Sahel to obszar przejściowy pomiędzy Saharą (na północy) i sawanną środkowej Afryki (na południu). Region charakteryzuje się dość trudnym klimatem, z krótką, około 3-miesięczną porą deszczową oraz 9-miesięczną porą suchą. Mimo tego, zamieszkują go koczownicze ludy zajmujące się chowem bydła.
Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)
Afryka
IV Gospodarowanie i pustynnienie w strefie Sahelu
1. Położenie Sahelu
Sahel to obszar przejściowy pomiędzy Saharą (na północ od Sahelu) i sawanną środkowej Afryki (na południe od Sahelu). Region ten ciągnie się od wybrzeża Oceanu Atlantyckiego do wybrzeża Morza Czerwonego. Za umowne granice Sahelu przyjmuje się linie wyznaczające graniczne wartości opadów w przedziale 200 mm rocznie od strony Sahary do 500 mm rocznie od strony sawanny. Krajobrazowo jest obszar suchej sawanny i półpustyń.
Położenie Sahelu w Afryce na południe od Sahary (podział uproszczony)
Źródło: https://cdni0.trtworld.com/w960/q75/6069-trtworld-gallery-327353-364592_0.png
Sahel ze względu na swój równoleżnikowy przebieg, znajduje się na terytorium wielu państw. Najważniejsze z nich, gdzie Sahel odgrywa istotną rolę to: Senegal, Mauretania, Mali, Niger, Czad i Sudan. Strefa graniczy także z Burkina Faso i Kamerunem oraz obejmuje skrawki Nigerii na południu, a także skrawki południowej Algierii na północy, gdzie graniczy również z Saharą Zachodnią (Maroko). Na wschodnim krańcu Sahel sięga Erytrei.
Typowy krajobraz strefy Sahelu (w bardziej wilgotnej, południowej części)
Źródło: https://borgenproject.org/wp-content/uploads/16509902248_27a915bfb4_c.jpg
2. Klimat Sahelu
Sahel charakteryzuje się dość trudnym klimatem, z krótką, około 3-miesięczną porą deszczową oraz 9-miesięczną porą suchą. Jest to typowe dla strefy klimatu podrównikowego suchego. Ponadto na obszarze Sahelu występują wysokie temperatury (średnie miesięczne między 20-35 stopni) i dość znaczne amplitudy temperatury zarówno między sezonami roku jak i między nocami i dniami.
Gao w Mali i Chartum w Sudanie – przykłady klimatogramów strefy Sahelu (kliknij, aby powiększyć)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych: https://en.climate-data.org
Tak trudne warunki klimatyczne rodzą poważne skutki dla możliwości prowadzenia jakiejkolwiek gospodarki na tym obszarze, a zwłaszcza ograniczają rozwój rolnictwa w zakresie uprawy ziemi.
3. Problem braku wody na Sahelu
Surowe warunki klimatyczne prowadzą do deficytu wody, niezbędnego do prowadzenia gospodarki rolnej jak i życia ludzi. Problemem jest nie tylko niewielka ilość opadów, ale także ich nieregularność. W strefie Sahelu potrafi się zdarzyć kilka lat zdecydowanie bardziej deszczowych od średniej, jak również nawet dekada bardzo dotkliwej suszy. Znacząco utrudnia to rozwój rolnictwa i sprawia, że uprawa roślin staje się trudna i nieopłacalna, a jedyną możliwą działalnością gospodarczą, jest chów bydła rogatego.
Rzeki Sahelu mają charakter okresowy i w sezonie suchym również częściowo lub całkowicie wysychają, tak jak najważniejsza z nich w tej strefie – rzeka Niger – z tego powodu również nie zapewniają wystarczającej ilości wody
Źródło: SIM USA: https://www.flickr.com/photos/simusa/14655049616/in/photostream/
W strefie Sahelu zamieszkuje około 100 mln ludzi. Zamieszkała tutaj ludność wielu państw, boryka się z notorycznym deficytem wody także do celów sanitarnych i spożywczych. Sytuację tylko częściowo poprawiają rzeki takie jak Niger, Nil i Senegal. Większość cieków ma jednak charakter okresowy i występuje tylko w porze deszczowej. Podobnie większość występujących jezior pojawia się tylko w okresie deszczowym, po czym zanika. Jedynym stałym, dużym jeziorem w okolicy jest jezioro Czad, które jednak także znacząco zmienia swoją powierzchnię w zależności od pory roku i podlega generalnemu problemowi wysychania ze względu na jego nadmierną eksploatację przez człowieka. Z tego powodu jedynym źródłem wody w porze suchej mogą być głębokie studnie.
4. Gospodarowanie w strefie Sahelu
W tak trudnych warunkach niewiele roślin i zwierząt może przetrwać. Dominującą florą są trawy, zarośla i pojedyncze drzewa, jednak zdecydowanie mniej zagęszczone niż na obszarze sawanny, zupełnie ubożejące ku północy. Wśród zwierząt wyróżnia się niektóre gatunki antylop i innych ssaków, w tym hodowanych przez człowieka krów, kóz i owiec.
Chów koczowniczy na Sahelu obejmuje przede wszystkim bydło rogate
Źródło: https://news.wisc.edu/content/uploads/2017/12/Sahel-cattle-public-doman-dept-of-defense-775×581.jpg
Mieszkający na tym obszarze Nomadzi czyli koczowniczy wędrowcy, przepędzają swoje stada w ciągu roku do obszarów bardziej zasobnych w wodę. Wędrówki obejmują odległości rzędu 100-200 km. Chów zwierząt jest jedynym sensownym źródłem utrzymania, które oprócz pożywienia dostarcza też skór i odchodów (nawóz), a same zwierzęta pełnią rolę siły pociągowej (transport). W tych okolicznościach Sahel jest regionem niezwykle biednym.
5. Pustynnienie Sahelu
Ze względu na zachodzące zmiany klimatu skutkujące częstszym występowaniem suszy, obszar Sahelu narażony jest na występowanie zjawiska pustynnienia, czyli zamiany obszaru niebędącego pustynią najpierw w półpustynię a następnie w pustynię. Dotyczy to północnych granic Sahelu, skąd ku południu naciera Sahara. Zagrożone pustynnieniem są nie tylko obszary Sahelu, ale także inne części Afryki, jednak na Sahelu problem ten jest najpoważniejszy.
Obszary pustyń i półpustyń oraz terenów zagrożonych pustynnieniem w Afryce
Źródło: https://content.epodreczniki.pl/content/womi/171285/classic-1920.png
Proces pustynnienia przebiega etapami i współwinny jest mu człowiek. Teren naturalnie chroniony przed pustynnieniem przez zadrzewienia jest karczowany. Uzyskane obszary przeznacza się pod uprawę i hodowlę i nadmiernie eksploatuje. Ponadto hodowane przez Nomadów było rogate Zebu, intensywnie wyjada trawę. Prowadzi to do odkrycia gleby i usunięcia jej osłony przed erozją. Wiatr wywiewa glebę, a od strony Sahary nasuwa się piach. Teren zamienia się w pustynię. Procesowi sprzyja także postępujące ocieplenie klimatu.
Sahel jest nie tylko strefą przejściową dla formacji roślinnych i zwierząt, ale także dla człowieka. Na północ od tego obszaru zamieszkują ludzie odmiany białej, z kolei na południe od Sahelu niemal wyłącznie ludzie odmiany czarnej.
6. Rozwiązanie problemów Sahelu
Sposobem na poprawę sytuacji gospodarczej Sahelu jest budowa głębokich studni, umożliwiających dostęp do wody dla ludności i zwierząt oraz upraw. Kosztowne inwestycje w studnie są współfinansowane przez zwalczające problem głodu organizacje humanitarne.
Źródło: http://zielpl13.pro-linuxpl.com/uploads//obrazy/2013/wrzesien/studnia4.jpg
Innym sposobem na poprawienie sytuacji jest bardziej rozważne gospodarowanie rolne i hodowla, a przede wszystkim zmniejszenia pogłowia bydła zebu i wypas nieprowadzący do całkowitego wyjałowienia obszaru. Skuteczne jest też sadzenie pasów zarośli chroniących teren przed nawiewaniem materiału z pustyni. W Afryce podjęto inicjatywę zwaną wielkim zielonym murem, mającym na celu powstrzymanie ekspansji Sahary w kierunku południowym. Przedsięwzięcie okazało się dużym sukcesem i znacząco spowolniło proces pustynnienia. Niestety do tej pory zrealizowano jedynie kilkanaście procent założonego planu, z uwagi na trudności polityczne i niedostatek środków finansowych. Cały projekt jest opóźniony o co najmniej kilka lat.
Wizualizacja Wielkiego Zielonego Muru
Brak komentarzy