Budownictwo jest jedną z najstarszych aktywności zawodowych ludności. Ze względu na masowość skali oraz intensywne wykorzystanie surowców naturalnych, budownictwo zaliczane jest do przemysłu, choć niektóre jego elementy (np. remont) mogą już mieć charakter usługowy.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Przemysł

V Budownictwo

1. Charakterystyka budownictwa

Budownictwo jest działem gospodarki, w skład którego wchodzą następujące działalności:

  • Wznoszenie nowych konstrukcji i obiektów
  • Remonty istniejących obiektów
  • Rozbiórki konstrukcji budowlanych

W zależności od miejsca oddziaływania, budownictwo dzieli się na lądowe i wodne.

Niektóre obiekty zaliczane do budownictwa lądowego:

  • Budynki i budowle
  • Obiekty inżynieryjne np. mosty i wiadukty, tunele
  • Elementy infrastruktury – drogi, linie kolejowe, lotniska, linie energetyczne, rurociągi, maszty antenowe
  • Inne obiekty, np. cmentarze, kapliczki, pomniki

Niektóre obiekty budowlane stają się ikonami kultury np. most Golden Gate w San Francisco

Źródło: https://fajnepodroze.pl/wp-content/uploads/2019/08/most-golden-gate.jpg

Niektóre obiekty zaliczane do budownictwa wodnego:

  • Obiekty inżynierii śródlądowej np. jazy, ujęcia wody, śluzy, kanały
  • Sztuczne zbiorniki wodne i zapory
  • Obiekty portowe np. falochrony, baseny portowe, nabrzeża

Obiekty budownictwa wodnego mogą odgrywać olbrzymią rolę gospodarczą np. Zapora Hoovera na rzece Kolorado w USA

Źródło: https://images2.minutemediacdn.com/image/upload/c_crop,h_1175,w_1745,x_287,y_0/v1594143174/shape/mentalfloss/67916-hoover_dam.jpg?itok=yE-KnGxm

2. Czynniki rozwoju budownictwa

Podobnie jak na inne działy gospodarki, tak na rozwój budownictwa ma wpływ szereg czynników. Należą do nich:

  • Aktualna koniunktura gospodarcza (stopa bezrobocia, poziom wynagrodzeń)
  • Popyt na określone obiekty budowlane np. mieszkania i domy
  • Struktura demograficzna (zwłaszcza liczba osób młodych – potencjalnych klientów)
  • Zasoby pracy i koszty pracy (wpływają na koszty działalności i liczbę pracowników)
  • Polityka inwestycyjna państwa (np. duże inwestycje infrastrukturalne stymulują rozwój przemysłu, a ich brak – spowalnia sektor)
  • Przepisy prawa budowlanego (mogą stymulować lub hamować rozwój sektora)
  • Polityka mieszkaniowa państwa (np. obecność programów wsparcia przy zakupie mieszkania)
  • Sytuacja regionalna i lokalna (np. polityka samorządu terytorialnego, lokalne ceny gruntów, atrakcyjność mieszkaniowa, gospodarcza i turystyczna regionu)
  • Metropolizacja (im większe metropolie tym dynamiczniejszy rozwój budownictwa)

3. Rola budownictwa w gospodarce narodowej

Budownictwo w istotny sposób wpływa na życie społeczno-gospodarcze. Jego wpływ należy rozumieć w szczególności poprzez:

  • Tworzenie miejsc pracy
  • Tworzenie niezbędnej infrastruktury, obiektów inżynieryjnych, budynków i budowli wykorzystywanych we wszystkich dziedzinach życia
  • Przyczynianie się do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego

Budownictwo jest działem o zróżnicowanym stopniu rozwoju w różnych państwach. Zasadniczo w krajach o wysokich stopniu rozwoju gospodarczego, zatrudnienie w tej branży jest relatywnie wysokie i może sięgać nawet 6-8%, z kolei w krajach słabo rozwiniętych rola branży jest znacznie niższa, a zatrudnienie spada do 2-3% i mniej. Od wielu lat obserwuje się największy udział budownictwa w zatrudnieniu w państwach Arabskich – północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Przekracza tam ono 10%, a zbliża się nawet do 15-20%. Jest to związane z olbrzymimi inwestycjami m.in. w rozwój infrastruktury, dynamicznym uprzemysłowieniem i rozwojem sektora turystyki. Absolutnym rekordzistą jest Katar, w którym zatrudnienie w budownictwie sięga 41% co jest związane z realizowanymi inwestycjami na Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w 2022 r. Oprócz mieszkańców tego kraju, w sektorze znajduje zatrudnienie rzesza imigrantów. Pod względem wartości finansowanej budowanych obiektów na pierwszym miejscu są jednak Chiny, a na drugim USA. Globalna wartość sektora budowlanego sięgnęła w 2017 r. 11 bilionów dolarów.

Budowa stadionu piłkarskiego w Doha (Ad-Dauha) – stolicy Kataru

Źródło: https://www.thenationalnews.com/image/policy:1.679318:1558306568/sp15-qatar-world-cup-stadium.jpg?f=16×9&w=1200&$p$f$w=a7fb233

Zatrudnienie w budownictwie w wybranych państwach świata w 2017/2018 r. wg. danych Międzynarodowej Organizacji Pracy

Źródło: https://www.ilo.org/

Polska znajduje się w zestawieniu państw świata na średnim poziomie o relatywnie dużym zatrudnieniu w budownictwie.

Zatrudnienie w budownictwie w latach 1950-2020 wg. danych GUS

Źródło: Dane rozproszone GUS.

Zatrudnienie w budownictwie w Polsce było skorelowane z sytuacją w całym sektorze przemysłu. Rosło do lat 80-tych, w latach 90-tych i na początku XXI wieku znalazło się w kryzysie, z którego wyszło po 2005 r. na skutek wielkich rządowych inwestycji w infrastrukturę. Obecnie zatrudnienie utrzymuje się na dość wysokim poziomie za sprawą dynamicznego rozwoju rynku mieszkaniowego.

Liczba mieszkań oddanych do użytkowania w latach 1950-2020 

Źródło: Dane rozproszone GUS.

Mieszkania w Polsce najdynamiczniej budowało się w latach 70-tych, jednak po tym okresie doszło do załamania w przemyśle, spotęgowanego dezindustrializacją po 1989 r. W ostatnich latach rynek nieruchomości przeżywa renesans i w 2019 r. osiągnięto po raz pierwszy od 40-lat poziom 200 000 budowanych mieszkań rocznie. Warto jednak zauważyć, że okresie PRL budowano głównie małe mieszkania o niskim standardzie. Np. w rekordowym 1978 r. średnia powierzchnia oddanego mieszkania nieznacznie przekraczała 62 metry, podczas gdy w 2017 r. było to to prawie 93 m (o prawie 50% więcej). Ta różnica wynika ze znacznego wzrostu liczby budowanych domów, które mają znacznie większe metraże niż budowane w PRL mieszkania w blokowiskach.

4. Budownictwo a krajobraz przyrodniczy i kulturowy

Budownictwo w istotny sposób wpływa na krajobraz. Przyjmuje się, że architektura w danej przestrzeni powinna cechować się pewną spójnością, ale polityka państw jest w tej kwestii bardzo zróżnicowana. Obecnie coraz mocniej docenia się walory uporządkowanej, jednolitej przestrzeni, ale nie zawsze tak było. W niektórych okresach historycznych, wartość użytkowa przewyższała wartość krajobrazową.

Obecnie władza publiczna może w istotny sposób kształtować zabudowę obszaru. Za pomocą miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (MPZP) władze gminy (miasta) mogą dopuszczać w danym miejscu lokalizowanie określonego rodzaju obiektów, np. punktów usługowych, zakładów przemysłowych, terenów rolnych albo określonej formy zabudowy mieszkaniowej (np. wielorodzinnej lub jednorodzinnej, albo mieszanej). Z kolei wydająć decyzję o warunkach zabudowy (tak zwaną „WuZetkę”), która musi być zgodna z miejscowym planem (lub wydana w jego zastępstwie, gdy plan nie został ustalony), władza samorządowa może ustalić nawet takie kwestie jak maksymalna wysokość zabudowy (liczba kondygnacji i ich wysokość), obecność podpiwniczenia czy kształt dachu, a nawet kolorystykę budynku (parametry te mogą być także określone w MPZP). Jednak podejście władz samorządowych do tego tematu jest bardzo zróżnicowane. Część samorządów pozwala inwestorom na olbrzymią swobodę, co skutkuje powstawaniem bardzo zróżnicowanej i niespójnej zabudowy. Niesie to jednak czasami za sobą korzyści ekonomiczno-użytkowe. Z drugiej strony może to prowadzić do powstania „szpetnego” krajobrazu.

Fragment Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Elbląga

Źródło: https://www.morizon.pl/blog/wp-content/uploads/2018/10/plan-miejscowy2.jpg

Wśród głównych argumentów przemawiających za planowaniem przestrzeni są:

  • Spójność architektoniczna nowych i starych obiektów
  • Przyjazny, nieszpetny krajobraz
  • Ochrona zabytków
  • Dostosowania parametrów budynków do możliwości otaczającej infrastruktury technicznej
  • Zachowanie charakteru tkanki miejskiej lub wiejskiej

W nauce coraz częściej pojawiają się także argumenty mówiące o tym, że chaos przestrzenny przekłada się na realne straty finansowe, związane np. z kosztem ochrony przed hałasem czy estetyzacji zdewastowanego krajobrazu. Najczęściej jednak przyczyną chaosu przestrzennego jest tzw. „głód przestrzeni„. Jest to problem obserwowany głównie w dużych miastach, które np. z powodów fizycznogeograficznych lub ekonomicznych nie mogą się dalej rozrastać, a istnieje silne zapotrzebowanie na nową przestrzeń mieszkaniową i biurową.

Na świecie istnieje wiele przykładów pokazujących zarówno racjonalnie zagospodarowaną, jaki i całkowicie brzydką i chaotyczną przestrzeń architektoniczną.

  • Jednym z przykładów dewastacji krajobrazu jest zabudowa typu komunistycznego – blokowiska z wielkiej płyty. Sztandarowym przykładem może tu być „Mrówkowiec” czyli tzw. Superjednostka w Katowicach. Podobnych obiektów jest mnóstwo we wszystkich miastach Polski. Inny znany przykład to Gdańskie „Falowce”.

Supejednostka w Katowicach – przykład niezwykle szpetnego budownictwa

Źródło: https://architektura.smcloud.net/t/photos/t/57083/superjednostka-w-katowicach-skomasowana-jednostka_319855.jpg
  • Inny istotnym przykładem zniszczenia ładu przestrzennego było wybudowanie w centrum Gdańska Wrzeszcza wieżowców – w sąsiedztwie historycznych kamienic.

Nowe biurowce we Wrzeszczu kompletnie odstają od otaczającej zabudowy

Źródło: https://www.urbanity.pl/photos/61/20/20766120.jpg?v=1518026578
  • Szczególnie chaotyczne są najczęściej osiedla domów jednorodzinnych, budowanych według własnego upodobania ich właścicieli. Coraz częściej jednak deweloperzy budują całe osiedla, jednolitych i pasujących do siebie nieruchomości.

Osiedle domków jednorodzinnych w Kielcach

Źródło: https://d-pt.ppstatic.pl/k/r/1/90/61/59bec44877af3_p.jpg?1512999665
  • Inny problem przestrzenny to wszechobecne reklamy, często bardzo szpetne, które całkowicie niszczą krajobraz, najczęściej miast.

Szpetne przydrożne billboardy w Koszlinie

Źródło: https://d-pt.ppstatic.pl/kadry/k/r/1/45/f0/5aa842031a2c9_o,size,1088×550,opt,w,q,71,h,6469b9.jpg


  • Istnieją na świecie także przykłady przestrzeni o wysokiej spójności. Np. w Chorwackim Dubrowniku zadbano o to, by zachować historyczny charakter zabudowy i wysoką spójność przestrzeni.

Chorwacki Dubrownik to jeden z wielu przykładów dobrego zagospodarowania przestrzeni

Źródło: https://crolove.pl/wp-content/uploads/2014/03/dubrownik-chorwacja-2-2018.jpg