W Afryce występuje kilka charakterystycznych typów rolnictwa, takich jak rolnictwo żarowo-odłogowe, rolnictwo plantacyjne czy pasterstwo koczownicze. Poziom rozwoju rolnictwa jest z kilku powodów niski, a mimo wysokiego zatrudnienia w rolnictwie, kontynent cierpi głód.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Afryka

VI Rolnictwo Afryki

1. Przyczyny problemów w rolnictwie Afryki

Rolnictwo w Afryce stoi na niskim poziomie. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy należy wymienić dwie grupy czynników – przyrodnicze i pozaprzyrodnicze. Do przyrodniczych należą:

  • Trudny klimat – gorący i suchy lub gorący i bardzo deszczowy. W obu przypadkach uprawa jest bardzo utrudniona, a w niektórych miejscach wręcz niemożliwa.
  • Słabe gleby – będące efektem oddziaływania klimatu.
  • Deficyt wody – niektóre obszary nie nadają się do uprawy z powodu braku opadów oraz innych źródeł (rzeki, większe jeziora) wody.
  • Powtarzające się klęski żywiołowe, zwłaszcza katastrofalne susze np. na obszarze Sahelu.

Do pozaprzyrodniczych zaliczamy:

  • Nieustające konflikty zbrojne i ciągłe zniszczenia oraz niestabilność, którą one powodują.
  • Niestabilność polityczna i brak rządów prawa (anarchia) w części państw Afryki – zniechęcają do podejmowania inicjatywy i inwestowania.
  • Niski poziom kultury rolnej – czyli wiedzy i umiejętności rolników.
  • Duże rozdrobnienie ziemi – sprzyja to powstawaniu gospodarstw rodzinnych, nastawionych na samozaopatrzenie o bardzo małej produktywności.
  • Brak pieniędzy na inwestycje – powoduje to niedobór sprzętu, środków ochrony roślin czy możliwości nawadniania upraw.
  • Szerzenie ideologii marksistowskiej i reformy rolne oparte na myśli sowieckiej (kolektywizacja wsi).
  • Pomoc humanitarna w postaci darmowej żywności, która zniechęca do samodzielnego podejmowania inicjatywy.

2. Typy rolnictwa w Afryce

W takich warunkach prawie w ogóle nie rozwija się nowoczesne rolnictwo. Dominującym typem rolnictwa jest rolnictwo ekstensywne samozaopatrzeniowe, czyli rolnictwo, w którym nakłady pracy są duże (ilość zatrudnionych w rolnictwie jest wysoka, a większość prac jest wykonywana ręcznie lub przy wykorzystaniu prymitywnych narzędzi), a plony niskie, z kolei uzyskane płody rolne są przeznaczane w znacznej większości na spożycie przez rolnika i jego rodzinę, a tylko w niewielkim stopniu na sprzedaż.

Rolnictwo koczownicze (a dokładniej pasterstwo koczownicze), które opisano przy tematach związanych z Sahelem jest jedną z prymitywnych form gospodarowania, polegającą na przepędzaniu (wędrówce) bydła w strefie Sahelu między obszarami posiadającymi określone zasoby.

Innym z podtypów ekstensywnych form gospodarowania, jest funkcjonujące w Afryce Środkowej i Zachodniej rolnictwo żarowo-odłogowe. Występuje ono na granicy terenów leśnych i sawanny. Polega na wypaleniu lasu (ewentualnie traw) porastającego teren, celem jego szybkiego przeznaczenia pod uprawę. Działalność rolniczą prowadzi się aż do wyjałowienia gleby, a następnie teren porzuca się (i pozwala mu ponownie zarosnąć lasem by się zregenerował) i przenosi działalności na inny fragment terenu.

Argumentami przemawiającymi za prowadzeniem takiej działalności rolnej są:

  • szybkie pozyskanie nowego terenu pod uprawę
  • poprawa jakości gleby przez popioły ze spalonego lasu

Przeciwko prowadzeniu takiej działalności przemawiają:

  • szybkie wyjałowienie gleby poprzez jej nadmierną eksploatację
  • pozbawienie gleby ochrony przed erozją, zwłaszcza ze strony wiatru, szczególnie narażone są na to obszary zagrożone pustynnieniem
  • potrzeba dziesiątek lat by las odrósł i zregenerował zniszczoną glebę
  • niszczy się ekosystem i pozbawia miejsca życia licznych gatunków zwierząt

Rolnictwo żarowo-odłogowe – przykładowy teren po wypaleniu lasu

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/DirkvdM_santa_fe_scorched.jpg/1920px-DirkvdM_santa_fe_scorched.jpg

Taki typ rolnictwa jest obecnie oceniany jako prymitywny i niewłaściwy, prowadzący w dłuższej perspektywie do pogorszenia sytuacji w rolnictwie.

Przeciwnym, nowoczesnym i intensywnym typem rolnictwa, który rozwinął się w Afryce jest rolnictwo plantacyjne. Na dużą skalę rozwinęło się w Afryce Południowej (RPA) oraz Afryce Zachodniej i Wschodniej. Plantacją nazywa się duży obszar uprawy jednej rośliny, gdzie dominuje praca człowieka (najczęściej) ze względu na specyfikę gatunku rośliny, której uprawa mechaniczna nie jest możliwa lub jest utrudniona. W ten sposób uprawia się tylko niektóre rośliny np. kawę, herbatę, banany, bawełnę, kakaowiec. Wieloletnia uprawa jednej rośliny na danym terenie nazywana jest fachowo monokulturą rolną.

Za prowadzeniem takiej działalności przemawiają:

  • wysoka produktywność i wysokie zyski z eksportu towarów, głównie do Europy i Ameryki Północnej
  • produkcja w całości lub prawie w całości przeznaczana jest na sprzedaż, jest to tak zwane rolnictwo towarowe
  • rozwój innych działów gospodarki – przetwórstwa rolniczego i transportu na zapleczu terenów uprawnych

Wadami stosowania rolnictwa plantacyjnego są:

  • Prowadzenie do wyjałowienia gleby przez wieloletnie uprawianie tej samej rośliny
  • Pozbawianie ekosystemu różnorodności flory
  • Rozwój chorób roślin i szkodników danej rośliny wymusza stosowanie środków ochrony roślin

Plantacja kawy w Afryce

Źródło: http://iseeafrica.co.za/wp-content/uploads/2017/05/our-work_where-we-work_africa_tanzania_hero.jpg


Opinie co do oceny rolnictwa plantacyjnego są podzielone, jednak ze względu na specyfikę gatunków oraz duże zapotrzebowanie światowe na uprawiane tą metodą rośliny, jest ono konieczne. Jego niewątpliwą zaletą jest duży zysk, jednak nie zawsze trafia on do lokalnych plantatorów, a często głównymi beneficjentami są zagraniczne korporacje.