Przestrzeń miast i wsi zmienia się wraz z upływem lat. Zmianie ulega przede wszystkim układ i wygląd zabudowy. Istniejące archiwalne zdjęcia oraz mapy, pozwalają na analizę kierunku tych zmian i wyciągnięcie wniosków, czy zmiany te mają charakter korzystny czy niekorzystny dla funkcjonowania przestrzeni.
Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)
Badania i obserwacje terenowe
VI Zmiany w układzie przestrzennym własnej miejscowości
1. Wprowadzenie teoretyczne
W przypadku tego projektu badawczego, główne założenia zostały określone dość precyzyjnie: “Uczeń na podstawie obserwacji terenowych, współczesnych i archiwalnych map oraz fotografii prezentuje i wyjaśnia zmiany układu przestrzennego i wyglądu zabudowy wybranego terenu we własnej miejscowości”. Z tak sformułowanego polecenia możemy wywnioskować podstawowe kryteria niezbędne dla prawidłowego wykonania warsztatu:
- Wybór do analizy fragmentu terenu własnej miejscowości, w przypadku większego miasta – dzielnicy lub osiedla, a w przypadku miejscowości mniejszej – obszaru logicznie powiązanego.
- Analiza archiwalnych map i fotografii oraz ich porównanie z obecnym układem przestrzennym i wyglądem zabudowy wybranego obszaru.
- Wyjaśnienie kierunku zmian układu przestrzennego i wyglądu zabudowy oraz jej ocena.
2. Jakie zmiany mogły zajść w układzie przestrzennym i wyglądzie zabudowy?
W każdej jednostce osadniczej w Polsce zachodzą jakieś zmiany wraz z upływem lat. Niektóre z tych jednostek (miast, wsi) przeobrażają się szybciej, a inne wolniej. Kluczowe jest więc zrozumienie indywidualnej specyfiki danej miejscowości. Różne przyczyny i różne procesy osadnicze mogły spowodować różniące się zmiany w wyglądzie przestrzeni oraz zabudowy.
Przykładowymi zmianami, które mogły zaistnieć są:
- Całkowita lub częściowa zmiana zabudowy dzielnicy tj. usunięcie zabudowy wcześniej istniejącej i wybudowanie na jej miejscu nowych obiektów.
- Uzupełnienie istniejącej zabudowy nowymi obiektami i tym samym zmiana jej układu przestrzennego i wyglądu.
- Przebudowa lub przekształcenie istniejącej zabudowy np. w celu zmiany jej wyglądu lub funkcji, a także układu przestrzennego.
- Nieznaczna lub minimalna zmiana zabudowy i jej układu przestrzennego poprzez świadome jej zachowanie, albo intencjonalne odbudowanie obszaru wcześniej zniszczonego w sposób nawiązujący lub naśladujący dawną zabudowę i dawny układ przestrzenny.
3. Jakie mogą być przyczyny zmian w zabudowie i układzie przestrzennym obszaru?
Przyczyny zmian zabudowy i układu przestrzennego są kwestią bardzo indywidualną i w znacznym stopniu zależą od historii i polityki realizowanej w konkretnej miejscowości lub konkretnym regionie. W każdym przypadku należy te elementy rozpatrywać indywidualnie.
Przykładowymi przyczynami zmian w zabudowie i układzie przestrzennym mogły być:
- Działania wojenne lub inne wydarzenia historyczne (np. pożary), które doprowadziły do zniszczeń i konieczności odbudowy obszaru
- Intencjonalne przebudowy (zwłaszcza miast) planowane i realizowane przez władze, w celu zmiany charakteru obszaru.
- Wpływ nowych nurtów i stylów architektonicznych, rzutujący na obserwowalne zmiany w przestrzeni i wyglądzie zabudowy.
- Zmiany własnościowe obiektów i terenów, pociągające za sobą zmiany ich układu i wyglądu np. powstawanie nowej zabudowy, zmianę wyglądu istniejącej.
- Działania rewitalizujące podejmowane przez władze samorządowe.
- Przemiany gospodarcze i związane z tym nadawanie obszarom nowych funkcji, co pociągało za sobą zmianę układu przestrzennego i wyglądu zabudowy.
- Działania konserwatorskie i z zakresu ochrony zabytków podejmowane przez władze publiczne.
- Zachodzące w ostatnich latach procesy urbanizacyjne, zwłaszcza na obszarach wiejskich prowadzące do zagęszczenia zabudowy i diametralnych zmian układów przestrzennych.
4. Dobór metod badawczych
Realizacja tego projektu badawczego wymaga połączenia metody obserwacji terenowych z analizą materiałów źródłowych. Źródła (np. archiwalne mapy i fotografie, cyfrowe plany miast dostępne np. na stronie polona.pl – Biblioteki Narodowej) posłużą dla wskazania układu przestrzennego i wyglądu zabudowy w przeszłości, z kolei współczesne mapy (np. Google Maps, Google Earth, SIP) połączone z bezpośrednimi obserwacjami terenowym, pozwolą na wskazanie jakie w tym aspekcie zaszły zmiany. W tej sytuacji zespół powinien skoncentrować się na:
- Wyznaczeniu obszaru objętego analizą. Z polecenia wynika, że opracowanie powinno się odnosić do fragmentu własnej miejscowości. Zespół musi określić, jak duży obszar obejmuje swoimi badaniami. Może się kierować np. istniejącymi dla danego obszaru materiałami źródłowymi lub ich brakiem.
- Pozyskaniu archiwalnych zdjęć i map oraz innych danych przestrzennych i teoretycznych np. gotowych opracowań na temat dawnego układu i zabudowy.
- Realizacji własnych badań terenowych z weryfikacją poprawności współczesnych map (np. Maps Google) oraz sporządzeniu bogatej dokumentacji zdjęciowej.
- Wskazaniu przyczyn, które mogły doprowadzić do takich zmian, które zostały zaobserwowane.
- Ocenie w jak dużym stopniu zmienił się układ i wygląd analizowanego obszaru i czy zmiany te mają charakter korzystny.
- Sporządzeniu mapy wynikowej, zawierającej porównaniu nowego i starego układu przestrzennego oraz pokazaniu porównawczych zdjęć wybranych obiektów.
5. Proponowane warunki realizacji
Przykładowy projekt mógłby zostać zrealizowany w następujący sposób:
1) Wybór przestrzeni – miejsca realizacji badań – fragmentu miasta lub wsi – własnej miejscowości. Granica wytypowanego obszaru powinna mieć charakter logiczny i obejmować zamknięty funkcjonalnie obszar np. jedno osiedle czy jedną dzielnicę, albo np. jedno sołectwo.
2) Ustalenie harmonogramu badań – zaplanowanie etapów pozyskiwania i analizy danych archiwalnych i współczesnych oraz terminu badań terenowych.
3) Analiza danych źródłowych – archiwalnych i współczesnych map i fotorgrafii.
4) Przeprowadzenie obserwacji terenowych – weryfikacja danych źródłowych i sporządzenie dokumentacji zdjęciowej.
5) Identyfikacja zmian, które zaszły w układzie przestrzennym i wyglądzie zabudowy na podstawie zgromadzonych materiałów.
6) Wyjaśnienie przyczyn i ocena zmian, które udało się zidentyfikować.
7) Opracowanie i prezentacja wyników badań w tym sporządzenie mapy wynikowej i zdjęć porównawczych.
6. Prezentacja wyników badań
Autor podstawy programowej nie wskazał, w jaki sposób należy zaprezentować uzyskane rezultaty przeprowadzonych badań, ale przyjmuje się, że najlepszą formą byłoby wykonanie prezentacji lub posteru. Niemniej jednak opracowanie pisemne powinno stanowić naturalne uzupełnienie wykonanej pracy.
Zespół realizujący projekt powinien skupić się na wskazaniu następujących efektów pracy:
- Opracowanie powinno zawierać wprowadzenie teoretyczne wyjaśniające jakie zmiany mogą zachodzić w przestrzeni i wyglądzie miast i wsi oraz jakie mogą być ich przyczyny.
- W opracowaniu należy wskazać i uzasadnić wybór przestrzeni objętej badaniami. np. wskazując na powszechnie znane istotne jej przekształcenia.
- Powinno się na wstępie wyjaśnić, jakie metody badań zastosowano w realizacji projektu. Przy pozyskiwaniu informacji zewnętrznych z gotowych źródeł, należy je wskazać i uzasadnić w jaki sposób pomogły w realizacji zadania. W tym przypadku należy odnieść się do także do źródeł archiwalnych, do których udało się dotrzeć.
- Przed przystąpień do omówienia wyników, warto wskazać jakie interesujące ustalenia poczyniono w trakcie realizacji badań terenowych.
- Należy przedstawić wyniki analiz na mapie z oznaczeniem fragmentów gdzie zidentyfikowano określone kierunki zmian.
- Uzupełnieniem mapy powinna być porównawcza dokumentacja zdjęciowa, obrazująca konkretne przemiany wyglądu przestrzeni.
- Konkluzja powinna – na podstawie wykonanej mapy i zdjęć – zawierać analizę przyczyn zachodzących zmian w przestrzeni.
- Opracowanie powinno kończyć się syntetycznym podsumowaniem, wskazującym ogólną ocenę istniejącego kierunku zmian w układzie przestrzennym i wyglądzie analizowanego obszaru.
Case Study
W przygotowaniu – wyniki realizacji projektu zostaną opublikowane w roku szkolnym 2022/2023.
Brak komentarzy