Powrót do słownika (kliknij aby powrócić)
Zapoznaj się z definicjami poniżej lub wybierz inną literę. Aby szybko znaleźć pojęcie użyj komendy „ctrl + f” lub opcji „znajdź” w swojej przeglądarce. Aktualnie w tej sekcji znajduje się 57 definicji.
Pojęcia (kliknij, aby wyświetlić definicję):
Część morza (płytka zatoka) odcięta od właściwego akwenu przez piaszczysty wał, np. lido. Przeważnie ma charakter równoległy do linii brzegowej. Najczęściej mają trwałe lub okresowe połączenie z morzem o niskiej wydajności wymiany wody.
Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, proces przypominający powódź (lawinę) błotną, ale będący ścisłym skutkiem aktywności wulkanicznej i odnoszący się do przemieszczania mas popiołu w dół stożka wulkanicznego.
Proces przemian społeczno-kulturowych polegający na zeświecczeniu, tj. oderwaniu od religii elementów życia społecznego, kulturowego i politycznego i jego uniezależnienia od polityki i poglądów duchowieństwa (np. katolickiego).
Intruzja magmowa typu zgodnego, o kształcie bochenka lub grzyba, zaburza kształt warstw leżących powyżej, ale nie ma wpływu na warstwy leżące poniżej.
Po polsku La Ninia – oznacza dziewczynka. To występująca na Oceanie Spokojnym nietypowa anomalia (w przeszłości uważana za sytuację normalną), stanowiąca część Oscylacji Południowej El Niño (ENSO – z ang. El Niño Southern Oscillation). La Niña wzmacnia stan naturalny. Pasat wiejący z wyżu znad Ameryki Południowej w kierunku niżu nad Australią wieje z większą siłą. Prąd Południoworównikowy przemieszcza większe ilości ciepłej wody w kierunku Australii. Dzięki temu wody u wybrzeży Australii spiętrzają się o 50-60 cm. Powstała luka wód powierzchniowych u wybrzeży Ameryki Południowej wypełniana jest przez wzmocniony upwelling. La Niña powoduje więc, że zjawiska typowo występujące są silniejsze niż zazwyczaj. Nad Australią i we wschodniej Azji pada więcej niż zwykle, natomiast w zachodniej części Ameryki Południowej susze są jeszcze dotkliwsze niż do tej pory. W cyklu 3-7 lat występuje na przemian z drugą fazą ENSO – El Niño.
Jeden z produktów skalnych erupcji wulkanicznej. Małe kamyki o średnicy kilku centymetrów, powstałe z rozdrobnionej lawy lub rozkruszonych skał wulkanicznych.
Jeden z superkontynentów, łączący jednak tylko wybrane lądy (Ameryka Północna, Europa, większość Azji). Istniała dwukrotnie – po raz pierwszy na przełomie Syluru i Dewonu (około 400 mln lat BP), a po raz drugi w wyniku rozpadu Pangei w Jurze (około 150 mln lat BP), następnie w Kredzie ląd ten rozpadł się ostatecznie na współcześnie znane kontynenty.
Formacja roślinna złożona przede wszystkim z drzew, zwykle o dużym zwarciu. Istnieje wiele rodzajów lasu ze względu na typ roślinności. Pełni funkcje przyrodnicze i społeczno-gospodarcze.
Jedna ze stref klimatyczno-roślinnych, formacja występująca we wschodniej Ameryce Północnej, w znacznej większości Europy i we wschodniej Azji. W mniejszym stopniu także we wschodniej Australii, w Nowej Zelandii i południowo-zachodniej Ameryce Południowej. Jest w obszarze oddziaływania klimatów umiarkowanych – ciepłego morskiego i przejściowego z ciepłymi, ale niegorącymi latami oraz z raczej łagodną zimą przy dość dużych opadach rocznych. Wśród gleb przeważają gleby brunatne i płowe, które porasta las liściasty (zwłaszcza dęby, buki i graby) oraz mieszany (z sosną, świerkiem i modrzewiem). Charakterystyczna jest utrata przez drzewa liści zimą.
Górska odmiana wilgotnego lasu równikowego z nieco niższymi drzewami i licznymi paprotnikami oraz licznymi endemitami. Cechą charakterystyczną jest duża wilgotność powietrza i częste występowanie gęstej mgły.
Jedna ze stref klimatyczno-roślinnych, występuje w południowej i południowo-wschodniej Azji oraz środkowo-południowej i środkowo-wschodniej Afryce. Panuje tam klimat zwrotnikowy monsunowy lub wilgotny albo suchy klimat podrównikowy z charakterystycznym podziałem na porę deszczową i porę suchą. Występują czerwonoziemy i żółtoziemy oraz czerwone i czerwonożółte gleby ferralitowe. Roślinność jest podobna do tej z lasu równikowego, ale mniej bujna, a część drzew gubi liście w porze suchej (np. drzewa tekowe, dęby). Licznie występują trawy i drzewiaste paprocie, przechodzące w krzewiaste zarośla. W Ameryce Południowej lokalnie nazywane caatinga.
Rodzaj lasu astrefowego, który porasta nabrzeże lub ujście rzek w strefach wyraźnych pływów morskich.
Rodzaj lasu obszarów podzwrotnikowych, który nie zrzuca liści na zimę.
Formacja roślinna przejściowa, na pograniczu stepu i lasu liściastego i mieszanego strefy umiarkowanej. Cechuje się jednoczesnym występowaniem traw typowych dla stepu z pojedynczymi drzewami lub całymi leśnymi zagajnikami (które mogą być jednakże tak liściaste, mieszane jak i iglaste).
Formacja roślinna przejściowa, na pograniczu tajgi i tundry. Cechuje się jednoczesnym występowaniem traw, mchów i porostów występujących w tundrze jak również drzew iglastych (izolowanych lub w dużych skupiskach), karłowatych lub w pełni rozwiniętych typowych dla tajgi.
Jedna z klimatycznych pór roku w Polsce, wyróżniana w każdym wariancie (6 i 8 klimatycznych pór roku), jako obejmująca okres o średnich dobowych temperaturach przekraczających 15°C.
Magma, która wydostała się na powierzchnię ziemi, najczęściej przez wulkan. Może być kwaśna lub zasadowa.
Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, jest najgwałtowniejszym i najniebezpieczniejszym ze wszystkich z nich. Obejmuje nagłe przemieszczenie ciężkiego śniegu, lodu i mas skalnych na obszarach górskich.
Wielki (liczony w tysiącach kilometrów kwadratowych) obszar lodu o dużej grubości (mierzonej nawet w kilometrach), występujący na lądach.
Nazywany lądolodem, będący w rzeczywistości zespołem dużych lodowców górskich w Chile i Argentynie. Jest pozostałością dawnego lądolodu z okresu plejstocenu.
Jeden z podstawowych i zasadniczo obowiązkowych elementów każdej mapy – spis umownych znaków zastosowanych na mapie wraz z ich objaśnieniami. Dzięki użyciu znaków nawiązujących wyglądem, kolorem i kształtem do opisywanego obiektu, najczęściej ma charakter intuicyjny.
Wyróżniamy 3 rodzaje znaków stosowanych w legendzie:
- Znaki punktowe
- Znaki liniowe
- Znaki powierzchniowe
Obszar sztucznie obniżonego poziomu wód podziemnych (w stosunku do naturalnego w tym miejscu), powstały najczęściej na skutek działalności górniczej, w wyniku wypompowywania wody lub blokowania jej napływu.
Jedna z form krasu powierzchniowego, niewielkie zagłębienie o kolistym kształcie, powstałe na skutek rozpuszczania krasu na powierzchni terenu lub zapadnięcia podziemnych pustek krasowych.
Działalność związana z ochroną lasów, ich uprawą, odnawianiem i wyrębem.
Potoczne określenie stosowane w celu zobrazowania roli turystycznej Sopotu (relatywnie niewielkiego miasta), który w okresie letnim nawiedzany jest przez miliony turystów, stając się tym samym jednym z najbardziej zaludnionych (tymczasowo) miejsc w Polsce.
Nurt światopoglądowy wykazujący się progresywizmem i dążeniem do przemian społeczno-kulturowych m.in. dotyczących niektórych praw takich jak aborcja, formalizacja związków nieheteronormatywnych i adopcja przez nie dzieci, zapłodnienia In Vitro, eutanazji czy edukacji seksualnej.
Lokalna nazwa na formację roślinną typu sawanna używana w Wenezueli.
Piaszczysty wał wyrastający ponad poziom morza, w pewnej odległości od brzegu, tworzony przez fale rozbijające się z dala od brzegu i osadzające tam niesiony materiał.
Międzynarodowa organizacja polityczna zrzeszająca kraje w kręgu kulturowym i religijnym islamu. Celem organizacji jest zacieśnienie stosunków tej grupy krajów oraz stworzenie przeciwwagi dla państwa Izrael i jego sojuszników. Sojusz zrzesza 22 kraje w tym nieuznawaną Palestynę.
Część morza (płytka zatoka) odcięta od właściwego akwenu przez piaszczysty wał np. lido. Powstają w wyniku odcinania ujściowych odcinków rzek np. przez kosę.
Dział hydrologii zajmujący się jeziorami.
Jeden z elementów infrastruktury transportu przesyłowego, umożliwiający przesył prądu elektrycznego.
Lista obiektów przyrodniczych lub kulturowych tworzonych przez Państwo, które zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Obiekty przyrodnicze lub kulturowe o globalnym znaczeniu, uznane za dziedzictwo cywilizacyjne ludzkości przez organizację UNESCO (działającą przy ONZ). Wpis na listę oprócz walorów promocyjnych zobowiązuje państwo – właściciela do zapewnienia obiektowi szczególnej ochrony.
Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Jedna ze sfer ziemi, to sztywna, zewnętrzna powłoka skalna, obejmująca skorupę ziemską i warstwę perydotytową.
Jeden z typów lodowca górskiego, zajmuje małe zagłębienie terenu (cyrk/kar) z niewielkim polem firnowym, najczęściej z niewielkimi jęzorami lodowcowymi lub też całkowicie bez nich.
Jeden z typów lodowca górskiego, składający się z wielu pól firnowych, z których wypływają liczne jęzory na przemian łączące się i rozchodzące, tworząc charakterystyczną „sieć” lodowcową.
Jeden z typów lodowca górskiego (czasami klasyfikowany jako lodowiec kontynentalny), posiadający jedno rozległe pole firnowe, rozlewające się we wszystkie strony szerokimi, ale krótkimi jęzorami na obszarze płaskich gór, ale też wyżyn i równin.
Lokalne zlodowacenie w górach, złożone z pola firnowego (jedno lub kilku) oraz jęzora lodowcowego (lub kilku jęzorów).
Jeden z typów lodowca górskiego, składający się z jednego pola firnowego, z którego spływa jeden jęzor lodowcowy.
Jeden z typów lodowca górskiego, złożony z kilku pól firnowych z których spływają jęzory lodowcowe łączące się w wielkie pole lodowe na przedpolu góry.
Przedłużenie lądolodu, unoszące się na obszarze mórz przylegających bezpośrednio do powierzchni lądolodu, kończący się najczęściej barierą lodową z pakiem lodowym na jej przedpolu.
Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu jest bezpośrednio związane z występowaniem określonych surowców mineralnych, a jego położenie w innym miejscu jest niemożliwe. Do takich zakładów należą przede wszystkim kopalnie, szyby naftowe i szyby gazowe oraz platformy wydobywcze.
Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu nie jest związane z występowaniem surowców mineralnych i może zostać uruchomiony w dowolnym położeniu. Przyjmuje się, że do tej grupy należą wszystkie zakłady produkujące wyroby o masie lub wartości wyższej niż masa surowców niezbędnych do ich wytworzenia (co przekłada się na większą opłacalność transportu surowców). Podręcznikowym przykładem takiego zakładu jest piekarnia (lokalizowana w pobliżu rynku zbytu, a nie miejscu pozyskiwania zboża), ale w tej grupie znajduje się większość wszystkich zakładów przemysłowych.
Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu jest pośrednio związane z występowaniem określonych surowców mineralnych, a choć jego położenie jest możliwe teoretycznie w dowolnym miejscu, to rachunek ekonomiczny skłania do jego lokowania w pobliżu złóż surowców. Najczęściej dotyczy to takich zakładów, gdzie masa lub wartość gotowego wyrobu jest niższa niż masa lub wartość surowców niezbędnych do jego wytworzenia. Przykładami takich zakładów są: elektrownia węgla brunatnego i cukrownia (ze względu na brak opłacalności transportu odpowiednio węgla brunatnego i buraków cukrowych na duże odległości).
Intruzja magmowa typu zgodnego, o kształcie odwróconego bochenka lub miski, zaburza kształt warstw leżących poniżej, ale nie ma wpływu na warstwy leżące powyżej.
Jeden z dwunastu głównych makroregionów rolniczych. Obejmuje kraje Ameryki środkowej i południowej. Warunki przyrodnicze są mocno zróżnicowane. W północnej części regionu przeważa rolnictwo plantacyjne (intensywne pracochłonne), podczas gdy w południowej – rolnictwo zbóż oraz chów bydła. Występuje zarówno rolnictwo ekstensywne kapitałochłonne wielkoobszarowe, jak i drobne chłopskie gospodarstwa rolnictwa ekstensywnego pracochłonnego. Zatrudnienie w rolnictwie jest dość wysokie, a towarowość – zróżnicowana.
Typ wsi ze znajdującą się w centrum drogą, a po jej obu stronach – zabudowaniami, z przylegającymi do nich polami oraz fragmentami lasu. Zabudowa cechuje się małym zagęszczeniem.
Jedna z form terenu w biegu środkowym rzeki. To piaszczysta łacha przebiegająca równolegle do koryta rzeki, między którą tworzą się bystrza.
Dział usług, jedna z dwóch (obok transportu) składowych komunikacji. Odpowiada za przesyłanie informacji.
Jedna z czterech oficjalnie uznawanych przez Polskę mniejszości etnicznych w naszym kraju. Jej liczebność szacuje się na około 10 tys. osób. Grupa pochodzi z obszaru pogranicza Polsko-Ukraińskiego zwanego łemkowszczyzną (Beskid Niski), z którego została wysiedlona za sprawą Akcji „Wisła”. Obecnie zamieszkuje głównie na Dolnym Śląsku.
Jeden z typów formacji leśnych występujących w Polsce, wielogatunkowy las liściasty, jego cechą charakterystyczną jest porastanie terenów wilgotnych, np. dolin rzek. Obejmuje gatunki takie jak: wierzba, topola, jesion, wiąz, dąb, olsza. Porasta obszary żyznych, mokrych gleb – np. mad rzecznych, czarnych ziemi czy dobrych gleb brunatnych. Zajmuje niewielką część powierzchni lasów.
Jedna z czterech głównych grup etnograficznych funkcjonujących obecnie na terenie Polski. Zamieszkuje przede wszystkim obszary zachodniego Mazowsza, a zwłaszcza powiat łowicki w woj. łódzkim. Głównym ośrodkiem jest Łowicz.
Jeden z rodzajów terasy rzecznej, fragment doliny rzeki obejmujący koryto oraz najniższą terasę, czyli terasę zalewową.
Jeden z zaawansowanych procesów glebotwórczych, wymywanie z gleby soli mineralnych przez wody deszczowe lub jako skutek sztucznego ich nawodnienia. Procesowi sprzyjają wysokie opady.
Skała osadowa okruchowa zwięzła, powstała na skutek lityfikacji iłu. Znajduje zastosowanie w budownictwie.
Jedna z cech fizycznych minerałów. Określa zdolność minerału do pękania w określony sposób względem ich płaszczyzn.
- Dzieli się na:
– doskonałą
– dokładną
– wyraźną
– niewyraźną
– bardzo niewyraźną lub brak łupliwości.