Transport

Transport jest jedną z najważniejszych usług. Jego obecność i rozwój warunkuje funkcjonowanie niemal wszystkich innych sektorów gospodarki. Wspólnie z łącznością tworzy pojęcie komunikacji – odpowiada za przewóz towarów i osób. Transport dzieli się ze względu na przestrzeń, w której przebiega.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)

Usługi

II Transport

1. Komunikacja, transport i łączność

Komunikacja jest działem geografii który obejmuje dwie podstawowe składowe: transport – odpowiadający za przewóz ładunków i osób oraz łączność – zapewniającą wymianę informacji.

Jednym z istotnych elementów tego działu usług jest infrastruktura transportu. Obejmuje ona:

• Sieć transportową – czyli liniowe szlaki transportowe (drogi kołowe, linie kolejowe, szlaki żeglowne, korytarze powietrzne, linie przesyłowe).
• Węzły transportowe – czyli miejsca połączenia (skrzyżowania) szlaków transportowych tego samego rodzaju lub różnych rodzajów.
• Obiekty towarzyszące – punktowe elementy infrastruktury stanowiącej zaplecze dla szlaków transportowych (dworce, lotniska, porty, stacje paliw).

2. Podział transportu

Istnieją dwa podstawowe kryteria podziału środków transportu. Pierwszy z nich odnosi się do przedmiotu przewozu. W ten sposób transport dzielimy na:

• Transport osób – przewóz ludzi
• Transport towarów – przewóz ładunków materialnych i przesył energii

Drugie kryterium podziału odnosi się do środowiska, w którym dochodzi do przewozu. Tak wyróżniamy:

• Transport lądowy w obrębie którego możemy wydzielić:

– Transport drogowy (obejmuje transport samochodowy i niezmechanizowany)
– Transport szynowy (obejmuje transport kolejowy, tramwaje i metro)
– Transport przesyłowy (obejmuje rurociągi i linie energetyczne)
– Transport linowy (obejmuje wyciągi, dźwigi i koleje linowe)

• Transport wodny, w obrębie którego możemy wydzielić:

– Transport śródlądowy (po rzekach)
– Transport morski

• Transport powietrzny, w obrębie którego możemy wydzielić:

– Transport lotniczy (obejmuje samoloty i śmigłowce)
– Transport kosmiczny

3. Czynniki rozwoju transportu

Podobnie jak w innych działach gospodarki, rozwój transportu zależy zarówno od czynników przyrodniczych, jak i społeczno-ekonomicznych.

Wśród czynników przyrodniczych rozwoju transportu są:

• Klimat – odgrywa ważną rolę, tworząc podstawowe warunki dla rozwoju elementarnej infrastruktury. W przeważającej większości stref klimatycznych jej rozwój jest jednak możliwy. Klimat wpływa także bezpośrednio na ruch w niektórych rodzajach transportu. Mrozy w niektórych krajach prowadzą do oblodzenia dróg, pękania szyn kolejowych, ale też zlodzenia szlaków wodnych (zarówno śródlądowych, jak i morskich), co może skutecznie unieruchomić taki transport. Przeciwieństwo w postaci upałów i suszy może mieć negatywne skutki w postaci przegrzewania się silników lub wysychania rzek. Z kolei gwałtowne wiatry, burze, częste mgły, stanowią istotna barierę w rozwoju transportu lotniczego. Najdogodniejszy dla rozwoju transportu jest więc umiarkowany klimat pozbawiony zjawisk ekstremalnych, np. taki z jakim mamy do czynienia w zachodniej Europie (Francja) czy południowej Europie (Włochy). Przeciwnie np. w północnej Rosji, gdzie dochodzi do zamarznięcia portów morskich zimą. Z kolei deszczowa brazylijska Amazonia praktycznie uniemożliwia rozwój infrastruktury lądowej.

Oprócz klimatu dużą rolę odgrywa także pogoda – która może zagrażać transportowi lotniczemu

Źródło: https://www.microstep-mis.com/drupal/web/sites/default/files/2020-02/lightning-at-the-airport.jpg

• Bardzo ważnym czynnikiem rozwoju transportu jest ukształtowanie powierzchni. Wpływa ono na rozwój praktycznie każdego transportu lądowego, ale wpływa też na możliwość budowy infrastruktury dla pozostałych środków transportu, zwłaszcza lotniczego. Tereny nizinne, równinne sprzyjają łatwemu i taniemu tworzeniu infrastruktury transportu. Takie warunki panują np. w Belgii i Holandii. Z kolei obszary górskie, silnie pofałdowane, powodują konieczność budowy bardzo drogich mostów i tuneli np. w Austrii i Szwajcarii.

Niekorzystne warunki terenowe rażąco podnoszą koszty budowy infrastruktury

Źródło: https://i0.wp.com/kolejnapodroz.pl/wp-content/uploads/2018/12/szwajcaria_glacier.jpg?resize=600%2C424&ssl=1

• Dostęp do wody jest z kolei czynnikiem warunkującym rozwój transportu morskiego i śródlądowego. W oczywisty sposób, transportu morskiego pozbawione są państwa śródlądowe, takie jak np. Czechy czy Słowacja. Z kolei wzrost długości linii brzegowej przyczynia się do dynamicznego rozwoju takiego transportu co obserwujemy np. w Japonii i we Włoszech. W przypadku transportu śródlądowego, konieczna jest obecność dużych rzek o stabilnej wysokości poziomu wody. Z takimi czynnikami mamy do czynienia np. w Brazylii czy Chin. Analogicznie w państwach, gdzie takich warunków nie ma (rzeki wysychają, lub zamarzają), rozwój takiego transportu jest utrudniony. Dotyczy to np. Australii.

Do żeglugi śródlądowej nadają się przede wszystkim duże rzeki np. chińskie Jangcy

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/3EBtuyLlagD03E0DQ9eerfKtoAlfMlqbl0hknO8y9gRutBtml0Iwg-nybs9nMhaLuvzeHjM6cdXMM6cgKH7xL_0ZbLg52P0i4D8

• Także występowanie surowców naturalnych wpływa na rozwój transportu. Państwa mało zasobne, zwłaszcza w surowce energetyczne np. Polska, muszą je sprowadzać z innych krajów (np. z Rosji, Kataru). Przyczynia się to przede wszystkim do rozwoju transportu przesyłowego i morskiego.

Rozwój transportu przesyłowego jest związany z handlem surowcami energetycznymi

Źródło: https://energia.rp.pl/wp-content/uploads/2018/04/AR-311029945.jpg

Wśród czynników pozaprzyrodniczych rozwoju transportu są:

• Czynniki ludnościowe, takie jak gęstość zaludnienia czy poziom zurbanizowania. Większa koncentracja ludności na małym obszarze znacząco dynamizuje rozwój transportu, podobnie jak wzrost zurbanizowania i niektóre procesy temu towarzyszące np. suburbanizacja.

Wielki rozwój infrastruktury transportu dotyczy obszarów gęsto zaludnionych i zurbanizowanych

Źródło: https://oko.press/images/2019/07/autostrady-w-Niemczech-794×836.jpg

• Zamożność społeczeństwa wpływająca zarówno na ogólną wielkość przewozów transportowych, jak również rozwój wybranych rodzajów transportu. Np. biedniejsze społeczeństwa częściej będą podróżować samochodem, podczas gdy bogate – samolotem.
• Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego państwa, który stanowi o jego zdolności finansowej do rozwoju nowoczesnej infrastruktury transportu.
• Rozwój handlu międzynarodowego oraz rola danego państwa w tym handlu – przyczyniają się do wzrostu przewozów transportowych i zwłaszcza rozwoju transportu morskiego.
• Istnienie okręgów przemysłowych i ich umiejscowienie na danym obszarze, dynamizuje rozwój transportu w tym miejscu oraz zmienia jego strukturę (rozwija się np. transport kolejowy).

Uprzemysłowienie na obszarach oddalonych od morza przyczynia się w szczególności do rozwoju transportu kolejowego

Źródło: https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/wdPktkuTURBXy9kMDUyMmMzOC05N2I0LTRmOGEtYjdlYy1kZGIxOTc0OTEwOWMuanBlZ5GTBc0EsM0CpA

• Rozwój turystyki dynamizuje ruch pasażerski z wykorzystaniem wszystkich środków transportu, ale zwłaszcza transportu lotniczego.
• Polityka transportowa – wpływa na rozwój przez państwo określonych dziedzin transportu (np. poprzez budowę infrastruktury lub kształtowane prawo). Wreszcie swoboda podróży międzynarodowych również dynamizuje ruch w transporcie.
• Organizacje międzynarodowe oraz międzypaństwowe umowy przyczyniają się do rozwoju transportu. W ten sposób np. Polska pozyskuje z Unii Europejskiej pieniądze na rozwój infrastruktury transportowej, a dzięki obecności w Strefie Schengen, możliwy jest ruch bezwizowy w krajach Wspólnoty.

Czynniki rozwoju transportu w Polsce

Typ czynnika	Pozytywne	Negatywne
Przyrodnicze	+ Korzystne położenie geograficzne + Względnie sprzyjający klimat umiarkowany + W przeważającej części kraju nizinne lub równinne ukształtowanie powierzchni + Dostęp do morza Bałtyckiego + Obecność kilku dużych, żeglownych rzek + Rzadkość występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych	- Obecność mrozów niszczących infrastrukturę oraz suszy i powodzi zmieniających poziomy rzek - Obecność licznych form rzeźby polodowcowej, jezior i lasów - Konieczność budowy licznych mostów ze względu na dużą ilość rzek
Społeczno-ekonomiczne	+ Dostęp do środków finansowych z Unii Europejskiej + Członkostwo w Strefie Schengen + Rozwinięte i względnie stabilne prawo transportowe + Rozwinięte kontakty i swoboda w handlu międzynarodowym + Wysoki poziom rozwoju społeczno-gospodarczego + Rosnąca popularność krajowej i międzynarodowej turystyki + Zachodzenie procesów metropolizacji	- Wciąż niewystarczające środki finansowe na rozwój infrastruktury - Rozwój infrastruktury transportu nienadążający za wielkością ruchu transportowego - Niestabilność polityczna i brak konsekwencji w realizacji polityki transportowej - Istnienie obszarów wykluczonych transportowo

Mimo istnienia pewnych ograniczeń, warunki rozwoju transportu w Polsce są bardzo korzystne, a nawet ponadprzeciętnie dobre w porównaniu z innymi państwami świata. Dotyczy to w zasadzie wszystkich rodzajów transportu. Największe ograniczenia występują w transporcie śródlądowym, ze względu na duże wahania poziomu rzek i niewielką liczbę dużych rzek. Częściowo ograniczony jest także rozwój transportu morskiego, za sprawą niskiej głębokości dna w Cieśninach Duńskich, co uniemożliwia ruch niektórych jednostek.

4. Transport samochodowy

Transport samochodowy odgrywa największe znaczenie wśród wszystkich rodzajów transportu. Odpowiada on (szacunkowo) za około połowę wszystkich światowych przewozów ludzi i ładunków.

Rozwój transportu drogowego jest ściśle związany z istnieniem niezbędnej infrastruktury drogowej. Oprócz samego faktu istnienia dróg, dużą rolę odgrywa także ich jakość (fakt, czy są to np. drogi utwardzone). Kluczowe w transporcie na duże odległości są drogi szybkiego ruchu (autostrady i drogi ekspresowe).

Gęstość sieci drogowej na km2

Źródło: https://conservationcorridor.org/wp-content/uploads/global_road_density_Meijer_copyright-1-1024×521.png

Szacuje się, że na świecie jest około 64 mln kilometrów dróg kołowych. Wśród państw o najdłuższej łącznej sieci dróg są USA (prawie 7 mln km dróg), Indie i Chiny. W USA i Chinach występują też liczące dziesiątki tysięcy kilometrów autostrady. Dla porównania w Polsce mamy 424 tys. km dróg z czego 304 tys. km jest dróg utwardzonych, a w tym w 2020 r. było 4337 km dróg ekspresowych i autostrad.

Gęstość sieci drogowej według państw świata na 100 km2

Źródło: https://1.bp.blogspot.com/-qwNBSMddiNw/VjGzv8PFq6I/AAAAAAAAqKY/R13uwobGpsA/s1600/roads3.jpg

Mimo dużej łącznej długości dróg, ocenia się, że to gęstość sieci drogowej (mierzona w długości dróg na 100 km2) jest podstawowym parametrem oceny rozwoju sieci drogowej. Pod tym względem przodują państwa europejskie np. Belgia (500 km/100 km2). Duże państwa, takie jak np. Chiny, mają liczne obszary pustyń i nieużytków niezabudowanych drogami, przez co gęstość ich sieci jest tam znacznie niższa. Polska z wynikiem 136 km dróg/100 km2 powierzchni należy do państw o dużej gęstości sieci drogowej.

Liczba samochodów na 1000 mieszkańców w wybranych krajach (miejsce w rankingu światowym)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych rozproszonych (m.in. Banku Światowego).

Innym istotnym parametrem stosowanym do oceny rozwoju transportu samochodowego jest liczba samochodów na 1000 mieszkańców. Światowym liderem jest San Marino, w którym wartość ta przekracza 1260, ale jeżeli pominąć mikropaństwa, na czoło wysuwa się USA z ponad 830 pojazdami. Polska zajmuje bardzo wysokie 11 miejsce na świecie z wynikiem 719 samochodów na 1000 mieszkańców w 2018 r. i wartość ta sukcesywnie wzrasta. Oznacza to, że w Polsce jest obecnie ponad 22,5 mln samochodów. Dla porównanie w Etiopii (174 miejsce na świecie) jest tylko 9 samochodów na 1000 mieszkańców, a łączna liczba pojazdów nie przekracza miliona. Wartości te są wyższe w krajach lepiej rozwiniętych oraz takich, w których transport samochodowy odgrywa silną rolę kulturową.

Zalety i wady transportu samochodowego

Zalety	Wady
+ Transport "od drzwi do drzwi" + Powszechna dostępność + Kluczowe znaczenie na obszarach zurbanizowanych + Niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania innych środków transportu + Najtańszy i najszybszy na krótkie odległości + Rozwinięta infrastruktura w większości państw świata	- Najwyższa wypadkowość ze wszystkich środków transportu - Uzależnienie od warunków pogodowych - Duży negatywny wpływ na środowisko, zwłaszcza na atmosferę (smog i globalne ocieplenie) - Mała ładowność - Spadająca opłacalność czasowa i kosztowa wraz ze wzrostem odległości - Wysokie koszty obsługi (duża liczba kierowców) - Korki i niedostatek przestrzeni parkingowych

5. Transport kolejowy

Transport kolejowy zrodził się wraz z industrializacją. Odgrywa duże znaczenie w przewozach ładunków, zwłaszcza rozmaitych surowców. Cechuje się także zadowalającą efektywnością w transporcie pasażerskim na małe i średnie odległości. Stanowi doskonałą alternatywę dla innych środków przemieszczania się, w transporcie wewnątrz państwa średniej wielkości.

Rozmieszczenie głównych linii kolejowych na świecie

Źródło: https://preview.redd.it/argbfl5w92431.png?width=960&crop=smart&auto=webp&s=3c14c54e6a91bd7321ef8ce5830da1269e0841d6

Łączną długość linii kolejowych na świecie szacuje się na 1 mln 370 tys. km. W przeciwieństwie do dróg kołowych, linie kolejowe nie występują we wszystkich państwach świata – dotyczą przede wszystkim krajów uprzemysłowionych i obszarów zurbanizowanych. Światowymi liderami w długości sieci kolejowej są: USA (ponad 200 tys. km, ale tylko 1% zelektryfikowane), Chiny i Rosja. W Polsce jest ponad 19 tys. km linii kolejowych, z czego niecałe 12 tys. jest zelektryfikowane, co daje nam 15 miejsce na świecie.

Gęstość sieci kolejowej na świecie wg. państw na km2 powierzchni

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Rail_density_map.png/800px-Rail_density_map.png

Podobnie jak w przypadku dróg kołowych, lepszym wyznacznikiem niż długość linii kolejowych jest ich gęstość. Pod tym względem w światowej czołówce znajdują się silnie uprzemysłowione obszary Europy Zachodniej i Środkowej. Światowym liderem z wynikiem ponad 12,1 km/100 km2 są Czechy, wyprzedzające m.in. Belgię i Niemcy. Polska również jest w czołówce, z wysokim wynikiem 6,2 km/100 km2.

Francuski pociąg „TGV” jest najszybszym tego rodzaju na świecie

Źródło: https://koleo.travel/wp-content/uploads/2020/03/tgv_2-1200×600.jpg

Niestety na przestrzeni lat długość linii kolejowych w przeważającej większości państw maleje. Dotyczy to także Polski. Zanikają przede wszystkim połączenia pasażerskie między mniejszymi miejscowościami, które wypiera transport samochodowy. Dynamicznie rozwijają się natomiast tzw. „koleje dużych prędkości”, które rozpędzają się do ponad 250 km/h. Funkcjonują one między innymi we Francji (TGV), Hiszpanii (AVE), Niemczech (ICE), ale też w Azji np. w Japonii (Shinkansen), Chinach (CHR) i Korei Południowej (KTX). Takie połączenia służą szybkiemu transportowi pasażerskiemu, często w wysokim standardzie. W Polsce namiastką tego rozwiązania było uruchomienie w Polsce w 2013 r. włoskich pociągów „Pendolino”.

Zalety i wady transportu kolejowego

Zalety	Wady
+ Najlepsza opłacalność na średnich odległościach + Niska wypadkowość + Względnie tani + Względnie duża ładowność + Zazwyczaj mało awaryjny i punktualny + Możliwość zapewniania oferty sypialnej i gastronomicznej dla pasażerów + Niska zależność od pogody + W wielu krajach umożliwia dojazd do centrum miasta z ominięciem korków	- Duże koszty inwestycyjne w budowę infrastruktury - Wielka terenochłonność infrastruktury, często w kluczowych miejscach miast - W niektórych krajach brak infrastruktury - W przypadku awarii - kłopotliwe usunięcie i blokada ruchu - Ryzyko rozkradnięcia infrastruktury - Różne parametry torów kolejowych w różnych krajach

6. Transport wodny śródlądowy

Transport wodny śródlądowy należy do najstarszych na świecie. Wykorzystanie naturalnego nurtu rzeki już od pokoleń było wykorzystywane do spławianie towarów w dół rzeki. W ten sposób transportowano m.in. zboże z terenów Rzeczpospolitej do portu w Gdańsku. Niestety transport ten jest silnie ograniczony i może się odbywać tylko po niektórych rzekach i jeziorach. Obecnie wykorzystywany jest przede wszystkim do przewozu różnego rodzaju ładunków o dużej objętości, z kolei w przewozach pasażerskich odgrywa rolę turystyczno-rekreacyjną.

Drogi wodne wykorzystywane w Europie – różnej rangi

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/European_Rivers.gif/500px-European_Rivers.gif

Do ważnych rzek wykorzystywanych w transporcie śródlądowym należą: Missisipi, rzeka Św. Wawrzyńca, Jangcy, Amazonka, a w Europie Dunaj, Sekwana czy Ren. W Polsce większą żeglowną rolę odgrywa Odra, w drugiej kolejności Wisła (głównie dolny odcinek).

Przystań rzeczna w Tczewie powstała w celu ożywienia turystycznego ruchu wodnego na dolnej Wiśle

Źródło: https://investinpomerania.pl/wp-content/uploads/2020/03/Tczew_2.jpg

Zalety i wady transportu wodnego śródlądowego

Zalety	Wady
+ Dość duża ładowność + Bardzo tani + Minimalny wpływ na środowisko przyrodnicze + Może dotrzeć w miejsca inaczej niedostępne (np. w dżungli) + Atrakcyjny turystycznie	- Ograniczony wyłącznie do niektórych rzek i jezior - Powolny - Konieczność budowy kosztownej infrastruktury obsługi oraz utrzymania szlaków wodnych - Uzależniony od pogody - zimą oraz w czasie powodzi lub suszy może być unieruchomiony

7. Transport morski

Żegluga morska wykonuje największą pracę transportową ze wszystkich środków transportu. Odgrywa kluczową i decydującą rolę w rozwoju dalekiego transportu ładunków, stanowiąc podstawę handlu międzynarodowego. Dzieje się tak przede wszystkim za sprawą dużej ładowności połączonej z relatywnie niskim kosztem przewozu. W ten sposób przewozi się ładunki, których dostarczenie nie jest pilne.

Główne trasy ruchu statków morskich

Źródło: https://1.bp.blogspot.com/-Elb9vydVrh8/VqPZT7KIqcI/AAAAAAAAvJY/W4yYcdBtHuw/s1600/Traffic.jpg

Największy ruch w handlu morskich odbywa się na trzech głównych kierunkach:

• Europa – Ameryka Północna
• Europa – Azja Wschodnia
• Ameryka Północna – Azja Wschodnia

Takie osie ruchu są związane z importem towarów przede wszystkim z Chin oraz produktów ropopochodnych z krajów Bliskiego Wschodu i ich połączenia z odbiorcami z Europy i Ameryki.

Transportu dokonuje się zwykle najkrótszymi drogami, co skutkuje olbrzymim natężeniem ruchu morskiego na relatywnie małej przestrzeni i powstawanie „wąskich gardeł” np. w niektórych światowych cieśninach i na wąskich kanałach. Dodatkowe niebezpieczeństwa związane np. z piractwem w Afryce, skłaniają do rozwoju nowych dróg morskich, wśród których największy potencjał będzie mieć w przyszłości przejście północne między Europą i Azją.

10 największych portów morskich według przeładunków w 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych rozproszonych.

10 największych portów kontenerowych w 2018 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade/top-50-world-container-ports

Na 10 największych portów towarowych i kontenerowych po 7 mieści się w Chinach, co dowodzi niezwykłej potęgi tego kraju w handlu morskich. W przypadku portów kontenerowych wszystkie mieszczą się ponadto w Azji. Gdańsk z przeładunkami na poziomie 52,2 mln ton (ładunków) oraz ponad 2 mln TEU (kontenerów), który jest największym polskim portem morskim, z trudem łapie się do pierwszej setki w światowym rankingu, mimo iż należy do największych portów na Bałtyku.

Flota handlowa (nośność statków) – top 10 według kraju rejestracji oraz według narodowości właściciela

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://cdn.ihs.com/www/prot/pdf/0719/WorldFleetStatistics2018Report-LoRes.pdf

Ciekawym zjawiskiem obserwowanym w transporcie morskim jest tzw. rejestracja floty w krajach „taniej bandery„. Określa się w ten sposób państwa, w których liberalna polityka oraz niskie podatki sprzyjają rozwojowi działalności transportowej. De facto jednak flota tych państw (np. Panamy) jest fikcyjna, a statki należą do zagranicznych właścicieli.

Innym istotnym zjawiskiem jest tak zwana żegluga kabotażowa czyli ruch jednostek morskich pomiędzy portami tego samego państwa (żegluga przybrzeżna). Występuje ona najczyściej w krajach wyspiarskich takich jak Japonia, Indonezja czy Filipiny lub państwach o długiej linii brzegowej, gdzie transport morski jest tańszy niż lądowy (np. Brazylia, Australia, Chile).

Zalety i wady transportu morskiego

Zalety	Wady
+ Najtańszy na duże odległości + Największa ładowność ze wszystkich środków transportu + Możliwość przewozu praktycznie każdego typu ładunku + Atrakcyjny turystycznie + Duża dostępność (większość państw leży nad morzem lub oceanem)	- Najbardziej powolny ze wszystkich środków transportu (zmechanizowanych) - Częściowo zależny od pogody - Konieczność budowy drogiej infrastruktury portowej i przeładunkowej - Zagrożenie aktami piractwa - Może powodować katastrofy ekologiczne (w przypadku np. awarii tankowca)

8. Transport lotniczy

Transport lotniczy to najnowocześniejszy oraz najszybciej rozwijający się środek transportu, ale jest także bardzo drogi. Z tego powodu za jego pomocą przewozi się głównie ludzi oraz wartościowe i szybko psujące się ładunki. Jest to także transport, który najdynamiczniej rozwija się w państwach wysokorozwiniętych. W transporcie lotniczym dominuje ruch międzynarodowy w obrębie jednego kontynentu lub międzykontynentalny. Istotnym wyjątkiem są tutaj Stany Zjednoczone, gdzie dominuje ruch wewnętrzny.

Źródło: http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/Swiat_transport_lotniczy2.jpg

Ruch w transporcie lotniczym w ciągu ostatnich 50 lat cechował stały i dynamiczny wzrost. Wyraźnie jednak widać, że lata kryzysów gospodarczych powodowały jego korekty. W ciągu 50 lat liczba przewiezionych pasażerów wzrosła z 310 milionów w 1970 do 4,5 miliarda w 2019 r.

Liczba przewiezionych pasażerów w ruchu lotniczym w latach 1970-2020

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych IATA.

Na wykresie widoczny jest także wpływ epidemii COVID-19 na ruch lotniczy i jego załamanie w 2020 r. W 2020 r. przewieziono zaledwie 1,8 miliarda pasażerów wobec 4,5 miliarda w roku poprzednim.

10 największych lotnisk na świecie według liczby odprawionych pasażerów w 2019 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych IATA.

Ruch lotniczy odbywa się z portów lotniczych, z których część odgrywa wiodącą rolę na świecie. Z 10 największych lotnisk, aż 4 znajdują się w USA, a kolejne 2 w Chinach. Lotnisko w Atlancie z wynikiem 110 mln obsłużonych pasażerów wyprzedza chińskie lotnisko w Pekinie, które niedawno przekroczyło 100 mln pasażerów. Dla porównania, największe polskie lotnisko im. Fryderyka Chopina w Warszawie (Okęcie), odprawiło w 2018 r. 18,86 mln podróżnych, co nie pozwoliło na załapanie się do top 100 największych światowych lotnisk (ostatnie w tym rankingu Wuhan miało w 2019 r. ponad 23 mln pasażerów). Nasze największe lotnisko z trudem łapie się do top 30 największych portów lotniczych w Europie.

Dynamiczny rozwój transportu lotniczego jest możliwy dzięki obniżeniu kosztów. Przełomowe w tej kwestii było powstanie tanich linii lotniczych. Zapewniły one możliwość podróży samolotem także osobom ze średniej i niższej klasy finansowej, podczas gdy standardowe linie przewoziły głównie zamożnych pasażerów. Było to możliwe przede wszystkim dzięki obniżeniu kosztów obsługi oraz silnej konkurencji między liniami.

Tanie linie lotnicze radykalnie spopularyzowały ten środek transportu

Źródło: https://f4fcdn.eu/wp-content/uploads/2018/06/wizzryan.jpg

Zalety i wady transportu lotniczego

Zalety	Wady
+ Najszybszy środek transportu + Najmniejsza wypadkowość + Duży i poprawiający się komfort podróży + Nadaje się do przewozu towarów wartościowych i szybko psujących się + Może dotrzeć w miejsca inaczej trudno dostępne	- Silnie uzależniony od pogody - Droga w budowie i utrzymaniu infrastruktura - Potrzebny drogi i dobrze wykwalifikowany personel - Dość kosztowny - Nieopłacalny dla przewozu większości ładunków - Podatny na akty terroryzmu - Duża szkodliwość dla środowiska naturalnego - Skomplikowana procedura odprawy pasażerów

9. Transport przesyłowy

Transport przesyłowy jako jedyny środek transportu nie może być wykorzystywany do przewożenia ludzi, a wyłącznie towarów – co więcej tylko kilku wybranych. Z jego pomocą transportuje się:

• Prąd elektryczny (linia energetyczna)
• Wodę (wodociąg)
• Paliwa płynne w tym ropę naftową (ropociąg)
• Gaz ziemny i inne gazy (gazociąg)
• Ciepło (z wodą)

Ponadto za pomocą taśmociągu możliwe jest przemieszczanie także innych ładunków.

Mapa głównych gazociągów w Europie

Źródło: https://rynek-gazu.cire.pl/grafika/tematyczny/43/gazociagi_w_europie.jpg

Oprócz celów komunalnych (odbiór ścieków, dostawa wody) i energetycznych, w których ten rodzaj transportu znajduje powszechne zastosowanie, wykorzystuje się go do transportu ponad 90% przewożonej na świecie ropy naftowej i gazu ziemnego. Najlepiej rozwinięte systemy przesyłowe znajdują się w USA i Kanadzie oraz Rosji i w krajach Europy.

Zalety i wady transportu przesyłowego

Zalety	Wady
+ Niskie koszty obsługi + Najniższy koszt przesyłu towaru + Stała, nieprzerwana dostawa towaru + Dociera bezpośrednio do celu + Kluczowe znaczenie gospodarcze i sanitarne + Niezależny od pogody	- Podatny na akty sabotażu - Może być wykorzystywany tylko do wąskiej grupy towarów - Kosztowna w budowie infrastruktura - Element polityki międzynarodowej - Ryzyko zanieczyszczenia środowiska w razie awarii

10. Przewozy według środków transportu

W różnych państwach wiodącą rolę odgrywają inne środki transportu. W większości krajów świata, największa część pracy przewozowej (tono-kilometrów oraz pasażero-kilometrów) – w ruchu krajowym – wykonywana jest przez transport drogowy. Występują jednak wyjątki.

Udział w strukturze transportu wewnętrznego towarów i pasażerów wybranych państw w 2017 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystyki Międzynarodowej GUS.

Rosja jest jednym ze światowych liderów wykorzystania transportu kolejowego. Dużą rolę odgrywa on także w Chinach (w grupie pasażerów) i w USA (w grupie ładunków). Ze względu na duże odległości w większych krajach bardziej istotna jest rola transportu lotniczego.

11. Znaczenie transportu w rozwoju świata

Transport należący do usług odgrywa ogromną rolę w światowym rozwoju. Do głównych cech transportu świadczących o jego roli w rozwoju społeczno-gospodarczym należą:

• Umożliwianie płynnego przemieszczania się osób oraz przewozu ładunków
• Dynamizowanie rozwoju handlu (w tym międzynarodowego)
• Dynamizowanie rozwoju turystyki
• Generowanie istotnej części PKB
• Udział w lokalizacji przemysłu

Ponadto transport należy do działów gospodarki najbardziej powiązanych z koniunkturą. W czasach kryzysu światowy ruch maleje, z kolei w okresach wzrostu – wartość transportu dynamicznie rośnie. Świadczy to o ścisłym związku transportu z rozwojem społeczno-gospodarczym.