Człowiek a środowisko

Dokument programowy działań ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju w życiu lokalnym. W 40 rozdziałach dokumentu opisano zagadnienia podzielone na cztery sekcje: zagadnienia społeczne i ekonomiczne; Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju; Wzmacnianie roli głównych grup społecznych i organizacji; Możliwości realizacyjne. Protokół podpisały 172 państwa w tym Polska.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zbiór wszelkich działalności człowieka oddziałujących na środowisko przyrodnicze, tzw. presja środowiskowa. Pojęcie często utożsamiane z negatywnym wpływem człowieka na środowisko naturalne.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Platforma wydobywcza w Zatoce Meksykańskiej, na której w 2010 r. doszło do eksplozji i w konsekwencji niekontrolowanego wycieku ropy naftowej z dna zatoki bezpośrednio do morza. Na skutek 87-dniowych zdarzeń do wody dostało się 5 mln baryłek ropy naftowej, powodując ogromną katastrofę ekologiczną.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Dokument uchwalony przez ONZ w sprawie zrównoważonego rozwoju, wprowadził 27 zasad określających obowiązki oraz prawa stron – sygnatariuszy, w dążeniu do rozwoju ludzkości przy zapewnieniu dobrych warunków życia, jednocześnie zapewniając zachowanie i ochronę zasobów przyrody dla przyszłych pokoleń.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Czynność stosowana w rolnictwie, najczęściej w systemie płodozmianu, polegająca na zróżnicowaniu struktury zasiewów (ewentualnie chowu) na wiele gatunków. Celem takiego działania jest najczęściej chęć ochrony ogółu produkcji przed zagrożeniami wynikającymi z monokultury rolnej, np. rozpowszechniania się chorób.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Czynności na rzecz kształtowania i ochrony środowiska naturalnego, podejmowane w szczególności w zakresie gospodarki, mające na celu zmniejszenie uciążliwości rolnictwa, przemysłu i usług dla środowiska.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zmniejszenie stężenia ozonu (O3) w warstwie stratosfery atmosfery ziemskiej, obserwowane głównie nad obszarami polarnymi (zwłaszcza Antarktydą). Spowodowane jest emisją (pochodzenia antropogenicznego) freonów oraz używaniem aerozoli które niszczą ozon w stratosferze. Zjawisko niekorzystne ze względu na zmniejszenie ochrony przed szkodliwym promieniowaniem UV.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Element infrastruktury drogowej mający stanowić ochronę przed hałasem emitowanym przez ruch drogowy dla sąsiadującej zabudowy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Element infrastruktury górniczej pozwalający na zablokowanie dopływu wód podziemnych do wyrobiska kopalni poprzez uniemożliwienie przesiąkania wody w skałach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Działania na rzecz  zmiany charakteru dzielnicy miasta lub jej części (w obszarze społecznym, ekonomicznym, kulturowym). Częstym efektem jest zmiana spektrum lokatorów, z osób nisko i średnio zamożnych w kierunku wyższej klasy ekonomicznej. Gentryfikacja jest często traktowana jako jeden z możliwych aspektów rewitalizacji.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zjawisko wzrostu średniej globalnej temperatury powietrza (powyżej wartości 14°C traktowanej jako punkt odniesienia), za którego początek przyjmuje się rok 1850. Proces spowodowany jest nadmierną koncentracją gazów cieplarnianych (zwłaszcza metanu i dwutlenku węgla) w atmosferze, których stężenie obecnie znacząco przekracza wielkość naturalną. Zjawisko pochodzenia antropogenicznego, wywołane działalnością człowieka, prowadzące do niekorzystnych zmian klimatyczno-pogodowych, wzrostu liczby pogodowych zjawisk ekstremalnych oraz przyczyniające się do topnienia lodowców i lądolodów i tym samym wzrostu globalnego poziomu morza.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Negatywne zjawisko dźwiękowe, zazwyczaj o ponadprzeciętnym natężeniu, które powoduje rozmaite negatywne skutki dla człowieka. Jednym z głównych źródeł hałasu jest transport.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Sztuczne wzniesienie, najczęściej utworzone na skutek działalności górniczej, powstałe w wyniku składowania skał płonnych i innych odpadów górniczych, rzadziej jako efekt składowania odpadów z działalności przemysłowej lub energetycznej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zabieg agrotechniczny sztucznego nawadniania pól. Celem jest najczęściej uprawa obszarów całkowicie suchych, np. pustyń, aby zapewnić lokalnej ludności niezbędną żywność (i tańszą niż z importu).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Konflikt w relacjach człowieka ze środowiskiem naturalnym przejawiający się niekorzystnym wpływem człowieka na środowisko przyrodnicze, poprzez działalność człowieka niezbędną w jego przetrwaniu i rozwoju cywilizacyjnym.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Negatywny skutek rozwoju transportu, inaczej stłoczenie lub zakorkowanie. Zjawisko przeciążenia infrastruktury przez środki transportu, obserwowane zwłaszcza w transporcie samochodowym.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proces rozwoju transportu morskiego przy wykorzystaniu kontenerów, co umożliwia sprawniejsze przeładunki i bardziej efektywne wykorzystanie powierzchni jednostek pływających.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Surowiec o znaczeniu gospodarczym, wydobyty z ziemi w ramach działalności górniczej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ kopalni, który znajduje swoje zastosowanie w pozyskiwaniu surowców (ciał stałych, zwłaszcza węgla kamiennego i niektórych metali) zlokalizowanych głęboko pod powierzchnią ziemi. Elementem technicznych jest wykonanie pionowego szybu lub sztolni. W tej technologii pozyskuje się głównie surowce zalegające głębiej niż 200 metrów pod ziemią. W jej obrębie stosuje się sposób filarowy (drążenie złoża i pozostawianie filarów zbudowanych z surowca zabezpieczającego strop) oraz sposób równoległy (kopanie dwóch tuneli i wybieraniu złoża pomiędzy nimi).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ kopalni, w której dochodzi do usunięciu nadkłada (wierzchniej warstwy gruntu – skał płonnych) i pozyskiwaniu “odkrytego” (odsłoniętego) surowca bezpośrednio na powierzchni, z wykorzystaniem maszyn. Niewielkim kosztem i względnie prostą technologią można pozyskać zwykle duże ilości surowców różnego typu (np. węgiel brunatny, rzadziej kamienny, niektóre metale oraz surowce skale np. piasek, żwir, a także inne np. marmur, piaskowiec, wapień, bazalt, granit czy kredę). Opłacalność metody sięga wydobyciu surowców do około 200 metrów pod ziemią.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ kopalni w której wydobycie surowca (płynnego w tym po upłynnieniu lub gazowego) odbywa się poprzez przegotowany w tym celu odwiert. W ten sposób pozyskuje się m.in. gaz (szyb gazowy, platforma wydobywcza) i ropę naftową (szyb naftowy, platforma wydobywcza), a rzadziej także sól czy siarkę.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Naturalny lub wzorowany na naturalnym ciąg komunikacyjny dla zwierząt, pozwalający na połączenie odciętych od siebie (np. przez liniową infrastrukturę transportową) siedlisk zwierząt.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zespół cech przyrodniczych i antropogenicznych charakterystycznych dla danego terenu i wyróżniających go.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ krajobrazu, który wykazuje silne przekształcenie przez człowieka. Obejmuje elementy naturalne oraz znaczną liczbę elementów będących wytworem antropogenicznym.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ krajobrazu kulturowego, obejmujący elementy przyrodnicze i antropogeniczne typowe dla tradycyjnej miasta. Obejmuje gęstą, zwartą i zwykle wysoką zabudowę. z gęstą i dobrze rozwiniętą siecią infrastruktury, spowijając kolejne osiedla mieszkaniowe, obszary przemysłowe i obiekty usługowe. W otoczeniu znajdują się często obszary sztucznie zaplanowanej przyrody np. parki. Elementy krajobrazu niematerialnego są silnie zróżnicowane i niejednolite.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ krajobrazu, który nie wykazuje istotnych, wyraźnych ingerencji człowieka (choć jego działalność może być już obecna). Obejmuje elementy atmosfery, hydrosfery, litosfery, pedosfery i biosfery.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ krajobrazu kulturowego, obejmujący elementy przyrodnicze i antropogeniczne typowe dla tradycyjnej wsi. Obejmuje rozproszoną zabudowę, zwykle wykonaną technologią tradycyjną (także drewnianą), w którą naturalnie wkomponowany jest układ pól uprawnych, a towarzyszy im zwykle słabo rozwinięta jest infrastruktura. W skład zasobów krajobrazu kulturowego wsi wchodzą także elementy niematerialne, takie jak względnie jednolite elementy tożsamości etnograficznej np. gwara i inny folklor.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Opad deszczu o kwaśnym PH, Zawiera kwasy wytworzone w reakcji wody z pochłoniętymi z powietrza gazami, takimi jak: tlenki siarki, tlenki azotu, siarkowodór, dwutlenek węgla, chlorowodór, emitowanych ze źródeł pochodzenia naturalnego, ale przede wszystkim ze źródeł pochodzenia antropogenicznego. Prowadzi do niszczenia roślinności i obiektów technicznych (budynków, infrastruktury itp.).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zjawisko łudząco podobne do kwaśnego deszczu, ale mające charakter osadu atmosferycznego (mgły) o kwaśnym PH.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Obszar sztucznie obniżonego poziomu wód podziemnych (w stosunku do naturalnego w tym miejscu), powstały najczęściej na skutek działalności górniczej, w wyniku wypompowywania wody lub blokowania jej napływu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zabieg agrotechniczny obejmujący działania prowadzące do trwałego podniesienia jakości gleb, z wykorzystaniem wody. Polega na wytworzeniu sieci kanałów i rowów melioracyjnych. Podstawowym celem melioracji jest ochrona przed nadmiernym uwodnieniem oraz doprowadzenie wód do pól zagrożonych ich niedoborem.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ gospodarowania w rolnictwie polegający na stosowaniu wyłącznie jednego gatunku rośliny na całym obszarze uprawy (specjalizacja produkcji), w celu maksymalizacji efektywności i optymalizacji kosztów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

W górnictwie pod tym pojęciem rozumie się warstwę skał płonnych przykrywających od powierzchni ziemi złoże surowca, których usunięcie umożliwia rozpoczęcie eksploatacji kopaliny.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Chemikalia wykorzystywane w rolnictwie, obejmujące zwłaszcza azot, fosfor i potas, stosowane w celu zwiększenia urodzajności gleby i zwiększenia plonów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Emisja zanieczyszczeń do atmosfery generowana przez gospodarstwa domowe w procesie ogrzewania oraz przez transport miejski (zwłaszcza samochodowy), sięgająca zwykle do wysokości 40 metrów i przyczyniająca się do pogorszenia jakości powietrza oraz wystąpienia zjawiska smogu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wielkie skupisko odpadów i śmieci (głównie plastiku) oceniane na 100 tys. ton, dryfujące na powierzchni Oceanu Spokojnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z form ochrony zabytków i krajobrazu, ustanowiona na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Chroni określony obszar krajobrazu kulturowego oraz wyróżniające się krajobrazowo zabytkowe zabudowania.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Chemikalia wykorzystywane w rolnictwie, obejmujące zwłaszcza fungicydy, insektycydy, herbicydy, stosowane jako środki ochrony roślin (przed grzybami, insektami i chwastami).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ gospodarowania w rolnictwie polegający na stosowaniu w uprawie systemu podziału pola na części i naprzemiennego obsiewania jego fragmentów różnymi roślinami (bez stosowania ugoru), w celu dywersyfikacji produkcji rolnej oraz poprawy wartości użytkowej gleby.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Skrót opisujący pył zawieszony w atmosferze, najczęściej z podaną wielkością mierzoną w mikrometrach (μm).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Presja (negatywna) na środowisko geograficzne (naturalne i antropogeniczne), wywołana przez rozwój turystyki.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proces osadniczy polegający na masowym wzroście poziomu zurbanizowania, zwykle odnoszony do wsi. Oznacza gwałtowny wzrost gęstości zabudowy i napływ ludności zewnętrznej (miejskiej na wieś), co prowadzi do wypierania i marginalizacji lokalnej ludności oraz zmiany struktury krajobrazu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zjawisko polegające na przekształcaniu się obszaru niebędącego pustynią, w pustynię lub półpustynie. Częstą przyczyną jest nieumiejętna gospodarka rolna lub leśna, np. nadmierny wypas zwierząt.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Sposób prowadzenia gospodarki, polegający na nieprzemyślanym i nadmiernym korzystaniu z zasobów środowiska naturalnego, cechujący się ignorancją wobec środowiskowych skutków takich działań oraz brakiem poszanowania potrzeb kolejnych pokoleń ludzi w zakresie środowiska przyrodniczego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Procesy inicjowane przez człowieka w celu przywrócenia wartości użytkowej terenom uprzednio zdegradowanym np. w wyniku działalności górniczej. Zaliczamy do nich szereg działań przyrodniczych i społeczno-gospodarczych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Działania, które prowadzą do przywrócenia środowisku naturalnemu charakteru maksymalnie zbliżonego do pierwotnego. Wysiłki w tym obszarze mogę obejmować np. biosferę (pokrywę leśną) i hydrosferę (koryta rzek).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ogół działań na rzecz przywrócenia funkcjonalności i użytkowości zdegradowanej przestrzeni, zwłaszcza miejskiej, obejmuje obszary: społeczny, gospodarczy, środowiskowy, przestrzenno-funkcjonalny, techniczny.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Skała uważana w górnictwie za nieużyteczną i stanowiącą barierę w dostępie do złoża surowca użytecznego. Stanowi skały otaczające surowiec lub nadkład. Usuwana i gromadzona w postaci hałd.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Niekorzystne zjawisko lokalnego zanieczyszczenia atmosfery na skutek procesów spalania, którego nazwa nawiązuje do anglojęzycznych smoke (dym) i fog (mgła). Zjawisko to występuje wyłącznie na terenie dużych aglomeracji miejskich, przy współudziale niekorzystnych warunków pogodowych i terenowych. Wyróżnia się dwa rodzaje smogu: siarkowy (tzw. Smog typu Londyńskiego) oraz fotochemiczny (tzw. Smog typu Los Angeles). Smog występuje na niskiej wysokości, o największym natężeniu do kilkudziesięciu metrów nad ziemią.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch głównych rodzajów smogu, występuje w klimatach zwrotnikowych i podzwrotnikowych latem i jesienią. Jego przyczyną jest emisja spalin przez transport samochodowy (na które składają się węglowodory, tlenki azotu, tlenki węgla i ozon). Najczęściej jest skutkiem wiązania się zanieczyszczeń powietrza z mgłą nad miastem. Na skutek przemian fotochemicznych nad miastem tworzy się silnie trująca aerozolowa mgła.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch głównych rodzajów smogu, występuje w klimatach umiarkowanych zimą. Jego przyczyną jest emisja zanieczyszczeń (przede wszystkim sadzy, tlenków siarki i tlenku węgla) ze spalania paliw służących do ogrzewania domów. Najczęściej jest skutkiem wiązania się zanieczyszczeń powietrza z mgłą nad miastem.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Element infrastruktury górniczej pozwalający na obniżenie zwierciadła wód podziemnych, poprzez wypompowanie wody i tym samym uzyskanie dostępu do niższych warstw surowców.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Technika wydobywania niektórych surowców (zwłaszcza ze złóż niekonwencjonalnych np. gazu z łupków) stosowana w kopalni otworowej. Polega ona na wpompowaniu do odwiertu specjalnej mieszanki (złożonej w przeważającej większości z wody z piaskiem, ale około 2% płynu stanowią różne w tym groźne chemikalia), w celu powiększenia szczelin w skałach i ułatwienia wydostania surowca.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wyrobisko górnicze korytarzowe wydrążone najczęściej poziomo (lub pod niewielkim kątem) w zboczu góry, w celu pozyskania zalegającego tam surowca.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wyrobisko górnicze pionowe lub pochyłe, prowadzące z powierzchni ziemi do podziemnych zasobów surowca i umożliwiającego jego wydobycie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Środowisko naturalne przekształcone przez człowieka (wszystkie efekty jego działalności, a więc cała wytworzona kultura), czyli poddane tzw. procesowi antropopresji (presji, nacisku na środowisko przyrodnicze).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Całe środowisko, stanowiące zarówno elementy środowiska przyrodniczego jak i środowiska antropogenicznego, połączenie wytworów natury z kulturą stworzoną przez człowieka.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wszelkie wytwory natury. Obejmuje przyrodę ożywioną – biotyczną (faunę i florę) oraz tzw. “martwą naturę” – abiotyczną (elementy atmosfery, hydrosfery, pedosfery i litosfery).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Uruchomiona w 2010 r. największa hydroelektrownia na świecie w Chinach na rzece Jangcy, o mocy zainstalowanej 22,5 GW. Najdroższy w historii ludzkości pojedynczy projekt budowlany. Na skutek budowy utworzono sztuczny zbiornik o powierzchni ponad 1000 km2.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zabieg agrotechniczny polegający na przekształceniu obszaru górskiego w pola uprawne, poprzez wykonania taras rolnych (teras rolnych), w celu zatrzymania naturalnego (grawitacyjnego) odpływu wód powierzchniowych (głównie opadowych). Stosowany jest w Azji Wschodniej w celu umożliwienia uprawy ryżu w niekorzystnych warunkach terenowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Akt prawa miejscowego, do którego uchwalenia kompetencja posiada rada gminy. Dokument pozwala władzom miast i gmin na regulowanie wyglądu (parametrów) obiektów takich jak: “mała architektura” (np. ławki i kosze na śmieci), ogrodzenia posesji, tablice reklamowe i urządzenia reklamowe oraz czynić ustalenia szczegółowe dla wybranych obszarów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proces przekształcania krajobrazów miast i wsi poprzez pojawianie się znacznej liczby obiektów wykorzystywanych turystycznie m.in. bazy noclegowej, bazy gastronomicznej oraz infrastruktury turystycznej, a także towarzyszącej jej infrastruktury transportu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zwane czasem także nieprecyzyjnie wykluczeniem komunikacyjnym, zjawisko polegające na odcięciu danego miejsca od środków transportu, zwłaszcza publicznego transportu zbiorowego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Sztucznie utworzone zagłębienie terenu lub przestrzeń podziemna lub utworzona w górotworze, powstała jako efekt działalności górniczej różnego typu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Uruchomiona w 1970 r. największa hydroelektrownia w Afryce, zbudowana na rzece Nil, o mocy zainstalowanej 2,1 GW. Budowa tamy poskutkowała dodatkowo utworzeniem Jeziora Nasera o powierzchni 5,3 tys. km2.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ogół czynności stosowanych w rolnictwie przy uprawie roślin, obejmujący czynności uprawy, nawożenia, stosowania środków ochrony roślin i czynności melioracji.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z negatywnych skutków górnictwa wykonywanego w kopalni głębinowej, polegający na zawaleniu się terenu nad poziomem kopalni, na skutek wydobycia zalegającego pod masą ziemi surowca.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Największa z pięciu planowanych tam na rzece Omo w Etiopii. Trzecia największa hydroelektrownia w Afryce uruchomiona w 2016 r. Łączna moc zainstalowana wynosi 1,9 GW, a powierzchnia utworzonego zbiornika wynosi 210 km2.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z elementów zrównoważonego rozwoju, takie prowadzenie działalności turystycznej, które pozwoli na zachowanie walorów przyrodniczych i kulturowych dla przyszłych pokoleń, rozwój turystyki w perspektywie wieloletniej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Takie gospodarowanie przez człowieka, które będzie minimalizować negatywny wpływ na środowisko naturalne i zapewni możliwość korzystania ze środowiska naturalnego przez przyszłe pokolenia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej