Przemysł tradycyjny a przemysł zaawansowanych technologii

Przemysł jest zasadniczo działem opartym o tradycyjne technologie. Od pewnego czasu dynamicznie rozwija się jednak tak zwany przemysł zaawansowanych technologii (ang. high-technology) oparty o inną filozofię produkcji i zarządzania. Rola przemysłu tradycyjnego stale spada, a nowe technologie zaczynają przejmować prym.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)

Przemysł

II Przemysł tradycyjny a przemysł zaawansowanych technologii

1. Różnice między przemysłem tradycyjnym i zaawansowanych technologii

Tradycyjna działalność przemysłowa oparta jest o sprawdzone rozwiązania technologiczne oraz o wypracowane przez lata modele zarządzania. Podstawową cechą tego przemysłu jest mało zaawansowane przetwórstwo surowców, prowadzące do powstawania zarówno dóbr konsumpcyjnych jak i półproduktów produkcyjnych (do dalszego przetworzenia). Przemysł tradycyjny obejmuje wszystkie typowe gałęzie przemysłu, oparte o sprawdzone przez lata technologie.

Przemysł zaawansowanych technologii opiera się z kolei na innowacjach. Dominują zarówno nowe metody produkcji, jak i nowe modele zarządzania. Gotowy produkt cechuje się wysokim stopniem zaawansowania technicznego, często przeznaczony jest jedynie dla wyspecjalizowanych odbiorców. Bardzo istotnym elementem tego typu przemysłu jest udział zaplecza naukowo-badawczego w tworzeniu wyrobów przemysłowych. W przemyśle zaawansowanych technologii wyróżnia się zasadniczo dwie fazy pracy – fazę innowacji (prace naukowo-badawcze, koncepcyjne i wdrożeniowe) oraz fazę produkcji (produkcja masowa gotowego wyrobu). W każdej z nich inne warunki decydują o umiejscowieniu zakładów. W obrębie przemysłu zaawansowanych technologii można wyróżnić takie branże jak:

• Przemysł biotechnologiczny
• Przemysł nanotechnologiczny
• Przemysł teleinformatyczny
• Przemysł farmaceutyczny (nowe generacje leków)
• Przemysł zaawansowanej elektorniki
• Przemysł lotniczy i rakietowy
• Niektóre branże przemysłu zbrojeniowego
• Przemysł specjalistycznych instrumentów medycznych i optycznych
• Produkcja robotów

Dynamicznie rozwija się wykorzystanie nowych technologii do produkcji wyrobów medycznych

Źródło: https://mlodytechnik.pl/i/images/3/6/2/dz0xMTkxJmg9NzA5_src_20362-1.11-Leslie-Baugh-z-protezami-obu-rk.png

2. Czynniki lokalizacji przemysłu tradycyjnego i przemysłu nowych technologii

Działalność z zakresu przemysłu tradycyjnego i przemysłu high-tech (w fazie innowacji) ma inne kluczowe czynniki lokalizacji. Zasadniczo jednak lokalizacja przemysłu high-tech w fazie produkcji masowej skłania się ku czynnikom typowym dla przemysłu tradycyjnego.

W zakresie środowiska naturalnego:

• Lokalizacja przemysłu tradycyjnego jest często uwarunkowana od warunków klimatycznych oraz warunków terenowych. Produkcja niektórych wyrobów nie jest możliwa (lub utrudniona) w określonych strefach klimatu, przeszkodą mogą być także warunki geologiczne lub ukształtowanie powierzchni. Dla przemysłu tradycyjnego optymalny jest klimat umiarkowany i nizinne (lub równinne) ukształtowanie powierzchni.
• Tradycyjne warunki naturalne nie odgrywają istotnej roli w lokowaniu przemysłu zaawansowanych technologii, w przeciwieństwie do ogólnego stanu środowiska naturalnego. Udowodniono, że osoby z sektora high-tech pracujące w naturalnym i niezdegradowanym środowisku są o wiele bardziej efektywnie.

W zakresie zasobów materiałowych:

• Przemysł tradycyjny opiera się o bazę surowcową – która można by wykorzystać do przetworzenia. Przyczynia się to do częstego lokalizowania zakładów w pobliżu złóż surowców, albo w miejscach gdzie łatwo jest je dostarczyć (dobrze skomunikowanych i łatwo dostępnych).
• Przemysł zaawansowanych technologii opiera się na kapitale finansowym. Drogie badania naukowe poprzedzające wdrożenie produktu, wymagają odpowiedniego zaplecza. Stąd częsta lokalizacja tego przemysłu w otoczeniu instytucji biznesu i finansów.

W zakresie zasobów pracy:

• Przemysł tradycyjny opiera się w największym stopniu o tanią siłę roboczą. Masowa produkcja dóbr wymaga znacznego zatrudnienia po optymalnie niskich kosztach, stąd lokalizacja zakładów w dużych ośrodkach oraz w miejscach oferujących obniżenie kosztów pracy (np. za sprawą ulg podatkowych lub dofinansowania).
• Przemysł zaawansowanych technologii jest uzależniony od wykwalifikowanej kadry, zwłaszcza na pierwszym etapie prac poświęconym koncepcji i opracowaniu produktu. Stąd lokalizacja zakładów wokół dużych metropolii, gdzie znajduje się wiele osób z wyższym wykształceniem.

W zakresie zapewnienia warunków pracy:

• Przemysł tradycyjny często wymaga dużej bazy energetycznej, czyli stałego dostępu do niekończących się zasobów energii. Stąd lokalizacja zakładów w miejscach o stabilnych warunkach energetycznych, a najlepiej w regionach produkcji energii.
• Przemysł zaawansowanych technologii wymaga zaplecza naukowo-badawczego czyli obecności instytutów naukowych i uczelni wyższych. Zapewniają one napływ innowacji oraz wykwalifikowanej kadry, a także mogą wspierać proces badawczy i wdrożeniowy. Stąd lokalizacja tego przemysłu w sąsiedztwie takich ośrodków.

W zakresie infrastruktury:

• W przemyśle tradycyjnej bardzo istotną rolę odgrywa infrastruktura techniczna, która ułatwia transport półproduktów oraz gotowych wyrobów do miejsc ich dystrybucji. Stąd lokowanie przemysłu w miejscach o wyższym poziomie rozwoju infrastruktury technicznej.
• W przemyśle zaawansowanych technologii infrastruktura techniczna także odgrywa istotną rolę, ale duże znaczenie mają infrastruktura telekomunikacyjna oraz infrastruktura społeczna. Pierwsza zapewnia odpowiedni poziom łączności, często niezbędnej do komunikowania się naukowców i dystrybutorów z całego świata, druga z kolei zapewnia odpowiednie wsparcie instytucjonalne w zakresie rozwoju przedsiębiorczości (zwłaszcza dla start-upów).

W zakresie polityki:

• W przemyśle tradycyjnym czynniki polityczne odgrywają istotną rolę zwłaszcza na poziomie lokalnym. Ważne są przede wszystkim bezpośrednie ulgi inwestycyjne oraz dotacje i dofinansowania. Polityka jest częstą przyczyną lokalizacji określonych zakładów np. w celu zmniejszenia bezrobocia. Zakłady będą częściej lokowane w miejscach udzielających konkretnego wsparcia np. w Specjalnych Strefach Ekonomicznych.
• W przemyśle zaawansowanych technologii większe znaczenie mają czynniki polityczne na poziomie krajowym lub międzynarodowym. Bezpośrednie wsparcie nie jest tak istotne (poza wyspecjalizowanymi instytucjami wsparcia start-upów) jak przyjazne prawo, stabilność polityczna, dobra polityka edukacyjna oraz łatwość handlu, swoboda przemieszczania się, a nawet swobody polityczne.

Rola czynników lokalizacji przemysłu zmienia się w czasie. Wraz z rozwojem przemysłu wysokich technologii oraz odgrywaniem przez niego coraz większej roli w światowej gospodarce, rośnie także znaczenie do tej pory niedocenianych czynników lokalizacji przemysłu, takich jak infrastruktura społeczna czy zaplecze naukowo-badawcze oraz przyjazna polityka państwa, maleje z kolei rola czynników tradycyjnych – przede wszystkim dostępu do bazy surowcowej i bazy energetycznej, zmniejsza się też znaczenie taniej siły roboczej (która jest jednak nadal niezbędna – na etapie produkcyjnym, choć częściowo wypierana jest przez maszyny).

W kolejnych latach będziemy obserwowali coraz bardziej daleko idące zmiany. Wiele z nich może być bardzo korzystnych. Należy wiązać nadzieje przede wszystkim ze zmniejszeniem presji na środowisko wywieraną przez przemysł. W High-Tech jest ona znacznie mniejsza, więc rozwój tego sektora może pomóc rozwiązać globalne problemy np. spowolnić proces globalnego ocieplenia.

3. Cechy przemysłu tradycyjnego i przemysłu zaawansowanych technologii – porównanie

4. Skutki rozwoju nowoczesnego przemysłu

Skutki rozwoju przemysłu zaawansowanych technologii możemy podzielić na gospodarcze oraz społeczne.

Skutki gospodarcze rozwoju przemysłu high-tech:

• Wzrost innowacji w gospodarce i przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego.
• Rozwój kolejnych nowych działów gospodarki i tworzenie w nich kolejnych miejsc pracy.
• Większa zamożność pracowników sektora przemysłowego pozwalająca na podniesienie poziomu ich życia.
• Szybszy postęp technologiczny i rozwój wynalazków.
• Wzrost zamożności państw inwestujących w high-tech za sprawą zysków z eksportu oraz opodatkowania.

Rozwój technologii przyczyni się wkrótce do pojawienia się „ery robotów”

Źródło: https://ocdn.eu/images/pulscms/NjU7MDA_/6814ae53-7ada-45a2-9ecf-905f266a29ca.jpeg

Skutki społeczne rozwoju przemysłu high-tech:

• Zmiany cywilizacyjne związane z upowszechnieniem nowych technologii w życiu codziennym.
• Dynamizacja rozwoju sektora usługowego w branżach współpracujących.
• Zmniejszenie liczby wypadków w pracy poprzez zastąpienie pracy ludzkiej przez maszyny.
• Poprawa stanu środowiska naturalnego korzystnie wpływająca na zdrowie ludności.
• Wzrost znaczenia edukacji i wykształcenia wyższego w społeczeństwie.
• Wyższa kultura pracy.
• Więcej bardziej różnorodnych stanowisk pracy.

Wraz z rozwojem przemysłu high-tech będzie wzrastać rola wyższego wykształcenia

Źródło: https://www.theprogress.com/wp-content/uploads/2020/03/21132533_web1_200331-SNE-UniGradCeremonies-grad_1.jpg

Rozwój nowoczesnego przemysłu często będzie się odbywał kosztem likwidacji tradycyjnych zakładów przemysłowych. Może się to wiązać z następującymi zagrożeniami:

• Bezrobocie technologiczne związane z wypieraniem pracy ludzkiej przez maszyny.
• Niezdolność dostosowania się (zwłaszcza osób starszych) do zachodzących coraz szybciej zmian technologicznych i cywilizacyjnych.
• Wzrost metropolizacji skutkujący coraz większą marginalizacją peryferiów.
• Pogorszenie statusu społecznego i finansowego pracowników fizycznych i osób o niskich kwalifikacjach.
• Pogłębienie nierówności społecznych między wykształconymi-bogatymi i niewykwalifikowanymi-biednymi.