Grunty mogą być użytkowane na różne sposoby. W inny sposób będą one wykorzystywane w rolnictwie, gdzie staną się polami uprawnymi, sadami lub łąkami, a w inny na terenie zurbanizowanym, gdzie będą to obszary zabudowane mieszkania, zakładami przemysłowymi i punktami usługowymi. Podstawą dla analizy struktury użytkowania terenu są dane statystyczne i mapy.
Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)
Badania i obserwacje terenowe
V Struktura użytkowania gruntów w regionie
1. Wprowadzenie teoretyczne
W przypadku tego projektu badawczego, główne założenia zostały określone dość precyzyjnie: “Uczeń wykorzystując dane GUS oraz narzędzia GIS, analizuje i wyjaśnia strukturę użytkowania gruntów rolnych na terenach wiejskich lub gruntów zabudowanych i urbanizowanych na terenach miejskich własnego regionu”. Z tak sformułowanego polecenia możemy wywnioskować podstawowe kryteria niezbędne dla prawidłowego wykonania warsztatu:
- Wybór do analizy gruntów rolnych na terenach wiejskich lub gruntów zabudowanych i zurbanizowanych na terenach miejskich.
- Analiza danych statystycznych dostępnych w GUS i innych źródłach oraz map w tym map elektronicznych.
- Identyfikacja sposobu użytkowania terenu wybranego typu w regionie.
2. Jak zaklasyfikowane mogą być grunty na wsi i w mieście?
Struktura użytkowania gruntów będzie się różnić w zależności od wybranej jednostki odniesienia. Grunty wiejskie będą w większości rolne lub leśne, a miejsce – zabudowane. Szczegółowy wykaz 26 rodzajów gruntów określa Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. 2019 poz. 393).
Wśród typów gruntów, które przeważać będą na obszarach wiejskich można zaliczyć:
- Grunty rolne, w obrębie których można wymienić:
– Grunty orne
– Sady
– Łąki
– Pastwiska
– Grunty rolne zabudowane
– Grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych
– Grunty pod stawami
– Grunty pod rowami
– Nieużytki
- Grunty leśne, w obrębie których można wymienić:
– Lasy
– Grunty zadrzewione i zakrzewione
Wśród typów gruntów, które przeważać będą na obszarach miejskich można zaliczyć:
- Grunty zabudowane i zurbanizowane, które obejmują:
– Tereny mieszkaniowe
– Tereny przemysłowe
– Inne tereny zabudowane
– Zurbanizowane tereny niezabudowane lub w trakcie zabudowy
– Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe
– Użytki kopalne
Wśród gruntów, które w różnym stopniu mogą występować na obszarach administracyjnych miast i wsi można zaliczyć:
- Tereny komunikacyjne, które obejmują:
– Drogi
– Tereny kolejowe
– Inne tereny komunikacyjne
– Grunty przeznaczone pod budowę dróg publicznych lub linii kolejowych
- Użytki ekologiczne
- Grunty pod wodami (morskimi, rzekami i jeziorami)
- Tereny różne
3. Jakie czynniki wpływają na strukturę użytkowania gruntów?
O charakterze struktury użytkowania gruntów decyduje przede wszystkim punkt odniesienia. Inne będą jej przyczyny na terenach wiejskich, a inne w miastach.
Wśród potencjalnych przyczyn istniejącej struktury użytkowania gruntów na terenach wiejskich można wskazać:
- Występujące przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa (agroklimat, zasoby wodne, jakość gleb, rzeźba terenu), które wpływają na określone wykorzystanie gruntów rolnych.
- Występujące pozaprzyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa (np. lokalna struktura agrarna, poziom kultury rolnej czy dostępność finansów na rozwój rolnictwa).
- Stopień zurbanizowania wsi i jej przemian funkcjonalnych wynikający m.in. z jej położenia względem dużej aglomeracji.
- Kierunek produkcji rolnej (roślinny, zwierzęcy) występujący na danym obszarze związany np. z obecnością rynku zbytu, popularnością danego kierunku lub tradycyją.
- Ewentualna obecność akwakultury w stawach hodowlanych lub połowów związanych z obecnością rzek i wód stojących.
- Istnienie innych elementów krajobrazu – elementów transportowych, leśnych czy podmokłych, albo wydobywczych (np. w zakresie surowców skalnych).
Wśród potencjalnych przyczyn istniejącej struktury użytkowania gruntów na terenach miejskich można wskazać:
- Czynniki historyczne kształtujące zabudowę całości lub części obszaru miasta.
- Przemiany przemysłowe i związane z tym pojawienie się dzielnic górniczych lub przetwórczych.
- Obecność w graniach miasta wód morskich i tym samym istnienie elementów gospodarki morskiej np. terenów stoczniowych i magazynowych.
- Zakres rozwoju transportu i jego rodzajów np. istnienie linii kolejowych, lotnisk czy transportu miejskiego.
- Sposób zaplanowania przestrzeni miejskiej obecnie i w przeszłości, skutkujący powstaniem w danych dzielnicach określonego typu zabudowy (wielorodzinna, jednorodzinna) lub jako skutek zmian granic administracyjnych miast.
- Obecny poziom rozwoju gospodarczego i charakter gospodarki miasta (usługowa czy przemysłowa).
- Polityka przestrzenna władz miasta np. w zakresie istnienia terenów zielonych czy sportowo-rekreacyjnych.
4. Dobór metod badawczych
Ten projekt badawczy w przeciwieństwie do pozostałych, wymaga niemal wyłącznie pracy kameralnej, bez wychodzenia w teren. Będzie ona oparta o analizę materiałów źródłowych, w tym: gotowych (istniejących) opracowań struktury użytkowania gruntów, analizę map w tym systemów informacji przestrzennej, geoportal czy elektroniczny atlas rolnictwa oraz analizę danych statystycznych dostępna w Banku Danych Lokalnych (BDL). Ewentualne obserwacje terenowe mogłyby zostać zrealizowane w przypadku wykonywania projektu w skali mikro, w celu weryfikacji informacji pozyskanych ze źródeł zewnętrznych. W tej sytuacji zespół powinien skoncentrować się na:
- Wyznaczeniu obszaru objętego analizą. Z polecenia wynika, że opracowanie powinno się odnosić do regionu, ale nie można w przypadku projektu szkolnego uznać za błąd jego realizację w mniejszej skali – obszaru powiatu lub jednej gminy.
- Wyborze, czy analizowane będą obszary wiejskie czy miejskie.
- Pozyskaniu danych statystycznych i przestrzennych, w tym bardziej szczegółowych informacji np. z wydziałów geodezji starostwa powiatowego.
- Analizie dostępnych w Internecie źródeł przestrzennych – map, SIP, atlasów czy Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego danej gminy.
- Dokonaniu statystycznej (ilościowej) oraz jakościowej oceny struktury użytkowania gruntów, z wskazaniem jej głównych cech.
- Przeanalizowaniu, czy istniejące struktura użytkowania gruntów jest korzystna dla analizowanego obszaru.
- Sporządzeniu mapy wynikowej, zawierającej główne typy gruntów na danym obszarze.
W przypadku zdecydowania się na mały obszar np. niewielkiej gminy lub jednego miasta, warto sprawdzić (poprzez obserwacje terenowe) czy istniejące informacje statystyczne mają pokrycie w rzeczywistości. Ciekawą propozycją byłaby też rozmowa (wywiad) z właścicielem wybranego typu gruntów (np. rolnikiem), na temat wybranego kierunku jego zagospodarowania (np. dlaczego zdecydował się na wybór danej rośliny uprawnej), jednak jest to zadanie opcjonalne.
5. Proponowane warunki realizacji
Przykładowy projekt mógłby zostać zrealizowany w następujący sposób:
1) Wybór przestrzeni – miejsca realizacji badań – województwa, powiatu, gminy wiejskiej, miejsko-wiejskiej (w tym przypadku jej części wiejskiej lub miejskiej) lub gminy miejskiej (miasta) oraz typu przestrzeni (miejska lub wiejska).
2) Ustalenie harmonogramu badań – zaplanowanie etapów realizacji analiz danych statystycznych i przestrzennych.
3) Analiza danych źródłowych – map i Studium Uwarunkowań, analiza danych statystycznych z BDL.
4) Ewentualna realizacja badań dodatkowych – obserwacji terenowych, wywiadów, pozyskaniu informacji z urzędów publicznych.
5) Wyjaśnić czynniki, które wpłynęły na ukształtowanie się danej struktury użytkowania gruntów.
6) Dokonanie oceny ilościowej i jakościowej struktury użytkowania gruntów na podstawie zgromadzonych danych.
7) Opracowanie i prezentacja wyników badań w tym sporządzenie mapy wynikowej i wykresów obrazujących wyniki analiz.
6. Prezentacja wyników badań
Autor podstawy programowej nie wskazał, w jaki sposób należy zaprezentować uzyskane rezultaty przeprowadzonych badań, ale przyjmuje się, że najlepszą formą byłoby wykonanie prezentacji lub posteru. Niemniej jednak opracowanie pisemne powinno stanowić naturalne uzupełnienie wykonanej pracy.
Zespół realizujący projekt powinien skupić się na wskazaniu następujących efektów pracy:
- Opracowanie powinno zawierać wprowadzenie teoretyczne wyjaśniające jakie rodzaje użytkowania gruntów zostały opisane w normach prawnych i jaka jest różnica w ich występowaniu między obszarami miejskimi i wiejskimi.
- W opracowaniu należy wskazać i uzasadnić wybór przestrzeni objętej badaniami.
- Powinno się na wstępie wyjaśnić, jakie metody badań zastosowano w realizacji projektu. Przy pozyskiwaniu informacji zewnętrznych z gotowych źródeł, należy je wskazać i uzasadnić w jaki sposób pomogły w realizacji zadania. W tym przypadku należy odnieść się do także do Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego danej gminy i przypomnieć odbiorcom, jaka jest funkcja tego dokumentu. W przypadku realizacji dodatkowych badań – należy je wskazać i uzasadnić ich cel.
- Przed przejściem do właściwych wyników badań należy wskazać, jakie czynniki były istotne dla struktury użytkowania gruntów analizowanego obszaru.
- Należy przedstawić wyniki analiz na mapie zawierającej główne typy z ewentualnie kluczowymi podtypami gruntów w strukturze użytkowania na danym obszarze.
- Uzupełnieniem mapy powinny być wykresy przedstawiające w sposób ogólny uzyskane i opracowane informacje statystyczne.
- Konkluzja powinna – na podstawie wykonanej mapy i wykresów – zawierać analizę ogólnej struktury użytkowania terenu.
- Opracowanie powinno kończyć się syntetycznym podsumowaniem, wskazującym ogólną ocenę struktury użytkowania gruntów danego obszaru, które może się także odnosić do innych jednostek jako porównania.
Case Study
W przygotowaniu – wyniki realizacji projektu zostaną opublikowane w roku szkolnym 2022/2023.
Brak komentarzy