Europa Południowa jest regionem geograficznym o najwyższym ruchu turystycznym na Świecie. Wynika to przede wszystkim z niezwykłych, unikalnych i skoncentrowanych na relatywnie niewielkim obszarze atrakcji turystycznych, obejmujących zarówno elementy środowiska przyrodniczego jak i dorobek kulturowy człowieka.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Ludność i gospodarka Europy

VII Rozwój turystyki w Europie Południowej

1. Europa Południowa

Pod pojęciem Europy Południowej rozumie się tą część krajów europejskich, które znajdują się w obszarze basenu Morza Śródziemnego lub jego bezpośrednim sąsiedztwie. W tym obszarze znajdują się trzy duże półwyspy: Iberyjski, Apeniński oraz Bałkański oraz szereg dużych wysp np: Sycylia, Sardynia, Korsyka, Kreta, a ponadto Malta, archipelag Balearów czy wiele małych wysepek na Morzu Egejskim. Za uproszczone granice Europy Południowej uchodzą łańcuchy górskie: Pireneje i Alpy oraz fragment rzeki Dunaj.

Jeden z wariantów podziału Europy na części z widoczną Europą Południową

Źródło: https://zpe.gov.pl/a/europa-poludniowa—cechy-srodowiska-przyrodniczego/DtVmNftmr

W tak przyjętym rozumieniu, w obszarze Europy Południowej leżą w całości: Hiszpania i Portugalia oraz Andora, Włochy z San Marino i Watykanem, Malta, a także Grecja. Najczęściej w kontekście turystyki, zalicza się do tego obszaru także państwa Bałkanów: Słowenię, Chorwację, Serbię, Bośnię i Hercegowinę, Kosowo, Czarnogórę, Albanię, Macedonię Północną oraz Bułgarię. Ze względów turystycznych oraz klimatycznych, także południowa część Francji leżąca nad Zatoką Lwią (Morze Śródziemne) wraz z wyspą Korsyką oraz Monako.

2. Przyrodnicze czynniki rozwoju turystyki w Europie Południowej

Za rozwój turystyki odpowiada szereg elementów. W tej grupie znajdują się m. in. walory środowiska przyrodniczego. Tak się składa, że mają one bardzo korzystny wpływ na rozwój turystyki w Europie Południowej. W tym obszarze należy wymienić:

  • Sprzyjający klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski. Charakteryzuje się on nie tylko wysokimi temperaturami, ale też korzystnym rozkładem opadów w ciągu roku. Opady występują głównie zimą, która jest zresztą bardzo łagodna. Lato jest z kolei ciepłe i słoneczne, co bardzo mocno przyciąga turystów i sprzyja spędzaniu wakacji. Wiele osób ceni sobie gwarancję korzystnej pogody i tym samym „udany” urlop.
  • Ciepłe wody Morza Śródziemnego i jego mniejszych akwenów (Morza Egejskiego, Morza Adriatyckiego). Dla wielu turystów, zwłaszcza pochodzących z państw gdzie nie ma dużych i ciepłych zbiorników albo w ogóle nie mają dostępu do morza – plażowanie i kąpiele w Morzu Śródziemnym czy Adriatyku są jednym z wiodących czynników przyciągających.
Lipcowe fale upałów potrafią rozgrzać temperaturę wody Morza Śródziemnego w niektórych obszarach nawet powyżej 30°C ! Animacja poniżej pokazuje temperatury w zbiorniku w lipcu 2023 r. Źródło: https://www.cmcc.it/article/over-30c-marine-heatwaves-currently-hitting-the-mediterranean
  • W połączeniu z temperaturą powietrza i wody współwystępuje długa linia brzegowa wynikająca z obecności półwyspów i wysp. Dzięki temu istnieje szereg miejsc do nadmorskiego wypoczynku.
  • Turystów przyciągają też wybitne walory krajobrazowe. W wielu krajach Europy Południowej w sąsiedztwie morza występują góry. Tak powstają niezapomniane widoki. Słynie z tego m. in. Chorwacja.

Sąsiedztwo morza i gór tworzy unikalne krajobrazy oraz umożliwia zarówno nadmorski wypoczynek jak i górskie wędrówki – jest tak np. na wybrzeżu Morza Adriatyckiego

Źródło: Sergei Gussev; https://www.flickr.com/photos/sergeigussev/45692246054/
  • Bezdyskusyjnie ważnym czynnikiem jest także korzystne położenie geograficzne. Większość światowego ruchu turystycznego wykonują Europejczycy, a więc Europa Południowa w sposób naturalny staje się centrum ruchu turystycznego całego kontynentu.
  • W Europie Południowej  znajduje się też wiele obiektów przyrodniczych unikalnych w skali kontynentu. Są to np. formy rzeźby krasowej w tym rzadko występujące – duże jeziora krasowe (Park Narodowy Jezior Plitwickich w Chorwacji), czy aktywne wulkany (Etna, Stromboli czy Wezuwiusz we Włoszech).

Wezuwiusz (w tle) to czynny wulkan nieopodal Neapolu (na zdjęciu), który zniszczył kiedyś starożytne miasto Pompeje

Źródło: antonio speranz; https://pixabay.com/pl/photos/wezuwiusz-neapol-naples-włochy-4910457/

3. Kulturowe czynniki rozwoju turystyki w Europie Południowej

Oprócz wyjątkowej przyrody, Europa Południowa może także pochwalić się wybitnym dorobkiem kulturowym, który w jeszcze większym stopniu przyciąga turystów. Należą do niego:

  • Dorobek cywilizacji starożytnych państw: Grecji czy Włoch oraz obszarów ich oddziaływania w całym basenie Morza Śródziemnego, stanowiący perłę światowej turystyki historycznej, ale też dorobek cywilizacji współczesnej, obejmujący różne elementy muzyki, tańca, architektury i sztuki.
  • Największe na Świecie zagęszczenie obiektów z listy Światowej Dziedzictwa UNESCO – w samych tylko Włoszech jest ich najwięcej na Świecie – 59, kolejne 50 znajduje się w Hiszpani, a 15 znajduje się w południowej części Francji.  Łącznie z mniejszymi państwami obszaru, znajduje się tutaj około 210 takich obiektów (z 1199 znajdujących się na liście w 2024 r.).

Obiekty kulturalne (żółte) i przyrodnicze (zielone) z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO na terenie Europy Południowej

Źródło: https://whc.unesco.org/en/interactive-map/?search=
  • Rozwinięta infrastruktura turystyczna, obejmująca także obiekty umożliwiające uprawnienie sportów wodnych, turystyki górskiej, aktywny wypoczynek jak również bazę gastronomiczną, noclegową i transportową, umożliwia szybkie i pełne wrażeń zwiedzanie.
  • Popularne miasta, będące świadectwem historycznych dziejów, a jednocześnie mające wysoko rozwinięta infrastrukturę turystyczną, także z niezwykle popularną kuchnią śródziemnomorską. Wśród 100 najpopularniejszych miast odwiedzanych przez turystów w 2023 r. znalazło się 19 miast z Europy Południowej, w tym 3 (Madryt – 3 miejsce, Rzym – 7, Barcelona – 9) w top 10 rankingu.

Split (Chorwacja) jest jednym z najpopularniejszych miast basenu Morza Śródziemnego, ten starożytny nadmorski i jednocześnie leżący u podnóża gór kurort znajduje się też na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO (stare miasto Splitu)

Źródło: Bru-nO; https://pixabay.com/pl/photos/miasto-marina-morze-mediterranean-3491479/
  • Wybitne zabytki stanowiące szczególny element atrakcji turystyki krajoznawczej, obejmujące zamki, pałace, stare miasta, kościoły, ale też dzieła sztuki itp. W tej grupie znajdują się także obiekty historyczne stanowiące kolebkę cywilizacji człowieka.
  • Centrum chrześcijańskiej turystyki religijnej, związane z Rzymem i Watykanem ale też Medjugorie (Bośnia i Hercegowina) Fatimą (Portugalia) czy Santiago de Compostela (Hiszpania) oraz wieloma innymi miejscami. Nieodłącznie turystyka łączy się także samą osobą Papieża oraz byłych papieży i ich grobowcami w Watykanie (dla turystów z Polski chodzi tu zwłaszcza o Jana Pawła II).

Plac Św. Piotra z Bazyliką w Watykanie jest jednym z najważniejszych punktów na mapie dla każdego Chrześcijanina (Katolika), a jednocześnie wielką „perłą architektury”

Źródło: Bmarxdueren; https://pixabay.com/pl/photos/rzym-bazyliki-świętego-piotra-5778178/
  • Kwitnące życie kulturalne obejmujące rozmaite festiwale i inne imprezy cykliczne, gromadzące przede wszystkim młodych ludzi. Jednocześnie same obyczaje i kultura krajów śródziemnomorskich stanowią bardzo dużą atrakcję ze względu na gościnność i przyjazne nastawienie tutejszych europejczyków do turystów.
  • Unikalne atrakcje, takie jak „miasto na wodzie” Wenecja z możliwością pływania gondolą czy pobliska alpejska turystyka narciarska, wreszcie możliwość żeglugi łodzią lub jachtem ze względu na niezliczone porty i mariny, umożliwia opłynięcia większości obszaru Morza Śródziemnego.

Jedną z najpopularniejszych atrakcji Wenecji jest możliwość pływania gondolą (łodzią), co wiąże się ze specyfiką miasta położonego na wyspach tuż powyżej poziomu morza

Źródło: Garten-gg; https://pixabay.com/pl/photos/wenecja-canale-grande-gondolier-3183168/

4. Rozwój turystyki w Europie Południowej

Ze względu na kumulację na relatywnie niewielkiej powierzchni olbrzymiej ilości walorów środowiska przyrodniczego oraz dorobku kulturowego człowieka, Europa Południowa jest najpopularniejszych regionem turystycznym na Świecie. Przekłada się to olbrzymią wielkość ruchu turystycznego oraz dochody generowane przez usługi turystyczne.

Wielkość ruchu turystycznego zagranicznego w 2023 r. w 20 najpopularniejszych turystycznie krajach Świata

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WTO na czerwiec 2024

Najpopularniejszym krajem Świata pod względem liczby turystów zagranicznych w 2023 r. była Francja (100 mln turystów), która część tego ruchu generuje na południu kraju, zaliczanym do Europy Południowej. Na drugim miejscu znalazła się Hiszpania (85,2 mln) wyprzedzająca USA oraz Włochy (4 miejsce – 57,2 mln). Wśród 20 najpopularniejszych turystycznie kierunków w 2023 r. były też inne kraje Europy Południowej: Grecja (9 miejsce – 32,7 mln), Portugalia (14 – 22,3 mln) i Chorwacja (18 – 15,3 mln). W zestawieniu znalazło się też 7 innych krajów Europy i tylko 7 spoza kontynentu. Jeszcze przed wybuchem pandemii COVID-19, turystyka w Europie Południowej odpowiadała za 20,5% całego ruchu turystycznego na Świecie (a Europa jako cała – za prawie 51%). W 2023 r. w krajach Europy Południowej było około 250 mln turystów zagranicznych. 

Dochody z turystyki w 2023 r. liczone w miliardach dolarów w krajach Europy Południowej i Polsce (dla porównania)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WTO na czerwiec 2024

Analizując dochody państw Europy Południowej z turystyki warto zauważyć jak olbrzymią rolę odgrywa ten dział usług w finansach tych państw. Choć największe dochody w 2023 r. uzyskało USA (176 mld USD) to Hiszpania zajęła drugie miejsce (92 mld USD) przed trzecią Francją (68,6 mld USD) i czwartymi Włochami (56 mld USD). Turystyka zapewnia więc miejsca pracy oraz dochody wpływające na jakość życia ludności. Łatwo można także zauważyć, że niektóre kraje w Europie Południowej nie potrafią uzyskiwać tak wysokich dochodów. Dotyczy to zwłaszcza państw na Bałkanach (z wyjątkiem Chorwacji), mimo istotnych walorów turystycznych). Łączne dochody wszystkich państw ujętych w zestawieniu powyżej z turystyki do 300 mld USD, a więc równowartość połowy PKB Polski (bardzo dużo).


Dla porównania na wykresie umieszczono Polskę – kraj o bardzo dużych walorach rozwoju turystyki. Polska notuje niższe wpływy z turystyki niż Chorwacja, chociaż ten kraj jest 6-krotnie mniejszy od naszego i ma zaledwie niewiele ponad 4 mln mieszkańców (Polska – niecałe 38 mln), a więc prawie 10-krotnie mniej obywateli. Pokazuje to, jak ważnym sektorem gospodarki Chorwacji jest turystyka i jak wielki niewykorzystany potencjał turystyki jest w Polsce.

Zainteresował Cię ten temat?
Sprawdź bardziej rozbudowane opracowania o podobnej tematyce (dla liceum ogólnokształcącego):