszczeniu ulega wyłącznie warstwa powierzchniowa skał. W ostatecznym rozrachunku prowadzi to do powstawania owalnych (okrągłych) bloków skalnych. Idealne miejsce dla występowania zjawiska to obszary o dużej amplitudzie temperatury – gorące pustynie, stoki górskie i stepy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Choć dotyczy obecności w skałach soli, nie prowadzi do zmiany składu chemicznego i zaliczane jest do wietrzenia fizycznego. Spowodowane jest powiększaniem objętości kryształków soli w procesie ich krystalizacji. Jest wynikiem wytrącania wody i wahań temperatury, przez co objętość kryształków zmienia się. Zwiększony nacisk na otaczająca skały prowadzi do ich rozpadu. Oprócz soli proces tego wietrzenia może dotyczyć także innych minerałów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form terenu w biegu górnym rzeki. To progi skalne, które woda pokonuje spadając grawitacyjnie w dół. Niekiedy potrafią być bardzo potężne i rozległe.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża wysokiego, erozyjnego. Powstaje poprzez zalanie przez morze dolin górskich o przebiegu równoległym do linii brzegowej. Doliny górskie znajdują się pod wodą i stają się zatokami, z kolei górskie grzbiety wystające ponad poziom morza – wyspami i półwyspami. Takie wybrzeże występuje min. w Kalifornii oraz na Morzu Adriatyckim w Chorwacji, a jego nazwa pochodzi od leżącego tam regionu – Dalmacji.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża niskiego, akumulacyjnego. Powstaje jako skutek akumulacyjnej działalności rzeki w odcinku ujściowym przy jednoczesnym współudziale wody morskiej. Charakteryzuje się najczęściej silnym rozrostem wgłąb akwenu. Cechuje morza o słabych pływach, występuje powszechnie na świecie w miejscach ujść dużych rzek.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża wysokiego, erozyjnego. Powstaje w wyniku zalania przez wodę morską górskich dolin U-kształtnych utworzonych uprzednio przez lodowiec górski. Cechuje się duża długością i krętością. Fiordy (głębokie, kręte i wąskie zatoki) potrafią wdzierać się wgłąb lądu nawet na dziesiątki kilometrów. Występuje min. w Norwegii na Grenlandii, Alasce, Szkocji i Nowej Zelandii.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża wysokiego, erozyjnego. Powstaje w procesie abrazji, w wyniku erozji brzegu przez falowanie. Efektem jest wytworzenie ścian skalnych bezpośrednio odpadających ku morzu. Występuje min. w Polsce, ale też we Francji (Normandia), Szkocji i wielu innych miejscach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża niskiego, akumulacyjnego, powstającego przy udziale organizmów żywych – koralowców. Powstaje, gdy na wyspie wulkanicznej położonej na ocenie lub morzy o wysokich temperaturach, wygasa wulkan i zaczynają porastać go koralowce. Pod ich ciężarem centralna część wyspy wulkanicznej zapada się, ale narastające dalej koralowce tworzą pierścień (zwany atolem) wypełniony wody wewnątrz. Występuje powszechnie na Oceanie Spokojnym.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża niskiego, akumulacyjnego. Powstaje w wyniku odcięcia części zatoki morskiej przez piaszczysty wał, ma charakter równoległy do linii brzegowej. Cechuje zbiorniki o dużej amplitudzie pływów min. w Zatoce Meksykańskiej oraz w niektórych akwenach Morza Śródziemnego (Adriatyk, Morze Tyrreńskie), gdzie okresowo, w czasie odpływu odsłania się dno laguny (Watt).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża niskiego, akumulacyjnego. Powstaje przy wspólnym udziale rzek i morza, na skutek odcięcia serii odcinków ujściowych rzek (estuariów) przez piaszczyste wały. Ma charakter prostopadły do linii brzegowej. Występuje min. na północnym brzegu Morza Czarnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża niskiego, akumulacyjnego, powstającego przy udziale organizmów żywych – lasów namorzynowych. Nietypowy typ wybrzeża występujący w strefie międzyzwrotnikowej, gdzie las porasta plaże o dużej amplitudzie pływów. Cechuje się obecnością roślinności słonolubnej, z reguły z wyraźnie odsłoniętymi korzeniami, które tworzą plątaninę – gdzie narasta brzeg (z zatrzymanych osadów).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża niskiego, akumulacyjnego. Powstaje w toku kształtowania mierzei (kosa) za sprawą fal i prądów przybrzeżnych na płytkich morzach. Charakterystycznymi elementami linii brzegowej są: kosa, mierzeje, półwyspy i oddzielane przez nie zatoki i zalewy oraz jeziora przybrzeżne. Taki typ wybrzeża występuje min. w Polsce i w Obwodzie Kaliningradzkim (południowe wybrzeże Bałtyku).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża wysokiego, erozyjnego. Powstaje poprzez zalanie przez morze dolin górskich o przebiegu prostopadłym do linii brzegowej. Doliny górskie znajdują się pod wodą i stają się zatokami, z kolei górskie grzbiety wystające ponad poziom morza – wyspami i półwyspami. Takie wybrzeża można spotkać w Europie, np. w Irlandii i zachodniej Francji (Bretanii).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ wybrzeża wysokiego, erozyjnego. Powstaje w wyniku zalania przez morze obszaru objętego uprzednim działaniem lądolodu, gdzie występują liczne mutony. Woda morska zalewa tereny niżej położone, a skaliste wzniesienia wystają ponad powierzchnię morza jako wyspy. Jest charakterystyczne dla Skandynawii, zwłaszcza archipelagu Wysp Alandzkich między Szwecją i Finlandią, występuje ponadto w Szkocji oraz na Alasce.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna akumulacyjnych form eolicznych, usypane przez wiatr piaszczyste wzniesienie. Wydmy mogą mieć różne kształty, ale cechą wspólną wydm jest łagodność nachylenia stoków dowietrznych i znacznie bardziej strome stoki zawietrzne. Wśród rodzajów wydm wyróżniamy:

• Barchan
• Wydmę paraboliczną
• Wydmę poprzeczną
• Wydmę podłużną
• Wydmę gwiaździstą

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wydm tworzonych przez wiatr, powstała z połączenia kilku mniejszych wydm (np. 2 barchanów), występuje na obszarach o zmiennych kierunkach wiatru.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wydm tworzonych przez wiatr, występuje na pustyniach z obecnością roślinności lub dużych bloków skalnych, jej kształt jest podobny do barchanu, ale w tym przypadku przesunięciu ulega środek wydmy, a unieruchomione przez skały lub roślinność ramiona – pozostają w tyle.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wydm tworzonych przez wiatr, o kształcie podłużnego wału ułożonego zgodnie z kierunkiem wiatru.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów wydm tworzonych przez wiatr, o kształcie podłużnego wału ułożonego poprzecznie do kierunki wiatru.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form powstała na skutek procesu korazji. Oszlifowana powierzchnia skalna, złożona z garbów (słabsze szlifowanie) i zagłębień (silniejsze szlifowanie).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, miejsce wypływu wód podziemnych z jaskini – źródło krasowe o dużej wydajności.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z erozyjnych form fluwioglacjalnych, najczęściej koliste i niezbyt głębokie oczko wodne, utworzone przez wytapiającą się w zagłębieniu bryłę martwego lodu, która utknęła w nim wraz z wycofywaniem się lądolodu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Płytki zbiornik odcięty od morza mierzeją, podobny do zatoki ale zasilany wodami uchodzących do niego rzek. Najczęściej ma niewielkie połączenie z morzem i bardzo słabą wymianę wód. Jest zwykle płytki i słabo zasolony, często silnie zarastający.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, zawalony strop jaskini krasowej mający bezpośredni kontakt z powierzchnią Ziemi.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pochylona powierzchnia terenu, dotyczy zwłaszcza form wklęsłych takich jak fragment kotliny lub doliny, ale też może być używane podobnie jak stok w odniesieniu do form wypukłych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zniszczony, rozdrobniony i luźny materiał skalny powstający w procesie wietrzenia, podatny na dalsze działanie procesów transportu i akumulacji.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wklęsła forma ukształtowania terenu (o kształcie litery „V”), najczęściej występująca w górach, powstaje w procesie ruchów masowych (odpadania), stopniowo rzeźbiona przez odpadający i toczący się materiał, niekiedy wzmagany płynącą wodą.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form krasu powierzchniowego, występujące naprzemiennie bruzdy skał wapiennych (żłobki) oraz rozdzielające je grzbiety (żebra). Wyrzeźbione przez wody płynące.

Kliknij by dowiedzieć się więcej