Powrót do słownika (kliknij aby powrócić)
Zapoznaj się z definicjami poniżej lub wybierz inną literę. Aby szybko znaleźć pojęcie użyj komendy „ctrl + f” lub opcji „znajdź” w swojej przeglądarce. Aktualnie w tej sekcji znajduje się 77 definicji.
Pojęcia (kliknij, aby wyświetlić definicję):
Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1955 r., zajmuje powierzchnię 33,9 km2 na terenie województwa małopolskiego, w Beskidzie Żywieckim. Chroni krajobraz gór średnich. Jego symbolem jest okrzyn jeleni (roślina).
Obszar o trwałym uwilgotnieniu (obszar podmokły), porośnięty roślinnością. Obejmują relatywnie duże obszary, bo aż 6% powierzchni lądów. W Polsce pod pojęciem bagna rozumie się wszystkie obszary podmokłe.
Lokalna nazwa na Cyklon Tropikalny, używana Oceanie Spokojnym, na terenie Filipin.
Pierwsza faza powstawania Morza Bałtyckiego około 12 – 10 tys. lat p.n.e. (14 – 12 tys. lat BP). Powstało jako efekt wytapiania się czoła wycofującego się lądolodu (zlodowacenia Wisły). Topniejąca woda była słodka i zimna, a kontakt z wodami wszechoceanu był odcięty, co zaowocowało powstaniem chłodnego, słodkowodnego jeziora.
Roślina alimentacyjna (bananowiec) należąca do owoców. Na tle innych wyróżnia się dużymi wartościami odżywczymi. Ma duże wymagania klimatyczne – wysoka temperatura i duża ilość wody, mniejsze glebowe. Należy do roślin plantacyjnych, wieloletnich. Światowa produkcja wyniosła 114 mln ton w 2017 r.
Światowa organizacja finansowa, zrzeszająca 189 państw. Celem organizacji jest udzielanie długoterminowych kredytów dla słabiej rozwiniętych i znajdujących się w kryzysie państw oraz przeciwdziałanie ubóstwu.
Dziedzina usług finansowych, do których podstawowych czynności należy udzielanie kredytów oraz gromadzenie depozytów.
Jeden z rodzajów wydm tworzonych przez wiatr, najczęstszy typ wydmy na pustyni piaszczystej, ma kształt łuku (sierpa). Powstaje w miejscach, gdzie występuje luźny materiał skalny. Ponieważ ramiona wydmy są lżejsze od jej centrum – są one przesuwane zgodnie z kierunkiem wiatru szybciej niż środek wydmy.
Krawędź lodowca szelfowego mająca charakter lodowego klifu. Odrywają się od niej góry lodowe.
Jedna z cech fizycznych minerałów. Informuje, czy minerał posiada kolor lub też czy jest bezbarwny.
Jedna z form terenu dna oceanicznego. Właściwa część dna oceanicznego, obejmuje przedział głębokości od 3000 do 6000 m.p.p.m., zawiera w sobie także równiny abisalne, podwodne góry wulkaniczne, grzbiety śródoceaniczne i doliny ryftowe. Z basenów oceanicznych mogą także wyrastać wyspy wulkaniczne.
Roślina alimentacyjna należąca do bulwiastych i korzeniowych. Słodka odmiana ziemniaka, ma dość duże wymagania termiczno-wodne, dlatego uprawia się ją wyłącznie w strefie międzyzwrotnikowej, na obszarach o dużych opadach. Światowa produkcja w 2018 r. wynosiła 113 mln ton.
Intruzja magmowa typu niezgodnego o dużej miąższości, jej górna część odkształca skały leżące nad nią, z kolei dolna zalega na głębokościach trudnych do zbadania. Jest skutkiem połączenia wielu innych intruzji.
Dział hydrologii zajmujący się badaniem głębokości zbiorników wodnych. Efektem jest najczęściej mapa batymetryczna (plan batymetryczny) czyli mapa głębokościowa obiektu.
Roślina przemysłowa należąca do włóknodajnych. Należy do wymagających roślin, potrzebuje odpowiednio wysokiej temperatury oraz dużej wilgoci w okresie kwitnięcia i suszy w okresie późniejszym. Wymaga intensywnej pracy ręcznej. W 2019 r. światowa produkcja wyniosła około 25 mln ton.
Jeden z pozaprzyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Obejmuje elektrownie i instalacje zapewniające dostawy prądu elektrycznego. Stanowi podstawę dla lokalizacji energochłonnych obiektów, takich jak huty czy niektóre zakłady chemiczne.
Teoretycznej głębokość, do której rzeka mogłaby wyerodować dno, jest ona najczęściej równa poziomowi morza, choć lokalnie wysokość ta może być inna (np. z powodu występowania dopływu).
Jeden z elementów infrastruktury turystycznej, stanowiący zaplecze dla obsługi turystów zapewniając im wyżywienie. Należą do niej wszelkiego rodzaju restauracje i bary.
Jeden z elementów infrastruktury turystycznej, stanowiący zaplecze dla obsługi turystów zapewniając im nocleg i zakwaterowanie. Należą do niej wszelkiego rodzaju hotele, motele, pensjonaty, schroniska, kwatery, kempingi, pola biwakowe itp.
Jeden z najważniejszych przyrodniczych czynników lokalizacji przemysłu. Istnienie wielu zakładów jest bezpośrednio (kopalnie) lub pośrednio (elektrownie, huty) związane z obecnością wybranych surowców mineralnych, albo półproduktów z innych działów gospodarki. Ze względu na zależność przemysłu od bazy surowcowej dokonano podziału lokalizacji na: przymusową, związaną i swobodną.
Skała magmowa wylewna (wulkaniczna), skrytokrystaliczna, o jednolitej ciemnej budowie. Wykorzystywany przede wszystkim w budownictwie drogowym.
Stopień, w jakim państwo jest samodzielne i stabilne pod względem produkcji energii. Opiera się głównie o zróżnicowanie miksu energetycznego oraz dywersyfikację dostawców surowców energetycznych.
Stan pozostawania kandydata do pracy bez zatrudnienia, mimo aktywnego poszukiwania pracy.
W Polsce jest to bezrobocie trwające powyżej 12 miesięcy.
W Polsce jest to bezrobocie trwające od 6 do 12 miesięcy.
Naturalne bezrobocie, występujące w każdej gospodarce rynkowej. Ma charakter tymczasowy i związany jest ze zmianą pracy przez pracownika na skutek poszukiwania innego zajęcia, wyższego wynagrodzenia lub w wyniku zmiany miejsca zamieszkania.
Bezrobocie, którego skala jest znana i mierzona poprzez rejestrację bezrobotnych np. w Polsce w Powiatowych Urzędach Pracy.
Bezrobocie związane z wahaniami sytuacji gospodarczej, występuje w okresach dekoniunktury, tj. zmniejszenia tempa wzrostu PKB lub wręcz recesji gospodarczej. Najczęściej skutkuje nagłą falą zwolnień dużej liczby pracowników, zwykle o niskich kwalifikacjach, najczęściej pracowników fizycznych. Zmniejsza się wraz z poprawą sytuacji gospodarczej.
W Polsce jest to bezrobocie trwające do 3 miesięcy.
W Polsce jest to odsetek osób formalnie zarejestrowanych jako bezrobotne w Powiatowych Urzędach Pracy w stosunku do całej ludności aktywnej zawodowo (pracujący + bezrobotni).
Bezrobocie występujące corocznie poza sezonem (np. w Polsce – sezonem letnim), kiedy znacząco, ale tymczasowo – zwiększa się liczba miejsc pracy w branżach takich jak rolnictwo czy turystyka. Może się także odnosić do innych prac sezonowych, związanych np. ze Świętami czy wydarzeniami cyklicznymi, do których angażowani są dodatkowi pracownicy.
Jeden z rodzajów bezrobocia. Ten typ jest skutkiem zmiany struktury gospodarczej polegającej np. na dezindustrializacji i przekształceniu gospodarki w usługową, na skutek czego dawni pracownicy likwidowanych zakładów zostają pozbawieni pracy.
Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
W Polsce jest to bezrobocie trwające od 3 do 6 miesięcy.
Bezrobocie związane z wypieraniem pracowników fizycznych przez maszyny (automatyzacja produkcji), którzy nie posiadając wyższych kwalifikacji mają problem ze znalezieniem pracy.
Faktyczne bezrobocie pozostające poza ewidencją statystyczną, za sprawą jego sztucznego zaniżania, np. poprzez tworzenie fikcyjnych stanowisk pracy, często także poprzez zatrudnianie członków rodziny do pomocy przy pracach rolnych (bezrobocie agrarne), nierzadko poprzez tworzenie mechanizmów pozwalających na odejście z rynku pracy osób bezrobotnych np. na rentę lub wcześniejszą emeryturę.
Trzeci i ostatni z etapów ruchu wody w rzece od źródła do ujścia. Obejmuje odcinek ujściowy. W tej fazie woda w rzece znacząco zmniejsza prędkość i zdolność erozyjna maleje prawie do zera, gwałtownie wzrasta natomiast akumulacja. Występują procesy i formy terenu takie jak:
- Aluwia
- Mielizny
- Delta
- Estuarium
Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1932 r., jako drugi najstarszy Park Narodowy w Polsce, reaktywowany w 1947 r. Zajmuje powierzchnię 105,2 km2 w województwie podlaskim, na granicy z Białorusią. Chroni krajobrazy leśne w tym lasy pierwotne. Jego symbolem jest żubr. Obejmuje najstarszy obszar przyrody chronionej w Polsce – Puszczę Białowieską. Został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1993 r. na powierzchni 592,2 km2 w województwie podlaskim, jest największym polskim Parkiem Narodowym. Chroni krajobrazy bagien doliny rzeki Biebrzy oraz sąsiadujące obszary leśne i łąkowe. Jego symbolem jest batalion (ptak).
Określenie na zamknięty szyb górniczy, w którym ustało wydobycie przemysłowe, wykorzystywany przez ubogą ludność w celu pozyskania węgla kamiennego na własne potrzeby lub dla handlu z wykorzystaniem prostych narzędzi. Wydobycie w takim obiekcie prowadzone jest nielegalnie, przez osoby nieuprawnione i bez norm BHP.
Pierwszy z trzech etapów ruchu wody w rzece od źródła do ujścia. Obejmuje odcinek źródłowy. W tej fazie woda w rzece płynie szybko i ma największą siłę, dlatego erozja przeważa nad akumulacją. Występują procesy i formy terenu takie jak:
- Erozja wgłębna (denna)
- Erozja wsteczna
- Kaptaż
- Dolina V-kształtna
- Wodospady
- Katarakty i szypoty (żebra skalne)
- Kaskady
- Kocioła (nisza) eworsyjna
- Otoczaki
Drugi z trzech etapów ruchu wody w rzece od źródła do ujścia. Obejmuje odcinek między źródłem i ujściem. W tej fazie woda w rzece zwalnia i jej siła nośna spada, dlatego erozja zmniejsza się, a akumulacja wzrasta. Oba oddziaływania mają podobną wielkość. Występują procesy i formy terenu takie jak:
- Erozja boczna
- Ławice
- Bystrza
- Plosa
- Meandry
- Starorzecza
Ruch rzeki w trakcie jej przemieszczania od źródła do ujścia. Dzieli się na trzy etapy, w których dominują różne procesy rzeźbotwórcze:
- Bieg górny
- Bieg środkowy
- Bieg dolny
Punkt na Ziemi o tylko jednej współrzędnej – szerokości geograficznej 90°N (biegun północny) lub 90°S (biegun południowy). Jest równoleżnikiem o długości 0 i jednocześnie najbardziej oddalonym punktem od równika. Jest miejscem, w którym zbiegają się wszystkie południki.
Termin stosowany w astronomii dla określenia punktu przebicia sfery niebieskiej przez oś obrotu Ziemi. Występuje biegun niebieski północny – w okolicach Gwiazdy Polarnej oraz południowy – w okolicach gwiazdy σ Octantis.
Jeden z zaawansowanych procesów glebotwórczych, polega na wymywaniu w głąb profilu glebowego związków mineralnych (żelaza i glinokrzemianów). Skutkiem jest powstanie w profilu gleby dwóch poziomów: jasnego i ubogiego w substancje odżywcze poziomu wymywania oraz zalegającego pod nim bogatego w związki mineralne poziomu wmywania o ciemnym, zwykle brunatnym kolorze. Procesowi sprzyja roślinność iglasta w klimacie umiarkowanym.
Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1973 r. Zajmuje powierzchnię 291,9 km2 w województwie podkarpackim, na obszarze Bieszczad. Chroni krajobraz gór średnich ze szczególnym uwzględnieniem połonin i lasów bukowych. Jego symbolem jest ryś.
Różnica wartości eksportu i importu obliczana ze wzoru S=E-I.
Równanie promieniowania docierajacego do Ziemi i uciekającego z niej w przestrzeń kosmiczną, obejmujące złożone procesy pochłaniania, rozpraszania i odbicia, przez różne elementy Ziemi.
Stosunek przychodów i rozchodów wody w przeciętnym roku hydrologicznym.
Część środowiska tworząca wraz z biotopem ekosystem, obejmująca żywe organizmy – rośliny, zwierzęta i mikroorganizmy.
Dział nauki z pogranicza geografii i biologii, zaliczany do geografii fizycznej, zajmujący się badaniem biosfery. Obszar badaniem obejmuje przestrzenne rozmieszczenie roślin i zwierząt oraz charakterystyką biomów.
Masa materii zawartej w organizmach żywych (roślinach i zwierzętach), mierzonej w postaci ilości węgla organicznego w nich zgromadzonych.
Jedna ze sfer Ziemi, powłoka organizmów żywych (roślin i zwierząt). Przenika się z atmosferą, hydrosferą i litosferą – w obrębie występowania w nich organizmów żywych.
Część środowiska tworząca wraz z biocenozą ekosystem, obejmująca środowisko życia organizmów żywych.
Ciemny (niekiedy czarny) minerał z gromady krzemianów zaliczany do mik (łyszczyków), najbardziej pospolity minerał w tej grupie. Ma duże znaczenie skałotwórcze.
Rodzaj rumowiska skalnego powstającego w procesie ruchów masowych (obrywanie), tworzące duży zbiór większych i mniejszych fragmentów zniszczonych skał.
Jeden z produktów skalnych erupcji wulkanicznej. Duże bloki skalne, lawa zastygła w powietrzu. Ich wielkość może przekraczać metr sześcienny.
Zimny, suchy i porywisty wiatr na obszarach, gdzie tereny wysoko położone sąsiadują bezpośrednio z dużym zbiornikiem wodnym, najczęściej morzem lub oceanem, rzadziej jeziorem.
Jeden z typów formacji leśnych występujących w Polsce, formacja lasów iglastych, w tym nierzadko monokultury sosny, czasami z domieszką innych drzew (świerk, jodła), w tym liściastych (dąb, brzoza). Bory porastają najczęściej słabe gleby, nierzadko bielicowe na rozległych równinach sandrowych (piaski). Bory to niemal 70% powierzchni polskich lasów.
Jedna z form terenu powstała na skutek procesu deflacji. Pokrywa skalna większego materiału (głazy, żwir), która nie uległa deflacji ze względu na swój ciężar, podczas gdy materiał lżejszy został usunięty.
Jeden z zaawansowanych procesów glebotwórczych, zachodzi w wyniku wietrzenia glinokrzemianów prowadzącego do ich uwolnienia (w postaci glinu i żelaza), a następnie otoczenia przez nie cząstek gleby co prowadzi do nadania jej charakterystycznej brązowej barwy. Procesowi sprzyja roślinność liściasta w klimacie umiarkowanym.
Jedna z form terenu powstała na skutek procesu korazji. Wąskie, wyżłobione przez wiatr zagłębienie o wydłużonym kształcie.
Wiatr okresowo-zmienny w rytmie dobowym, występujący w strefie ściśle przylegającej do morskiego wybrzeża. Dzieli się na bryzę nocną (wiejącą od lądu w kierunku morza) i bryzę dzienną (wiejąca od morza w kierunku lądu).
Jeden z rodzajów bryzy, występuje w ciągu dnia. Powstaje w wyniku silnego nagrzewania lądu w słoneczny dzień – nad którym lekkie i ciepłe powietrze unosi się tworząc niż. Tymczasem zalegające nad morzem chłodniejsze powietrze tworzy wyż. Wiatr wieje z nad morza w kierunku lądu.
Jeden z rodzajów bryzy, występuje w ciągu nocy. Powstaje w wyniku silnego wychłodzenia lądu w nocy – nad którym zalega chłodne i ciężkie powietrze tworząc wyż. Tymczasem nad morzem unosi się lżejsze i cieplejsze powietrze – powstaje niż. Wiatr wieje z nad lądu w kierunku morza.
Religia nieteistyczna, należąca do 5 głównych religii świata. Wywodzi się z Hinduizmu, ma raczej charakter nurtu filozoficzno-moralnego niż klasycznej religii. Wyznawcy dążą do osiągnięcia nirwany. Dominuje w zachodnich i wschodnich Chinach oraz w Indochinach.
Działalność zaliczania do II sektora gospodarczego (przemysłu), polegająca na budowie rozmaitych konstrukcji, w tym domów mieszkalnych, zakładów, obiektów inżynieryjnych i infrastruktury.
Typ działalności w obrębie budownictwa, która obejmuje konstruowanie obiektów na lądzie takich jak: budynki i budowle, obiekty inżynieryjne (mosty, wiadukty, tunele), infrastruktura i inne obiekty.
Typ działalności w obrębie budownictwa, która obejmuje konstruowanie obiektów na styku lądu i obszarów morskich oraz wód śródlądowych np. ujęć wodnych, śluz, kanałów, zapór, obiektów portowych.
Mechanizm partycypacji społecznej realizowany przez niektóre samorządy (obowiązkowo przez wszystkie miasta na prawach powiatu), polegający na zgłaszaniu przez mieszkańców projektów inwestycji (zwykle drobnych), podnoszących jakość życia, które poddawane są powszechnemu głosowaniu, a następnie realizowane przez władze samorządowe.
Roślina przemysłowa należąca do cukrodajnych. Ma niewielkie wymagania klimatyczne (choć wymaga odpowiedniej ilości wody), ale relatywnie duże wymagania glebowe. Dobrze radzi sobie w klimacie umiarkowanym. Światowa produkcja w 2018 r. wyniosła 275 mln ton.
Monokratyczny organ wykonawczy gminy miejsko-wiejskiej i niektórych gmin miejskich (niebędących miastami na prawach powiatu oraz nieposiadających prawa do używania tytułu prezydenta miasta), jednoosobowy zarząd tej gminy. Wybierany w wyborach bezpośrednich na pięcioletnią kadencje.
Kopalna żywica pochodząca z drzew iglastych, naturalny skarb Morze Bałtyckiego, gdzie znajduje się ponad 90% jego światowych zasobów, głównie w Obwodzie Kaliningradzkim. Znajduje zastosowanie w jubilerstwie oraz jako kamień kolekcjonerski.
Jedno z ekstremalnych zjawisk pogodowych zachodzących w atmosferze. Pod pojęciem burzy rozumie się takie opady, które mają charakter gwałtowny i współwystępują z nimi wyładowania elektryczne nazywane piorunami. Burze najczęściej są skutkiem upałów i towarzyszą chmurze Cumulonimbus.
Lokalna nazwa na odmianę sawanny używana w Afryce, zwłaszcza w południowej części tego kontynentu.
Jedno z głównych zwierząt (krowa, byk) gospodarskich wykorzystywanych w rolnictwie. Produkcja nastawiona jest na mięso i mleko. Chów wymaga dużej ilości czasu i przestrzeni przeznaczonej na łąki i pastwiska (za wyjątkiem warunków sztucznych). Światowe pogłowie bydła wynosiło w 2018 r. 1 mld 489 mln sztuk. Tendencja jest wzrostowa.
Jedna z form terenu w biegu środkowym. To przewężenia i wypłycania tworzące się między ławicami, którymi woda płynie ze zwiększoną prędkością.