Jedno z największych i najpotężniejszych państw świata leży w Ameryce Północnej – to Stany Zjednoczone. Kraj przoduje w rozwoju nowych technologii i jest światowym centrum kultury masowej. Ma też największe PKB na świecie, potężną armię i jest głównym światowym graczem politycznym.
Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)
Ameryki
VIII Stany Zjednoczone – mocarstwo globalne
1. Podstawowe informacje o Stanach Zjednoczonych
Stany Zjednoczone są jednym z największych państw świata, a poza obszarem kontynentalnym należą do nich liczne wyspy – terytoria zależne na Oceanie Atlantyckim oraz Oceanie Spokojnym. Obszar USA obejmuje 9,37 mln km2 (czwarte miejsce na świecie), które zamieszkuje ponad 327 mln osób (2018 – trzecie miejsce na świecie). Stolicą jest relatywnie niewielkie miasto Waszyngton (D.C.) z nieco ponad 700 tys. mieszkańców.
Położenie Stanów Zjednoczonych
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/USA_orthographic.svg/1024px-USA_orthographic.svg.png
Flaga Stanów Zjednoczonych
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/1920px-Flag_of_the_United_States.svg.png
Godło Stanów Zjednoczonych
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Great_Seal_of_the_United_States_%28obverse%29.svg/1024px-Great_Seal_of_the_United_States_%28obverse%29.svg.png
2. Powstanie i rozwój USA
Stany Zjednoczone powstały w wyniku Rewolucji Amerykańskiej, która objęła Trzynaście Kolonii – obszar podległy w XVIII wieku Wielkiej Brytanii. Niezadowolenie z wyzysku podatkowego oraz braku możliwości decydowania o własnym losie zapoczątkowały toczoną w latach 1775-1783 Wojnę o Niepodległość Stanów Zjednoczonych. Dzięki francuskiej pomocy, Amerykanie pokonali Brytyjczyków i utworzyli własne państwo na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej. W 1789 r. weszła w życia Konstytucja USA – pierwszy tego typu dokument na świecie.
Rozwój terytorialny USA – obszar fioletowy – terytorium Trzynastu Kolonii
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Zmiany_terytorium_USA.png
Terytorium USA stopniowo powiększało się o bezkresne obszary na zachodzie. Obecny kształt uzyskało w 1960 r., kiedy jako Stan formalnie przyłączono Hawaje.
W międzyczasie, w latach 1861 – 1865 południowe Stany (Konfederacja) podjęły nieudaną próbę oderwania się (od Unii) tocząc Wojnę Secesyjną, którą sprowokowało zniesienie niewolnictwa, na którym opierała się rolnicza gospodarka Południa. Po tych wydarzeniach nastąpił dynamiczny rozwój uprzemysłowienia całych USA, zwłaszcza wschodniego wybrzeża, do których masowo zaczęli napływać imigranci, zwłaszcza z Europy (a zwłaszcza z Irlandii, Polski, Niemiec i Włoch).
3. Ludność USA
Liczba ludności USA w latach 1790-2010
Źródło: http://www.immigrationeis.org/sites/default/files/images/charts/graph_us_population_1790_2010.gif
W ciągu 220 lat od powstania kraju, liczba ludności USA wzrosła stokrotnie, tj. z początkowych około 3 milionów w 1790 r. do ponad 300 milionów w 2010. Również dziś USA są krajem bardzo atrakcyjnym dla imigrantów, jednak falę migracji z Europy zastąpiła migracja z innych państw Ameryki, zwłaszcza z Meksyku, a także rosnąca imigracja z Azji.
Mapa rozmieszczenia ludności USA według przynależności etnicznej
Źródło: https://demographics.virginia.edu/DotMap/index.html
Dzisiejsze USA można jasno podzielić na silnie zamieszkałą część wschodnią oraz bardzo słabo zaludnioną część zachodnią. Na południowym wschodzie, na terenie dawnym stanów Konfederacji, koncentruje się ludność czarnoskóra. Z kolei w stanach graniczących z Meksykiem istnieje znaczących odsetek ludności latynoamerykańskiej. Biali mieszkańcy USA stanowią obecnie około 62% ludności, z kolei czarnoskórzy 13%, a Azjaci około 5% ludności. Łączną populację latynoamerykańską ocenia się na 17% wszystkich mieszkańców. Rdzenni Amerykanie – Indianie, to dziś zaledwie 1% całej ludności kraju.
Struktura etniczna ludności USA
Źródło: https://www.financialsamurai.com/wp-content/uploads/2017/09/us-population-race-mix.jpg
Amerykanie różnią się nie tylko pochodzeniem przodków, kolorem skóry czy miejscem zamieszkania, ale także religią. Wbrew pozorom, USA to silnie zakorzeniony, chrześcijański kraj. Około połowy mieszkańców USA to protestanci należący do bardzo różnych kościołów. Niemal 24% stanowią Katolicy, a kolejne 2% Żydzi. Istnieje też niewielka społeczność Muzułmańska (<1%). Około 16% Amerykanów deklaruje się jako niewierzący.
Mapa zróżnicowania religijnego USA według Hrabstw
Źródło: http://i.imgur.com/l4sdq.jpg
Stany Zjednoczone były jednym z pierwszych demokratycznych współczesnych krajów. Cechuje specyficzny ustrój polityczny, uwzględniający sposób powstania kraju – jako Unię kilkunastu kolonii. Kraj jest republiką federalną złożoną z 50 stanów oraz jednego dystryktu federalnego. Każdy stan ma swoją własną legislaturę stanową oraz gubernatora. Stany cechują się dużą autonomią w tworzeniu prawa – dlatego na terenie USA wiele przepisów jest zupełnie różnych (np. przepisy dotyczące broni, obecność kary śmierci, dostęp do marihuany, prawo podatkowe czy organizacja systemu oświaty, a nawet przepisy ruchu drogowego). Oprócz rozwiązań lokalnych istnieje także prawo federalne – wspólne dla całego kraju. Tworzy jest Kongres złożony z Izby Reprezentantów (odpowiednik polskiego Sejmu) oraz Senat. Ze względu na większościową (jednomandatową) ordynację wyborczą w USA wykształciły się dwie główne partie – konserwatywni i wolnorynkowi Republikanie oraz postępowi i socjalni Demokraci, które zmieniają się u władzy. Na czele państwa stoi Prezydent (który jest jednocześnie szefem rządu) oraz jego zastępca – Wiceprezydent. O zwycięstwie w wyborach prezydenckich nie decyduje uzyskane łączne poparcie, ale wygrana w poszczególnych Stanach. Na przykład w wyborach prezydenckich w USA w 2016 więcej o 3 miliony głosów uzyskała kandydata Demokratów – Hillary Clinton, ale przegrała w kluczowych Stanach i dlatego uzyskała mniej głosów w Kolegium Elektorów, a prezydentem został kandydat Republikanów – Donald Trump.
Podział administracyjny USA
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Stany_Zjednoczone-mapa_administracyjna.png/500px-Stany_Zjednoczone-mapa_administracyjna.png
4. Gospodarka USA
USA są największą potęgą gospodarczą świata. Od początku swojego istnienia kraj istnieje niemal stały wzrost wartości Produktu Krajowego Brutto. Okresowe spadki wywołane były jedynie wojnami i kryzysami gospodarczymi (np. Wielki Kryzys w latach 20-tych, kryzys lat 70-tych czy kryzys po 2008 roku), ale mimo tego tendencja jest wzrostowa. Mimo, iż kraj jest dopiero na trzecim miejscu pod względem liczby ludności, ma najwyższe światowe PKB nominalne, wyższe o 50% od 4-krotnie bardziej zaludnionych Chin. Mimo dynamicznego rozwoju, Chiny nie są póki co w stanie doścignąć USA, choć prawdopodobnie nastąpi to w ciągu najbliższych 20 lat.
Trzy kraje o najwyższym PKB na świecie i jego zmiana w skali czasu
Źródło: Opracowanie własne.
PKB nominalne USA wyniosło w 2018 r. niecałe 20 bilionów dolarów (1/4 całego PKB Świata). Dla porównania PKB Polski (dziesięciokrotnie mniej zaludnionej) to 600 miliardów dolarów, a więc 33 razy mniej. W przeliczeniu na jednego mieszkańca, PKB per capita wynosi ponad 61 000 dolarów i jest jednym z najwyższych takich wskaźników na świecie. USA są także największym światowym importerem oraz drugim największym (po Chinach) eksporterem towarów.
4. Rolnictwo i marnowanie żywności w USA
Rolnictwo w Stanach Zjednoczonych stoi na bardzo wysokim poziomie. Kraj jest największym producentem żywności na świecie i dominuje w eksporcie wielu płodów rolnych. Choć tylko 18% powierzchni stanowią grunty orne, a kolejne 27,5% łąki i pastwiska (łącznie 45,5% powierzchni kraju przeznaczonej na cele rolnicze), rolnictwo jest bardzo efektywne. Olbrzymia powierzchnia państwa i duże nakłady kapitału pozwoliły na powstanie wielkoobszarowych, liczących setki hektarów farm o niemal 100% towarowości rolnictwa i bardzo wysokiej mechanizacji. Zatrudnienie w rolnictwie, dzięki użyciu maszyn, jest minimalne i wynosi około 2%. Rozwojowi rolnictwa sprzyja też klimat, dostępność wody oraz dobre gleby. Uprawia się głównie zboża (pszenica i kukurydza), owoce i warzywa – to dominuje w północnej i północno-wschodniej części kraju. Na południu, gdzie klimat jest znacznie cieplejszy, na masową skalę uprawia się bawełnę. W zachodniej, bardziej suchej części kraju – dominuje hodowla, przede wszystkim bydła. Lasy stanowią 1/3 powierzchni kraju, a tereny nieużytkowane – 20%. Jednym z najważniejszych obszarów rolniczych są Wielkie Równiny.
W USA dominują gospodarstwa o bardzo dużej powierzchni.
Źródło: https://d2v9y0dukr6mq2.cloudfront.net/video/thumbnail/7wfbAwq/aerial-usa-idaho-farming-crops-vegetation-plant-field-farm_nj5ctp4bx__F0000.png
Duża zamożność społeczeństwa i duża produkcja rolna pozwalają na zakup relatywnie taniej żywności. Wielu obywateli USA spożywa ją wręcz w nadmiarze i cierpi na otyłość (około 30% populacji).
Wskaźnik otyłości dorosłych mieszkańców USA według Stanów
Źródło: https://www.cdc.gov/obesity/images/data/brfss_2017_obesity-overall.jpg
Jest wiele przyczyn otyłości, do których należy przede wszystkim złe odżywianie (fast-foody) oraz brak ruchu (powszechna motoryzacja w USA). USA są jednak pod tym względem silnie zróżnicowane, ponieważ choć znaczna część mieszkańców jest bardzo otyła, sport w USA cieszy się olbrzymią popularnością, a kraj wygrywa pod względem liczby zdobytych medali olimpijskich (np. podczas Olimpiady w Rio de Janeiro w 2016 r. zdobył ich aż 121, gdzie druga Wielka Brytania miała ich tylko 67) oraz dominuje w znacznej ilości światowych sportów.
Rodzina otyłych Amerykanów
Źródło: https://cdn.natemat.pl/4ac4be1d1a4a0f46c9b89b388f5e123c,780,0,0,0.jpg
Otyłość jest bardzo niebezpieczna, ponieważ prowadzi do ciężkich chorób takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy choroby serca. Nadmierna otyłość uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Z drugiej strony, w USA marnują się niewyobrażalnie duże ilości jedzenia, które szacuje się na 1/3 całej krajowej produkcji (60 mln ton żywności). Podobny problem dotyka wiele krajów Europejskich, jednak nigdzie skala marnotrawstwa nie jest tak duża jak w USA. Rodzi to pytanie natury etycznej, gdyż podczas gdy otyli Amerykanie i Europejczycy wyrzucają jedzenie, biedni mieszkańcy Afryki umierają z głodu.
5. Przemysł i usługi w USA
Stany Zjednoczone przeżywają dynamiczny rozwój przemysłu już od XIX wieku i były jednym z najszybciej zindustrializowanych państw. Oprócz dużej siły roboczej (dzięki stałemu napływowi migrantów), przemysł może się rozwijać także za sprawą ogromnych zasobów różnych surowców np. węgla kamiennego czy rud żelaza, rud miedzi, złota i srebra. Bardzo istotnym impulsem dla rozwoju przemysłu w ostatnich latach było odkrycie olbrzymich zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego pochodzących z łupków. Opracowana technologia szczelinowania hydraulicznego pozwoliła USA z importera tego surowca, stać się jego eksporterem i uniezależniła amerykańską gospodarkę od kaprysów dostawców, głównie państw Arabskich zrzeszonych w OPEC.
Stany zjednoczone powszechnie znane są jako ojczyzna motoryzacji. To z USA pochodzą firmy takie jak Ford Motor Company. Na całym świecie znani są także amerykańskie firmy przetwórstwa żywności takie jak Coca-Cola, Pepsi czy Firto-Lay. Ponadto z USA pochodzą liczący się producenci odzieży, paliw, papierosów, samolotów czy innych maszyn. Ważnym elementem amerykańskiej potęgi jest także przemysł zbrojeniowy.
Siedziba Ford Motor Company w Stanie Michigan
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/FordGlassHouse.jpg/1280px-FordGlassHouse.jpg
Wiele firm, które narodziło się w USA ma charakter globalny. Oprócz wspomnianych wcześniej producentów przemysłowych istotne są także firmy z branży usług. Najbardziej znaną amerykańską korporacją jest obecna niemal na całym świecie sieć restauracji McDonald’s.
McDonald’s i jej charakterystyczny logotyp to najbardziej znana sieć restauracji na świecie
Źródło: https://www.businesschief.com/public/uploads/large/large_article_im3741_Mcdonalds.jpg
Jednym z symboli rozwoju przemysłu w USA jest powstanie nowoczesnego przemysłu wysokich technologii (High-Tech). Produkcja dóbr takich jak komputery, smartfony, a także wyroby z branży kosmicznej, lotniczej, rakietowej czy biotechnologicznej, wymagają olbrzymich nakładów na naukę i badania. W USA powstał w Dolinie Krzemowej pierwszy tego typu ośrodek na świecie, którego rozwój możliwy był dzięki obecności kilku bardzo dobrych uniwersytetów, wykwalifikowanej kadry pracowników i dużej zamożności potencjalnych inwestorów. To właśnie w USA powstały firmy takie jak Google, Apple, E-Bay, Facebook, Yahoo, Intel czy Hewlett-Packard. Z liczących się korporacji komputerowych tylko Microsoft ma siedzibę poza Doliną Krzemową. Gospodarkę zależną od naukowców, pieniędzy i nowoczesnych wyrobów przemysłowych określa się mianem Gospodarki Opartej na Wiedzy (GOW), które Stany Zjednoczone są ojczyzną.
Mapa firm położonych w Silicon Valley w Kaliforni nieopodal San Francisco
Źródło: https://antyweb.pl/wp-content/uploads/2013/05/siliconvalley.jpg.png
W USA dynamicznie rozwijają się także usługi. Liczne z nich (np. IT czy transport) związane są z przemysłem. W USA znajduje się lotnisko o największe liczbie przewiezionych na świecie pasażerów, a sieć autostrad jest jedną z najdłuższych na świecie. Silnie rozwinięty jest transport kolejowy oraz transport morski.
USA są ojczyzną światowych finansów – to tutaj narodził się kapitalizm. Światowe finanse są ściśle uzależnione od notowań na Amerykańskiej Giełdzie w Nowym Jorku. Kłopoty nowojorskiej giełdy zwiastują problemy dla całej Ziemi.
Giełda w Nowym Jorku przy Wall Street
Źródło: http://newyorkpanorama.com/blog/wp-content/uploads/2008/09/2008-09-NYSE-day-2-1200.jpg
Jedną z najciekawszych branż gospodarki dynamicznie rozwijającą się w USA jest branża rozrywkowa. W USA mieści się większość światowych producentów gier komputerowych i aplikacji komórkowych, ponadto w USA powstają najważniejsze dzieła współczesnej muzyki i filmu. Sercem produkcji filmowej w USA stało się Hollywood w Los Angeles.
Hollywood w Los Angeles w Kaliforni
Brak komentarzy