Religie należą do najważniejszych aspektów zróżnicowania ludności świata – obok języków, wykształcenia i narodowości. Na świecie trwa zażarta rywalizacja o miano największej religii świata, a Islam depcze chrześcijaństwu po piętach.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Ludność

VII Religie na świecie

1. Religie na świecie

Religia – to przyjęty kodeks moralno-etyczny oparty o system wierzeń i powiązanych z nimi obrzędów, tradycji i zwyczajów, kształtujący w istotny sposób postawę i zachowanie wyznawcy. W większości religii kluczową istotą jest Bóg (monoteizm) lub bogowie (politeizm) – czyli siła wyższa, opatrzność, stwórca, są to tak zwane religie teistyczne. Odmienny punkt widzenia przyjmują religie nieteistyczne, ale ich rola jest niewielka.

Religia teistyczna może mieć charakter:

  • monoteistyczny – wiara w jednego Boga.
  • politeistyczny – wiara w wielu bogów

Szacuje się, że na świecie jest około 4200 różnych religii, ale tylko 5 z nich odgrywa istotną rolę. Coraz większy jest z kolei udział osób niewierzących w żadną religię.

Religie świata według liczby wyznawców w 2010 r. (dane szacunkowe)

Źródło: Opracowanie własne.

Najwięcej wyznawców ma grupa religii Chrześcijańskich, która jako jedyna liczy ponad 2 miliardy wiernych, jednak największą religią jest de facto Islamski Sunnizm, który nieznacznie wyprzedza największy w grupie chrześcijańskiej Katolicyzm.

Chrześcijaństwo, Islam i Buddyzm mają charakter religii uniwersalnych tzn. nie są skierowane do konkretnej grupy etnicznej i może je wyznawać każdy człowiek bez specjalnej adaptacji, co różni je zasadniczo od Hinduizmu i Judaizmu.

Struktura wyznaniowa ludności świata

Źródło: Opracowanie własne.

Bardzo duży udział w ludności świata stanowią niewierzący. Grupa to obejmuje min. ateistów czyli osoby przekonane, że Bóg nie istnieje oraz agnostyków czyli osoby, które uważają, że nie da się ani udowodnić, ani zaprzeczyć istnieniu Boga. Sporą grupę osób stanowią Ci, którzy po prostu w nic nie wierzą. Grupa ta stale wzrasta.

Rozmieszczenie religii dominujących na świecie

Źródło: https://i.redd.it/k4dsxobdlgf21.png

Chrześcijaństwo dominuje w Europie, Amerykach, Australii i Południowej Afryce. W tej grupie najwięcej jest Katolików – mieszkają oni min. w środkowej i południowej Europie, Ameryce Łacińskiej i zachodniej Afryce. Protestanci dominują w Europie Północnej, USA, Kanadzie i środkowo-południowej Afryce. Prawosławie obejmuje wschodnią i południowo-wschodnią Europę. Islam jest religią dominującą w północnej i wschodniej Afryce, oraz w południowo-zachodniej i środkowej Azji. Występuje ponadto w Indonezji. Przeważa Sunnizm, jedynie kilka państw (min. Iran i częściowo Irak i Afganistan) wyznają inną odmianę – Szyizm. Gdzieniegdzie można jeszcze spotkać inne odmiany Islamu. Hinduizm występuje z kolei niemal wyłącznie w Indiach i na granicy państw sąsiadujących. W zachodnich i północno-zachodnich oraz wschodnich Chinach oraz w Indochinach można spotkać różne odłamy Buddyzmu. Judaizm występuje w skupieniu jedynie w Izraelu, podczas gdy jego wyznawcy rozproszeni są w wielu państwach Europy i Ameryk. Osoby bezwyznaniowe stanowią coraz większy odsetek państw cywilizacji Zachodu (min. wschodnich Niemiec i Czech), ale są też liczne w Chinach i innych krajach wschodniej Azji oraz na Syberii.

2. Założenia głównych religii świata

  • Chrześcijaństwo powstało w I w.n.e., wyodrębniając się z Judaizmu. w XII wieku wyodrębniło się prawosławie, a w XVI (i później) różne odłamy protestantyzmu. Religia ma charakter monoteistyczny i oparta jest na wierze w jednego Boga pod trzema postaciami (Boga Ojca, Syna Bożego -Jezusa Chrystusa i Ducha Świętego). Dużą rolę odgrywa też Matka Boska Maryja (zwłaszcza w katolicyzmie). Kluczową postacią jest Chrystus, wokół którego życia i śmierci zorganizowane są liczne obrzędy. Najważniejszym świętami są – narodziny (Boże Narodzenie) i śmierć Chrystusa połączona ze zmartwychwstaniem (Wielkanoc). Świętą księgą jest Biblia (w katolicyzmie i prawosławiu), a zwłaszcza jej krótsza część – Nowy Testament (w protestantyzmie). Chrześcijanie wierzą w życie wieczne po śmierci w niebie. Symbolami religii są: krzyż (najważniejszy) oraz szereg pomniejszych np. ryba, jajko, baranek. Wokół religii utworzył się kościół z licznymi kapłanami. W katolicyzmie jego zwierzchnikiem jest Papież czyli Biskup Rzymu, w prawosławiu i protestantyzmie – episkopaty krajowe lub lokalni biskupi (patriarchowie). W religii istnieje szereg osób wyniesionych do rangi świętych. Chrześcijaństwo jest z jednej strony religią restrykcyjną (liczne zakazy i nakazy), z drugiej bardzo liberalną (przebaczenie i odpuszczenie niemal każdych grzechów). Miejscami świętymi są tereny obecnego Izraela (min. Betlejem, Jerozolima) oraz Rzym. Różnice między odłamami dotyczą min. hierarchii kościelnej, liturgii mszy, pozycji Maryi i świętych. Katolicy i protestanci modlą się w kościele, a prawosławni w cerkwi.

Krzyż jest symbolem chrześcijaństwa, ale w każdym odłamie wygląda inaczej

Źródło: https://www.dewocjonalia-niedziela.pl/miniaturki/1798-krzyz-drewniany-os25-zf110—dewocjonalia-niedziela.jpg
  • Islam – powstał w VII w.n.e. Jest religią monoteistyczną (wiara w Allacha – jedynego Boga), ale dużą rolę odgrywają także prorocy (min. Mahomet i Jezus Chrystus). Podobnie chrześcijanie, wierzą w niebo i życie wieczne po śmierci. Najważniejszym świętem jest Ramadan – pamiątka objawienia pierwszych fragmentów świętej księgi religii – Koranu. Podstawę Islamu tworzy pięć zasad i obowiązków muzułmanina: wyznanie wiary w jedynego Boga, pięciokrotna modlitwa w ciągu doby, post w miesiącu Ramadan, jałmużna na rzecz ubogich oraz pielgrzymka do Mekki przynajmniej raz w życiu. Świętymi miejscami są Mekka i Medyna. Symbolem religii jest półksiężyc. Islam jest postrzegany jako religia fundamentalna i bardzo surowa. W wielu krajach prawo świeckie oparte jest o Koran (prawo szariatu). Duże kontrowersje wzbudza rola kobiet w tej religii. Głównymi odłamami są Sunnizm i Szyizm. Różnice między nimi dotyczą przede wszystkim relacji państwo-kościół. Muzułmanie modlą się w meczecie.

Półksiężyc – powszechnie uznawany za symbol Islamu

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/IslamSymbol.svg/1024px-IslamSymbol.svg.png
  • Hinduizm – zbiór religii politeistycznych, powstały prawdopodobnie około XV wieku p.n.e. Bogów jest wielu i stanowią oni wcielenie Brahmy, Winszu i Śiwy. Wiara opiera się na poszanowaniu świętych ksiąg – Wed, wierze w reinkarnację (wcielenie w nowy byt po śmierci), wierze w karmę (prawo akcji i reakcji) oraz dążenie do wyzwolenia. Do najważniejszych zasad życia Hindusa należą utworzenie dużej rodzinie oraz kąpiel w świętej rzece – Gangesie (oczyszcza z grzechów). W hinduizmie wykształciło się społeczeństwo kastowe. Istnieje szereg obchodzonych świąft, najbardziej znane z nich to święto holi czyli obrzucanie się kolorowymi proszkami na wiosnę. W Hinduizmie świętym zwierzęciem jest krowa, a symbolem religii – Om. Odpowiednikiem kościoła jest Mandir.

Om – symbol hinduizmu

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Oum.svg/800px-Oum.svg.png
  • Buddyzm – ma charakter raczej sposobu na życiu i systemu filozoficznego aniżeli typowej religii. W buddyzmie nie ma Bogów. Wyodrębnił się z Hinduizmu w VI i V w.p.n.e. – założył go Siddhartha Gautama czyli Budda. Buddyzm opiera się na Czterech Szlachetnych Prawdach głoszonych przez Buddę oraz na przedstawionej przez niego Ośmiorakiej Ścieżce, która prowadzić ma do ustania cierpienia. Celem wyznawcy Buddyzmu jest osiągnięcie nirwany (stanu doskonałego) oraz wyzbycie się wszelkich pragnie. Religia była przekazywana ustnie i nie ma jednej księgi źródłowej. Symbolem religii jest koło dharmy.

Koło Dharmy – symbol Buddyzmu

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/BuddhismSymbolWhite.PNG
  • Judaizm – jest najstarszą religią monoteistyczną na świecie, powstałą około 2000 lat p.n.e. Bogiem jest Jahwe, istotnymi osobami są pojawiający się toku dziejów prorocy. Opiera się na świętej księdze – Biblii (Stary Testament). Judaizm jest religią narodową Żydów (naród wybrany) i poza nimi nie ma innych wyznawców. Religia jest dosyć wymagająca, zawiera szereg zakazów i nakazów. Świętym miejscem jest Jerozolima, w której znajdują się ruiny wielkiej świątyni (Ściana Płaczu). Odpowiednikiem kościoła jest Synagoga. Symbolem religii są Menora i Gwiazda Dawida. Żydzi wierzą, że pewnego dnia na świat przyjdzie Mesjasz i dokona sądu ostatecznego (następnie trafią do nieba). Najważniejszym dniem jest Szabat (siódmy dzień – sobota), a najważniejszym świętem Pascha (na pamiątkę wyzwolenia izraelitów z niewoli egipskiej).

Gwiazda Dawida – jeden z symboli Judaizmu

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/800px-Star_of_David.svg.png

3. Wpływ religii na gospodarkę i życie społeczne

Wpływ chrześcijaństwa na gospodarkę:

  • Poszanowanie własności prywatnej i gospodarki rynkowej z jednoczesnym poparciem dla wspierania słabszych.
  • Poszanowanie pracy.
  • Finansowanie kościoła przez społeczeństwo.
  • Silny rozwój rynku dewocjonaliów.

Handel dewocjonaliami jest najsilniej rozwinięty w chrześcijaństwie

Źródło: https://wadowiceonline.pl/images/stories/ZDJECIA/2016/najstarszy_sklep_z_dewocjonaliami_ma_tez_stoisko_na_jarmarku_swiatecznym/galeria/06.jpg

Wpływ chrześcijaństwa na społeczeństwo:

  • Poparcie dla posiadania rodziny.
  • Poparcie dla zachowania uczciwego i moralnego.
  • Sprzeciw wobec hedonizmu.
  • Poparcie dla pokojowego podejścia do innych i wspierania słabszych.
  • Celibat duchownych (w katolicyzmie).

Katoliccy księża nie mogą założyć rodziny

Źródło: https://i.wpimg.pl/O/644×456/d.wpimg.pl/2033946999-1893770982/kler.jpg

Wpływ Islamu na gospodarkę:

  • Niski lub bliski zera chów trzody chlewnej z uwagi na zakaz spożycia wieprzowiny.
  • Nierozwinięta sprzedaż alkoholu z uwagi na zakaz jego spożycia.
  • Restrykcyjne godziny funkcjonowania lokali handlowych i gastronomicznych w czasie Ramadanu.
  • Rozwój „bankowości islamskiej” w związku z zakazem pobierania odsetek od pożyczonych pieniędzy.
  • Osłabienie wzrostu gospodarczego przez zakaz pracy kobiet w wielu krajach.
  • Rozwój turystyki religijnej do Mekki.

Pielgrzymka do Mekki jest powinnością każdego Muzułmanina

Źródło: https://static.polityka.pl/_resource/res/path/07/ca/07ca2d58-5322-4067-8c23-0cadb87da379_f1400x900

Wpływ Islamu na społeczeństwo:

  • Podporządkowanie kobiety mężczyźnie.
  • Konieczność zasłaniania ciała przez kobiety.
  • W niektórych krajach kobiety nie mogą się kształcić i pracować, a nawet samodzielnie prowadzić samochodu.
  • Dopuszczalność poligamii w niektórych krajach.
  • Stosowanie prawa szariatu jako prawa państwowego.
  • Silny wpływ duchowieństwa na stanowienie prawa.

Restrykcje dotyczące ubioru kobiet są powszechne w Islamie

Źródło: https://3.bp.blogspot.com/-Y-9XsE57tYo/UvUIgGPTF_I/AAAAAAAAB04/Lf-RCkkt54M/s1600/940×627.jpg

Wpływ Hinduizmu na gospodarkę:

  • Krowa nie może być hodowana na mięso, a jedynie na mleko – zakaz spożywania wołowiny.
  • Zakaz zabijania wszelkich istot żywych np. szkodników (z uwagi na reinkarnację) przyczynia się do szkód w rolnictwie.

Krowa jest w Hinduizmie świętym zwierzęciem

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Cow_on_Delhi_street_colorcorr.jpg/1200px-Cow_on_Delhi_street_colorcorr.jpg

Wpływ Hinduizmu na społeczeństwo:

  • Dyskryminacja niektórych grup społecznych z uwagi na obowiązujący system kastowy.
  • W praktyce – niższa społeczna pozycja kobiet niż mężczyzn.
  • Generalne poparcie dla wegetarianizmu (zakaz zabijania istot żywych), ale w praktyce ogranicza się do niespożywania wołowiny.
  • Poparcie dla dużych rodzin.

Społeczeństwo Indii podzielone jest na nieformalne kasty społeczne

Źródło: https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/v6NktkqTURBXy83YjAwYjcyZTBhOTk2ZGE2ZjIyY2VmM2FiMDJhOWQwZi5qcGVnkZUCzQGkAMLD

Wpływ Buddyzmu na gospodarkę:

  • Osłabienie gospodarki na skutek dążenia do uniezależnienia się od dóbr materialnych.
  • Poparcie dla konformizmu i stawianie dobra ogółu ponad dobro jednostki.

Dążący do Nirwany Buddyści odrzucają dobra materialne

Źródło: https://www.odkrywamyzakryte.com/wp-content/uploads/2017/05/12156121_l.jpg

Wpływ Buddyzmu na społeczeństwo:

  • Pozycja kobiet jest niższa niż mężczyzn.
  • Zachęca do zakładania dużych rodzin.
  • Czas wolny należy spędzać na medytacji.

Medytacja jest jedną z kluczowych zasad Buddyzmu

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/Z9o71i1lpsOxpTPVkA5h7RfkjD_36378CEytWy804wooAG53LkdMvYa8kxUGBv_kSasXHnT6aRpBygPyUG1tBh_h1SlXxiNSH2-XAzUcTwJ00yJDFmail1xK8tPXZQdj7JIR7MyogzvO2n0k

Wpływ Judaizmu na gospodarkę:

  • Podobnie jak w islamie – ograniczona hodowla wieprzowiny z uwagi na zakaz jej spożywania.
  • Ubój rytualny krów – specyficzna produkcja koszernego mięsa.
  • Sumienne i pracowite wypełnianie obowiązków.

Ubój rytualny jest jedną z kluczowych kwestii w zakresie pokarmu

Źródło: https://i.iplsc.com/-/00053JGYDEXIRDKO-C411.jpg

Wpływ Judaizmu na społeczeństwo:

  • Obowiązek zawarcia małżeństwa i posiadania dzieci.
  • Szacunek dzieci wobec seniorów.
  • Zakaz wykonywania prac fizycznych w czasie Szabatu.
  • Poświęcenie dla państwa żydowskiego.

Duże znacznie u Żydów odgrywają relacje rodzinne juniorów i seniorów

Źródło: https://images.theconversation.com/files/310308/original/file-20200115-134777-1kikjy7.jpg?ixlib=rb-1.1.0&q=45&auto=format&w=926&fit=clip

4. Religia w Polsce i na świecie

Polska na tle innych państw świata należy do krajów najbardziej religijnych.

Religie w wybranych krajach świata (kliknij aby powiększyć)

Źródło: Opracowanie własne.

Polska jest też krajem o jednym z największych udziałów katolików w populacji, pozostałe religie (prawosławie, islam, judaizm) odgrywają u nas znaczenie marginalne i lokalne. Krajów podobnych do Polski nie ma wielu w zachodnim kręgu cywilizacji. Dawne chrześcijańskie kraje takie jak Francja czy Niemcy przeszły silny proces laicyzacji, a znaczny odsetek społeczeństwa to osoby niewierzące. Za wschodnią granicą Polski dominuje z kolei prawosławie. W innych krajach możemy spotkać fundamentalne państwa islamskie, gdzie prawie 100% populacji to muzułmanie, ale także tam dostrzeżemy różne odłamy tej religii. Indie to z kolei kraj Hinduizmu, a Chiny – państwo w znacznej mierze bezwyznaniowe.


5. Religia a sekta

Oprócz religii na świecie występują także sekty. Oznacza to najczęściej zamknięty krąg pseudoreligijny, którego członkowie zobowiązani są do poświęceń na rzecz wspólnoty. Sekty mają najczęściej charakter silnie uzależniający i wyzyskują swoich członków na rzecz grupy przywódczej lub guru (zwłaszcza finansowo). Za sekty uznawane są między innymi takie ruchy jak Scjentolodzy, Świadkowie Jehowy czy Hare Kryszna, natomiast sami członkowie tych ruchów uznają się za pełnoprawne związki wyznaniowe.