Powrót do słownika (kliknij aby powrócić)
Zapoznaj się z definicjami poniżej lub wybierz inną literę. Aby szybko znaleźć pojęcie użyj komendy „ctrl + f” lub opcji „znajdź” w swojej przeglądarce. Aktualnie w tej sekcji znajduje się 67 definicji.
Pojęcia (kliknij, aby wyświetlić definicję):
Intruzja magmowa typu niezgodnego w formie pionowej lub zbliżonej do pionowej żyły, przecinającej skały przez które przebiega.
Jeden z dwóch rodzajów informacji geograficznej. Informują nas o wielkości lub natężeniu zjawiska, mogą także wskazywać jego zmienność w czasie oraz przestrzenne rozmieszczenie. Najczęściej obejmują duże zbiory informacji, w których nie jest istotne różnicowanie pojedynczych przypadków, ale statystyka całej zbiorowości.
Jeden z dwóch rodzajów informacji geograficznej. Informują nas wyłącznie o cechach zjawiska, często w sposób bardzo szczegółowy i wieloaspektowy. Mogą także informować o przestrzennym rozmieszczeniu. Z reguły obejmują pojedyncze, dobrze zbadane przypadki (np. Case Study), w którym szczegółowa specyfika zjawiska ma istotne znaczenie.
Typ decyzji administracyjnej pozwalającej na wybudowanie konkretnego obiektu w danym miejscu, na podstawie obowiązującego Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego lub (w przypadku jego braku) na podstawie decyzji wydanych wcześniej dla nieruchomości sąsiadujących.
Platforma wydobywcza w Zatoce Meksykańskiej, na której w 2010 r. doszło do eksplozji i w konsekwencji niekontrolowanego wycieku ropy naftowej z dna zatoki bezpośrednio do morza. Na skutek 87-dniowych zdarzeń do wody dostało się 5 mln baryłek ropy naftowej, powodując ogromną katastrofę ekologiczną.
Niedobór wody na jakimś obszarze w stosunku do potrzeb, wywołany najczęściej wieloma czynnikami, w tym zwłaszcza niedostateczną ilością opadów, dużym zapotrzebowaniem na wodę lub niewystarczającą jej retencją. Problem dotyczy m.in. części terytorium Polski.
Jeden z dwóch rodzajów erozyjnej działalności wiatru, wywiewanie luźnego i lekkiego materiału skalnego.
Działalność polegająca na wycinaniu kompleksów leśnych i zmniejszaniu ogólnej powierzchni lasów.
Zmiana ułożenia skał względem pierwotnego położenia w wyniku procesu fałdowania lub uskoku tektonicznego. Deformacje dzielą się na ciągłe – gdy struktura skał nie jest przerwana oraz nieciągłe – gdy dochodzi do przerwania tej struktury.
Nurt w polityce gospodarczej, przedstawiający pozytywne skutki relokowania zakładów przemysłowych z obszarów dużych aglomeracji do małych i średnich miast oraz na wieś, wskazujący na wynikające z tego korzyści takie jak: większa dostępność przestrzeni, niższe koszty pracy, mniej obciążona infrastruktura, niższe podatki, lepszy stan środowiska czy obecność ulg, dotacji i Specjalnych Stref Ekonomicznych.
Dokument uchwalony przez ONZ w sprawie zrównoważonego rozwoju, wprowadził 27 zasad określających obowiązki oraz prawa stron – sygnatariuszy, w dążeniu do rozwoju ludzkości przy zapewnieniu dobrych warunków życia, jednocześnie zapewniając zachowanie i ochronę zasobów przyrody dla przyszłych pokoleń.
Upadek imperiów kolonialnych rozpoczęty w XIX wieku, a najintensywniej zachodzący po II Wojnie Światowej, prowadzący do powstania dużej liczby nowych państw w Amerykach, Afryce i Azji.
Jeden z dwóch rodzajów ujść rzecznych. Powstaje, gdy rzeka uchodzi do morza o słabych pływach morskich, niewielkich prądach przybrzeżnych i płytkim wybrzeżu. W ten sposób dochodzi do nadbudowywania ujścia wgłąb morza, a rzeka rozlewa się na boki (ze względu na przeszkadzający jej akumulowany materiał) i uchodzi do niego wieloma odnogami.
Nietypowy rodzaj delty rzecznej, w przeciwieństwie do delty tradycyjnej narastający w kierunku odwrotnym do ujścia rzeki na skutek akumulacji wód rzecznych po cofkach. Przykładem w Polsce jest delta wsteczna Świny.
Dział geografii ludności zajmujący się ruchem naturalnym ludności (przyrost naturalny, migracje) i strukturą społeczną, ich rozmieszczeniem przestrzennym i zachodzącymi między nimi prawidłowościami.
Różnica wysokości względnej (mierzona najczęściej w metrach) między dwoma dowolnie wybranymi punktami na danym obszarze. Najczęściej pod pojęciem deniwelacji rozumie się różnicę wysokości między najniżej i najwyżej położnym punkcie w danym miejscu lub jako wysokość względną wzniesienia od podnóża do szczytu.
Ogól proces niszczących prowadzących do wyrównania wcześniej sfałdowanego fragmentu powierzchni Ziemi. W jego obrębie mieszczą się wszelkie procesy erozji, wietrzenia i ruchów masowych. Jest to proces odpowiedzialny za zanikanie wszelkich urozmaiceń powierzchni Ziemi, w tym zwłaszcza gór.
Radykalne zmniejszenie się liczby ludności kraju np. na skutek skrajnie ujemnego przyrostu naturalnego, masowych migracji lub w wyniku masowej zagłady. Prowadzi w dłuższej perspektywie do całkowitej lub prawie całkowitej zagłady danej społeczności.
Jedna z wielkich form ukształtowania powierzchni lądów, występująca na terenie nizin. Obejmuje obszary o wysokości nad poziomem morza są niższej od 0 metrów, a więc leżące de facto poniżej poziomu morza. Gdyby znajdowały się na wybrzeżu, zostałyby zalane przez wodę morską, ale dzięki położeniu w głębi lądu – są po prostu zagłębieniem terenu.
Rodzaj opadu atmosferycznego w formie ciekłej zbudowanego z kropel wody o średnicy powyżej 0,5 mm.
Rodzaj deszczu występujący w okolicach równika, będący skutkiem cyrkulacji atmosferycznej w strefie międzyzwrotnikowej – wynikiem popołudniowego ochładzania powietrza po wcześniejszym intensywnym parowaniu.
Jedna z trzech głównych procesów lodowca górskiego i lądolodu, działalność polerująca, wygładzanie skał podłoża po których przemieszcza się lodowiec (lub lądolód) za pomocą lodu lodowcowego i uwięzionych w nim transportowanych skał.
Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej
Jedna z trzech głównych procesów lodowca górskiego i lądolodu, polega na wyrywaniu z podłoża dużych bloków skalnych i ich przenoszenie, czasami (w przypadku lądolodów) na odległości sięgające nawet tysięcy kilometrów (w przypadku lodowca górskiego oczywiście na odległość znacznie mniejszą).
Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej
Drobne przedmioty kultu religijnego będące w obiegu handlowym.
Czwarty okres Paleozoiku, po Sylurze a przed Karbonem. Trwał w okresie 419 mln lat – 359 mln lat BP, łącznie przez 60 mln lat. Ważniejsze wydarzenia:
- Orogeneza Kaledońska dobiega końca
- Rozpoczyna się orogeneza Hercyńska (Waryscyjska)
- Dalsze formowanie Laurazji
- Pojawiają się pierwsze zwierzęta lądowe
- Regresja, a później transgresja morza
- Wielkie Wymieranie Dewońskie – śmierć 40% organizmów morskich (prawdopodobnie na skutek ochłodzenia wód oceanów)
Przeciwieństwo industrializacji – proces upadku i likwidacji przemysłu (mający szereg zróżnicowanych przyczyn), polegający na zamykaniu zakładów przemysłowych (często ich relokowaniu w miejsca o niższych kosztach produkcji). Docelowo prowadzi do przekształcenia gospodarki z przemysłowej w usługową.
Rozpad bytu politycznego na mniejsze podmioty (np. rozpad Jugosławii), uniezależnienie się części terytorium danego państwa lub rozpad organizacji międzynarodowej.
Jedna z czterech głównych faz urbanizacji. Faza ta nazywana bywa także kryzysem miasta. Ze względu na mało atrakcyjne warunki życia (np. ze względu na kryzys finansowy i zmniejszenie liczby miejsc pracy) w mieście oraz coraz bardziej rozbudowane osiedla podmiejskie (i dalszy proces rozlewania się miasta) ludność migruje z centrum do coraz odleglejszych ośrodków, a nawet do innych miast. Spada nie tylko zaludnienie centrum, ale także miasta (a nawet całej aglomeracji) jako całości. W mieście zaczyna przybywać pustostanów, pojawiają się trudności z jego utrzymaniem, szerzy się wandalizm i przestępczość. Miastu może nawet grozić bankructwo.
Najczęściej bezbarwny rzadziej o zróżnicowanej kolorystyce, bardzo rzadki minerał zbudowany z węgla (pierwiastek rodzimy). Charakteryzuje się najwyższą twardością w skali Mhosa wynoszącą 10. Oprócz zastosowania w jubilerstwie, okazuje się przydatny w produkcji sprzętu specjalistycznego, aparatury naukowej i medycznej oraz włókien sztucznych.
Skała magmowa głębinowa (plutoniczna), jawnokrystaliczna, o charakterystycznej ziarnistej budowie. Wykorzystywany przede wszystkim w budownictwie (zwłaszcza drogowym) oraz dekoratorstwie.
Jeden z dwóch parametrów określających położenie dowolnego punktu na Ziemi. To kąt dwuścienny między półpłaszczyzną południka 0°, a półpłaszczyzną południka przechodzącego przez dany punkt na Ziemi. W bardziej potocznym rozumieniu, jest to odległość kątowa punktu od południka 0° po łuku. Długość geograficzną określają południki i wynosi ona między 0° a 180° W (zachód) lub 180°E (wschód).
Faktyczny rzeczywisty czas obrotu Ziemi wokół własnej osi – wynoszący 23 godzin 56 minut i 4 sekundy.
Okres przyjmowany do stosowania rachuby czasu na Ziemi – wynoszący około 24 godzin czas pomiędzy dwoma górowaniami Słońca nad tym samym południkiem.
Jedna z miar poziomu rozwoju gospodarczego państw, to wartość PNN pomniejszona o koszt podatków pośrednich (min. VAT i akcyzę).
Grupa wyznawców religii katolickiej, która uczestniczy w cotygodniowej niedzielnej Mszy Świętej. Obecnie odsetek Dominicantes wśród polskich Katolików wynosi około 38% (2018 r.), z przewagą w Polsce południowo-wschodniej.
Zagłębienie obejmujące koryto z wszystkimi terasami rzeki. Różni się ona swoim wyglądem w kolejnych etapach biegu rzeki.
Miejsce w zachodnich USA, gdzie w 10.07.1913 odnotowano najwyższą (w historii) na świecie temperaturę: 56,7°C.
Jedna z erozyjnych form utworzonych przez lodowiec górski, należy do najrozleglejszych form polodowcowych w górach, powstaje w wyniku wdarcia się jęzora lodowcowego do doliny rzeki górskiej (V-kształtnej) i zniszczenia (pocięcia) jej podstawy przez boki jęzora lodowcowego w wyniku czego kształt “V” zmieniany jest w kształt typu “U”.
Jeden z dwóch rodzajów doliny rzecznej, powstający w biegu dolnym w procesie akumulacji i nadbudowywania rozległych teraz rzecznych. Dolina jest szeroka, a woda płynie wolno w korycie.
Jeden z dwóch rodzajów doliny rzecznej, powstający w biegu górnym rzeki w procesie erozji wgłębnej (dennej). Dolina jest wąska, a woda płynie szybko w korycie.
Jedna z erozyjnych form utworzonych przez lodowiec górski, rodzaj bocznej doliny górskiej, która przez jęzor lodowca została odcięta od doliny głównej i znajduje się wyżej niż dolina główna przekształcona w dolinę U-kształtną. Sama mogła być źródłem mniejszego lodowca górskiego (łączącego się w przeszłości z jęzorem lodowca głównego).
Skała osadowa pochodzenia organicznego (ze szczątków zwierzęcych). Może mieć różne barwy (tak białe, jak i prawie czarne). Ma szerokie zastosowanie, przede wszystkim w budownictwie, ale też w przemyśle metalurgicznym, ceramicznym, a także jako materiał dekoratorski oraz do produkcji nawozów w rolnictwie.
Mniejsza rzeka, który nie uchodzi bezpośrednio do morza, ale kończy swój bieg zasilając większą rzekę (dla której jest dopływem).
Zlewnia całej rzeki głównej wraz ze zlewniami wszystkich jej dopływów (czyli taka zlewnia, która obejmuje cały system rzeczny).
Jedna z form ruchu wody morskiej, przeciwieństwo upwellingu. Oznacza zapadanie się powierzchniowej warstwy wody oceanicznej w wyniku jej kontaktu z linią brzegową (downwelling przybrzeżny) lub w wyniku kolizji cieplejszych mas wody z masami chłodniejszymi (downwelling termohalinowy/konwergentny).
Jeden z dwóch rodzajów downwellingu. Jest skutkiem przemieszczania powierzchniowej warstwy wód morskich przez wiatry (zwłaszcza pasaty) wiejące wzdłuż brzegu, w kierunku brzegu ze względu na oddziaływanie siły Coriolisa. Uderzające o brzeg wody zapadają się ku głębinom oceanicznym.
Jeden z dwóch rodzajów downwellingu. Jest częścią globalnej cyrkulacji oceanicznej (termohalinowej). Zachodzi na wysokości 50°-60°S oraz N, gdzie ciepłe wody z okolic równika zderzają się z chłodnymi wodami płynącymi z okolic biegunowych. W wyniku zderzania i mieszania wód, opadają one ku głębinom.
Jedna z form krasu podziemnego, zbiór dużej ilości nacieków jaskiniowych zwisających ze stropu jaskini.
Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1990 r. Zajmuje powierzchnię 113,4 km2 w województwach: zachodniopomorskim, lubuskim i wielkopolskim, na Puszczy Drawskiej. Chroni krajobraz leśny. Jego symbolem jest wydra.
Negatywny skutek migracji zagranicznych, polegający na emigracji z kraju wykształconych elit intelektualnych, których koszty kształcenia zostały poniesione przez opuszczaną ojczyznę. W ten sposób kraj imigracyjny uzyskuje za darmo wykwalifikowanych pracowników o dużym potencjale kosztem kraju emigracyjnego.
Morski statek transportowy przeznaczony do przewozu materiałów liczonych w sztukach, zapakowanych lub swobodnie umieszczonych w ładowni.
Droga szybkiego ruchu samochodowego, w przeciwieństwie do autostrady najczęściej bezpłatna. Służy do podróży na duże odległości, głównie w ruchu krajowym – między dużymi miastami. Musi spełniać określone normy techniczne, ale mniej rygorystyczne niż w przypadku autostrad. W Polsce posiada maksymalną dopuszczalną prędkość 120 km/h.
Jedna z galaktyk we Wszechświecie, w której znajduje się Układ Słoneczny (i tym samym Ziemia) – Słońce obiega centrum Drogi Mlecznej. Szacuje się, że może liczyć nawet 400 miliardów gwiazd.
Jedna z głównych grup zwierząt (kury, kaczki, gęsi, indyki, perliczki i inne) gospodarskich wykorzystywanych w rolnictwie. Chów drobiu odbywa się przede wszystkim na mięso, pierze i jaja. Jest łatwa i tania, cieszy się duża popularnością ze względu na powszechne uznanie dla mięsa drobiowego. Światowe pogłowie drobiu w 2018 r. wynosiło około 25 mld 664 mln sztuk. Tendencja ma charakter dynamicznie wzrostowy.
Nietypowa i trudna w jednoznacznej klasyfikacji forma (najczęściej zaliczana do akumulacyjnych form glacjalnych), mająca cechy zarówno akumulacyjne jak i erozyjne, utworzona przez lód lądolodu, ale także przy udziale procesów fluwioglacjalnych. Ma charakter podłużnego garba zbudowanego z gliny, który powstaje w wyniku usypywania materiału skalnego pod lodem lądolodu, następnie wymodelowania ich kształtu przez przesuwający się lądolód oraz płynące pod nim wody. Zwykle występują w dużych grupach tworząc tzw. pole drumlinowe. Mają kształt odwrotny do mutonów – stromy od kierunku nachodzenia lądolodu i łagodny po przeciwnej stronie.
Zjawisko ruchu kontynentów powodujące zmianę ich położenia względem siebie, oparte na teorii tektoniki płyt litosfery.
Jednostka stosowana do określania nośności jednostek morskich, wyrażoną w tonach metrycznych (1 DWT = 1000 kg = 1 tona).
Technika uprawy ziemi polegająca na uprawianiu połowy pola, a pozostawieniu drugiej połowy jako ugór.
Czynność stosowana w rolnictwie, najczęściej w systemie płodozmianu, polegająca na zróżnicowaniu struktury zasiewów (ewentualnie chowu) na wiele gatunków. Celem takiego działania jest najczęściej chęć ochrony ogółu produkcji przed zagrożeniami wynikającymi z monokultury rolnej, np. rozpowszechniania się chorób.
Polityka polegająca na zróżnicowaniu źródeł produkcji energii (głównie elektrycznej), zamiast opierania się wyłącznie na jednym typie energii (zwłaszcza zależnym od zewnętrznych dostaw surowców).
Granica zlewni (dorzecza) – wododział, na mapach najczęściej zaznaczany czerwoną linią, biegnie po punktach, które rozgraniczają obszar zasilania danego obszaru np. po szczytach wzniesień (które w naturalny sposób rozgraniczają obszary z których wody spływają do jednej rzeki od innych obszarów) i zamyka się w miejscu zakończenia rzeki (u jej ujścia do morza/jeziora lub do innej rzeki).
Czynności na rzecz kształtowania i ochrony środowiska naturalnego, podejmowane w szczególności w zakresie gospodarki, mające na celu zmniejszenie uciążliwości rolnictwa, przemysłu i usług dla środowiska.
Pomocnicza jednostka administracyjna o funkcji doradczej, która może być tworzona w miastach na prawach powiatu. Organami władz dzielnicy są: rada dzielnicy i zarząd dzielnicy. Jedynym miastem, w którym podział na dzielnice jest obligatoryjny jest Warszawa. Dzielnice Warszawy posiadają własne rady dzielnic i burmistrzów, którzy działają na zasadzie małych miasteczek i posiadają uprawnienia podobne do uprawnień odpowiednio rad gmin i wójtów.
Okres w roku na skrajnie wysokich szerokościach geograficznych (powyżej 66°34’N i 66°34’S), kiedy Słońce przez całą dobę znajduje się powyżej linii horyzontu. Najdłużej dzień polarny trwa dokładnie na biegunach – pół roku. Wraz z oddalaniem się od bieguna w kierunku koła podbiegunowego, okres ten jest coraz krótszy.
Wynajem ziemi rolnej pod uprawę.
Liczba dzieci na danym obszarze przypadających statystycznie na jedną kobietę w wieku rozrodczym.
Zmniejszenie stężenia ozonu (O3) w warstwie stratosfery atmosfery ziemskiej, obserwowane głównie nad obszarami polarnymi (zwłaszcza Antarktydą). Spowodowane jest emisją (pochodzenia antropogenicznego) freonów oraz używaniem aerozoli które niszczą ozon w stratosferze. Zjawisko niekorzystne ze względu na zmniejszenie ochrony przed szkodliwym promieniowaniem UV.