Najbardziej specyficznym dowodem na zróżnicowanie geograficzne Azji, jest podział kontynentu na strefy klimatyczno-roślinno-glebowe, których wyróżnić można w Azji co najmniej 10 (oraz liczne pomniejsze). W Azji znajdują się właściwie wszystkie strefy świata oprócz tych, które można spotkać jedynie na Antarktydzie.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Azja

III Strefy klimatyczno-roślinno-glebowe Azji

Podział Azji na strefy klimatyczno-roślinno-glebowe

1. Tundra (i tundra alpejska)

Obejmuje najdalej na północ wysunięte obszary Azji (i niektóre obszary górskie – tundra alpejska). Charakteryzuje się bardzo surowym i zimnym klimatem i niewielkimi opadami deszczu, z bardzo krótkim okresem ocieplenia. Grunt jest przemarznięty przez większość roku, w miesiącach ocieplenia rozmarza do głębokości 1-2 metrów. Uniemożliwia to wsiąkanie wody z roztopionego lodu i śniegu, dlatego na tym obszarze powstają rozległe bagna. Gleby przeważnie są w inicjalnym stadium rozwoju. Roślinność jest bardzo uboga, sezonowa. Dominują mchy i porosty, ewentualnie karłowate krzaki (borówka), sporadycznie niskie drzewa. Również zwierzęta rzadko zamieszkują ten obszar, typowe gatunki to renifer i leming, rzadziej spotyka się niedźwiedzia polarnego. Tundra alpejska obejmująca niektóre obszary górskie Azji, jest niemal identyczna, pojawiają się jednak niektóre typowo górskie zwierzęta np. Jak.

Klimatogramy tundry

Krajobrazy tundry

2. Tajga (las borealny)

Obejmuje większość azjatyckiej części Rosji, praktycznie całą Syberię. Typowym klimatem jest umiarkowany o chłodnej odmianie. Teoretycznie występują 4 pory roku z dość ciepłym latem, ale bardzo mroźną zimą. Opady są raczej niewielkie. Olbrzymia amplituda temperatury lato-zima. Na części obszaru występuje wieczna zmarzlina. Pojawiają się gleby bielicowe. Dominującą formacją jest las iglasty. Występuje podział na bogatszą we florę tajgę ciemną (na granicy z Europą) z dominującym świerkiem i uboższą tajgę jasną (Syberia) z modrzewiem i sosną. Wśród zwierząt występują typowe gatunki leśne, takie jak niedźwiedź brunatny czy łoś, a nawet tygrys.

Klimatogramy tajgi

 Krajobrazy tajgi

3. Las liściasty i mieszany strefy umiarkowanej

Występuje głównie we wschodniej Azji, jest formacją przejściową między tajgą i stepem. Klimat jest wyraźnie cieplejszy i bardziej deszczowy niż w Tajdze, a zima o wiele łagodniejsza. Pory roku są jednoznacznie zarysowane, a lato ciepłe i długie. W takich warunkach pojawiają się znacznie lepsze gleby brunatne. Las iglasty tajgi przechodzi w las mieszany i las liściasty, dominują buki, grądy, dęby, łęgi, runo leśne i krzewy są dobrze rozwinięte. Występują typowe leśne zwierzęta strefy umiarkowanej jak dzik czy jeleń.

Klimatogramy strefy lasów liściastych i mieszanych

Krajobrazy strefy lasów liściastych i mieszanych

4. Step

Obejmuje pas terenu w środkowej, zachodniej i południowo-zachodniej Azji. Dominuje klimat umiarkowany o ciepłej odmianie, z mniejszymi opadami deszczu i znacznie zarysowanym kontynentalizmem – bardzo dużą amplitudą temperatury lato/zima. W takich warunkach nie jest możliwy rozwój drzew, dlatego charakterystyczną roślinnością są różne rodzaje traw, ewentualnie krzewów. Pod nimi występują z reguły bardzo żyzne czarnoziemy. Wśród zwierząt dominują ssaki kopytne, takie jak koń, antylopa, gazela. Ponieważ trawa jest naturalnym pożywieniem bydła, bardzo często obszar wykorzystywany jest jako pastwisko dla licznych stad krów. Bardziej wilgotne odmiany stepów, ze względu na doskonałe gleby, wykorzystywane są pod uprawę zbóż, zwłaszcza pszenicy. Step w Azji dzieli się na step właściwy (Kazachstan, Mongolia) oraz jego pseudo odmianę, suchą wersję nazywaną ciepły/suchy step, który bardziej przypomina suchą wersję makii. Taka odmiana występuje w Iranie czy Iraku, z występowaniem klimatu podzwrotnikowego, a nawet zwrotnikowego, a powstawanie formacji traw i krzewów nie jest efektem kontynentalizmu, a amplitudy wynikającej z położenia geograficznego.

Klimatogramy stepu właściwego (żółty) i suchego (pomarańczowy)

Krajobrazy stepów właściwych

Krajobraz stepów suchych

5. Pustynie i półpustynie

Obejmuje dwie grupy obszarów, pierwszą – pustyń i półpustyń „gorących” w strefie  klimatu zwrotnikowego suchego Półwyspu Arabskiego i południowo-zachodniej Azji w pasie wybrzeża Oceanu Indyjskiego od Iraku aż do Indii. Proces pustynnienia związany jest z olbrzymią temperaturą i brakiem opadów wynikających z położenia na zwrotniku. Druga – pustyń i półpustyń „zimnych” w strefie klimatu podzwrotnikowego suchego, gdzie proces pustynnienia wynika z kontynentalizmu i związanych z tym olbrzymich amplitud temperatury oraz towarzyszącemu położeniu w głębi kontynentu brakowi opadów. Charakterystyczne w opadu przypadkach są słoneczne i bardzo gorące lata, a w przypadku pustyń „zimnych” także bardzo mroźne zimy i w obu przypadkach prawie zerowe opady.  Gleby są pustynne lub nie istnieją. Fauna i flora prawie nie istnieje, występują pojedyncze krzaki, zarośla, kaktusy, wyjątkiem są oazy. Typowymi zwierzętami są wielbłąd i skorpion.

Klimatogramy pustyń i półpustyń

(czerwony – pustynie gorące, różowy – pustynie zimne, pomaranczowy – półpustynie gorące, żółte – półpustynie zimne)

Krajobrazy pustyń i półpustyń

6. Trawiasta sawanna

Obejmuje niewielki fragment terenu w zachodnich Indiach i Pakistanie, jest strefą przejściową między lasami zwrotnikowymi i monsunowymi a pustyniami i półpustyniami. Występuje podobny do typowego ciepłego klimatu podrównikowego sawanny (mimo położenia w strefie zwrotnikowej), klimat monsunowy (zwrotnikowy wilgotny) z porą deszczową i suchą, warunkowaną przez cyrkulację monsunową. Teren pokrywa gęsta trawa, miejscami z drzewami. Dominują trawolubne gatunki zwierząt np. hiena.

Klimatogramy trawiastej sawanny

Krajobrazy trawiastej sawanny

7. Suchy las podzwrotnikowy (las kserotroficzny)

Obejmuje niewielki fragment zachodnich i południowych Indii, stanowi dalszą część obszaru przejściowego między pustyniami i lasem monsunowym, o większym udziale drzew niż w trawiastej sawannie i nieco wyższych opadach monsunowych.

Klimatogramy suchego lasu podzwrotnikowego

Krajobrazy suchego lasu podzwrotnikowego

8. Suchy las zwrotnikowy (las monsunowy)

Obejmuje wschodnie Indie i część półwyspu Indochińskiego. Cechuje się zdecydowanie wyższymi opadami, ale jeszcze nie ma charakteru lasu tropikalnego. Klimat typowy zwrotnikowy wilgotny z przewaga opadów w czasie monsunu letniego. Las zazielenia się latem i schnie zimą.

Klimatogramy suchego lasu zwrotnikowego (monsunowego)

Krajobrazy lasu monsunowego

9. Podzwrotnikowy i zwrotnikowy las deszczowy

Obejmuje obszary południowo-wschodniej Azji, a zwłaszcza południowych Chin. To przedostatnie stadium gęstnienia i zazieleniania się lasu, wiąże się z jeszcze większymi opadami niż w lesie monsunowym, ale występuje dość zauważalna amplituda i co najmniej kilka miesięcy o mniejszych opadach. Charakterystycznym gatunkiem w tym miejscu jest Panda.

Klimatogramy podzwrotnikowego i zwrotnikowego lasu deszczowego

Krajobrazy podzwrotnikowego i zwrotnikowego lasu deszczowego


10. Wilgotny las równikowy

Występuje w strefie równikowej wysp Indonezji i Filipin oraz na niewielkim obszarze półwyspu Indochińskiego i wybrzeża Oceanu Indyjskiego. Charakteryzuje się typowym klimatem równikowym wilgotnym ze stałą temperaturą około 27 stopni i bardzo wysoki opadami przez cały rok oraz pokrywą glebową (żółtoziemy) typową dla lasu równikowego. Fauna i flora jest bardzo bujna, występują rozmaite gatunki roślin i zwierząt.

Klimatogramy wilgotnego lasu równikowego

Krajobrazy wilgotnego lasu równikowego