W Afryce znajdują się 54 niepodległe państwa należące do ONZ i Unii Afrykańskiej oraz 2 państwa nieuznawane – Somaliland i Sahara Zachodnia. Ponadto na terenie kontynentu i wód otaczających znajduje się kilkanaście podmiotów, które są integralną częścią państw innych kontynentów lub są ich terytoriami zależnymi.
Niniejszy artykuł zawiera informacje wykraczające poza ramy Podstawy Programowej dla przedmiotu Geografia w szkole podstawowej (klasa 8) oraz liceum ogólnokształcącym i stanowi materiał dodatkowy-uzupełniający – pomoc dla nauczycieli i uczniów poszukujących dodatkowych informacji statystycznych.
1. Główne informacje o państwach Afryki
Mapa podziału politycznego Afryki
Źródło: Domena publiczna (CIA); https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Political_Map_of_Africa_%282021%29.svg/800px-Political_Map_of_Africa_%282021%29.svg.png
| Nazwa Państwa | Stolica | Flaga | Region | Języki urzędowe | Powierzchnia [km2] | Ludność (~2023/2024) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Algieria | Algier |  | Afryka Północna | Arabski Berberyjski | 2.381.741 | 45.500.000 |
| Angola | Luanda |  | Afryka Południowa | Portugalski | 1.246.700 | 37.290.000 |
| Benin | Porto-Novo |  | Afryka Zachodnia | Francuski | 114.763 | 13.800.000 |
| Botswana | Gaborone |  | Afryka Południowa | Angielski | 581.730 | 2.420.000 |
| Burkina Faso | Wagadugu |  | Afryka Zachodnia | Mossi Bissa Diula Fula Do 2023 r.: Francuski | 274.223 | 22.500.000 |
| Burundi | Gitega |  | Afryka Środkowa | Kirundi Francuski Angielski | 27.834 | 13.200.000 |
| Czad | Ndżamena |  | Afryka Środkowa | Arabski Francuski | 1.300.000 | 19.100.000 |
| Demokratyczna Republika Kongo | Kinszasa |  | Afryka Środkowa | Francuski | 2.345.409 | 105.000.000 |
| Dżibuti | Dżibuti |  | Afryka Wschodnia | Arabski Francuski | 23.200 | 980.000 |
| Egipt | Kair |  | Afryka Północna | Arabski | 1.010.408 | 107.800.000 |
| Erytrea | Asmara |  | Afryka Wschodnia | Brak | 117.600 | 6.200.000 |
| Eswatini | Mbabane |  | Afryka Południowa | Suazi Angielski | 17.364 | 1.240.000 |
| Etiopia | Addis Abeba |  | Afryka Wschodnia | Amharski Afar Oromo Somalijski Tigrinia | 1.112.000 | 109.500.000 |
| Gabon | Libreville |  | Afryka Środkowa | Francuski | 267.668 | 2.400.000 |
| Gambia | Bandżul |  | Afryka Zachodnia | Angielski | 11.300 | 2.470.000 |
| Ghana | Akra |  | Afryka Zachodnia | Angielski | 239.567 | 34.600.000 |
| Gwinea | Konakry |  | Afryka Zachodnia | Francuski | 245.857 | 14.000.000 |
| Gwinea Bissau | Bissau |  | Afryka Zachodnia | Portugalski | 36.125 | 2.100.000 |
| Gwinea Równikowa | Malabo |  | Afryka Środkowa | Hiszpański Francuski Portugalski | 28.050 | 1.700.000 |
| Kamerun | Jaunde |  | Afryka Środkowa | Francuski Angielski | 475.442 | 30.100.000 |
| Kenia | Nairobi |  | Afryka Wschodnia | Suahili Angielski | 580.367 | 52.430.000 |
| Komory | Moroni |  | Afryka Wschodnia | Komoryjski Francuski Arabski | 2.235 | 1.000.000 |
| Kongo | Brazzaville |  | Afryka Środkowa | Francuski | 342.000 | 6.230.000 |
| Lesotho | Maseru |  | Afryka Południowa | Sotho Angielski | 30.355 | 2.211.000 |
| Liberia | Monrovia |  | Afryka Zachodnia | Angielski | 43.000 | 5.440.000 |
| Libia | Trypolis |  | Afryka Północna | Arabski | 1.759.541 | 7.400.000 |
| Madagaskar | Antananarywa |  | Afryka Wschodnia | Malgaski Francuski | 592.796 | 28.900.000 |
| Malawi | Lilongwe |  | Afryka Południowa | Angielski | 118.484 | 21.250.000 |
| Mali | Timbuktu |  | Afryka Zachodnia | Bambara Bobo Bozo Dogon Fula Hassanijja Kassonke Maninka Minyanka Senufo Songhaj Soninke Tamaszek | 1.241.238 | 22.000.000 |
| Maroko | Rabat |  | Afryka Północna | Arabski Berberyjski | 446.550 | 38.000.000 |
| Mauretania | Nawakszut |  | Afryka Zachodnia | Arabski | 1.030.000 | 4.330.000 |
| Mauritius | Port Louis |  | Afryka Wschodnia | Brak | 2.040 | 1.280.000 |
| Mozambik | Maputo |  | Afryka Południowa | Portugalski | 801.590 | 34.200.000 |
| Namibia | Windhuk |  | Afryka Południowa | Angielski | 825.615 | 3.030.000 |
| Niger | Niamey |  | Afryka Zachodnia | Francuski | 1.267.000 | 26.350.000 |
| Nigeria | Abudża |  | Afryka Zachodnia | Angielski | 923.769 | 231.000.000 |
| Republika Południowej Afryki | Pretoria (siedziba rządu) Kapsztad (siedziba parlamentu) Bloemfontein (siedziba władzy sądowniczej) |  | Afryka Południowa | Afrikaans Angielski Xhosa Ndebele Pedi Soto Suazi Południowo afrykański Język Migowy Tsonga Tswana Venda Zulu | 1.221.037 | 62.030.000 |
| Republika Środkowoafrykańska | Bangi |  | Afryka Środkowa | Francuski Sango | 622.984 | 5.560.000 |
| Republika Zielonego Przylądka | Praia |  | Afryka Zachodnia | Portugalski | 4.033 | 600.000 |
| Rwanda | Kigali |  | Afryka Środkowa | Rwanda Angielski Francuski Suahili | 26.338 | 13.630.000 |
| Senegal | Dakar |  | Afryka Zachodnia | Francuski | 196.722 | 18.850.000 |
| Seszele | Victoria |  | Afryka Wschodnia | Angielski Francuski Kreolski seszelski | 457 | 120.000 |
| Sierra Leone | Freetown |  | Afryka Zachodnia | Angielski | 71.740 | 8.910.000 |
| Somalia | Mogadiszu |  | Afryka Wschodnia | Somalijski | 637.657 | 18.150.000 |
| Sudan | Chartum |  | Afryka Środkowa | Arabski Angielski | 1.886.068 | 50.500.000 |
| Sudan Południowy | Dżuba |  | Afryka Środkowa | Angielski | 644.329 | 12.710.000 |
| Tanzania | Dodoma |  | Afryka Wschodnia | Suahili | 947.303 | 67.500.000 |
| Togo | Lome |  | Afryka Zachodnia | Francuski | 56.785 | 8.710.000 |
| Tunezja | Tunis |  | Afryka Północna | Arabski | 163.610 | 11.720.000 |
| Uganda | Kampala |  | Afryka Środkowa | Angielski Suahili | 241.038 | 49.290.000 |
| Wybrzeże Kości Słoniowej | Jamusukro |  | Afryka Zachodnia | Francuski | 322.462 | 31.000.000 |
| Wyspy Świętego Tomasza i Książęca | Sao Tome |  | Afryka Zachodnia | Portugalski | 964 | 221.000 |
| Zambia | Lusaka |  | Afryka Południowa | Angielski | 752.617 | 20.220.000 |
| Zimbabwe | Harare |  | Afryka Południowa | Angielski Szona Ndebele północny Chitonga Czewa Chibarwe Kalanga Khoisan Nambya Ndau Shangani Venda Sotho Tswana Xhosa Zimba bweński Język Migowy | 390.757 | 16.870.000 |
Największym Państwem według powierzchni jest położona w północnej Afryce Algieria (prawie 2,4 mln km2 powierzchni). Do państw o powierzchni powyżej 1 mln km2 zaliczają się także: Demokratyczna Republika Kongo, Sudan, Libia, Czad, Niger, Angola, Mali, Republika Południowej Afryki, Etiopia, Mauretania i Egipt. Co ciekawe, w przeszłości – do 2011 r. – największym krajem Afryki był Sudan, ale jego powierzchnia spadła w wyniku ogłoszenia niepodległości przez Sudan Południowy.
Najmniejszym krajem są Seszele, które liczą 457 km2. Do mikropaństw zaliczyć należy także: Wyspy Świętego Tomasza i Książęcą, Mauritius, Komory i Republikę Zielonego Przylądka – wszystkie są państwami wyspiarskimi. Wśród państw na kontynencie najmniejszym jest Gambia.
Największym zaludnieniem cieszy się Nigeria (ok. 231 mln mieszkańców) ze zdecydowaną przewagą na drugim krajem w zestawieniu. Powyżej 100 mln mają także: Etiopia, Egipt i Demokratyczna Republika Kongo. Najmniej mieszkańców mają Seszele – około 120 tys. osób. Poniżej 1 mln liczą także: Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Republika Zielonego Przylądka oraz Dżibuti.
2. Informacje ekonomiczne o państwach Afryki
| Nazwa Państwa | PKB nominalne [mld USD] według MFW (prognoza 2024) | PKB per capita [tys. USD] według MFW (prognoza 2024) | PKB per capita PPP [tys. USD] według MFW (prognoza 2024) | HDI [0.00 - 1.00] (2022) | Wskaźnik ubóstwa [<2,15$ dziennie] wg. Banku Światowego (różne lata) | Stopa bezrobocia (różne źródła i lata) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Algieria | 266.780 | 5.722 | 16.483 | 0.745 | 0,5% | 12,7% |
| Angola | 92.123 | 2.432 | 7.153 | 0.591 | 31,1% | 8,5% |
| Benin | 21.371 | 1.512 | 4.558 | 0.504 | 12,7% | 1,6% |
| Botswana | 21.418 | 7.875 | 20.097 | 0.708 | 15,4% | 20,68% |
| Burkina Faso | 21.902 | 0.910 | 2.781 | 0.438 | 43,2% | 4,8% |
| Burundi | 3.075 | 0.230 | 0.916 | 0.420 | 62,1% | 1,8% |
| Czad | 18.697 | 1.014 | 2.620 | 0.394 | 30,8% | 1,9% |
| Demokratyczna Republika Kongo | 73.761 | 0.715 | 1.552 | 0.481 | 78,9% | 5,4% |
| Dżibuti | 4.364 | 4.184 | 7.707 | 0515 | 19,1% | 27,93% |
| Egipt | 347.594 | 3.225 | 17.614 | 0.728 | 1,5% | 7,07% |
| Erytrea | 2.383 | 0.623 | 1.832 | 0.493 | 69% | 8% |
| Eswatini | 5.085 | 4.324 | 12.637 | 0.610 | 36,1% | 24,39% |
| Etiopia | 205.130 | 1.910 | 4.019 | 0.492 | 27% | 3,7% |
| Gabon | 21.013 | 9.308 | 19.452 | 0.693 | 2,5% | 22,30% |
| Gambia | 2.694 | 0.989 | 2.993 | 0.495 | 17,2% | 11,2% |
| Ghana | 75.244 | 2.230 | 7.156 | 0.602 | 25,2% | 4,7% |
| Gwinea | 25.447 | 1.651 | 3.366 | 0.471 | 13,8% | 6,3% |
| Gwinea Bissau | 2.151 | 1.087 | 3.239 | 0.483 | 26% | 6,8% |
| Gwinea Równikowa | 10.708 | 6.733 | 18.378 | 0.650 | - | 9,2% |
| Kamerun | 53.205 | 1.815 | 4.842 | 0.587 | 23% | 3,9% |
| Kenia | 104.001 | 1.983 | 6.976 | 0.601 | 36,1% | 5,7% |
| Komory | 1.422 | 1.384 | 3.532 | 0.586 | 18,6% | 9,4% |
| Kongo | 15.501 | 2.457 | 4.740 | 0.593 | 35,4% | 5,6% |
| Lesotho | 2.395 | 1.107 | 3.227 | 0.521 | 32,4% | 18% |
| Liberia | 4.754 | 0.855 | 1.882 | 0.487 | 27,6% | 4,1% |
| Libia | 48.221 | 6.975 | 26.456 | 0.746 | 33,3% | 19,6% |
| Madagaskar | 16.465 | 0.539 | 1.979 | 0.487 | 80,7% | 2,6% |
| Malawi | 11.241 | 0.481 | 1.712 | 0.508 | 70,1% | 7% |
| Mali | 21.662 | 0.899 | 2.714 | 0.410 | 20,8% | 7,7% |
| Maroko | 152.377 | 4.078 | 10.947 | 0.698 | 1,4% | 12% |
| Mauretania | 10.628 | 2.347 | 7.680 | 0.540 | 5,4% | 11,5% |
| Mauritius | 16.359 | 12.973 | 32.094 | 0.796 | 0,1% | 6,27% |
| Mozambik | 22.975 | 0.659 | 1.649 | 0.461 | 74,5% | 4% |
| Namibia | 12.765 | 4.745 | 12.008 | 0.610 | 15,6% | 21,7% |
| Niger | 18.816 | 0.670 | 1.675 | 0.394 | 50,6% | 0,8% |
| Nigeria | 252.738 | 1.110 | 6.340 | 0.548 | 30,9% | 4,1% |
| Republika Południowej Afryki | 373.223 | 5.975 | 16.424 | 0.717 | 20,5% | 33,5% |
| Republika Środkowoafrykańska | 2.810 | 0.538 | 1.123 | 0.387 | 65,7% | 6,6% |
| Republika Zielonego Przylądka | 2.718 | 4.656 | 10.304 | 0.661 | 4,6% | 8,5% |
| Rwanda | 13.701 | 0.990 | 3.367 | 0.548 | 52% | 16,5% |
| Senegal | 35.450 | 1.900 | 4.661 | 0.517 | 9,9% | 3,7% |
| Seszele | 2.203 | 21.875 | 43.151 | 0.802 | 0,5% | 3% |
| Sierra Leone | 4.558 | 0.527 | 2.189 | 0.458 | 26,1% | 5,3% |
| Somalia | 12.804 | 0.776 | 2.062 | 0.380 | 54,4% | 19,9% |
| Sudan | 26.865 | 0.547 | 3.443 | 0.516 | 15,3% | 49,54% |
| Sudan Południowy | 6.517 | 0.422 | 0.455 | 0.381 | 67,3% | 13,9% |
| Tanzania | 79.605 | 1.220 | 3.746 | 0.532 | 44,9% | 2,6% |
| Togo | 9.832 | 1.058 | 2.911 | 0.547 | 26,6% | 4% |
| Tunezja | 54.708 | 4.435 | 13.645 | 0.732 | 0,3% | 16,1% |
| Uganda | 56.310 | 1.202 | 3.345 | 0.550 | 42,1% | 2,9% |
| Wybrzeże Kości Słoniowej | 86.911 | 2.717 | 6.860 | 0.534 | 9,7% | 3,5% |
| Wyspy Świętego Tomasza i Książęca | 0.751 | 3.167 | 4.238 | 0.613 | 15,7% | 15,9% |
| Zambia | 29.872 | 1.413 | 4.361 | 0.569 | 64,3% | 13% |
| Zimbabwe | 34.405 | 2.088 | 2.975 | 0.550 | 39,8% | 5,2% |
Wyjaśnienia dotyczące danych w tabeli:
* PKB nominalne liczone w miliardach dolarów amerykańskich – łączna wartość dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w ciągu roku (faktyczny wskaźnik produktywności państwa).
** PKB per capita liczone w tysiącach dolarów amerykańskich – wartość PKB nominalnego podzielona przez liczbę ludności (oznacza przeciętną wartość produktywności jednego obywatela).
*** PKB per capita (PPP) liczone w tysiącach dolarów amerykańskich – PKB per capita skorygowane o wartość parytetu siły nabywczej czyli w uproszczeniu: uwzględniający poziom cen w danym kraju w jego własnej walucie (najlepszy wskaźnik PKB do porównywania faktycznej finansowej jakości życia).
**** HDI – wskaźnik rozwoju społecznego, miara uwzględniająca teoretyczną jakość życia na podstawie dochodu narodowego (wskaźnik podobny do PKB) per capita (PPP), przeciętnej oczekiwanej długości życia, liczby lat edukacji otrzymanych przez dorosłych oraz zaplanowanej liczby lat edukacji dzieci. Zawiera się w przedziale 0.00 – 1.00, gdzie im bliżej 1.00 tym lepszy rozwój państwa.
***** Wskaźnik ubóstwa – w tym przypadku ubóstwa skrajnego według standardu międzynarodowego – procent populacji żyjącej za mniej niż 2,15 dolara amerykańskiego dziennie. Dane dla niektórych państw są nieco starsze. Brak aktualnych danych dla Gwinei Równikowej.
****** Stopa bezrobocia – odsetek osób poszukujących pracy, którzy nie mogą jej znaleźć (w stosunku do wszystkich aktywnych zawodowo tj. pracujących i bezrobotnych łącznie). W różnych krajach mogą istnieć inne prawne definicje bezrobocia, co wskazuje na konieczność ostrożnego analizowania danych w tym zakresie. Dane rządów wskazanych państw – najświeższe z dostępnych, głównie z ostatnich lat.
Dane porównawcze dla Polski (prognoza 2024):
PKB nominalne: 844.623 mld USD
PKB per capita: 23.014 tys. USD
PKB per capita (PPP): 49.060 tys. USD
HDI: 0.881
Wskaźnik ubóstwa: 0,1%
Stopa bezrobocia: 2,93% (Eurostat – stan realny), 5% (rząd – kryterium prawne)
Zdecydowanie najbogatszym krajem Afryki są Seszele, cieszące się nie tylko najwyższymi wartościami PKB per capita oraz jego odmiany mierzonej parytetem siły nabywczej, jak również wysokim wskaźnikiem HDI, ale też minimalnym poziomem ubóstwa i bezrobocia. Przytłaczająca większość państw Afryki jest jednak skrajnie biedna. Nawet największe kraje kontynentu i najbardziej zaludnione kraje, wszystkie bez wyjątku mają PKB i inne parametry ekonomiczne gorsze niż Polska i większość innych państw wysoko rozwiniętych. Wśród krajów o zdecydowanie najgorszej sytuacji ekonomicznej są: Sudan Południowy, Burundi, Republika Środkowoafrykańska, Demokratyczna Republika Kongo, Mozambik, Niger, Malawi, Erytrea, Liberia, Madagaskar, Niger, Czad, Mali, Burkina Faso i Somalia.
3. Informacje o ludności państw Afryki
W budowie.
4. Informacje polityczne o państwach Afryki
W budowie.
Brak komentarzy