Geozagrożenia geologiczne

Litosfera – warstwa skalna Ziemi, potrafi generować wielkie niebezpieczeństwo dla człowieka. Faktycznie jednak wynika ono z procesów zachodzących w płaszczu Ziemskim, które oddziałując na płyty tektoniczne, prowadzą do kilku groźnych zjawisk – trzęsień ziemi, wulkanizmu, tsunami czy powstawania lejów krasowych.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)

Problemy środowiskowe Świata

IV Geozagrożenia geologiczne

1. Trzęsienia Ziemi

Ruchy płyt litosfery, wybuchy wulkanów i występowanie zapadlisk tektonicznych mogą spowodować pojawienie się trzęsienia ziemi. Trzęsienie ziemi to drgania skorupy ziemskiej, których przyczyną jest powstawanie naprężeń skorupy ziemskiej, a następnie ich rozładowywanie.

Trzęsienie Ziemi na Tajwanie we wrześniu 2022 r.

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=jJ5okkoTPRw

Typy trzęsień Ziemi

Ze względu na przyczynę, trzęsienia ziemi dzielą się na:

Tektoniczne – 90% wszystkich trzęsień, efekt ruchu płyt litosfery (zwłaszcza kolizyjnego, a w drugiej kolejności przesuwczego), mają też największą siłę.
Wulkaniczne – 7%, związane z erupcją wulkanu, najczęściej krótkotrwałe i o umiarkowanej sile.
Zapadliskowe (zapadowe) – 3%, są skutkiem zapadnięcia się terenu np. stropu jaskini na obszarze krasowym lub innych próżni w skałach, są wybitnie lokalne i bardzo słabe.
Antropogeniczne – <1%, niezwykle rzadkie, wywołane działalnością człowieka np. potężnymi eksplozjami lub zapadnięciem się terenu nad kopalnią głębinową.

Większość trzęsień ziemi, mimo swojego gwałtownego przebiegu, powstaje bardzo powoli. Napierające na siebie płyty tektoniczne stopniowo zwiększają energię naprężeń skorupy ziemskiej. Gdy w końcu energia ta jest tak duża, że zostaje uwolniona, dochodzi do przesunięcia skał i powstania drgań, rozchodzących się jako fale sejsmiczne z prędkością nawet 25 000 km/h. Pomiaru fal sejsmicznych dokonuje się za pomocą sejsmografów.

Schemat ruchu płyt tektonicznych ze strefą subdukcji – głównym miejscem występowania trzęsień Ziemi

Źródło: https://static.epodreczniki.pl/portal/f/res-minimized/R1NlVh5UREtwt/3/960/23fWCqBCRfqbgccwlFzJZtCEijkcnmfF.png z własnymi korektami.

Trzęsienia Ziemi najczęściej występują na granicach płyt tektonicznych – zarówno w strefie spreadingu, jak i (znacznie częściej) w strefie subdukcji, tj. na styku oceanicznej i kontynentalnej płyty tektonicznej. Zachodzą one w tzw. Strefie Benioffa. Jest to przestrzeń w miejscu zapadania się płyty oceanicznej pod płytę kontynentalną, gdzie dochodzi do powstawania silnych naprężeń skorupy Ziemskiej. Zjawiskom tym często towarzyszy ponadto wulkanizm.

Animacja przebiegu trzęsienia Ziemi

Źródło: Opracowanie własne – Krzysztof Grabias

Najważniejszymi elementami trzęsienia ziemi są hipocentrum (ognisko trzęsienia ziemi) – miejsce powstania trzęsienia ziemi i uwolnienia jego energii oraz epicentrum – miejsce położone pionowo nad hipocentrum na powierzchni ziemi, gdzie siła wstrząsów jest najsilniejsza, a fale sejsmiczne docierają do tego miejsca najszybciej.

Obszary występowania trzęsień Ziemi

Trzęsienia Ziemi nie występują w każdym miejscu na naszej planecie, a w niektórych jej częściach są wręcz całkowicie nienotowane. Największym zagrożeniem trzęsieniami Ziemi charakteryzuje się region Pacyfiku, gdzie dochodzi do subdukcji oceanicznej Płyty Pacyficznej pod sąsiadujące płyty kontynentalne: Euroazjatycką, Filipińską, Indo-Australijską i Północnoamerykańską. Dość istotne trzęsienia występują także na granicy płyty Nazca i płyty Południowoamerykańskiej, płyty Indyjskiej i płyty Euroazjatyckiej oraz płyty Afrykańskiej z płytą Euroazjatycką.

Mapa obszarów zagrożonych trzęsieniami ziemi

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/3rV4s-k8IX7cey46FKoVLkfudRjReiNQ8X2VeUQXn9k_UFpZ_k5LWN_sivaZhLZ0DMB2jrWrT2AGYBqElVRg_4_7GaRsLHmK

Obszary na ziemi pod względem zagrożenia trzęsieniami ziemi dzielą się na:

Sejsmiczne – obszary ciągłego zagrożenia, gdzie często występują trzęsienia ziemi i są one z reguły bardzo niszczycielskie. Są to głównie obszary na granicach płyt tektonicznych, w tym zwłaszcza w obrębie Pacyficznego Pierścienia Ognia.
Pensejsmiczne – obszary o niewielkim zagrożeniu, gdzie występują czasami wstrząsy, zwykle o niewielkiej lub średniej sile. Są to obszary położone w pewnej odległości od granic płyt tektonicznych. Na skraju tej strefy leży większość obszaru Polski.
Asejsmiczne – obszary całkowicie bezpieczne, wolne od jakichkolwiek trzęsień ziemi. Znajdują się najczęściej w głębi lądów lub oceanów, z dala od granic płyt tektonicznych.

Skutki trzęsień Ziemi

Siłę i skutki trzęsień Ziemi mierzy się w dwóch skalach:

Skala Mercallego – ma charakter zamknięty, 12-stopniowy. Kolejne stopnie w skali osiąga trzęsienie na podstawie spowodowanych zniszczeń.
Skala Richtera – otwarta, ale w praktyce ograniczona do 9,5 stopnia (silniejsze trzęsienia zdarzają się ekstremalnie rzadko). Wielkość trzęsienia (magnitudę) określa się na podstawie amplitudy drgań. Każdy kolejny stopień w skali to trzęsienie o 32-krotnie wyższej energii i 10-krotnie wyższej amplitudzie.

Skutki trzęsień Ziemi w skali Richtera

Magnituda trzęsienia Ziemi	Siła trzęsienia Ziemi	Skutki - zniszczenia	Częstość występowania
<2,0	Mikro	Nieodczuwalne, odnotowywane tylko przez sejsomografy.	Kilka milionów rocznie
2,0 - 2,9	Malutka	Odczuwane przez niektóre osoby, brak zniszczeń.	Około miliona rocznie
3,0 - 3,9	Mała	Odczuwalne przez większość ludzi, może powodować kołysanie przedmiotów w budynku i niewielkie ich uszkodzenia.	Ponad 100 tys. rocznie
4,0 - 4,9	Niewielka	Powszechnie odczuwalne w budynkach i częściowo na otwartej przestrzeni. Zauważalne drżenie obiektów w pomieszczeniach i hałaśliwe trzeszczenie. Niektóre przedmioty mogą spaść z półek lub zostać przewrócone. Możliwe minimalne zniszczenia.	10 tys. - 15 tys. rocznie
5,0 - 5,9	Umiarkowana	Powszechnie odczuwalne. Może powodować uszkodzenia różnej rangi, zwykle w najsłabiej zbudowanych budynkach i najwyżej małe uszkodzenia solidnych konstrukcji.	1 tys. - 1,5 tys. rocznie
6,0 - 6,9	Silna	Uszkodzenie umiarkowanej liczby dobrze zbudowanych konstrukcji na zaludnionych obszarach. Źle zaprojektowane konstrukcje ulegają uszkodzeniom od umiarkowanych do poważnych. Konstrukcje odporne na trzęsienia ziemi przetrwają z niewielkimi lub umiarkowanymi uszkodzeniami. Zasięg zniszczeń sięga do 100 km od epicentrum trzęsienia.	100 - 150 rocznie
7,0 - 7,9	Bardzo silna	Powoduje uszkodzenia większości budynków, niektóre zawalają się częściowo lub całkowicie lub otrzymują poważne uszkodzenia. Dobrze zaprojektowane konstrukcje mogą zostać uszkodzone. Zasięg zniszczeń może obejmować do 250 km od epicentrum trzęsienia.	10 - 20 rocznie
8,0 - 8,9	Wielka	Powoduje poważne lub ciężkie uszkodzenia nawet dobrze zbudowanych i odpornych na trzęsienia ziemi budynków. Uszkodzenia na dużych obszarach odczuwane na obszarze setek kilometrów.	Około 1 rocznie
>9,0	Olbrzymia	Całkowite lub prawie całkowite zniszczenia obiektów technicznych i budynków. Ciężkie obrażenia i wstrząsy rozciągają się na tysiące kilometrów. Występują trwałe zmiany w topografii terenu.	Raz na kilkadziesiąt lat

Źródło: Opracowanie własne.

Skutki trzęsień ziemi są bardzo zróżnicowane. Słabe trzęsienia, mogą być całkowicie nieodczuwalne dla człowieka, odnotowane jedynie przez sejsmografy. Nieco silniejsze mogą powodować zakołysanie wody w szklance lub zadrżenie mebli w domu. Jednak trzęsienia o dużej sile mogą mieć katastrofalne skutki, takie jak:

Wywołanie fali tsunami.
Całkowite zniszczenie infrastruktury technicznej (budynków, rurociągów, linii energetycznych, wiaduktów i mostów) pewnych obszarów, a nawet zagłada całych miast.
Śmierć ludzi przewróconych na ziemię lub przygniecionych zniszczonymi konstrukcjami.
Lawiny i obsunięcia mas skalnych oraz inne ruchy masowe.
Zmiany poziomów wód gruntowych i powstawanie okien hydrologicznych.
Zmiany w topografii terenu.

Najsilniejsze odnotowane trzęsienia Ziemi w latach 1900-2017 r. na mapie świata

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Map_of_earthquakes_1900-.svg/1280px-Map_of_earthquakes_1900-.svg.png

Najgroźniejsze trzęsienia Ziemi w ostatnich latach:

Trzęsienie w Nepalu w 2015 r. – osiągnęło 7,8 w skali Richtera. Zginęło ponad 9 tys. osób (głównie na skutek zawalenia budynków), a zniszczeniu uległo ponad 700 tys. budynków. Dodatkowe straty spowodowały górskie ruchy masowe wywołane przez trzęsienie. Straty oszacowano na 5 mld dolarów.
Trzęsienie w Tohoku w Japonii w 2011 r. – osiągnęło 9,1 w skali Richtera. Było to najsilniejsze trzęsienie Ziemi w XXI wieku i jedno z 4 największych w historii Japonii. Na skutek trzęsienia powstało potężne tsunami o wysokości fali do 40 metrów. Śmierć poniosło około 20 tys. osób. Doszło do awarii elektrowni jądrowej w Fukushimie. Straty materialne (wiele kilometrów dróg i ponad 300 tys. zniszczonych budynków) oszacowano na niemal 35 mld dolarów.
Trzęsienie na Haiti w 2010 r. – osiągnęło 7,0 w skali Richtera. Mimo relatywnie małej siły doszło do katastrofalnych zniszczeń z uwagi na słabą jakość budowli – prawie 100 tys. budynków uległo zniszczeniu w stołecznym Port-au-Prince, w tym tamtejszy pałac prezydencki. Dokładna liczba ofiar nie jest znana, może ona nawet przekraczać 300 tys. osób, co sprawia, że jest to 6 najbardziej zabójcza katastrofa w historii ludzkości. Straty finansowe oszacowano na 8,5 mld dolarów.

Katastrofalne skutki trzęsienia na Haiti to m.in. wynik technologii budowlanej

Źródło: https://www.telesurtv.net/__export/1642091392385/sites/telesur/img/2022/01/13/haitisss.jpg

Trzęsienie w prowincji Sichuan nieopodal Chengdu w Chinach w 2008 r. – osiągnęło 8,0 w skali Richtera. Trzęsienie wywołało poważne ruchy masowe na obszarach gór i wyżyn, w wyniku czego zginęło prawie 90 tys. osób. Ponad 5 milionów budynków uległo całkowitemu zniszczeniu a kolejne kilkadziesiąt milionów poważnym uszkodzeniom. Straty oszacowano na 86 mld dolarów.
Trzęsienie w Kaszmirze w Pakistanie w 2005 r. – osiągnęło 7,6 w skali Richtera. Zawalenia budynków i ruchy masowe (w tym lawiny błotne) spowodowały śmierć ponad 87 tys. osób oraz kilkuset tysięcy zwierząt hodowlanych. Straty wyniosły niemal 10 mld dolarów.

Nadmorskie położenie i niska wysokość na poziomem morza mogą skutkować tragicznymi konsekwencjami na skutek tsunami wywołanego przez nadmorskie trzęsienia Ziemi

Źródło: https://www.history.com/.image/ar_16:9%2Cc_fill%2Ccs_srgb%2Cfl_progressive%2Cg_faces:center%2Cq_auto:good%2Cw_768/MTU4ODY0MzU5NDQxODM1ODEz/1-tsunami-51915383.jpg

Trzęsienie na Sumatrze w 2004 r. – osiągnęło 9,1 w skali Richtera. Jedno z 4 najsilniejszych trzęsień w historii Ziemi. Na jego skutek doszło powstania kilku następujących po sobie Tsunami z falami o wysokości do 30 metrów. Śmierć poniosło ponad 227 tys. osób w 14 krajach w tym także we wschodniej Afryce. Straty oszacowano na 14 mld dolarów.
Trzęsienie w Izmicie niedaleko Stambułu w Turcji w 1999 r. – osiągnęło 7,6 w skali Richtera. To najsilniejsze trzęsienie w najnowszej historii na granicy Europy. Doszło do śmierci około 17 tys. osób i strat (m.in. zawalenia 20 tys. budynków) wycenionych na 8,5 mld dolarów.

Ponadto największymi odnotowanymi trzęsieniami w historii były:

Trzęsienie w Valdivia w Chile w 1960 r. – osiągnęło 9,4-9,6 w skali Richtera – najsilniejsze kiedykolwiek odnotowane. Dokładne straty nie są znane, ale były relatywnie niewielkie, odnotowano kilka tysięcy zgonów i straty na kilkaset milionów dolarów (odpowiednich współczesnych kilku miliardów dolarów). Fala tsunami pokonała ponad 10 000 km na Oceanie, jednak wytłumiła się do nieco ponad 10 metrów i spowodowała niewielkie szkody. Szkody w Chile były niewielkie, ponieważ obszar ten był słabo zaludniony i wysoko nad brzegiem morskim, przez co nie zalały go w tak dużym stopniu wody tsunami.
Trzęsienie na Alasce w USA w 1964 r. – osiągnęło 9,2 w skali Richtera. Drugie najpotężniejsze trzęsienie w historii. Mimo iż największe fale tsunami osiągnęły ponad 60 metrów, obszar ich oddziaływania w górach Alaski spowodował niewielkie straty. Zginęło „zaledwie” 131 osób. Straty wyniosły odpowiednik dzisiejszych „tylko” około 3 mld dolarów, ponieważ obszar ten jest słabo zaludniony.

2. Wulkanizm

Zjawiska wulkaniczne towarzyszą granicom płyt tektonicznych podobnie jak trzęsienia Ziemi. Występują one przede wszystkim w strefach subdukcji, gdzie znacząco ułatwiona jest możliwość wydostania się na powierzchnię Ziemi magmy z płaszcza ziemskiego.

Rozmieszczenie wulkanów na Ziemi

Na ziemi występuje obecnie kilka tysięcy wulkanów, w większości wygasłych lub drzemiących. Ocenia się, że jedynie 600 z nich to wulkany aktywne. Oprócz stref subdukcji, wulkany występują też nad plamami gorąca (ang. hot spots). Szczególnym skupiskiem wulkanów na Ziemi jest tak zwany Pacyficzny Pierścień Ognia (lub Ognisty Pierścień Pacyfiku – ang. Pacific Ring of Fire). Jest to obszar na granicy płyty Pacyficznej z otaczającymi ją innymi płytami tektonicznymi, gdzie występuje rekordowa liczba aktywnych wulkanów.

Pacyficzny Pierścień Ognia (Ognisty Pierścień Pacyfiku), a rozmieszczenie wulkanów

Źródło: https://i0.wp.com/digitallylearn.com/wp-content/uploads/2019/03/ring-of-fire.jpg?ssl=1

Do innych istotnych miejsc występowania wulkanów należą: środkowo-wschodnia Afryka (Wielkie Rowy Afrykańskie), basen Morza Karaibskiego i Morza Śródziemnego oraz Islandia. Licznie występują także wulkany na Atlantyku, których efektem jest istnienie min. Wysp Kanaryjskich. Wiele wulkanów ma charakter podwodny i nie są widoczne na powierzchni Ziemi.

Choć największe światowe wulkany są na Hawajach, są one tzw. hot spotami, przez co nie są tak niebezpieczne jak wulkany w strefie subdukcji

Źródło: https://3.bp.blogspot.com/-Y_PvgaDj4ew/W37TA5TMMbI/AAAAAAAAGbE/lxbOd5JY0P4Yhz3uZdQk6ASJsKsYYGRFQCLcBGAs/s1600/BigIslandSouthGEX.jpg

Zagrożenia powodowane przez wulkany

Obecność aktywnych wulkanów wiąże się z licznymi potencjalnymi zagrożeniami, związanymi z produktami erupcji wulkanicznych. Należą do nich:

Lawa, która ze względu na swoją wysoką temperaturę stanowi wielkie zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi. Potrafi ona topić wszystko co napotka na swojej drodze.
Bomby wulkaniczne i inny materiał piroklastyczny oraz lapille, czyli skalne produkty erupcji. Wyrzucone w powietrze potrafią spaść na ziemię z dużą siłą, powodując istotne niebezpieczeństwo.
Popioły, pyły i piaski wulkaniczne – mogą one powodować powstawanie gorących chmur, które uniemożliwiają oddychanie, a nawet zasypywać całe miasta.
Lahary czyli spływ błotny gorącego popiołu, który powoduje zagrożenia takie jak inne ruchy masowe.
Dodatkowo emitowane przez wulkany pyły mogą powodować trudności w ruchu lotniczym nawet w odległości kilku tysięcy kilometrów.
Gwałtowna erupcja może przyczynić się do powstania niezbyt silnego trzęsienia Ziemi i związanych z nim skutków, w tym niewielkich fal tsunami.
Silna erupcja wulkaniczna może także doprowadzić do uwolnienia olbrzymiej ilości gazów cieplarnianych co może w perspektywie kilku lat przyczynić się do tymczasowych zmian klimatycznych na Ziemi.

Najgroźniejsze erupcje wulkaniczne w ostatnich latach:

Erupcja Hunga Tonga–Hunga Ha’apai w Tonga w 2021/2022 r. należała do największych w historii. Podwodna erupcja doprowadziła do wyrzucenia słupa popiołu wysokości ponad 55 km. W wyniku erupcji powstała niewielka fala tsunami, doszło do istotnych strat materialnych, a kilka osób zginęło (w tym w odległym od Oceanii USA). Liczba ofiar i poziom strat byłyby wyższe, jednak wulkan znajduje się w niezamieszkałej części Oceanu Spokojnego.

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/Tonga_Volcano_Eruption_2022-01-15_0320Z_to_0610Z_Himawari-8_visible.gif

Erupcja Volcan de Fuego w Gautemali w 2018 r., zabiła bezpośrednio około 160 osób i raniła kilkaset kolejnych. Jedna z najbardziej śmiercionośnych współczesnych erupcji wulkanicznych.

Erupcje Volcano de Feugo należą do bardzo groźnych

Źródlo: https://www.youtube.com/watch?v=n_xlnHMFY7Q

Erupcja Puyehue-Cordón Caulle w Chile w latach 2011-2012 – jedna z największych erupcji wulkanicznych w XXI wieku. Spowodowała konieczność ewakuacji kilku tysięcy osób.
Erupcja Eyjafjallajökull na Islandii w 2010 r. Erupcja spowodowała poważne zakłócenia w ruchu lotniczym na półkuli północnej i w istotny sposób przyczyniła się do krótkotrwałego ochłodzenia klimatu na Ziemi.

Erupcja Eyjafjallajökull w 2010 r.

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Eyjafjallajokull_volcano_plume_2010_04_17.jpg/1920px-Eyjafjallajokull_volcano_plume_2010_04_17.jpg

Innymi znanymi erupcjami w historii były:

Erupcja Krakatau w 1883 r. – uważana za drugą największą w historii. domniemana liczba zgonów przekracza 36 tys., także na skutek fali tsunami. Dodatkowo istotne zmiany w globalnym klimacie, z wystąpieniem tzw. „roku bez lata”.
Erupcja Tambora w 1815 r. – uważana za największą w historii kiedykolwiek zanotowaną. Liczba zgonów (także na skutek tsunami) przekroczyła 70 tys. Dodatkowo istotne zmiany w globalnym klimacie, z wystąpieniem tzw. „roku bez lata”.
Erupcja Wezuwiusza w 79 r. – uważana za największą erupcję w historii Europy, doprowadziła do zagłady Pompei.

3. Tsunami

Tsunami to wielka, śmiercionośna fala wody morskiej, której wysokość może sięgać nawet kilkudziesięciu metrów. Choć tsunami jest elementem hydrosfery, za jej powstawanie odpowiada bezpośrednio litosfera. Przyczynami tsunami są:

W ponad 88% trzęsienia Ziemi, a tsunami nimi wywołane jest też najsilniejsze.
W około 7% wybuchy wulkanów.
W około 5% ruchy masowe.
Niezwykle rzadko uderzenia meteorytów, ale w przypadku dużego ciała, może dojść do powstania gigantycznego tsunami.

Powstawanie tsunami

Schemat powstawania tsunami

Źródło: Opracowanie własne – Julia Babś.

Ponieważ dla wystąpienia tsunami potrzebne są duże ilości wody oraz pobudzenie w postaci wibracji, fale te nie występują na płytkich wodach, ani na obszarach pozbawionych aktywności sejsmicznej. Dogodnym miejscem dla powstawania tsunami jest Ocean Spokojny i w mniejszym stopniu – Ocean Indyjski. Fala porusza się z ogromną prędkością nawet kilkuset kilometrów na godzinę. Wysokość fali na środku oceanu jest niewielka, ale rośnie wraz ze zbliżaniem się do brzegu (wzburzona woda nie mieści się w zbiorniku). Spiętrzona w pasie brzegowym potrafi osiągać wysokość kilkudziesięciu metrów.

Jak powstaje tsunami wywołane przez trzęsienie Ziemi?

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=YpKUhSk2Ff0

Sam moment uderzenia poprzedzony jest cofnięciem się wody wgłąb oceanu. Charakterystyczne dla tsunami są uderzenia kolejnych fal, następujących po pierwszej.

Charakterystyczne cofnięcie wody morskiej przed uderzeniem tsunami

Źródło: https://qph.fs.quoracdn.net/main-qimg-312d85476428d79eed083082de156ac9

Uderzenie fali tsunami

Źródło: https://bi.im-g.pl/im/9/9238/z9238079V,Fala-tsunami-zalewajaca-Iwanuma–2012-r-.jpg

Ze względu na siłę uderzenia, tsunami niesie katastrofalne skutki, potrafi niszczyć całe miasta i zabijać tysiące ludzi.

Skutki tsunami są katastrofalne

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/US_Navy_050102-N-9593M-040_A_village_near_the_coast_of_Sumatra_lays_in_ruin_after_the_Tsunami_that_struck_South_East_Asia.jpg/1200px-US_Navy_050102-N-9593M-040_A_village_near_the_coast_of_Sumatra_lays_in_ruin_after_the_Tsunami_that_struck_South_East_Asia.jpg

Ponieważ najsilniejsze tsunami związane są z trzęsieniami Ziemi i wulkanizmem, podobnie jak te zjawiska, fale tsunami występują głównie w regionie Pacyfiku, a rzadziej Oceanu Indyjskiego.

Skutki tsunami

Do głównych skutków tsunami należą:

Zalanie wodą morską terenów lądowych i porwanie wszelkiego napotkanego materiału przez potężną wode.
Masowe zniszczenia, możliwa nawet zagłada całych miast, wysp czy regionów.
Całkowita zagłada ludzi i zwierząt na terenie objętym tsunami (za wyjątkiem tych osób, które zdołały dostać się w wysoko położone obszary).
Zanieczyszczenie terenu lądowego i zasolenie gleb wodą morską, skażenie wód gruntowych.

Skutki tsunami są bardzo poważne, jest to jedno z najbardziej śmiercionośnych geozagrożeń

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=4XvFFfgXwnw

Najpotężniejsze tsunami w ostatnich latach

Tsunami w zatoce Sundy nieopodal Sumatry w Indonezji – ponad 400 zabitych, kilkanaście tysięcy rannych.
Tsunami u wybrzeży Japonii w 2011 r. – ponad 18 tys. ofiar, katastrofa w elektrowni jądrowej w Fukushimie.
Tsunami na Oceanie Indyjskim wywołane przez trzęsienie Ziemi na Sumatrze w 2004 r. – co najmniej 227 tys. ofiar. Jedno z najgorszych tsunami w historii.

Uderzenie tsunami w Japonii w 2011 r. zaskoczyło swoją siłą mieszkańców kraju kwitnącej wiśni

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=3618dZoiaPE

4. Leje krasowe

Lokalnym zagrożeniem w zakresie litosfery są leje krasowe. Ich rozmiar jest znacznie mniejszy niż innych geozagrożeń, mogą one jednak być niebezpieczne dla pojedynczych zabudowań czy grup ludzi.

Lej krasowy na polu w Turcji

Źródło: https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/DFhk9kqTURBXy83NTk2YTU3ZTUyYmMxOTUwNWExZmIzMWMwNWE2YTFiNi5qcGVnkZMCzQNIzQILgqEwAaExAQ

Leje krasowe to lokalne zapadliska skalne, powstające w wyniku procesów krasowienia skał wapiennych, gipsów i soli. Proces najczęściej przebiega pod ziemią, a w jego wyniku zachodzi sufozja tj. wymywanie drobnego materiału skalnego przez wodę. Gdy w skałach powstaje rozległa szczelina, strop traci przyczepność i zapada się pod własnym ciężarem. Zjawisko może być groźne na obszarach zurbanizowanych i może się wiązać z lokalnymi zniszczeniami, obrażeniami, a nawet śmiercią ludzi.