Powszechnie twierdzi się, że Azja jest kontynentem wielkich kontrastów geograficznych. Istnieje cały szereg dowodów na olbrzymie zróżnicowanie tego kontynentu. To tutaj mamy najwyższy szczyt i największą depresję, wielkie rowy oceaniczne, wyspy i wulkany. Azja to wreszcie największa wśród kontynentów liczba stref czasowych.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Azja

II Zróżnicowanie geograficzne Azji

1. Położenie Azji

Azja jest zlokalizowana na wszystkich półkulach i otoczona wodami 4 z 5 Oceanów. Już sam fakt zajmowania tak olbrzymiego obszaru powoduje, że oczywistym staje się fakt, iż będzie to kontynent o olbrzymim zróżnicowaniu. Tak duże rozciągnięcie na osi północ-południe prowadzi do występowania wszystkich stref klimatyczno-roślinno-glebowych, z kolei rozciągnięcie na osi wschód-zachód skutkuje występowaniem dużej liczby stref czasowych. Różnica czasu między wschodnią i zachodnią Azją wynosi nawet 10 godzin.

Strefy czasowe w Azji

Źródło: https://www.1blueplanet.com/images/time_zones/asia_time_zones.gif

2. Ukształtowanie powierzchni, linia brzegowa, formy terenu Azji

Azja jest kontynentem zdominowanym przez góry i wyżyny, ale nie brakuje tu rozległych obszarów nizinnych, a nawet depresji. Różnica wysokości między najwyższym Mount Everestem i najniższym brzegiem Morza Martwego wynosi aż  9278 metrów. Często obszary wysoko położone (np. Himalaje czy Wyżyna Tybetańska – najwyższa wyżyna na świecie nazywana dachem świata) sąsiadują bezpośrednio z obszarami dużo niższymi (Nizina Indusu), co daje poczucie olbrzymiego kontrastu geograficznej. Ponadto w Azji znajduje się też najgłębsze jezioro (Bajkał).

Ze względu na duże rozczłonkowanie kontynentu, Azja ma bardzo długą linię brzegową, przez co olbrzymie obszary mają bezpośredni dostęp do morza. W Azji znajduje się największy półwysep świata – Półwysep Arabski. Co więcej w Azji występuje największy na świecie zbiór wysp – Archipelag Malajski, który liczy ich ponad 20 000. Z drugiej strony 1/3 Azji leży dalej niż 1000 km od morza, przez co opady prawie tam nie występują.

3. Kontrasty geologiczne Azji

Budowa geologiczna jest bardzo zróżnicowana, występują pasma górskie ze wszystkich orogenez, a utwory tworzące pochodzą ze wszystkich okresów. Występują pasma bardzo stare, takie jak Sajany i młode, rosnące góry jak Himalaje.

Ze względu na położenie na kilku płytach tektonicznych występują liczne obszary aktywne sejsmicznie w południowej i wschodniej Azji. Przeciwieństwem tego są obszary w głębi kontynentu, położone w centrum płyty Euroazjatyckiej, które pozbawione są jakiejkolwiek aktywności sejsmicznej.

4. Zróżnicowanie klimatyczne Azji

Azja leży we wszystkich znanych na ziemi strefach klimatycznych, występują zarówno klimaty bardzo gorące i wilgotne, gorące i suche, jak i umiarkowane oraz bardzo zimne klimaty polarne. Przykładem kontrastu jest wybitnie deszczowy punkt – Czeparuńdżi u podnóża Himalajów, gdzie opady wynoszą nawet 11 000 mm rocznie w porównaniu z zupełnie suchymi obszarami pustyń np. w Kotlinie Turfańskiej opady wynoszą zaledwie 20 mm rocznie.

5. Rozmaitości wód Azji

Olbrzymia część Azji stanowi obszar pustynny, pozbawiony wody. Z drugiej strony 80 rzek ma ponad 1000 km długości (tyle co Wisła), występują olbrzymie (Morze Kaspijskie) i głębokie (Bajkał) jeziora oraz obszary bagienne i pokryte wieczną zmarzliną, a także lodowce górskie.


6. Mozaika gleb Azji

W Azji występują wszystkie typy gleb, zarówno bardzo żyzne czarnoziemy czy mady rzeczne, jak i całkowicie bezużyteczne gleby pustynne czy górskie. Paleta gleb obejmuje zarówno te strefowe jak i astrefowe.