Sahel to obszar przejściowy pomiędzy Saharą (na północy) i sawanną środkowej Afryki (na południu). Region charakteryzuje się dość trudnym klimatem, z krótką, około 3-miesięczną porą deszczową oraz 9-miesięczną porą suchą. Mimo tego, zamieszkują go koczownicze ludy zajmujące się chowem bydła.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Afryka

IV Gospodarowanie i pustynnienie w strefie Sahelu

1. Położenie Sahelu

Sahel to obszar przejściowy pomiędzy Saharą (na północy) i sawanną środkowej Afryki (na południu). Ciągnie się na długości od wybrzeża Oceanu Atlantyckiego do wybrzeża Morza Czerwonego. Za umowne granice Sahelu przyjmuje się linie wyznaczające graniczne wartości opadów w przedziale 200 mm rocznie od strony Sahary do 500 mm rocznie od strony sawanny.

Położenie Sahelu w Afryce

Źródło: https://cdni0.trtworld.com/w960/q75/6069-trtworld-gallery-327353-364592_0.png

2. Klimat Sahelu

Sahel charakteryzuje się dość trudnym klimatem, z krótką, około 3-miesięczną porą deszczową oraz 9-miesięczną porą suchą. Ponadto na obszarze występują wysokie temperatury (między 20-35 stopni) i dość znaczne amplitudy temperatury zarówno między porami roku jak i między nocą i dniem.

Gao, Mali

Źródło: https://en.climate-data.org

Agadez, Niger

Źródło: https://en.climate-data.org

Chartum, Sudan

Źródło: https://en.climate-data.org

3. Problem braku wody na Sahelu

Problemem jest nie tylko niewielka ilość opadów, ale także ich nieregularność. W strefie Sahelu potrafi się zdarzyć kilka lat zdecydowanie bardziej deszczowych od średniej, jak również nawet dekada bardzo dotkliwej suszy. Znacząco utrudnia to rozwój rolnictwa i sprawia, że uprawa roślin staje się trudna i nieopłacalna, a jedyną możliwą działalnością gospodarczą, jest hodowla.

Zamieszkałe w strefie Sahelu miliony mieszkańców wielu państw, borykają się z notorycznym deficytem wody. Sprawy nie ułatwia prawie zupełny brak stałych rzek (za wyjątkiem trzech dużych rzek: Senegal, Niger i Nil. Większość cieków ma charakter okresowy i występuje tylko w porze deszczowej. Podobnie większość występujących jezior pojawia się tylko w okresie deszczowym, po czym zanika. Jedynym stałym, dużym jeziorem w okolicy jest jezioro Czad, które jednak także znacząco zmienia swoją powierzchnię w zależności od pory roku i podlega generalnemu problemowi wysychania ze względu na nadmierną eksploatację przez człowieka. Z tego powodu jedynym źródłem wody w porze suchej mogą być głębokie studnie.

4. Gospodarowanie w strefie Sahelu

W tak trudnych warunkach niewiele roślin i zwierząt może przetrwać. Dominującą florą są trawy, zarośla i pojedyncze drzewa, jednak zdecydowanie mniej zagęszczone niż na obszarze sawanny, zupełnie ubożejące ku północy. Wśród zwierząt wyróżnia się niektóre gatunki antylop i innych ssaków, w tym hodowanych przez człowieka krów, kóz i owiec.

Chów koczowniczy na Sahelu

Źródło: https://news.wisc.edu/content/uploads/2017/12/Sahel-cattle-public-doman-dept-of-defense-775×581.jpg

Mieszkający na tym obszarze Nomadzi, czyli koczowniczy wędrowcy przepędzają swoje stada w ciągu roku do obszarów bardziej zasobnych w wodę. Wędrówki obejmują odległości rzędu 100-200 km. Hodowla jest jedynym sensownym źródłem utrzymania, które oprócz pożywienia dostarcza też skór i odchodów (nawóz), a same zwierzęta pełnią rolę siły pociągowej (transport).

5. Pustynnienie Sahelu

Ze względu na zachodzące zmiany klimatu skutkujące częstszym występowaniem suszy, obszar Sahelu narażony jest na występowanie zjawiska pustynnienia, czyli zamiany w pustynię. Dotyczy to północnych granic Sahelu, skąd ku południu naciera Sahara. Zagrożone pustynnieniem są nie tylko obszary Sahelu, ale także inne części Afryki.

Źródło: https://content.epodreczniki.pl/content/womi/171285/classic-1920.png

Proces pustynnienia przebiega etapami i współwinny jest mu człowiek. Teren naturalnie chroniony przed pustynnieniem przez zadrzewienia jest karczowany. Uzyskane obszary przeznacza się pod uprawę i hodowlę i nadmiernie eksploatuje. Ponadto hodowane przez Nomadów było Zebu, cechuje się specyficznym sposobem żywienia – wyjada trawę razem z korzeniami. Prowadzi to do odkrycia gleby i usunięcia jej osłony przed erozją. Wiatr wywiewa glebę, a od strony Sahary nasuwa się piach. Teren zamienia się w pustynię. Procesowi sprzyja także postępujące ocieplenie klimatu.

Sahel jest nie tylko strefą przejściową dla formacji roślinnych i zwierząt, ale także dla człowieka. Na północ od tego obszaru zamieszkują ludzie odmiany białej, z kolei na południe od Sahelu niemal wyłącznie ludzie odmiany czarnej.

6. Rozwiązanie problemów Sahelu

Sposobem na poprawę sytuacji gospodarczej Sahelu jest budowa głębokich studni, umożliwiających dostęp do wody dla ludności i zwierząt oraz upraw. Kosztowne inwestycje w studnie są współfinansowane przez zwalczające problem głodu organizacje humanitarne.

Źródło: http://zielpl13.pro-linuxpl.com/uploads//obrazy/2013/wrzesien/studnia4.jpg


Innym sposobem na poprawienie sytuacji jest bardziej rozważne gospodarowanie rolne i hodowla, a przede wszystkim zmniejszenia pogłowia bydła zebu i wypas nieprowadzący do całkowitego wyjałowienia obszaru. Skuteczne jest też sadzenie pasów zarośli chroniących teren przed nawiewaniem materiału z pustyni.