Miejsca odwiedzane przez turystów zwykle nie są przypadkowe. O wyborze kierunku podróży decyduje szereg czynników, które kształtują tzw. atrakcyjność turystyczną danego państwa, regionu czy pojedynczego miasta. Im wyższy poziom atrakcyjności tym większy ruch i zyski z turystyki.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Usługi

VI Atrakcyjność turystyczna regionów świata

1. Czynniki kształtujące atrakcyjność turystyczną

Atrakcyjność turystyczna jest wypadkową szeregu czynników, które ją kształtują. W tej grupie możemy wymienić trzy zasadnicze składowe: walory przyrodnicze, walory kulturowe (pozaprzyrodnicze) oraz infrastrukturę turystyki. Pewnym niuansem jest fakt, że obiekty infrastruktury turystycznej mogą same w sobie stanowić kulturowy walor turystyczny.

Do walorów przyrodniczych zalicza się:

  • Unikatowe obiekty przyrody nieożywionej.
  • Obecność unikatowych gatunków fauny i flory.
  • Sprzyjający klimat (ciepły i niezbyt mokry z dużą ilością słońca) oraz kształtowaną przez klimat wysoką temperaturę zbiorników wodnych danego obszaru.
  • Mocno rozwiniętą linię brzegową z licznymi wyspami i półwyspami.
  • Duże, piaszczyste plaże.
  • Urozmaiconą rzeźbę terenu, zwłaszcza obszary górskie.
  • Obecność rzek i jezior.
  • Obecność jaskiń.
  • Obszary przyrody chronionej np. parki narodowe czy krajobrazowe.
  • Korzystne położenie geograficzne.

Piaszczyste plaże i ciepła woda morska należą do głównych walorów przyrodniczych turystyki

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/YId4WxhDnnXB6dHGVeX-_v6Bkda4GsDI7xs0iX0327f5KGTC_snKhgKKxoqvXvg-BCIKmt1FNVk4haJUw0sglTi4mT2hscobmYapgE_LItXwy019aL8XQ5ZVq2o4pgKa

Do walorów kulturowych zalicza się:

  • Zabytki architektury i inżynierii.
  • Muzea, skanseny i galerie sztuki.
  • Pomniki, monumenty, obeliski.
  • Miejsca pamięci znanych osób.
  • Zabytkowe obiekty gospodarcze i techniczne.
  • Organizacja imprez kulturalnych (np. koncertów, festiwali).
  • Miejsca kultu religijnego o ponadprzeciętnym znaczeniu.
  • Obiekty infrastruktury turystycznej o dużych walorach.

Wysokie walory mają czasem obiekty muzealne, takie jak Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku

Źródło: https://pomorskieregion.eu/images/files/ecs%20polskatimes%20pl.jpg

Do infrastruktury turystycznej zaliczamy:

  • Bazę noclegową tj. hotele, motele, pensjonaty, schroniska, kwatery, kempingi, pola biwakowe itp.
  • Bazę gastronomiczną tj. restauracje i bary.
  • Infrastrukturę transportową związaną z obsługą turystów.
  • Obiekty sportowo-rekreacyjne takie jak np. boiska, siłownie, korty, hale, wyciągi, pływalnie, trasy narciarskie i towarzyszącą im obsługę np. wypożyczalnie sprzętu.
  • Punkty informacji turystycznej i obsługi turystów.
  • Centra handlowe, kongresowe, konferencyjne i wystawiennicze.

Hotele i restauracje stanowią absolutną podstawę rozwoju turystyki

Źródło: https://i.pinimg.com/originals/44/3e/a4/443ea46771598b864cad58f6c3157cb2.jpg

Wysoki potencjał rozwoju turystyki związany jest z obecnością w państwie obiektów przyrodniczych i kulturowych o światowym znaczeniu, które umieszczone zostały na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na takiej liście znajdują się obiekty stanowiące dziedzictwo ludzkości, których znaczenie jest ponadprzeciętne i ma charakter międzynarodowy.

Mapa rozmieszczenia obiektów Światowego Dziedzictwa UNESCO

Źródło: https://external-preview.redd.it/kh-GqNIVpmxpjgd_BYgzNhfo990A-FijlT7t-T36QMI.jpg?auto=webp&s=f7203b3206898614bda18632977ddfbe4c065c3d

Takich obiektów najwięcej znajduje się w Europie, najwięcej we Włoszech, Hiszpanii, Francji, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Wiele z nich jest także w Chinach i Meksyku. W wymienionych krajach co roku napotkać możemy olbrzymie ilości turystów. W Polsce znajduje się obecnie 16 takich obiektów.

2. Najbardziej atrakcyjne regiony turystyczne

Kumulacja korzystnych walorów przyrodniczych, kulturowych, dobrze rozwiniętej infrastruktury turystycznej przy współudziale korzystnego położenia i znaczącej liczbie obiektów z listy UNESCO przekłada się na konkretne sukcesy w postaci liczby odwiedzających turystów.

Państwa świata według liczby turystów i najczęściej odwiedzane miasta świata w 2018 r. 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/wtobarometereng.2020.18.1.7 i https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-12-03/these-are-the-world-s-most-popular-city-destinations-in-2019; http://go.euromonitor.com/white-paper-travel-2019-100-cities.html; https://newsroom.mastercard.com/wp-content/uploads/2016/09/FINAL-Global-Destination-Cities-Index-Report.pdf

Najczęściej odwiedzanych państwem świata jest Francja, która w 2018 r. odnotowała ruch na poziomie ponad 89 mln turystów zagranicznych, wyprzedzając kolejną Hiszpanię (niecałe 83 miliony) i USA (niecałe 80 milionów). Wśród 10 najczęściej odwiedzanych państw – 5 leży w Europie, 3 w Azji i 2 w Ameryce Północnej. Polska zajęła w tym zestawieniu wysokie 19 miejsce z wynikiem ponad 19,5 mln odwiedzających. Wydaje się jednak, że potencjał turystyczny naszego kraju pozwala na jeszcze większy ruch.

Państwa i miasta najczęściej odwiedzane przez turystów w 2018 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/wtobarometereng.2020.18.1.7

Wśród najczęściej odwiedzanych miast Świata jest Hong Kong (prawie 30 milionów odwiedzających), który wyprzedza Bangkok i Londyn. W tym zestawieniu 7 z 10 miast było w Azji, 1 w USA i 2 w Europie. Warszawa była najczęściej odwiedzanych polskim miastem, wyprzedzając Kraków. W obu miastach ruch turystyczny przekroczył w 2018 r. 2,7 mln turystów (miejsca około 80 na świecie). Miasta te generowały więc łącznie ponad 1/4 całego ruchu turystycznego (zagranicznego) w Polsce.

Jednym z najchętniej odwiedzanych miast świata jest malowniczy Paryż

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/La_Tour_Eiffel_vue_de_la_Tour_Saint-Jacques%2C_Paris_ao%C3%BBt_2014_%282%29.jpg/1200px-La_Tour_Eiffel_vue_de_la_Tour_Saint-Jacques%2C_Paris_ao%C3%BBt_2014_%282%29.jpg

Odnosząc cały ruch turystyczny świata do regionów, najważniejszym miejscem dla turystów jest Europa, które generuje prawie 51% całego ruchu. Gdyby z Europy wydzielić region Europy Południowej (Śródziemnomorskiej), zajmowałby on trzecie miejsce nieznacznie za drugą Azją, odpowiadając za ponad 1/5 całej światowej turystyki. Duży ruch turystyczny w Europie nie powinien dziwić, ponieważ największa grupę turystów stanowią właśnie mieszkańcy tego kontynentu, którzy po prostu podróżują po krajach sąsiadujących.

Udział w globalnym ruchu turystycznym według regionów świata

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/wtobarometereng.2020.18.1.7

Tak duże znaczenie Europy Południowej (a zwłaszcza południowej Francji, Hiszpanii i Włoch oraz w nieco mniejszym stopniu – Grecji i Portugalii) w światowej turystyce wynika z:

  • Bardzo korzystnych warunków klimatycznych (piękna pogoda, małe opady, ciepła woda morska).
  • Korzystnego położenia geograficznego.
  • Urozmaiconej linii brzegowej.
  • Bardzo dużej liczby obiektów turystyki kulturowej w tym obiektów z listy UNESCO.
  • Świetnie rozwiniętej bazy noclegowej, gastronomicznej i infrastruktury transportu.
  • Tradycji produkcji wina i innych produktów kulinarnych.

Europa Południowa to nie tylko piękna pogoda, ale też wspaniały dorobek cywilizacyjny

Źródło: https://images.squarespace-cdn.com/content/v1/5ab12405da02bce1552e4436/1565462921088-J9OA8DHSLDAR3QTZYB0S/ke17ZwdGBToddI8pDm48kF9aEDQaTpZHfWEO2zppK7Z7gQa3H78H3Y0txjaiv_0fDoOvxcdMmMKkDsyUqMSsMWxHk725yiiHCCLfrh8O1z5QPOohDIaIeljMHgDF5CVlOqpeNLcJ80NK65_fV7S1UX7HUUwySjcPdRBGehEKrDf5zebfiuf9u6oCHzr2lsfYZD7bBzAwq_2wCJyqgJebgg/mikuta+like+street+photography

W sezonie zimowym ruch turystyczny rozwija się także w położonych w Europie krajach górskich np. Włoszech, Austrii i Szwajcarii (oraz częściowo Francji).  Wpływa na to:

  • Korzystny klimat zapewniający obecność śniegu.
  • Rzeźba terenu sprzyjająca turystyce górskiej.
  • Duży udział terenów o naturalnym (niezmienionym) charakterze.
  • Doskonale rozwinięta baza noclegowa i gastronomiczna.
  • Rozwinięta infrastruktura turystyki górskiej np. wyciągi narciarskie.

Turystyka w alpejskiej Austrii i Szwajcarii odnotowała łączny ruch na poziomie 40 mln odwiedzających w 2018 r.

Źródło: https://bi.im-g.pl/im/7c/3e/17/z24373116V,Stok-narciarski-w-Ischgl-w-Austrii.jpg

Coraz silniej rozwija się jednak turystyka w nowych miejscach, np. w Azji Południowo-Wschodniej (Tajlandia) i Wschodniej (Chiny, Japonia, Korea Południowa). W dalekiej Azji, turystów przyciągają:

  • Relatywnie niskie ceny przy wysokiej jakości usług.
  • Sprzyjający klimat (ciepło, ciepła woda morska)
  • Urozmaicone krajobrazy.
  • Wartościowa fauna i flora.
  • Wysoko rozwinięta, odmienna kultura.

Oprócz walorów turystyki wypoczynkowej, wielu turystów przyjeżdża do Azji w interesach (np. Hong Kong).

Źródło: https://www.fxmag.pl/images/cache/article_header_filter/images/articles/spadki-indeksow-gieldowych-indeks-wig20-w-dol-hong-kong-powodem-eskalacji-napiec-na-linii-usa-chiny.jpg

Także Bliski Wschód (Egipt, Izrael, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie) jest regionem który mocno zyskuje na znaczeniu. Przyczynami są:

  • Bardzo ciepły i bezdeszczowy klimat z gwarancją korzystnej pogody (i ciepłej wody morskiej).
  • Dobry i tani transport lotniczy oraz niskie ceny usług turystycznych.
  • Malownicze pustynne krajobrazy.

Jednym z najpopularniejszych kierunków na Bliskim Wschodzie jest Dubaj w ZEA

Źródło: https://www.warszawa.pl/wp-content/uploads/2020/01/Dubaj-istock1097789900v2-790×395.jpg

Ameryka Północna (obejmująca także Amerykę Środkową) to kierunek odpowiadający za trzeci największy ruch (ze zdecydowanym liderem w postaci USA odpowiadającym za ponad 44% całego tego ruchu wyprzedzające drugi Meksyk). Wynika to z:

  • Korzystnych warunków klimatycznych.
  • Zróżnicowanego środowiska naturalnego.
  • Dużych walorów kulturowych.

W USA znajduje się wiele ikonicznych dla świata obiektów np. Wodospad Niagara

Źródło: https://i.wpimg.pl/O/644×360/i.wp.pl/a/f/jpeg/34088/niagara_usa800__jgorzynik_Shutterstock.jpeg

Za niecałe 5% (relatywnie mało) światowego ruchu turystycznego odpowiada drugi największy kontynent – Afryka (Maroko, RPA, Tunezja, Kenia). Wśród walorów turystycznych są:

  • Możliwość obcowania z dziką, niezmienioną przyrodą w jej naturalnych warunkach (z licznymi atrakcyjnymi gatunkami fauny i flory).
  • Bardzo niskie ceny.
  • Intrygujące zwyczaje ludowe i kultura plemienna.
  • W części kontynentu (zwłaszcza na północy i wschodzie) – korzystne warunki klimatyczne.

Dzika przyroda wyróżnia Afrykę na tle innych kierunków turystycznych

Źródło: https://www.apollotour.pl/images/oryginal/265.jpg

Jedynie około jeden na czterdziestu turystów na świecie przypada na Amerykę Południową (głównie Argentyna, Brazylia, Peru i Chile). Region ten ma jednak liczne walory np:

  • Bardzo duże walory przyrodnicze i kulturowe.
  • Względnie korzystne ceny.

Machu Picchu (miasto Inków) należy do najważniejszych obiektów turystycznych całego świata

Źródło: https://hispanico.pl/wp-content/uploads/2020/03/machu-picchu-zaginione-miasto-inkow-peru.jpg

Najmniejszą rolę w światowej turystyce odgrywa Australia i Oceania, gdzie przyjeżdża niewiele ponad 1 na 100 ogółu turystów. Głównymi państwami odwiedzanymi w regionie są Australia i Nowa Zelandia. Do przyjazdu zachęcają:

  • Endemiczne gatunki fauny i flory (w tym morskiej)
  • Ciepły klimat i ciepła woda morska
  • Wysoki poziom rozwoju społeczno-gospodarczego
  • Malownicze i unikalne krajobrazy

Krajobrazy Oceanii należą do najbardziej unikalnych na świecie

Źródło: https://www.kreatywna.pl/wp-content/uploads/styl-zycia/podroze/jpeg/nowa-zelandia-widok.jpeg

3. Ograniczenia w rozwoju turystyki

Istnieje szereg zjawisk, które hamują rozwój turystyki zarówno w ujęciu lokalnym, jak i globalnym. Wśród nich warto wymienić:

  • Ograniczenia związane z COVID-19 i w przyszłości innymi pandemiami. Spadek ruchu turystycznego na świecie sięga z tego powodu 70-80%.
  • Niedorozwój infrastruktury turystycznej (np. w Ameryce Południowej i Afryce).
  • Niska dostępność transportowa (Oceania, Afryka, częściowo Ameryka Południowa).
  • Niestabilność polityczna, konflikty zbrojne, terroryzm, niskie poczucie bezpieczeństwa (Afryka, Bliski Wschód, w mniejszym stopniu Ameryka Południowa i niektóre regiony Azji).
  • Niekorzystne (odległe względem Europy) położenie turystyczne (Ameryki, Azja Wschodnia, Australia i Oceania).
  • Wysokie ceny (Ameryka Północna, Europa).
  • Ryzyko klęsk żywiołowych i katastrof naturalnych (Ameryka Północna, Azja Wschodnia).
  • Słaba znajomość języka angielskiego (zwłaszcza Ameryka Południowa).
  • Nadmierne stłoczenie turystów (zwłaszcza w Europie).
  • Obawa przed egzotycznymi chorobami i trudnym klimatem (np. w Afryce).
  • Różnice kulturowe i religijne i wynikające z nich obawy i uprzedzenia (Bliski Wschód, Afryka).

W niektórych miejscach w Europie (np. we Włoszech) turystów jest tak wielu, że nie da się już pomieścić kolejnych

Źródło: https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/7MDk9kpTURBXy9lNmM3MzFjZDNkNjE5YTZjMDU3OTNmOWU1MmIxMzUzNS5qcGeTlQMAzJTNEpDNCnGTBc0DFM0BvJMJpjRmZjlmOAaBoTAB/fontanna-di-trevi-rzym.jpg

4. Miejsca święte na świecie

Dużą rolę w turystyce odgrywa jej podtyp związany z wyznawaną wiarą – turystyka religijna. Obejmuje ona elementy zwiedzania miejsc o dużym znaczeniu dla danego wyznania, ale też ruch pielgrzymkowy. Uznanie danego miejsca za Święte i tym samym szczególnie warte odwiedzenia może wynikać z różnych powodów, takich jak:

  • Powiązanie z życiorysem Boga lub Świętego
  • Miejsce, w którym wystąpiły objawienia
  • Miejsce, któremu przypisuje się cudowne uzdrowienia
  • Obecność świętych relikwii
  • Obecność ważnych obiektów architektury sakralnej
  • Siedziba ważnych władz wyznaniowych

W niektórych religiach podróż do miejsca świętego jest bardzo istotnym elementem wyznania, np. w Islamie pielgrzymka do Mekki jest warunkiem zbawienia. Miejsca święte są co roku celem ruchu ocenianego na tysiące a nawet miliony ludzi, co przekłada się na rozwój całego sektora usługowego w danym miejscu.

Wybrane ważne ośrodki religijne i pielgrzymkowe głównych religii na świecie

Źródło: Opracowanie własne.

Przestrzeń religijna Chrześcijaństwa

Rola poszczególnych miejsc w przestrzeni jest związana z różnymi odłamami Chrześcijaństwa. Wspólne dla wszystkich wyznawców jest czczenie tzw. „Ziemi Świętej” czyli terenów dzisiejszego Izraela, Palestyny, Syrii i częściowo Turcji, gdzie znajdują się miejsca związane z narodzeniem, działalnością i śmiercią Jezusa Chrystusa oraz innych członków tzw. Świętej Rodziny, a dodatkowo na tych obszarach działali liczni Święci w tym zwłaszcza Apostołowie. Kluczowym miejscem jest oczywiście Jerozolima (miejsce śmierci Jezusa), ale ważne są też Betlejem (miejsce narodzin), Nazaret (miejsce zamieszkania Świętej Rodziny) i rzeka Jordan (związana z chrztem Jezusa).

Bazylika Grobu Świętego w Jerozolimie – jedno z najważniejszych miejsc w Chrześcijaństwie

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/The_Church_of_the_Holy_Sepulchre-Jerusalem.JPG/1920px-The_Church_of_the_Holy_Sepulchre-Jerusalem.JPG

Poszczególne odłamy Chrześcijaństwa mają inne kolejne ważne miejsca Święte i kultu religijnego. Najwięcej jest ich w najliczniej wyznawanym Katolicyzmie. Stolicą tego wyznania i kluczowym ośrodkiem zawierającym ogromną liczbę obiektów sakralnych jest Rzym i umiejscowione w nim państwo Watykan – siedziba Papieża – głowy kościoła katolickiego.

Jednym z kluczowych obiektów w Katolicyzmie jest Plac Świętego Piotra

Źródło: https://www.vaticannews.va/content/dam/vaticannews/agenzie/images/srv/2020/03/08/2020-03-08-angelus/1583666246163.JPG/_jcr_content/renditions/cq5dam.thumbnail.cropped.1500.844.jpeg

Do innych istotnych miejsc w obrządku katolickim należą sanktuaria utworzone w związku z działalnością świętych, objawieniami, cudami lub kultem Matki Boskiej. Wśród nich warto wymienić:

  • Lourdes (Francja)
  • Knock (Irlandia)
  • Fatima (Portugalia)
  • Santiago de Compostela (Hiszpania)
  • Asyż (Włochy)
  • Meksyk (Meksyk)
  • Aparecida (Brazylia)
  • Wilno (Litwa)
  • Częstochowa, Jasna Góra (Polska)

Szczególnym kultem otoczona jest w Katolicyzmie Maryja np. w Fatimie (miejsce objawień)

Źródło: https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/Dtjk9kqTURBXy83MWU2MGQxMjJhNzdhM2VkY2Q3OWJhMDBmMjgyYjc4ZC5qcGVnk5UDzQLJzQVwzRABzQkBkwmmMzY4ODZhBpMFzQI6zQEsgaEwAQ/fatima-portugalia.jpg

Swoje Święte przestrzenie posiada też religia Prawosławna. Tradycyjnym ważnym miejscem w tym wyznaniu jest Konstantynopol (obecnie Stambuł), do 1453 r. główny ośrodek tego wyznania. Obecnie najważniejszą siedzibą kościoła prawosławnego jest Moskwa, gdzie siedzibę ma Patriarchat Moskiewski – największy w Prawosławiu. Do innych ważnych ośrodków należą: Kijów (Kościół Ukraiński) oraz Jassy (Rumunia) czy klasztory takie jak np. Monastyr Wałaamski (Rosja) czy Monastyr na Górze Athos (Grecja).

Jednym z bardziej znanych obiektów w Moskwie jest Sobór Wasyla Błogosławionego

Źródło: https://static.deon.pl/storage/image/core_files/2016/6/15/e196d9d6e1cc169e66966b8d221e763d/jpg/deon/articles-thumb-xlarge-breakpoint-default/patriarchat-moskiewski-usiluje-panowac-w-prawoslawiu.jpg

Nieco inny stosunek do obiektów kultu występuje w odłamach protestanckich. Główne obiekty tego wyznania związane są z historią reformacji (np. Wittenberga w Niemczech), ale też z pochodzącymi z relatywnie niedawnych czasów świątyniami czy siedzibami władz kościoła. Zdecydowanie najważniejszym miejscem dla światowego protestantyzmu jest Nowy Jork, gdzie mieszczą się biura Światowego Sojuszu Ewangelicznego (choć siedziba od niedawna przeniesiona jest do Deerfield w Chicago). Innymi ważnymi miejscami są:

  • Canterbury (siedziba władz Kościoła Anglikańskiego)
  • Hanower w Niemczech (siedziba Światowej Wspólnoty Kościołów Reformowanych)
  • Spriengfield w USA (siedziba Zborów Bożych)
  • Genewa w Szwajcarii (siedziba Światowej Federacji Luteranizmu)
  • Falls Church w USA (siedziba Światowego Sojuszu Baptystów)
  • Lake Junaluska w USA (siedziba Światowej Rady Metodystycznej)
  • Salt Lake City w USA (siedziba Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich)

Katedra w Canterbury należy do najważniejszych kościołów całym ruchu protestanckim

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Canterbury%2C_Canterbury_cathedral_01.JPG/800px-Canterbury%2C_Canterbury_cathedral_01.JPG

Przestrzeń religijna Islamu

W religii muzułmańskiej kluczowe obiekty religijne związane są z życiem Mahometa i jego rodziny. Liczne meczety umiejscowiono w ośrodkach, gdzie przebywał główny prorok islamu lub jego krewni. Dwoma najważniejszymi miejscami w Islamie są Mekka (miejsce narodzin Mahometa i miejsce objawień Koranu) i Medyna (miejsce schronienia Mahometa i miejsce objawień Koranu) Część ważnych obiektów np. w Stambule związana jest z działalność władz państw muzułmańskich.

Mekka jest corocznym celem pielgrzymkowych blisko 10 milionów ludzi

Źródło: https://www.rp.pl/apps/pbcsi.dll/storyimage/RP/20210302/SWIAT/210309863/AR/0/AR-210309863.jpg?imageversion=Artykul&lastModified=

Pozostałe ważne ośrodki Islamu rozsiane są po całym Bliskim Wschodzie. Wśród nich warto wymienić:

  • Kair (Egipt)
  • Damaszek i Aleppo (Syria)
  • Bagdad i Karablę (Irak)
  • Teheran i Meszhed (Iran)
  • Samarkanda (Uzbekistan)
  • Turkiestan (Kazachstan)
  • Kairuan (Tunezja)

Przestrzeń religijna Hinduizmu

Główne święte miejsca Hinduizmu związane są z osobami Dewów (Bogów). Za główny ośrodek tej religii uważa się Waranasi, położone nad świętą rzeką tej religii – Gangesem (kąpiel w niej należy do kluczowych rytuałów tego wyznania). W całym wyznaniu liczba miejscu uznawanych za święte jest ogromna, a ze względu na koncentrację wyznawców tej dużej religii wyłącznie w Indiach i Nepalu, dość gęsto rozmieszczone na tym obszarze. Należą do nich liczne góry, rzeki, jaskinie czy miasta. Łącznie w tym wyznaniu jest siedem świętych miast (związanych z innymi Bogami), do których oprócz Waranasi należą jeszcze:

  • Ajodhja
  • Mathura
  • Haridwar
  • Kańcipuram
  • Dwarka
  • Udźdźajn

Rytualna kąpiel w Gangesie w Waranasi (i innych miejscach) to tradycja dla milionów wyznawców Hinduizmu

Źródło: https://fantour.eu/wp-content/uploads/2019/02/Indie-Waranasi_.jpg

Przestrzeń religijna Buddyzmu

W Buddyzmie kluczowe miejsca związane są z osobą Buddy czyli Siddhartha Gautama. Za światowe centrum tej religii uważa się Bodh Gaja (Indie), gdzie nastąpiło przebudzenie i przemiana Siddhartha Gautama w Buddę. Innymi miejscami związanymi z życiem Buddy są:

  • Lumbini (Indie)
  • Sarnath (Indie)
  • Kushinagar (Indie)

Światowe centrum Buddyzmu znajduje się w Bodh Gaja w Indiach

Źródło: https://www.buddhistdoor.net/upload/file/20191216/23133/067e607a198c70520c0b5bd920eb5876_715__2.jpg

W niektórych ośrodkach buddyzmu doszło do wytworzenia jego lokalnych odłamów i związanych z tym ważniejszych ośrodków świątynnych np:

  • Lhasa (Chiny, Tybet)
  • Chiang Rai (Tajlandia)
  • Siem Reap (Kambodża)
  • Kioto (Japonia)

Świątynia Angkor Rat w Siem Reap w Kambodży należy do najbardziej znanych obiektów w Buddyzmie

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Buddhist_monks_in_front_of_the_Angkor_Wat.jpg/1200px-Buddhist_monks_in_front_of_the_Angkor_Wat.jpg

Przestrzeń religijna innych wyznań

Niektóre z miejsc na świecie są wspólną przestrzenią kilku religii. Takimi obiektami są m.in. turecki Stambuł (dla Islamu i Prawosławia), położony na Sri Lance szczyt Sri Pada (szczyt Adama – miejsce święte Hinduistów, Buddystów, Muzułmanów i Chrześcijan), ale najważniejszych z takich obiektów jest Jerozolima (święta dla wszystkich Chrześcijan, Muzułmanów oraz Żydów). Miasto to jest zarazem jednym z absolutnie kluczowych centrów religijnych świata.

W Jerozolimie znajdziemy zarówno Kościoły, Meczety jak i Świętą dla Żydów Ścianę Płaczu

Źródło: https://bi.im-g.pl/im/8/9806/z9806318V,Jerozolima–Izrael.jpg

W religii Żydowskiej (Judaizmie) najważniejszym miejscem jest Jerozolima, gdzie znajdują się ruiny (ściana płaczu) wielkiej Świątyni Jerozolimskiej. Od niedawna miasta to jest także formalną stolicą Izraela. Do innych ważnych miast należą: Hebron, Szafed, Tyberiada. Miasto to jest ważne w Chrześcijaństwie ze względu na miejsce śmierci Chrystusa, z kolei w Islamie wierzy się, że tutaj Mahomet został wzięty do nieba.

Wśród ważnych ośrodków innych religii warto wymienić:

  • Warwick (koło Nowego Jorku w USA) – światowa siedziba Świadków Jehowy
  • Amritsar w Indiach – światowe centrum Sikhizmu
  • Palitana w Indiach – światowe centrum Dżinizmu
  • Ise w Japonii – światowe centrum Szintoizmu

Świadkowie Jehowy znani są z budowy wielkich i bogatych świątyń – np. ich Światowe centrum w Warwick w USA

Źródło: https://i.pinimg.com/originals/ce/eb/2b/ceeb2b8aca95f09a04a7c8478d78144e.jpg

W historii Ziemi także wiele innych miejsc odgrywało mniejszą lub większą rolę religijną. Niektóre z nich stanowią jedynie pozostałości po dawnych wierzeniach. Warto wspomnieć choćby o:

  • Chichen Itza w Meksyku (religie Majów)
  • Machu Picchu w Peru (ważny ośrodek Inków)
  • Stonehenge w Wielkiej Brytanii (ośrodek wierzeń lokalnych)
  • Heng Shan w Chinach (ośrodek tradycyjnych religii chińskich)
  • Devil Tower w USA (ośrodek wierzeń lokalnych plemion Indian)
  • Uluru w Australii (święta góra Aborygenów)

Charakterystyczne dla ludów pierwotnych było czczenie wielkich obiektów przyrody jak np. Uluru w Australii

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c2/Uluru%2C_helicopter_view%2C_cropped.jpg

5. Przestrzeń religijna w Polsce

Polska należy do państw o najszerzej rozwiniętej przestrzeni sakralnej na świecie. Dominującą role odgrywa religia Katolicka. W naszym kraju znajduje się szereg ośrodków pielgrzymkowych, rozbudowana struktura kościelna, liczne świątynie, a także obiekty związane z kultem Maryi i Świętych.

Ważniejsze ośrodki religijne i pielgrzymkowe w Polsce

Źródło: Opracowanie własne na podstawie źródeł rozproszonych;, m.in: https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/10681/88_Mróz.pdf?sequence=1&isAllowed=y i file:///C:/Users/admin/Downloads/Lena_Skibinska_Opoka_1998_Geografia_prawoslawia_w_Polsce.pdf

Przestrzeń religijna w Polsce rodzi bardzo duży ruch turystyczny, którego wielkość liczona może być na poziomie przynajmniej kilkunastu milionów odwiedzających rocznie (uwzględniając wyłącznie ruch w celach turystycznych) lub wyższym.

Dominującą pozycję w polskiej przestrzeni religijnej ma Kościół Katolicki. Najbardziej istotną rolę odgrywają w Polsce sanktuaria, zwłaszcza te związane z kultem Maryi. Łącznie takich obiektów jest w Polsce ponad 700. Najważniejszymi z nich – o randze międzynarodowej, są: sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej na Jasnej Górze (jednocześnie najważniejsze centrum pielgrzymkowe w Polsce), sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach (ogłoszone w 2002 r. przez św. Jana Pawła II światowym centrum kultu Bożego Miłosierdzia), sanktuarium Męki Pańskiej i Matki Bożej Kalwaryjskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej, sanktuarium św. Maksymiliana Marii Kolbego w Niepokalanowie, sanktuarium św. Anny na Górze Świętej Anny, sanktuarium bł. ks. Jerzego Popiełuszki w Warszawie, sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Zakopanem-Krzeptówkach, sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski w Licheniu oraz Wadowice – miasto urodzin św. Jana Pawła II. Łącznie w 2015 r. wymienione obiekty odwiedziło ponad 11 milionów turystów.

Sanktuarium na Jasnej Górze należy do ośrodków mających w Katolicyzmie rangę globalną

Źródło: https://www.radiojura.pl/pliki/2021/02/Jasna-Gora.png?x17475

Kolejne 3 ośrodki uznawane są za posiadające rangę krajową: Piekary Śląskie, Święty Krzyż i Licheń. Dodatkowo, do tej rangi ośrodków należy zaliczyć Toruń, gdzie działalność prowadzą Redemptoryści pod kierunkiem Ojca Tadeusza Rydzyka. Siedzibę ma tam nadające na cały świat Radio Maryja oraz Telewizja Trwam. Działalność ta budzi od lat olbrzymie kontrowersje społeczne, w związku z rządowymi dotacjami.

Dalsze 50 sanktuariów ma charakter ponadregionalny, najbardziej znanym z nich jest Święta Lipka. W Polsce jest ponadto 250 sanktuariów rangi regionalnej (diecezjalnej) i 400 o randze lokalnej.

Nowa świątynia (2016) w Toruniu nazywana niekiedy „Kościołem Rydzyka”

Źródło: https://i.iplsc.com/1/000ACPF5QSSNUB2B-C321-F4.jpg

Oprócz Sanktuariów istotną rolę turystyczną odgrywają także obiekty sakralne służące funkcji administracyjnej kościoła. Najważniejszymi z nich są siedziby Archidiecezji (14) i siedziby Diecezji (27).

Bazyliki diecezjalne są częstymi obiektami odwiedzanymi przez turystów, np. Katedra w Pelplinie

Źródło: https://pliki.portalsamorzadowy.pl/i/08/65/17/086517_r0_940.jpg

Czasami także zaskakujące obiekty związane z religią mogą przyczyniać się do rozwoju ruchu turystycznego. Takim przykładem w Polsce jest Figura Chrystusa Króla, wybudowana w Świebodzinie (lubuskie), która w latach 2010-2011 była najwyższym takim obiektem na świecie.

Figura Chrystusa Króla w Świebodzinie jest wyższa niż podobny obiekt w Rio de Janeiro

Źródło: https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/turystyka/2019-10/swiebodzin-9-1.jpg

Oprócz Kościoła Katolickie, istotne obiekty sakralne mają w Polsce także inne religie. Dla prawosławia najważniejsze są obszary Podlasia (przy granicy z Białorusią), a w szczególności powiat hajnowski i jego siedziba – Hajnówka, gdzie znajduje się kilka cerkwi. Także w Białymstoku znajdziemy tego typu obiekty. Najważniejszym miejscem tej religii w Polsce jest jednak Święta Góra Grabarka, która ma rangę ogólnopolską, a nawet większą. Mieści się tam monastyr prawosławny i 3 cerkwie.

Cerkiew prawosławna na Górze Grabarce

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Grabarka_as0041.JPG

Podlasie jest także ważnym miejscem dla Islamu i Judaizmu. W Kruszynianach i Bohonikach znajdują się dwa najbardziej znane w Polsce meczety (z łącznej liczby 5 takich obiektów w naszym kraju). To właśnie Kruszyniany stały się polskim centrum islamu, związane są nierozerwalnie z kulturą polskich tatarów. W tym miejscu oprócz meczetu znajduje się także Centrum Edukacji i Kultury Muzułmańskiej Tatarów Polskich oraz Tatarska Jurta (restauracja). Miejsce to jest znanym obiektem w całej Polsce.

Meczet w Kruszynianach

Źródło: https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2015-08/2-rp-1440501172.jpg


Żydzi na Podlasiu łączą się przede wszystkim z Tykocinem (zabudowa miejsca i synagoga) oraz Sejnami (dwie synagogi), ale najważniejszym obiektem współczesnego Judaizmu w Polsce jest Oświęcim, gdzie znajduje się Centrum Żydowskie i Muzeum.

Synagoga w Tykocinie jest częstym obiektem podróży ludności Izraela

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/TykocinSynagogue1.jpg

W Polsce znajdują się jeszcze obiekty sakralne innych religii (w tym grekokatolickie i protestanckie), ale ich ranga ma najczęściej charakter lokalny.