Procesy krasowe to w istocie jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego obejmujący przekształcanie skał wapiennych w różnorakie formy terenu. Kras jest wyróżniony przede wszystkim ze względu na mnogość i różnorodność tworzonych form.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Procesy egzogeniczne

II Procesy krasowe

W wyniku wietrzenia chemicznego (uwęglanowienia) czyli oddziaływania wody z CO2 (kwas węglowy H2CO3), dochodzi do rozpuszczania skał wapiennych. Proces rozpuszczania skał pod wpływem tego kwasu nazywamy krasowieniem. Oprócz skał węglanowych (wapienie, dolomity), procesowi poddają się także skały siarczanowe (gips) i chlorkowe (np. sól kamienna).

Pojęcie krasu pochodzi od chorwackiego słowa „krš”, które po polsku znaczy: kamień lub skała, a sama nazwa nawiązuje do płaskowyżu Kras na granicy Słowenii i Włoch, gdzie występują liczne formy krasowe.

1. Intensywność procesów krasowych

Czynnikami wpływającymi na tempo procesów krasowych są:

  • Dostęp do wody – przede wszystkim występowanie opadów deszczu, ale też wód powierzchniowych (zwłaszcza rzek) i wód podziemnych. Im więcej wody tym intensywniejsze krasowienie.
  • Ilość dwutlenku węgla rozpuszczonego w wodzie. Im więcej CO2 tym wyższe stężenie kwasu H2CO3 czyli intensywniejsze krasowienie.
  • Temperatura wody. Woda chłodna (około 0°C) sprzyja intensywnemu krasowieniu (większe możliwe stężenie CO2), z kolei woda ciepłą spowalnia proces.
  • Pokrycie terenu. Obecność roślinności sprzyja zwiększeniu ilości CO2 dostającej się do wsiąkającej wody co wzmaga krasowienie.
  • Typ i struktura skały. Niektóre skały w określonych sytuacjach są bardziej podatne na krasowienie niż inne.
  • Ukształtowanie terenu. Im bardziej płaski teren tym intensywniejsze krasowienie.

Uformowane w wyniku procesów krasowych formy terenu dzielimy na powierzchniowe oraz podziemne.

2. Formy rzeźby krasowej

Formy krasu powierzchniowego i podziemnego

Źródło: Własna edycja na podstawie: https://en.wikipedia.org/wiki/Karst#/media/File:KarstterrainUSGS.jpg

Wśród form krasu powierzchniowego wyróżniamy:

  • Lejek krasowy – niewielkie zagłębienie o kolistym kształcie, powstałe na skutek rozpuszczania krasu na powierzchni terenu lub zapadnięcia podziemnych pustek krasowych.

Lejek krasowy

Źródło: https://kierunekfloryda.com/wp-content/uploads/2018/04/ZdjecieLejaKrasowego.jpg
  • Uwał – większe zagłębienie terenu powstałe na skutek połączenia się kilku lejków.

Uwał

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/Uvala-Lomska-Duliba_NVelebit_Dinarides_Croatia.jpg
  • Polje – obejmujące największy obszar płaskodenne zagłębienie rozpuszczonych skał wapiennych na powierzchni Ziemi, najczęściej mające charakter kotliny o stromych zboczach.

Polje

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f9/Livanjsko_polje%2C_nejvetsi_utvar_tohoto_druhu_na_svete_%2870×40.jpg
  • Żłobki i żebra krasowe – występujące naprzemiennie bruzdy skał wapiennych (żłobki) oraz rozdzielające je grzbiety (żebra). Wyrzeźbione przez wody płynące.

Żłobki i żebra krasowe

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/97/Lapiaz-Limestone_Pavement.jpg
  • Ponor – zagłębienie w skałach wapiennych, którym woda powierzchniowa wpływa do jaskini – pod powierzchnię ziemi. Wyrzeźbione przez spływającą w dół wodę.

Ponor

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f6/Skocjanske_jame_river_Reka_entrance.JPG
  • Zapadlisko krasowe – zawalony strop jaskini krasowej mający bezpośredni kontakt z powierzchnią Ziemi.

Zapadlisko krasowe

Źródło: https://www.meteoprog.pl/pictures/news_v_2/59876f1bcc9001dc1d678566454f3b22.jpg
  • Wywierzysko – miejsce wypływu wód podziemnych z jaskini – źródło krasowe o dużej wydajności.

Wywierzysko

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/sSR6AHWG6mo_twt9u49hC1EhiCQiQBtfB5_IHfxFPlhc8coA-t1uKxuFEI3r8X_G5JH7OPJCyzuyFV16pkFBQPfw-hFR88sUhx1g6h1tfRv41xgfYRqrE0EM
  • Ostaniec krasowy – wzniesienie skał wapiennych o zwykle stromych lub zaokrąglonych (mogot) zboczach. Powstają albo jako skutek zniszczenia skał otaczających o mniejszej wytrzymałości, albo jako efekt obniżenia lub zapadnięcia otaczającego terenu.

Ostańce krasowe

Źródło: https://www.hotel-kmicic.pl/images/zdjecia/ostaniec-ogrodzieniec.jpg
  • Kras wieżowy – nietypowa forma podobna do ostańca krasowego, ale zwykle o znacznie większych wymiarach i bardziej pionowym charakterze, jest jednym z przykładów rzeźby krasowej występującej w klimacie międzyzwrotnikowym. Może występować także jako element linii brzegowej.

Źródło: https://www.researchgate.net/publication/266150948/figure/fig13/AS:561231741112321@1510819482060/Tower-karst-with-a-well-developed-network-of-surface-flow-on-the-flat-base-of-the-towers.png

Wśród form krasu podziemnego wyróżniamy:

  • Jaskinię – naturalna pusta przestrzeń (np. w skałach wapiennych) o dużych rozmiarach.

Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie

Źródło: https://odkrycpiekno.pl/wp-content/uploads/2018/01/untitled-1200×800.jpg
  • Korytarz krasowy – poziome połączenie między fragmentami jaskini.

Korytarz krasowy

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/IXkByAyXqNJ6aEo_URxQeLdEtI1NEvm6J8FtFSp_agh78uLaOo4fDY8Hjf2mi279dyOhQQbA-95QWyVFu9By3Rud1i9h34TsOIZNEph1mXE
  • Komin krasowy (studnia krasowa) – pionowe połączenie między fragmentami jaskini.

Komin krasowy (studnia krasowa)

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Komin_w_Studnisku_Rz%C4%99dkowickim_DK41_%286%29.jpg/1200px-Komin_w_Studnisku_Rz%C4%99dkowickim_DK41_%286%29.jpg
  • Komora jaskini – fragment jaskini dużych rozmiarów.

Komora jaskini

Źródło: https://ciekawe.org/wp-content/uploads/2016/05/johnspies1IMG_79671.jpg
  • Draperia (naciekowa) – zbiór dużej ilości nacieków jaskiniowych zwisających ze stropu jaskini.

Draperia (naciekowa)

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/CuevasdeTalgua.jpg/1280px-CuevasdeTalgua.jpg
  • Misa martwicowa – wypełnione wodą z dużą zawartością węglanu wapnia zagłębienie na dnie jaskini krasowej, w której mogą powstawać perły jaskiniowe.

Misa martwicowa

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/2015_Jaskinia_Nied%C5%BAwiedzia_w_Kletnie%2C_szata_naciekowa_08.jpg/1280px-2015_Jaskinia_Nied%C5%BAwiedzia_w_Kletnie%2C_szata_naciekowa_08.jpg
  • Stalagmit – naciek jaskiniowy narastający od dna jaskini z kapiącej ze stropu wody z węglanem wapnia.

Stalagmity

Źródło: https://staticserver2.com/edu/static/ru/800/stalagmit.jpg
  • Stalaktyt – naciek jaskiniowy narastający od stropu jaskini ze ściekającej wody z węglanem wapnia, przypomina zwisający sopel.
  • Makarony – forma nacieku jaskiniowego podobna do stalaktytu ale pusta w środku.

Stalaktyty

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Herault_stalactique1.JPG/1200px-Herault_stalactique1.JPG
  • Stalagnat – naciek jaskiniowy w formie kolumny, połączenie narastających: stalagmitu ze stalaktytem.


Stalagnaty

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Demanova_Cave_of_Freedom_33.jpg/1200px-Demanova_Cave_of_Freedom_33.jpg