Zadania i rozwiązania z egzaminu gimnazjalnego z geografii z 2012 roku. Schematy myślowe prowadzące do skutecznego rozwiązania zadań. Szczegółowe sposoby wykonywania poleceń.

Egzamin gimnazjalny 2012


W 2012 roku pojawiły się zadania:

  • Jedno sprawdzające umiejętność czytania map (kartografia)
  • Trzy sprawdzające umiejętność analizowania czytanego tekstu (w tym jedno z geografii matematycznej i drugie z czytania mapy, trzecie z elementami kartografii)
  • Jedno sprawdzające wiedzę z geografii astronomicznej
  • Jedno zadanie z geografii ludności

Zadania i rozwiązania:

Należy najpierw sprawdzić co ile metrów wykonano tak zwane cięcie poziomicowe, czyli co ile metrów zmienia się wysokość (jedna linia). Cięcie poziomicowe wykonano co 10 metrów (co jedną linię wysokość zmienia się o 10 metrów).

Aby poprawnie rozwiązać to zadanie należy zweryfikować wszystkie zaproponowane odpowiedzi:

  • Odpowiedź A wskazuje, że B leży na szczycie pagórka. B leży jednak pomiędzy poziomicami 150 i 140. Na prawo od B rośnie wysokość, na lewo od B też rośnie wysokość. B jest więc zagłębieniem, doliną, a nie szczytem. A nie może być poprawne.
  • Czy C leży na wysokości 100 m.n.p.m.? Najbliższa C jest oznaczona poziomica 100 metrów po lewej stronie od C. C nie leży na tej linii. C leży 2 linie w prawo. Wysokość rośnie w lewo, a więc w kierunku C – spada. C leży na wysokości 80 m.n.p.m. Odpowiedź B nie może być poprawna.
  • Wysokość względna między A i C ma wynosić ponad 80 metrów. Wysokość względna to różnica w terenie między dwoma punktami. C leży na wysokości 80 m.n.p.m. A leży na wysokości ponad 170 m.n.p.m. 170 – 80 = 90 m. Różnica wynosi ponad 90 metrów, a więc C jest poprawną odpowiedzią.
  • Odległość między A i C ma wynosić 120 km. Ze skali mapy wynika, że 1 cm to 250 metrów. Nawet bez linijki widać, że te 3-4 cm (a więc 3 lub 4 razy po 250 m) dzielące A i C nie mogą dać więcej niż kilometra odległości. 120 km to absurdalnie dużo, więc D musi być niepoprawne.

Prawidłowa odpowiedź to C.

Po zapoznaniu się z tekstem do zadań 20 i 21 wiemy że:

  • Kościół pochodzi z przełomu XIV i XV wieku a więc z około 1400 roku.
  • Na początku kościół stał 1800 metrów od morza (1400 r.), w 1750 r. stał 58 metrów od morza, w 1850 r. już 5 metrów od morza. W 1901 roku zawaliła się jego pierwsza część, a więc stał 0 metrów od morza. Obecnie odległość ta nadal wynosi 0 metrów od morza (choć pozostała tylko jedna ściana).

Po zapoznaniu się z mapą widzimy, że Trzęsacz leży w północno-zachodniej Polsce. Oznaczono kierunek północy (ku górze) i okoliczne miejscowości.

Zgodnie z kierunkami geograficznymi i orientacją przedstawioną na mapie -przemieszczamy się w prawo – z Trzęsacza do Rewala, a więc w kierunku wschodnim.

Prawidłowa odpowiedź to B.

Zgodnie z rozpoznanym wcześniej tekstem:

Od końca XIV wieku (a więc od 1400 roku) do dziś (2012) minęło 612 lat (w przybliżeniu 600 lat). Odległość kościoła od morza zmalała z 1800 metrów do 0 metrów. 1800 metrów podzielić na 600 lat = 3 metry na rok. Z taką średnią prędkością morze pochłaniało ląd. Jeżeli pomnożymy to razy 100 lat wychodzi nam, że na 100 lat morze pochłaniało 300 metrów lądu.

Pierwsze zdanie jest prawdziwe.

Połowa XVIII wieku to 1750 r. Połowa XIX wieku to 1850 r. 1850 – 1750 = 100 lat. W ciągu tych 100 lat odległość od morza zmniejszyła się z 58 do 5 metrów. 58 – 5 = 53 metry. W latach 1750-1850 odległość kościoła od morza zmniejszyła się o 53 metry.  Jeżeli podzielimy 53 metry na 100 lat = 0,53 metra na rok, czyli około 0,5 m na rok.

Drugie zdanie jest prawdziwe.

Dla każdego z miast podano współrzędne geograficzne. Wszystkie miasta leżą na południku (pionowa linia) 15E. Niektóre z nich leżą dalej od równika (większa wartość N), a inne bliżej równika (mniejsza wartość N). Biegun północny ma współrzędną 90N, a równik 0N.

Motala (59N) > Trzęsacz (54N) > Gmund (49N) > Katania (37N).

Prawidłowa odpowiedź to C.

Długość geograficzna to odległość w stopniach (kąt) punktów od południka 0 (Londyn). Wszystkie miasta leżą na południku 15E (to ich długość geograficzna – jest ona taka sama dla wszystkich opisanych miast). Górowanie słońca, a więc moment najwyższego uniesienia słońca danego dnia, zależy od położenia wschód-zachód. Jeżeli wszystkie miasta leżą na tym samym południku to w tym samym momencie mają słoneczne górowanie.

Pierwsze zdanie jest prawdziwe.

Długość dnia i nocy zależy od położenia północ-południe. W czerwcu na biegunie północnym trwa dzień polarny, a więc dzień trwa tam 24 godziny, a noc 0 godzin. Im bliżej tego miejsca, tym dłuższy dzień w danym mieście (i krótsza noc). Po przeciwnej stronie Ziemi – na biegunie południowym w czerwcu trwa noc polarna (dzień trwa 0 godzin, a noc 24 godziny). W grudniu sytuacja jest odwrotna, natomiast w marcu (21) i we wrześniu (23) dzień na całej Ziemi trwa jednakowo długo. Trzęsacz leży bliżej bieguna północnego (bliżej do 90N), gdzie jest najdłuższy dzień, a więc ma dłuższy dzień niż Gmund.

Drugie zdanie jest fałszywe.

24.1:

Przyrost naturalny (PN) to wynik działania: Urodzenia (U) minus Zgony (Z).

W kraju A PN = 10,9-10 = 0,9

W kraju B PN = 11,5-10,1 = 1,4

W kraju C PN = 11,1 – 16,4 = -5,3

W kraju D PN = 8,3 – 10,2 = -1,9

Największy przyrost to ten, który ma największą dodatnią wartość.

Prawidłowa odpowiedź to B.


24.2:

Poziom rozwoju gospodarczego krajów zależy od struktury zatrudnienia. Generalnie rzecz biorąc, najlepiej rozwinięte kraje mają bardzo wysokie zatrudnienie w usługach (nowoczesna gospodarka) i bardzo małe zatrudnienie w rolnictwie (maszyny). Wśród wymienionych krajów najwyższy procent usług ma kraj D, który ma też najniższe zatrudnienie w rolnictwie.

Prawidłowa odpowiedź to D.