Usługi są obecnie najważniejszym sektorem gospodarczym na świecie. Obejmują one szereg rozmaitych działalności, a ich występowanie ma charakter powszechny. Ze względu na specyfikę, usługi można podzielić według kilku kryteriów. Istotne jest także ich zróżnicowanie ze względu na stopień rozwoju gospodarczego.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Usługi

I Podział usług

Definicja usług należy do najtrudniejszych wśród sektorów gospodarczych, z uwagi na bardzo szeroki wachlarz działalności, które podejmuje. To co różni ją od przemysłu to silne zindywidualizowanie gotowego wyrobu, które ma charakter jednostkowy (a nie jak w przemyśle masowy), a często wręcz unikalny (niepowtarzalny). Odbiorca usługi jest najczęściej z góry znany, a konsumpcja usługi ma charakter natychmiastowy. Czasem błędnie mówi się o tym, że usługi mają charakter niematerialny, choć istnieje cały szereg usług prowadzących do powstawania konkretnego, nowego wyrobu.

Istnieje wiele kryteriów podziału usług stosowanych na świecie. Nawiązują one do złożoności sektora usługowego, obejmującego szereg różnorodnych działalności.

1. Wybrane kryteria podziału usług

Prawny podział usług

Wśród prawnych podziałów usług, należy wymienić przede wszystkim Polską Klasyfikację Działalności, w której kodami w 15 sekcjach od G do U oznaczono działalności usługowe, choć ich znamion można doszukiwać się także w sekcjach D, E i F.

Na podstawie PKD powstała także Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (PKWiU), w której dokonano ogólnego podziału usług na:

  • Usługi produkcyjne – czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji, ale nietworzące bezpośrednio nowych dóbr, wykonywane przez jedną jednostkę gospodarczą na zlecenie innej jednostki gospodarczej.
  • Usługi konsumpcyjne – wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokojeniem potrzeb ludności.
  • Usługi ogólnospołeczne – czynności zaspokajające potrzeby porządkowo-organizacyjne gospodarki narodowej i społeczeństwa jako całości.

Wśród licznych innych podziałów usług można wyróżnić na przykład:

Podział usług według charakteru

  • Usługi materialne – prowadzące wprost do wytworzenia nowego fizycznego wyrobu lub udoskonalające, albo zmieniające dobro istniejące.

Oczywistym przykładem usługi materialnej jest praca krawca

Źródło: https://wikiepedia.files.wordpress.com/2016/04/dressmaker.jpg
  • Usługi niematerialne – w wyniku których nie powstaje fizycznie istniejący produkt, a ich zmaterializowanie nie jest możliwe.

Edukacja to podstawowa usługa niematerialna – wiedza i umiejętności nie mają charakteru fizycznego

Źródło: https://ibcces.org/wp-content/uploads/2019/03/Record-Teacher-Turnover-Tied-to-Lack-of-Mental-Health-Training-1.jpg

Podział usług według usługodawcy

  • Usługi publiczne – świadczone przez władze centralne lub samorządowe i utworzone przez nie podmioty.
  • Usługi prywatne – świadczone przez osoby fizyczne i przedsiębiorstwa.

Podział usług według usługobiorcy

  • Usługi dla przedsiębiorstw – gdy odbiorcą usługi jest zorganizowana działalność gospodarcza.
  • Usługi dla konsumentów – gdy odbiorcą usługi jest osoba prywatna.

2. Usługi a stopień rozwoju gospodarczego

Kolejnym ważnym podziałem usług, jest ich odniesienie do stopnia rozwoju gospodarczego państwa. W ten sposób usługi można podzielić na:

  • Usługi podstawowe (niższego rzędu) – zaspokajające elementarne, najbardziej niezbędne potrzeby człowieka. Występują one zarówno w państwach słabo rozwiniętych jak i najlepiej rozwiniętych. Należą do nich m.in. usługi handlu i napraw, podstawowa edukacja i ochrona zdrowia, transport, podstawowe usługi publiczne.

Handel jest jedną z najważniejszych usług podstawowych

Źródło: https://alanyaonline.pl/assets/article/owoce-na-bazarze-w-turcji.jpg
  • Usługi wyspecjalizowane (wyższego rzędu) – zaspokajają potrzeby bardziej wysublimowane, nie mające charakteru niezbędnego dla życia. Odgrywają istotną rolę przede wszystkim w najlepiej rozwiniętych krajach. Należą do nich m.in. usługi wyższej edukacji i nauki, kultury, rozrywki, finansów i usługi związane z informacją.

Usługi związane z informacją należą do grupy wyższego rzędu

Źródło: https://blog.arvato.pl/wp-content/uploads/2018/06/Fotolia_159796569_Subscription_Monthly_M.adaptive.1280-1200×800.jpg

Poziom rozwoju różnego rodzaju usług widoczny jest przede wszystkim w strukturze zatrudnienia według branż usług. W czterech kolejnych fazach rozwoju gospodarczego różne usługi będą odgrywały istotną rolę. Ważne jest by zrozumieć, że wraz z rozwojem gospodarczym dominujące wcześniej usługi także się rozwijają, ustępują jednak wiodącą rolę nowym branżom.

  • W fazie przedindustrialnej, w której znajdują się obecnie niektóre kraje Afryki, możemy wyróżnić dominację najbardziej podstawowych usług, takich jak: handel, usługi naprawcze, szkolnictwa i ochrona zdrowia jedynie w podstawowym zakresie.
  • W fazie industrialnej, gdzie znajduje się obecnie część państw Afryki i Azji Południowo-Wschodniej, rozwijają się usługi związane z obsługą przedsiębiorstw przemysłowych. Należą do nich m.in. transport oraz szkolnictwo zawodowe. Za sprawą rozwoju państwa, dochodzi także do rozwoju usług publicznych (np. administracji).
  • W fazie postindustrialnej, w której znajduje się część państw Europy i niektóre kraje z innych kontynentów, pojawiają się po raz pierwszy usługi wyższego rzędu – szkolnictwo wyższe, usługi finansowe, usługi kulturowe i rozrywkowe.
  • W fazie informacyjnej, w której znajdują się najlepiej rozwinięte gospodarczo państwa, usługi wyspecjalizowane zaczynają odgrywać dominującą role. Dynamicznie rozwijają się usługi związane z informacją, usługi informatyczne, usługi menadżersko-konsultingowe.

3. Struktura usług na świecie

Struktura zatrudnienia w usługach w różnych państwach świata, wykazuje pewne prawidłowości i zależy od stopnia rozwoju gospodarczego. Jego wyznacznikiem, jest w tym przypadku odsetek zatrudnionych w usługach.

Struktura zatrudnienia w sektorze usług w wybranych krajach świata

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://www.ilo.org/

Państwa w fazie przedindustrialnej oraz industrialnej, cechują się największym zatrudnieniem w branży handlu i napraw samochodowych. Wraz ze wzrostem zatrudnienia w usługach, rola tego sektora spada – wzrasta za to w państwach w fazie industrialnej o średnim poziomie zatrudnienia w usługach – udział transportu i magazynowania, a także edukacji. W państwach o wysokim zatrudnieniu w usługach, rozwijają się coraz mocniej branże usług medycznych (ochrona zdrowia), finansowych, administracyjno-biurowych, związanych z pośrednictwem nieruchomościami czy kulturą, rozrywką i rekreacją, a także bardzo ważne w fazie usług opartych o informacje – usługi profesjonalne, naukowe i techniczne oraz informatyka i łączność.. W niektórych krajach duży udział w wybranej branży usług zależy od specyfiki lokalnej. Np. w Tanzanii, która jest państwem o dużym znaczeniu turystyki – widoczny będzie znaczący udział branży zakwaterowania i gastronomii.