Turystyka należy do najdynamiczniej rozwijających się usług. Ruch turystyczny co roku wzrasta, napędzając tym samym inne branże usług. Wzrost liczby turystów dotyczy zarówno ruchu krajowego jak i międzynarodowego, a na popularności zyskują coraz nowsze kierunki.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Usługi

VI Turystyka na świecie

1. Rodzaje turystyki

Turystyka to wszystkie czynności osób, które podejmują dobrowolną podróż z rozmaitych powodów, ale głównie w celach wypoczynkowych lub służbowych. Turystykę od migracji różni tymczasowość i cel niezwiązany z chęcią trwałej przeprowadzki. Za graniczny czas turystyki przyjmuje się maksymalnie jeden nieprzerwany rok przebywania poza miejscem swojego stałego zamieszkania. Zaliczanie do turystyki podróży służbowych wynika z definicji Światowej Organizacji Turystyki, pod warunkiem, że poza pracą podróż wiąże się także z wypoczynkiem.

Istnieje wiele kryteriów podziału turystyki:

Podział według liczby uczestników, pozwala wydzielić:

  • Turystykę indywidualną – gdy podróżujemy samodzielnie.
  • Turystykę zbiorową – gdy podróżujemy w grupie.

Podział według sposobu organizacji wyjazdu wyznacza:

  • Turystykę zorganizowaną – gdzie obsługa turysty zostaje powierzona jakiemuś organizatorowi, np. biuru podróży.
  • Turystykę niezorganizowaną – gdy turysta samodzielnie organizuje swój wyjazd bezpośrednio u usługodawców.

Mimo iż turystyka zorganizowana może być droższa (prowizja biura podróży), za jej wyborem da wielu osób przemawia wygoda

Źródło: https://media1.tui.pl/media/images/cp/h00/hae/9744836624414.jpg

Najczęściej stosowany podział turystyki opiera się jednak na celu podróży. Na tej podstawie wyróżniamy turystykę:

  • Poznawczą – polega na zwiedzaniu miejsc i obiektów, obserwacji krajobrazu oraz doświadczaniu kulturowym. Istnieje wiele podtypów tej turystyki, należą do nich np: turystyka przyrodnicza (doświadczanie środowiska naturalnego), turystyka krajoznawcza (zwiedzanie), turystyka kulturowa (doświadczanie walorów kulturowych, artystycznych i historycznych), turystyka kulinarna (związana z chęcią doznań gastronomicznych) czy fanoturystyka (udział w wydarzeniach sportowych związany z kibicowaniem).

Jednym z rodzajów turystyki poznawczej jest safari

Źródło: https://media.tacdn.com/media/attractions-splice-spp-674×446/07/38/33/04.jpg
  • Wypoczynkową – której celem jest regeneracja sił fizycznych i poprawa kondycji psychicznej w obrębie działań rekreacyjnych. Obejmuje szereg aktywności, takich jak: agroturystyka (wypoczynek w gospodarstwie rolnym), turystyka handlowa (celem są zakupy), turystyka rozrywkowa (pobyt w obiektach zapewniających zabawę, np. parkach rozrywki), clubbing (udział w imprezach w klubach rozrywki), czy turystyka towarzyska (spotkania ze znajomymi).
  • Zdrowotną – mającą na celu poprawę stanu zdrowia turysty poprzez pobyt w lecznicach, sanatoriach czy uzdrowiskach i korzystaniu z oferty leczniczej i rehabilitacyjnej. W jej obrębie wyróżniamy: turystykę medyczną (pobyt w ośrodku zdrowia), turystykę uzdrowiskową (sanatoria i uzdrowiska) oraz turystykę spa i wellness.
  • Biznesową – związaną ze służbowym celem podróży – w interesach lub w związku z wykonywaną pracą (delegacja). Wśród jej podtypów można wskazać: turystykę służbową (wyjazd związany z wykonywanym zawodem), turystykę targową/wystawową (udział w targach handlowych), turystykę korporacyjną (wyjazdy integracyjne zakładu pracy lub grupy pracowników), turystykę konferencyjno-kongresową (udział w ważnym evencie zawodowym).
  • Kwalifikowaną – to szczególny typ turystyki, związany z wykonywaniem aktywności, gdzie konieczne jest posiadanie specjalistycznych umiejętności lub sprzętu. Istnieje bardzo wiele podtypów tego rodzaju turystyki. Niektórymi z nich są: turystyka surwiwalowa (doskonalenie umiejętności przetrwania w różnych środowiskach), turystyka rowerowa (podróże jednośladem), turystyka narciarska (w celu zjeżdżania i biegania na nartach), turystyka żeglarska (żeglowanie po morzach, jeziorach i rzekach), turystyka kajakowa (np. spływ kajakowy).
  • Religijną – mającą na celu zaspokojenie potrzeb duchowych, związanych z religią osoby podejmującej podróż. Obejmuje elementy turystyki poznawczej związane z kwestiami religijnymi (turystyka religijna) oraz pielgrzymki (turystyka pielgrzymkowa).

Ważnym podtypem turystyki religijnej jest turystyka pielgrzymkowa – w Polsce szczególnie popularne są piesze pielgrzymi na Jasną Górę (Częstochowa)

Źródło: https://diecezja.rzeszow.pl/wp-content/uploads/2020/07/jasna-23-scaled.jpg

2. Ruch turystyczny na świecie

Turystyka istnieje niemal tak samo długo, jak istnieje człowiek. Pierwszy okres jej istotnego statystycznie rozwoju przypada już na okres starożytności. Jednak najintensywniejszy jej rozwój obserwujemy w ostatnich latach, przez co turystyka stała się jedną z najdynamiczniej rozwijających się usług.

Światowych ruch turystyczny według regionów w latach 1960-2018

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WTO.

Jeszcze w 1950 r., kiedy Świat próbował otrząsnąć się po II Wojnie Światowej ruch turystyczny był relatywnie mały i wynosił zaledwie około 25 mln osób i dotyczyła prawie wyłącznie Europy i Ameryki Północnej. Ta liczba zaczęła bardzo dynamicznie rosnąć po 1960 r (69 mln osób). W 2018 ruch turystyczny obejmował już 1 mld 404 mln osób, a więc ponad 50-krotnie więcej niż w 1950 r. i ponad 20-krotnie więcej niż w 1960 r. Mimo, iż Europa pozostała najważniejszym obszarem ruchu turystycznego, dynamicznie zaczął się on rozwijać w innych miejscach, zwłaszcza w regionie Azji (bez Bliskiego Wschodu), Australii i Oceanii, który wybił się na drugie miejsce, wyprzedzając Ameryki. Ruch turystyczny, podobnie jak inne branże usług jest podatny na okresowe wahania w gospodarce. W latach 2008-2009 można zaobserwować wyraźny spadek ruchu turystyczny we wszystkich regionach świata. Jednak za sprawa stałego bogacenia się ludności Świata, ruch turystyczny stale wzrasta, za wyjątkiem sytuacji wyjątkowych, takich jak epidemia COVID-19.

Sezonowość ruchu turystycznego – szacunkowy udział procentowy miesięcy roku w ruchu turystycznym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych https://transportgeography.org/

Ruch turystyczny charakteryzuje się duża sezonowością. Ponieważ największą rolę w ruchu turystycznym odgrywają państwa półkuli północnej (zwłaszcza strefy umiarkowanej i podzwrotnikowej), największe natężenie ruchu turystycznego przypada na miesiące letnie, zwłaszcza lipiec i w drugiej kolejności sierpień (istotnie wpływa to także na wielkość przewozów pasażerskich, zwłaszcza w transporcie lotniczym) – w czasie ciepłego okresu wakacyjno-urlopowego. Pewien wzrost notuje się także w czasie świat (grudzień), dość duży jest udział wiosny i wczesnej jesieni.

Ruch turystyczny zagraniczny według środków transportu

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych rozproszonych.

Transport turystów różni się w zależności od przyjętego obszaru (krajowy/zagraniczny). W ruchu międzynarodowym, ze względu na konieczność pokonywania dużych odległości, coraz większą rolę odgrywa transport lotniczy (59% całego ruchu), którego dostępność dla turysty jest coraz większa (dzięki rozwojowi tanich linii lotniczych i bogaceniu się ludności Świata). Nieco ponad 1/3 ruchu oparta jest o podróż pojazdami samochodowymi, a zaledwie 6% dotyczy odpowiednio transportu wodnego (4%) lub kolejowego (2%).

3. Przyczyny i skutki rozwoju turystyki

Przyczyny rozwoju turystyki można podzielić na gospodarcze oraz społeczno-kulturowe.

Gospodarczymi przyczynami rozwoju turystyki są:

  • Wzrost zamożności ludności Świata.
  • Obniżenie się kosztów transportu lotniczego w relacji do zarobków ludności.
  • Postęp technologiczny w dziedzinie transportu, zmniejszający czas podróży.
  • Rozwój infrastruktury transportu ułatwiający dostęp do nowych obszarów.
  • Rozwój infrastruktury turystyki i obniżenie się ich kosztów w relacji do zarobków ludności.
  • Rozwój rynku biur podróży, kuszących turystów atrakcyjnymi ofertami.
  • Rozwój technologii informacyjnych ułatwiających możliwość organizacji podróży, w tym załatwienie wyjazdu online.
  • Globalizacja gospodarki umożliwiająca korzystanie ze środków finansowych w dowolnym miejscu na świecie i większą łatwość wymiany waluty oraz płatności elektronicznych.
  • Większa konieczność podróży służbowych w związku z globalizacją gospodarki.

Część turystów wyjeżdża tylko po to, by korzystać z uroków infrastruktury turystycznej – np. luksusowych hoteli.

Źródło: https://www.egipt.info.pl/wrapper/image7.php?width=580&height=386&src=https://data2-5.merlinx.pl/ITAK/ITAK-TCPINTE-0.jpg

Społeczno-kulturowymi przyczynami rozwoju turystyki są:

  • Poprawiające się wykształcenie ludności, zwiększające poziom świadomości o możliwych do odwiedzenia miejscach i wzrost znajomości języków obcych.
  • Większy dostęp do informacji o atrakcjach turystycznych własnego kraju i innych państw za sprawą rozwoju mass-mediów i Internetu.
  • Wzrost ilości czasu wolnego w krajach rozwiniętych (za sprawą wydłużenia okresów urlopowych).
  • Umiędzynarodowienie znajomości języka angielskiego umożliwiającego komunikację w tym języku w prawie każdym państwie Świata.
  • Liberalizacja przepisów celnych i paszportowych oraz rozwój ruchu bezwizowego.
  • Rozwój kultury, w szczególności filmografii pokazującej odległe zakątki świata i rozbudzającej chęć odwiedzenia tych miejsc.
  • Możliwość pracy zdalnej dzięki rozwojowi form łączności – także podczas wyjazdów turystycznych.
  • Liberalizacja obyczajowa, dopuszczająca ruch turystyczny w krajach dotąd niedostępnych czy też umożliwiająca bezpieczne podróżowanie singlom, samotnym matkom czy społeczności LGBT.

Piękne krajobrazy w filmach rozbudzają naszą wyobraźnię i chęć podróżowania

Źródło: https://www.tripsavvy.com/thmb/RjzCUe2KB5m0gXeTWRbhfsOn1pQ=/1500×1000/filters:fill(auto,1)/Pirates-Of-The-Caribbean-5963f0903df78cdc68bf6a76.jpg

Turystyka, tak jak każda działalność człowieka – rodzi skutki. Co ważne, są one zarówno pozytywne jak i negatywne.

Pozytywnymi skutkami rozwoju turystyki są:

  • Bogacenie się państw odwiedzanych przez turystów.
  • Rozwój biznesów turystycznych – zarówno biur podróży w krajach wyjazdów jak i obsługi turystów w miejscach pobytu.
  • Wzrost liczby miejsc pracy i podniesienie poziomu życia osób pracujących w usługach związanych z turystyką.
  • Rozwój infrastruktury transportowej i turystycznej.
  • Objęcie ochroną obiektów (przyrodniczych i kulturowych) o szczególnym znaczeniu dla turystyki.
  • Promocja państw, regionów, miast i obiektów o znaczeniu turystycznym.

Dzięki wzrostowi ruchu turystycznego kwitnie także obsługa turystów np. branża gastronomiczna

Źródło: https://pyxis.nymag.com/v1/imgs/f29/467/2b024eca68f7e9f15cf789db1cebb4146e-bony-french-le-bernardin.2x.rsocial.w600.jpg

Do negatywnych skutków rozwoju turystyki zaliczamy:

  • Wzrost degradacji środowiska naturalnego za sprawą przekształcenia obszarów naturalnych w turystyczne.
  • Przyspieszenie globalnego ocieplenia z powodu wzrostu ruchu transportowego.
  • Ograniczenia w rozwoju niektórych obszarów niemal wyłącznie do celów turystycznych przy zaniedbaniu innych sektorów gospodarki.
  • Gospodarcze uzależnienie się niektórych państw od turystyki.
  • Wzrost cen towarów, usług i nieruchomości w miejscowościach turystycznych.
  • Utrata lokalnej tożsamości na skutek kontaktu z napływającymi turystami i ich zwyczajami.

Rozwój turystyki w niektórych krajach doprowadził do ich całkowitego uzależnienia gospodarczego od tego sektora np. na Kubie

Źródło: https://blog.ricksteves.com/wp-content/uploads/2016/02/28-old-havana-vieja-cuba-tourists-dining-plaza-de-armas.jpg

4. Znaczenie turystyki

Turystyka odgrywają bardzo znaczącą i stale zwiększającą się rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym. Do głównych cech usług turystycznych świadczących o ich roli należą:

  • Duże dochody sektora turystyki i jej duży udział w globalnym PKB.
  • Wpływ na inne branże usług, takie jak transport, łączność czy gastronomia.
  • Tworzenie wielu milionów miejsc pracy.
  • Przyczynianie się do rozwoju infrastruktury.
  • Stymulowanie postępu technologicznego w zakresie transportu.
  • Kształtowanie wizerunku państw, regionów i miast Świata.

5. Rola turystyki w gospodarce światowej

Turystyka na Świecie generuje istotne wielkości dochodów, odpowiadają za kilka % światowego PKB. Szacuje się, że światowe dochody z turystyki mogą sięgać około 1,8 biliona dolarów (według Banku Światowego), podczas gdy według Światowej Organizacji Turystyki jest to niecałe 1,5 biliona dolarów. Dochody z turystyki wykazują stały trend wzrostowy, podlegają jednak okresowym wahaniom – i podobnie jak inne sektory gospodarki – w przypadku kryzysów tymczasowo maleją.

Wielkość dochodów z turystyki światowej w latach 1995-2019

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Światowego.

Największe dochody z turystyki od wielu lat czerpie Europa. Jednak coraz mocniejsza jest rola Azji, duży jest także udział Ameryki Północnej. Wydaje się, że zdecydowanie nieproporcjonalnie niskie do możliwości, są dochody z turystyki Afryki i Ameryki Południowej.

Udział regionów Świata we wpływach z turystyki według UNWTO w 2019 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/wtobarometereng.2020.18.1.7

Państwem o najwyższych wpływach z turystyki zagranicznej są Stany Zjednoczone, wyprzedzające znacząco kolejną w zestawieniu Hiszpanię. Wśród państw z top10 dochodów znajdziemy jeszcze kolejne 4 oprócz Hiszpanii europejskie państwa – Francję, Wielką Brytanię, Włochy i Niemcy oraz 3 państwa azjatyckie – Tajlandię, Japonię i Chiny. Największe wydatki na turystykę zagraniczną obserwujemy z kolei w Chinach, które wyprzedzają pod tym względem USA i Niemcy. Tu również dominują państwa europejskie, które w zestawieniu top10 zajmują 5 miejsc – oprócz Niemiec także Wielka Brytania, Francja, Rosja i Włochy.

Dochody z turystyki zagranicznej i wydatki na turystykę zagraniczną w wybranych państwach według UNWTO w 2019 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/wtobarometereng.2020.18.1.7

Turystyka stanowi istotny udział w generowaniu PKB. W większości państw jej udział nie przekracza kilku % PKB, ale istnieje szereg krajów, dla których jest to jeden z wiodących sektorów gospodarczych. Turystyka odgrywa szczególnie dużą rolę w tworzeniu PKB państw basenu Morza Śródziemnego, Państw Ameryki Środkowej, niektórych krajów Afryki i Bliskiego Wschodu oraz Południowej i Południowo-Wschodniej Azji.

Udział turystyki w PKB państw Świata w 2018 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych: https://knoema.com/atlas/topics/Tourism/Travel-and-Tourism-Total-Contribution-to-GDP/Contribution-of-travel-and-tourism-to-GDP-percent-of-GDP


Oprócz tworzenia dochodu, turystyka zapewnia także miejsca pracy. W niektórych krajach, nawet dość często odwiedzanych przez turystów, to zatrudnienie pozostaje niewielkie np. w Turcji czy Polsce. O dużym zatrudnieniu mówimy, gdy przekracza ono 5%. Odgrywa ona jednak istotną rolę na rynku pracy typowych państw turystycznych np. we Francji, Hiszpanii, Włoszech, Tajlandii czy Meksyku, a szczególnie – Chorwacji i Grecji. W niektórych krajach zatrudnienie to jest nieracjonalnie wysokie np. na Arubie czy Malediwach przekracza 25%. Państwa takie nazywane są krajami monokultury turystycznej, czyli państwami, których gospodarka i rynek pracy są niemal całkowicie uzależnione od turystyki. Dotyczy to przede wszystkim małych państw wyspiarskich o szczególnie korzystnych warunkach rozwoju tego sektora.

Udział usług turystycznych w strukturze zatrudnienia w wybranych państwach w 2018 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Światowego i Międzynarodowej Organizacji Pracy.