Niemcy to obecnie najważniejszy sąsiad Polski i najpotężniejsze państwo Europy. Są krajem o znacznej liczbie ludności – największej w Unii Europejskiej oraz dominującej w Europie gospodarce. W ostatnich latach w tym kraju dokonano istotnych przeobrażeń w sektorze przemysłowym.
Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)
Sąsiedzi Polski
I Przemiany w strukturze przemysłu w Niemczech
1. Geografia Niemiec
Niemcy przez stulecia były wiodącym europejskim państwem. Także dzisiaj są jednym z największych krajów kontynentu – z powierzchnią 358 tys. km2 ustępują w Europie tylko Rosji, Ukrainie, Francji, Hiszpani i Szwecji (6 miejsce). Zajmują jednak drugie miejsce pod względem liczby ludności około 83 mln, która stale wzrasta. Stolicą Niemiec jest Berlin (3,7 mln mieszkańców).
Położenie Niemiec na mapie Europy i Unii Europejskiej
Źródło: TUBS; https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Germany_in_European_Union.svg/1198px-Germany_in_European_Union.svg.png oraz elementy domeny publicznej
Niemcy leżą w Europie Środkowej. Przez ten kraj przebiega rzeka Łaba uważana za granicę Europy Zachodniej i Wschodniej. Ze względu na swoje położenie odgrywają krytyczną rolę w gospodarce i polityce całego kontynentu. Oprócz Polski z którą sąsiadują na wschodzie, mają także innych ważnych partnerów – Danię na północy, Niderlandy, Belgię i Luksemburg na zachodzie, Francję i Szwajcarię na południowym-zachodzie oraz Austrię i Czechy na południowym-wschodzie. Wpływa to na różnorodność niemieckich interesów i możliwości. Niemcy mają więc więcej sąsiadów (9) niż Polska (7). Całkowita długość niemieckich granic to ponad 3700 km. Polska jest oczywiście ważnym niemieckim sąsiadem, ale bezdyskusyjnie najważniejszym partnerem tego kraju jest Francja.
Mapa fizycznogeograficzna i mapa podziału administracyjnego Niemiec na Landy z zaznaczoną granicą między dawnymi Niemcami Zachodnimi i Wschodnimi oraz Landem Nadrenii-Westfalii Północnej
Źródło: Edycja własna na podstawie: https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/ROHI1OVWCr4GU/1/oZsRFKKnMvkW0plarxE5GrC8ikmLSME8.png oraz https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RVhnmURgENkAm/1/2MNZ0crE4jWCLKej7Jc87jJQtKXzdO98.png oraz elementów domeny publicznej
Geografia fizyczna Niemiec jest nieco podobna do Polski. Północ kraju stanowią tak jak w Polsce – wybrzeże nadmorskie (w tym przypadku jest to Morze Bałtyckie na północnym wschodzie oraz Morze Północne na północnym zachodzie), pojezierza oraz niziny. Centrum i południe to obszar wyżynny, a południowe pogranicze to liczne łańćuchy górskie w tym Rudawy i Alpy. Granica Polsko-Niemiecka przebiega niemal w całości na rzekach: Odrze i Nysie Łużyckiej. Najpotężniejszą rzeką w Niemczech jest jednak Ren, stanowi on część zachodniej granicy i najsilniej zaludniony i uprzemysłowiony obszar kraju.
Najwyższym szczytem Niemiec jest Zugspitze (2962 m n.p.m.) położony w Alpach Bawarskich na południu kraju
Źródło: Crux; https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Zugspitzmassiv_von_Westen_aus.jpg/1280px-Zugspitzmassiv_von_Westen_aus.jpg
Niemcy w przeciwieństwie do Polski nie są krajem scentralizowanym lecz federalnym. To oznacza, że kraj składa się regionów historycznych, które cieszą się dużą autonomią wobec rządu w Berlinie. Nawiązuje to do niemieckiej historii i czasów, kiedy kraj ten był rozbity na wiele małych księstewek. Republikę Federalną Niemiec (oficjalna nazwa tego państwa) tworzy więc 16 krajów związkowych.
Stolicą kraju jest Berlin, największe miasto Niemiec i jedno z największych w Europie (3,7 mln mieszkańców)
Źródło: Thomas Wolf; https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Cityscape_Berlin.jpg/1920px-Cityscape_Berlin.jpg
W przeszłości – po II Wojnie Światowej – Niemcy były podzielone na część Zachodnią (RFN – demokratyczną, wolnorynkową) i Wschodnią (NRD – komunistyczną i socjalistyczną). Zachodnie Niemcy rozwijały się pod wpływem USA, Wielkiej Brytanii i Francji i szybko stały się bardzo bogatym krajem. Z kolei Niemcy Wschodnie (NRD – Niemiecka Republika Demokratyczna) kontrolowane przez ZSRR (Rosję), które sąsiadowały także z Polską – były krajem biednym. Zjednoczenie Niemiec nastąpiło w 1990 r. w wyniku demokratycznych przemian w Europie i obalenia muru Berlińskiego (stolica – Berlin – także była podzielona na dwie strefy) stanowiącego symbol podziału całej Europy na blok demokratyczny i komunistyczny. Do dzisiaj jednak – mimo upływu ponad 30 lat od „zjednoczenia”, widoczne są olbrzymie różnice między zachodnimi i wschodnimi Landami Niemiec.
Spontaniczne burzenie muru w Berlinie przez zwykłych mieszkańców w listopadzie 1989 r. przeszło do historii symboli politycznych przemian w Europie
Źródło: https://georgesjournal.files.wordpress.com/2014/11/the_fall_of_the_berlin_wall.jpg
2. Ludność Niemiec
Niemcy są drugim (po Rosji) najbardziej zaludnionym krajem Europy z liczbą ludności około 84,7 mln (2024 r.). W przeszłości Niemcy bardzo szybko się rozwijały. W 1945 r. – po II Wojnie Światowej – w kraju mieszkało około 66 mln osób. Jednak w ostatnich latach wzrost ludności bardzo spowolnił za sprawą bardzo niskiego przyrostu naturalnego. W ten sposób Niemcy zaczęły się bardzo mocno starzeć i obecnie populacja Niemiec należy do najstarszych w Europie i na Świecie. Oznacza to, że bardzo duża grupa Niemców jest lub niedługo będzie emerytami.
Piramida płci i wieku Niemiec – kraj coraz szybciej się starzeje
Źródło: Kaj Tallungs; https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Germany_population_pyramid.svg/1024px-Germany_population_pyramid.svg.png
Sytuację Niemiec ratuje z kolei imigracja. Niemcy są bardzo popularnym kierunkiem dla migrantów z krajów pozaeuropejskich. Obecnie obserwowane fale migracji z Afryki i Azji (zwłaszcza z Bliskiego Wschodu) kierują się właśnie do tego kraju. Z tego powodu w populacji Niemiec coraz więcej jest obcokrajowców. W przeszłości w Niemczech było także bardzo wielu Polaków, którzy przyjeżdżali tutaj do dobrze płatnej pracy. Obecnie ta liczba maleje, ale okresowo lub przez cały czas na terenie Niemiec może przebywać nawet 700 tys. Polaków (według szacunków GUS). Z tego powodu wciąż, Polacy po Turkach stanowią druga najliczniejszą mniejszość narodową w Niemczech. Obecnie szacuje się, że w Niemczech około 71% ludności to etniczni Niemcy, a pozostałe 29% to różni imigranci (z Europy Wschodniej, Bałkanów, Azji i Afryki), gównie z Turcji, Polski, Rosji i Ukrainy, Rumuni ale też Syrii, Iraku i Afganistanu. Niemcy są krajem o największej w Europie liczbie migrantów.
Niemcy stały się prawdziwym europejskim centrum Multi-Kulti – szacuje się, że w kraju mieszka nawet 16 mln migrantów w tym 10 mln spoza Unii Europejskiej
Źródło: Rasande Tyskar; https://www.flickr.com/photos/rasande/30056202007/
Migracje wpłynęły także w istotny sposób na strukturę wyznaniową kraju. W przeszłości Niemcy były krajem katolickim, do dzisiaj religia ta dominuje w Bawarii. Jednak w XVI w. Marcin Luter rozpoczął reformację, dlatego w Niemcy rozwinęły się liczne kościoły protestanckie. Obecnie (2022) około 25% Niemców jest Katolikami, a 23% Protestantami. Jednak aż 44% Niemców jest niewierząca. Trzecim najpopularniejszym wyznaniem jest Islam, który deklaruje prawie 4% Niemców i liczba ta szybko wzrasta.
Rozmieszczenie ludności i największe miasta w Niemczech
Źródło: https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RcNUSO9DoqExP/1/2SzHMkHsEbfJWKoRHmaBmFWgg347A5BT.png
W Niemczech jest wiele dużych miast. Aż 4 z nich (oprócz Berlina także Hamburg, Monachium i Kolonia) liczą ponad 1 mln mieszkańców, a łącznie aż 20 liczy ponad 300 000 mieszkańców. Ludność Niemiec koncertuje się głównie w landach zachodnich. Zdecydowanie najwięcej, po prawie 18 mln Niemców mieszka w Nadrenii Północnej-Westfalii. Region Nadrenii jest też najgęściej zaludnionym obszarem, co związane jest z silnym uprzemysłowieniem tego regionu. Powstała tutaj Aglomeracja Policentryczna (Konurbacja) wielu średnich i dużych miast przemysłowych na niewielkim obszarze, zwana Zagłębiem Ruhry – jest to jeden z najgęściej zaludnionych obszarów w Europie, nieco podobny do polskiej Konurbacji Górnośląskiej (Katowickiej).
3. Gospodarka Niemiec
Niemcy są Europejską i Światową potęgą gospodarczą. Pod względem PKB nominalnego, mimo zaledwie 84 mln mieszkańców zajmują bardzo wysokie – 3 miejsce na Świecie. Pod tym względem Niemcy niedawno wyprzedziły Japonię i ustępują tylko USA i Chinom. Wartość PKB Niemiec to około 4,59 mld dolarów, dla porównania Polski – 0,84 mld dolarów (5-krotnie mniej). W rankingu PKB per capita Niemcy zajmują również wysokie – 18 miejsce na Świecie (Polska – 50). Z powodu swojej gospodarczej siły, Niemcy są liderem Unii Europejskiej. Od wielu lat w Niemczech prawie nie występuje bezrobocie.
Rolnictwo i przemysł w Niemczech – mapy poglądowe
Źródło: https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rt1qc4mu7sbP8/1/1uxXjleetRAmywxH8T1TFUJsp573lJfF.png
Podstawą Niemieckiej gospodarki jest doskonała organizacja, stabilna wolnorynkowa polityka gospodarcza i doskonale rozwinięta infrastruktura. Niemcy słyną ze swoich autostrad, kolei i lotnisk. Jest to także kraj bardzo dobrze rozwinięty technologicznie. Z tego powodu w rolnictwie pracują głównie maszyny, a wielkim źródłem bogactwa jest niemiecki przemysł. Niemcy są powszechnie uznanym producentem wielu wyrobów, m. in. chemikaliów, słodyczy oraz pojazdów. Niemieckie marki samochodowe (Volkswagen, BMW, Audi, Opel, Porsche Mercedes-Benz) należą do najbardziej szanowanych i popularnych na całym Świecie. Niemcy są także znane ze swoich marek modowych (Adidas, Puma, Hugo Boss). Wśród 500 największym firm na Świecie – 32 mają siedzibę w Niemczech. Niemcy są też znanym producentem sprzętu wojskowego, np. Niemiecki czołg Leopard jest obecnie najważniejszym czołgiem Wojska Polskiego.
Fabryka samochodów Volkswagen w Wolfsburgu
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/VW_Wolfsburg.JPG/1280px-VW_Wolfsburg.JPG
Niemcy rozwijają także sektor usługowy. Są siedziba olbrzymiej liczby małych i średnich przedsiębiorstw. Wielką rolę w kraju odgrywa sektor finansowy m. in. bankowość (Deutsche Bank, Commerzbank). Frankfurt nad Menem uważany jest centrum europejskiego biznesu, a ponadto jest siedzibą Europejskiego Banku Centralnego, który emituje walutę Euro. Niemcy były także w latach 50-tych (wspólnie z Francją) inicjatorem powołania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali – pierwowzoru Unii Europejskiej.
We Frankfurcie nad Menem siedzibę ma nie tylko Europejski Bank Centralny ale też największy niemiecki bank – Deutsche Bank
Źródło: Thomas Wolf; https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Frankfurter_Altstadt_mit_Skyline_2019_%28100MP%29.jpg/1920px-Frankfurter_Altstadt_mit_Skyline_2019_%28100MP%29.jpg
4. Przemiany w strukturze przemysłu w Niemczech na przykładzie Nadrenii Północnej-Westfalii
Choć Niemcy są bardzo zamożnym i silnym krajem, także tutaj dochodziło do rozmaitych przemian gospodarczych. Niemcy nie są państwem posiadającym duże złoża surowców. Wyjątek stanowi węgiel. Węgiel brunatny jest nadal wydobywany, głównie na terenie wschodnich Niemiec m. in. niedaleko granic z Polską. Niemcy pod względem jego wydobycia zajmują drugie miejsce na Świecie (po Chinach) i pierwsze w Europie. Z kolei w Nadrenii Północnej-Westfalii istniało w przeszłości wielkie zagłębie węgla kamiennego. W ten sposób w krótkim czasie na początku XIX w. zaczęły tutaj powstawać liczne miasta górniczo-przemysłowe, w których wydobywano węgiel (a takze cynk i ołów) oraz produkowano stal i inne wyroby krańcowe. Tak powstał jeden z najstarszych okręgów przemysłowych w Europie typu surowcowego – Zagłębie Ruhry na terenie dzisiejszego landu Nadrenia Północna-Westfalia.
Zagłębie Ruhry podobnie jak Górnośląski Okręg Przemysłowy w Polsce opierał się w przeszłości o miasta górnicze pozyskujące węgiel kamienny, a obecnie podlega restrukturyzacji
Źródło: Własna edycja na podstawie: Daniel Ullrich; https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/97/Ruhr_area-map.png
Niemcy są narodem bardzo pragmatycznie podchodzącym do pieniędzy. Kiedy okazało się, że najlepsze zasoby węgla zostały wyczerpane, a import surowca zza granicy jest tańszy niż jego dalsze wydobywanie, zdecydowano o zamknięciu kopalń i dokonaniu restrukturyzacji przemysłu czyli zmiany jego profilu produkcyjnego. Przemiany te trwają już od 50 lat. W miejsce likwidowanych kopalń i hut otwierano nowoczesne zakłady produkcyjne, zwłaszcza z różnych gałęzi przemysłu przetwórczego. Celem takich działań była z jednej strony likwidacja nieopłacalnego przemysłu wydobywczego, ale z drugiej strony – utrzymanie miejsc pracy i uchronienie obszaru przed kryzysem gospodarczym. W ten sposób powstały liczne zakłady produkujące chemię, elektronikę, maszyny i urządzenia, a także rozwinięto przemysł spożywczy.
Mapa niektórych zamkniętych kopalni w ostatnich latach i liczby zwolnionych pracowników
Źródło: https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rdw2aOxwKb5ko/1712840308/1V0VyKg0a5kZwCNNWSVF6guq5XFORafW.png; za: https://media.diercke.net/omeda/800/115174E_%20Steinkohlezechen.jpg
Restrukturyzacja oprócz przemian w obrębie przemysłu zmieniła także częściowo profil działalności obszaru gospodarczego z przemysłowego na usługowy. W miejscu dawnych kopalń i fabryk otwarto liczne muzea i obiekty kultury czy ośrodki wspierania biznesu.
Muzeum w kopalni w Bochum to jeden z wielu przykładów adaptacji dawnych zakładów przemysłowych na cele usługowe
Źródło: https://www.route-industriekultur.ruhr/pl/ankerpunkte/deutsches-bergbau-museum-bochum/
Jednym z takich działań jest Szlak Dziedzictwa Przemysłowego zainicjowany przez Regionalne Stowarzyszenie Zagłębia Ruhry. Można tam zwiedzać liczne i różnorodne zakłady przemysłowe.
Przemiany dotknęły nie tylko wielkie miasta – niewielkie Hattingen (54 tys. mieszkańców) w miejscu dawnej huty ma obecnie przepiękne muzeum po dawnym zakładzie z „wielkim piecem” (Wielki piec Henrichshütte Hattingen)
Źródło: https://www.route-industriekultur.ruhr/pl/ankerpunkte/lwl-museum-henrichshuette/
Niemcy zadbali także o środowisko przyrodnicze, które zostało silnie zdegradowane w czasie działalności przemysłowej. Dokonano licznych procesów rekultywacji terenów pogórniczych czyli przywrócenia im funkcjonalności. Zainwestowano w nasadzenia zieleni, wykonano ścieżki rowerowe i spacerowe. Zadbano także o organizację wydarzeń kulturalnych, targów sztuki czy konferencji biznesowych. W ten sposób cały region nie upadł gospodarczo pomimo likwidacji jego najważniejszego sektora. Polska, która także przeprowadza i planuje przemiany w górnictwie, mogłaby czerpać ze swojego sąsiada liczne wzorce.
Łączna liczba obiektów poddanych przemianom jest olbrzymia – niektóre z nich, będące obecnie muzeami zaznaczono na mapie, co pokazuje skalę przemian w przemyśle w tym obszarze
Brak komentarzy