Treści dotyczące zróżnicowania i ochrony krajobrazów Polski oraz stanu środowiska i jego ochrony w naszym kraju, dobrze komponują się jako jedno wspólne zagadnienie. Dodatkowym uzupełnieniem działu są tematy poświęcone środowisku Morza Bałtyckiego.

Spis tematów (kliknij na temat, aby przejść do strony)

 

Krajobrazy i środowisko w Polsce

I Zróżnicowanie krajobrazów Polski

Co znajdę w tym temacie?
  • Pojęcie krajobrazu
  • Podział krajobrazu ze względu na pochodzenie
  • Podział krajobrazu ze względu na stopień przekształcenia
  • Podział krajobrazów ze względu na ukształtowanie powierzchni
  • Funkcje krajobrazów

II Krajobrazy przyrodnicze Polski

Co znajdę w tym temacie?
  • Typologia krajobrazów przyrodniczych ze względu na pokrycie terenu
  • Krajobraz wód powierzchniowych na przykładzie Wielkich Jezior Mazurskich
  • Krajobraz bagienno-łąkowy na przykładzie Biebrzańskiego Parku Narodowego
  • Krajobraz leśny na przykładzie Puszczy Białowieskiej
  • Krajobraz górski ponad granicą lasu na przykładzie Karkonoszy

III Krajobrazy kulturowe Polski

Co znajdę w tym temacie?
  • Typologia krajobrazów przyrodniczo-kulturowych i kulturowych w Polsce
  • Krajobraz rolniczy – wiejski na przykładzie Roztocza
  • Krajobraz podmiejski i rezydencjalny na przykładzie miejscowości podwarszawskich
  • Krajobraz małomiasteczkowy na przykładzie Tykocina
  • Krajobraz wielkich miast na przykładzie Poznania
  • Krajobraz przemysłowy na przykładzie Dąbrowy Górniczej
  • Krajobraz górniczy na przykładzie Bełchatowa
  • Krajobraz komunikacyjny na przykładzie węzła Kraków-Balice

IV Promocja i ochrona krajobrazów w Polsce

Co znajdę w tym temacie?
  • Rola turystyki krajoznawczej w poznawaniu krajobrazów
  • Promocja krajobrazów przyrodniczych i kulturowych Polski
  • Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO i Lista Informacyjna
  • Zagrożenia i formy ochrony walorów krajobrazowych w Polsce

V Stan środowiska w Polsce

Co znajdę w tym temacie?
  • Czynniki kształtujące stan środowiska w Polsce w przeszłości i obecnie
  • Monitorowanie środowiska w Polsce
  • Jakość powietrza
  • Jakość wód powierzchniowych
  • Jakość gleb
  • Inne zagrożenia środowiska

VI Ochrona środowiska w Polsce

Co znajdę w tym temacie?
  • Uzasadnienie potrzeby ochrony przyrody
  • Działania państwa na rzecz ochrony przyrody
  • Prawne formy ochrony przyrody w Polsce
  • Parki Narodowe w Polsce
  • Międzynarodowe formy ochrony przyrody w Polsce
  • Działania obywatela w zakresie ochrony przyrody

VII Środowisko Morza Bałtyckiego

Co znajdę w tym temacie?
  • Charakterystyka Morza Bałtyckiego
  • Powstanie Bałtyku
  • Podział polityczny Bałtyku
  • Środowisko Morza Bałtyckiego
  • Ochrona środowiska Morza Bałtyckiego

Słownik

Przejdź do słownika (kliknij)

Aparat pojęciowy w tym dziale (kliknij aby rozwinąć definicję):

Babiogórski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1955 r., zajmuje powierzchnię 33,9 km2 na terenie województwa małopolskiego, w Beskidzie Żywieckim. Chroni krajobraz gór średnich. Jego symbolem jest okrzyn jeleni (roślina).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Bałtyckie Jezioro Lodowe

Pierwsza faza powstawania Morza Bałtyckiego około 12 – 10 tys. lat p.n.e. (14 – 12 tys. lat BP). Powstało jako efekt wytapiania się czoła wycofującego się lądolodu (zlodowacenia Wisły). Topniejąca woda była słodka i zimna, a kontakt z wodami wszechoceanu był odcięty, co zaowocowało powstaniem chłodnego, słodkowodnego jeziora.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Białowieski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1932 r., jako drugi najstarszy Park Narodowy w Polsce, reaktywowany w 1947 r. Zajmuje powierzchnię 105,2 km2 w województwie podlaskim, na granicy z Białorusią. Chroni krajobrazy leśne w tym lasy pierwotne. Jego symbolem jest żubr. Obejmuje najstarszy obszar przyrody chronionej w Polsce – Puszczę Białowieską. Został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Biebrzański Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1993 r. na powierzchni 592,2 km2 w województwie podlaskim, jest największym polskim Parkiem Narodowym. Chroni krajobrazy bagien doliny rzeki Biebrzy oraz sąsiadujące obszary leśne i łąkowe. Jego symbolem jest batalion (ptak).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Bieszczadzki Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1973 r. Zajmuje powierzchnię 291,9 km2 w województwie podkarpackim, na obszarze Bieszczad. Chroni krajobraz gór średnich ze szczególnym uwzględnieniem połonin i lasów bukowych. Jego symbolem jest ryś.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Biocenoza

Część środowiska tworząca wraz z biotopem ekosystem, obejmująca żywe organizmy – rośliny, zwierzęta i mikroorganizmy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Biotop

Część środowiska tworząca wraz z biocenozą ekosystem, obejmująca środowisko życia organizmów żywych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Cieśniny Duńskie (Cieśniny Bałtyckie)

Określenie odnoszące się do szeregu cieśnin między duńskimi wyspami na Morzu Bałtyckim, przez które zbiornik ten łączy się z Morzem Północnym. Cieśninami tymi są: Skagerrak, Kattegat, Sund, Wielki Bełt i Mały Bełt.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Drawieński Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1990 r. Zajmuje powierzchnię 113,4 km2 w województwach: zachodniopomorskim, lubuskim i wielkopolskim, na Puszczy Drawskiej. Chroni krajobraz leśny. Jego symbolem jest wydra.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ekosystem

Jeden z elementów krajobrazu, dynamiczny układ ekologiczny złożonego z biocenozy (organizmów żywych) wraz z biotopem (środowiskiem ich życia) oraz z domieszką wszelkich elementów antropogenicznych

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Głębia Landsort

Najgłębsze miejsce na Morzu Bałtyckim położone w Basenie Gotlandzkim u wybrzeży Szwecji, ma 459 m głębokości.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ)

Instytucja administracji rządowej w Polsce, zajmująca się monitorowaniem stanu środowiska, publikowaniem informacji jakościowych na temat stanu środowiska i zmianach jego charakteru oraz ich przyczynach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Gorczański Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1981 r. Zajmuje powierzchnię 385,5 km2 na terenie województwa małopolskiego, w paśmie Gorców (Beskidy Zachodnie). Chroni krajobraz gór średnich. Jego symbolem jest salamandra plamista.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jezioro Ancylusowe

Trzecia faza powstawania Morza Bałtyckiego około 7,5 tys. – 7 tys. lat p.n.e. Po wycofaniu lądolodu Skandynawia zaczęła podnosić się w wyniku ruchów izostatycznych. W ten sposób zamknęło się połączenie zbiornika z Wszechoceanem i Bałtyk ponownie stał się jeziorem. Napływ wód z topiącego się lądolodu doprowadził ponadto do wysłodzenia się zbiornika, w którym pojawił się gatunek słodkowodnego ślimaka Ancylusa, skąd wzięła się nazwa ówczesnego akwenu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Kampinoski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1959 r. Zajmuje powierzchnię 385,5 km2 na terenie województwa mazowieckiego, w Puszczy Kampinoskiej. Chroni krajobraz leśny. Jego symbolem jest łoś.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Karkonoski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1959 r. Zajmuje powierzchnię 59,5 km2 na terenie województwa dolnośląskiego, w Karkonoszach. Chroni krajobraz gór średnich. Jego symbolami są rośliny: dzwonek karkonoski i goryczka trojeściowa.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Komisja Ochrony Środowiska Morza Bałtyckiego (HELCOM)

Organizacja międzynarodowa zrzeszająca wszystkie państwa nadbałtyckie oraz przedstawicielstwo Unii Europejskiej, utworzona w celu ochrony środowiska zbiornika. Działa w oparciu o tzw. Konwencję Helsińską. W ramach HELCOMu funkcjonuje kilka stałych komisji, zajmujących się m.in. monitoringiem i oceną stanu środowiska, zanieczyszczeniami z lądu, ochroną środowiska i bioróżnorodnością, zanieczyszczeniami pochodzącymi ze statków oraz przeciwdziałaniem rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Na skutek działań organizacji utworzono na zbiorniku 160 obszarów chronionych obejmujących 13,5% jego powierzchni.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Konwencja Ramsarska

Umowa międzynarodowa w zakresie ochrony środowiska z 1971 r., na mocy której w Polsce utworzono 19 obszarów ochrony przyrody. Obejmują one tereny wodno-błotne i żyjące na nich gatunki, zwłaszcza ptactwo. Ich zasięg częściowo pokrywa się z granicami Parków Narodowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Krajobraz kulturowy harmonijny

Typ krajobrazu kulturowego, krajobraz, w obrębie którego antropopresja jest już wyraźnie widoczna (częściowo przekształcony krajobraz), ale miała charakter przemyślany. Ludzka ingerencja nie doprowadziła tym samym do istotnego zaburzenia zdolności krajobrazu do samoregulacji, a przeważająca większość jego elementów ma wciąż pochodzenie naturalne. Czasami taki typ krajobrazu może być rozumiany jako forma pośrednia pomiędzy krajobrazem naturalnym i antropogenicznym (krajobraz przyrodniczo-kulturowy).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Krajobraz kulturowy przekształcony

Typ krajobrazu kulturowego,  krajobraz, którego stopień przekształcenia dalece wykracza poza pojęcie harmonii. Wiąże się z rozwojem osadnictwa i działalności gospodarczej człowieka. Stopień przekształcenia krajobrazu jest znaczący, a natura właściwie utraciła znaczną część zdolności do samoregulacji. Pozostawiony sam sobie krajobraz nie byłby już w stanie odzyskać charakteru nawet zbliżonego do naturalnego, jednak wciąż dostrzegalne są w jego obrębie elementy środowiska dobrze zachowane i nieznacznie przekształcone.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Krajobraz kulturowy zdegradowany

Typ krajobrazu kulturowego, krajobraz, który cechuje się totalnym przekształceniem przez człowieka i 100% utratą zdolności do samoregulacji przez środowisko przyrodnicze. Na terenie takiego obszaru nie występują elementy nieprzekształcone. Takie zniszczenie przestrzeni naturalnej obserwuje się głównie na obszarach silnie zurbanizowanych i uprzemysłowionych np. w centrach dużych miast czy na obszarach kopalni i zakładów wytwórczych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Krajobrazy kulturowe

Grupa podtypów krajobrazów obejmująca krajobrazy powstałe na skutek istotnych przekształceń antropogenicznych (silnie przekształcone i zdegradowane). W tej grupie wyróżniamy podtypy krajobrazu: miejskie, wielkomiejskie, wodnogospodarcze, przemysłowe i energetyczne, górnicze, komunikacyjne oraz ludyczne.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Krajobraz pierwotny

Typ krajobrazu utożsamiany jest w 100% (lub niemal w 100%) z krajobrazem naturalnym ze względu na pochodzenie. Jest to krajobraz, który nie został nawet tknięty przez człowieka. Pod tym pojęciem najczęściej rozumie się jednak krajobraz naturalny zbliżony do pierwotnegoponieważ obecnie na świecie praktycznie brak jest miejsc gdzie ślady obecności człowieka nie zaistniały by w ogóle. Charakterystyczną cechą takiego krajobrazu jest pełna zdolność do samoregulacji.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Krajobrazy przyrodnicze

Grupa podtypów krajobrazów obejmująca krajobrazy pierwotne i naturalne, wszystkie utworzone na skutek działalności sił przyrody i cechujące się najwyżej niewielkim przekształceniem. W tej grupie wyróżniamy podtypy krajobrazu: wód powierzchniowych, bagienno-łąkowe głównie bezleśne, leśne, bezleśne murawowe, piaszczyste i skalne oraz górskie ponad granicą lasu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Krajobrazy przyrodniczo-kulturowe

Grupa podtypów krajobrazów obejmująca krajobrazy przejściowe pomiędzy naturalnymi (pochodzenia przyrodniczego) i kulturowego (przekształcone), krajobrazy poddane umiarkowanej antropopresji, często utożsamiane z krajobrazami kulturowymi harmonijnymi. W tej grupie znajdują się podtypy krajobrazu: wiejskie, mozaikowe oraz podmiejskie i osadnicze.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Lista informacyjna UNESCO

Lista obiektów przyrodniczych lub kulturowych tworzonych przez Państwo, które zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Magurski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1995 r. Zajmuje powierzchnię 194,4 km2 na terenie województw: małopolskiego i podkarpackiego w Beskidzie Niskim. Chroni krajobraz gór średnich. Jego symbolem jest orlik krzykliwy (ptak).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Morze Bałtyckie (Bałtyk)

Morze śródlądowe i wewnątrzkontynentalne w północnej Europie, nad którym leży Polska oraz Niemcy, Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa i Rosja. Jedno z najmłodszych mórz świata, w obecnej formie istnieje zaledwie kilka tysięcy lat. Zajmuje powierzchnię 415 tys. km2, charakteryzuje się niskim zasoleniem (średnio 7‰) i małą głębokością (średnio 52 m). Jest morzem chłodnym o urozmaiconej linii brzegowej i wąskim połączeniem z wszechoceanem w Cieśninach Duńskich, co powoduje występowanie bardzo słabych pływów morskich. Jest zbiornikiem silnie zanieczyszczonym. Charakterystycznym elementem jest występowanie bursztynu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Morze bezpływowe

Tym morza, w którym występujące pływy morskie są bardzo słabo dostrzegalne, najczęściej na skutek śródziemnego charakteru zbiornika i wąskiego połączenia z wszechoceanem. Przykładami takich zbiorników są: Bałtyk (pływy zwykle w przedziale 0,5 – 5 cm, z maksimum 60 cm) oraz Morze Śródziemne.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Morze Litorynowe

Czwarta faza powstawania Morza Bałtyckiego około 6,5. lat p.n.e. Na skutek podniesienia globalnego poziomu morza spowodowanego dalszym topnieniem lądolodu doszło do połączenia się Bałtyku i wszechoceanu przez Cieśniny Duńskie, ponownego przekształcenia zbiornika w morze stopniowemu wzrostowi jego zasolenia na skutek wlewania się wód oceanicznych. Pojawił się w nim słonowodny ślimak Littorina do którego nawiązuje nazwa zbiornika z tego okresu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Morze Mya

Obecna faza rozwoju Morza Bałtyckiego, zapoczątkowana około 1000 r. n.e., kiedy Wikingowie przywlekli na łodziach na teren akwenu małża Mya pochodzącego z Ameryki Północnej. Morze stopniowo osiągnęło dzisiejszą linię brzegową, ulega jednak dalszym zmianom na skutek trwających ruchów izostatycznych w Skandynawii oraz podnoszenia poziomu morza na skutek globalnego ocieplenia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Morze Politorynowe

Piąta faza powstawania Morza Bałtyckiego około 3,5. lat p.n.e. związana z kształtowaniem obecnego wyglądu linii brzegowej akwenu. Na skutek dalszych ruchów izostatycznych i wydźwignięcia Skandynawii, stopniowo zaczęło zmniejszać się przejście w Cieśninach Duńskich. W tym czasie doszło do znacznego zmniejszenia zasolenia zbiornika. Zbiornik przybrał w okresie około 3500 r. p.n.e. kształt zbliżony to obecnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Morze słonawe

Tym morza, które charakteryzuje się znacząco niższym od średniej dla wszechoceanu zasoleniem. Przykładem takiego zbiornika jest Morze Bałtyckie (średnie zasolenie 7‰), które za sprawą małego połączenia z Morzem Północnym, znacznej dostawy wód słodkich z rzek i niskiego parowania, jest zbiornikiem silnie wysłodzonym.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Morze Yoldiowe

Druga faza powstawania Morza Bałtyckiego około 10 tys. – 9 tys. lat p.n.e. Na skutek topienia się lądolodu doszło do połączenia wód Bałtyku z wszechoceanem i jego zasolenia. Nazwa powstałego zbiornika pochodzi od żyjącego wtedy w jego wodach małża Yoldia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Narwiański Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1996 r. Zajmuje powierzchnię 68,1 km2 na terenie województwa podlaskiego. Chroni krajobraz podmokły doliny Narwii. Jego symbolem jest błotniak stawowy (ptak).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Natura 2000

Jedna z międzynarodowych form ochrony przyrody występująca w Polsce, wprowadzona po akcesji do Unii Europejskiej. Obszarami Natura 2000 objęte jest obecnie około 20% powierzchni kraju, głównie na obszarach słabo zaludnionych terenów leśnych (zwłaszcza w pasie pojezierzy). W grupie obszarów Natura 2000 wyróżnia się specjalne obszary ochrony siedlisk oraz obszary specjalnej ochrony ptaków (większa część obszarów). Na obszarach objętych programem restrykcjom podlegają różne aspekty działalności człowieka.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Obszar chronionego krajobrazu

Jedna z obszarowych form ochrony przyrody w Polsce. Obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Ochrona jest relatywnie słaba, ale zajmowany obszar bardzo duży – stanowią największą część całej powierzchni Polski objętej ochroną (około 2/3 obszarów chronionych). Obecnie (2021) w Polsce jest 407 takich obiektów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ochrona gatunkowa

Jedna z form ochrony przyrody w Polsce. Obejmuje ochronę indywidualną gatunków roślin, zwierząt i grzybów uznanych za zagrożone wyginięciem, rzadkie lub endemiczne. Łącznie na terenie Polski ochroną gatunkową (całkowitą lub częściową) objętych jest ponad 1800 gatunków, wśród których prawie połowę stanowią zwierzęta.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ojcowski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1956 r. Zajmuje powierzchnię 21,5 km2 na terenie województwa małopolskiego, jest najmniejszym polskim Parkiem Narodowym. Chroni krajobraz krasowy. Jego symbolem jest nietoperz.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Park Krajobrazowy

Jedna z obszarowych form ochrony przyrody w Polsce. Obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości. Obecnie (2021) w Polsce jest 128 takich parków, ochrona nie jest ścisła i możliwa jest działalność człowieka, o ile nie niszczy ona środowiska.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Park Narodowy

Jedna z obszarowych form ochrony przyrody. Najważniejsza istniejąca w Polsce prawna forma ochrony przyrody. Obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Obecnie (2021) w Polsce funkcjonują 23 Parki Narodowe. W obrębie Parku Narodowego obowiązują restrykcyjne zasady ochrony przyrody.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Park Narodowy Bory Tucholskie

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1996 r. Zajmuje powierzchnię 46,1 km2 w województwie pomorskim, na obszarze Borów Tucholskich. Chroni krajobraz lasów iglastych (borów). Jego symbolem jest głuszec.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Park Narodowy Gór Stołowych

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1993 r. Zajmuje powierzchnię 63,4 km2 w województwie dolnośląskim, w Górach Stołowych. Chroni krajobraz gór średnich (w tym formacji skalnych na ich terenie). Jego symbolem jest szczyt Szczeliniec Wielki.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Park Narodowy Ujście Warty

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 2001 r., jest najmłodszym polskim Parkiem Narodowym. Zajmuje powierzchnię 80,7 km2 na terenie województwa lubuskiego. Chroni krajobraz doliny Warty. Jego symbolem jest gęś zbożowa.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pieniński Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1932 r., reaktywowany w 1955 r, jest najstarszym polskim Parkiem Narodowym. Zajmuje powierzchnię 23,5 km2 na terenie województwa małopolskiego, w Pieninach. Chroni wysokogórski krajobraz krasowy. Jego symbolem jest szczyt Trzy Korony.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Poleski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1990 r. Zajmuje powierzchnię 97,6 km2 na terenie województwa lubelskiego, na terenie polskiej części Polesia. Chroni krajobraz leśny i podmokły. Jego symbolem jest Żuraw.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Polska czerwona księga

Odpowiednio Polska czerwona księga roślin lub Polska czerwona księga zwierząt. Spis gatunków zagrożonych i poddanych ochronie lub takich, które już wyginęły. W księdze znajdują się także proponowane sposoby ochrony takich gatunków.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Polska Organizacja Turystyczna (POT)

Rządowa organizacja zajmująca się promocją międzynarodową, a także promocją wewnętrzna turystyki w Polsce.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK)

Największa polska organizacja rozwijająca i promująca turystykę krajoznawczą, utworzona w 1950 r. Zajmuje się opieką nad infrastrukturą turystyczną oraz organizacją licznych wydarzeń. Do PTTK należy 68 tys. członków zrzeszonych w 291 oddziałach regionalnych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pomnik przyrody

Jedna z indywidualnych form ochrony przyrody w Polsce. Obejmuje pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Form tych jest bardzo wiele i stale przybywa – obecnie jest ich prawie 32 500 (2021). Najczęściej pomnikami przyrody są drzewa (80%).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rada Państw Morza Bałtyckiego

Organizacja zrzeszająca wszystkie kraje leżące nad Bałtykiem oraz Islandię i Norwegię, dodatkowo także wspierana przez Komisję Europejską. Celem jest regionalna współpraca międzynarodowa, m.in. w zakresie środowiska, kultury i gospodarki. Siedziba organizacji mieści się w Sztokholmie (Szwecja).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Reintrodukcja gatunku

Ponowne wprowadzenie gatunku na obszar jego pierwotnego występowania, gdzie z różnych powodów jego występowanie zanikło (np. na skutek wytępienia przez człowieka). Najczęściej jest to ostatni element restytucji gatunku zagrożonego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rejestr zabytków

Wykaz obiektów zabytkowych, objętych szczególną ochroną prawną na terenie Polski. Wpis do rejestru zabytków dokonuje się na podstawie decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Restytucja gatunku

Działania z zakresu ochrony środowiska, polegające na odbudowie populacji gatunku, którego liczebność uległa znacznemu zmniejszeniu. Może obejmować także reintrodukcję gatunku do jego pierwotnego środowiska.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rezerwat biosfery UNESCO

Jedna z międzynarodowych form ochrony przyrody występująca w Polsce, wprowadzona na skutek umowy międzynarodowej. Celem tworzonych rezerwatów jest ochrona biomów reprezentatywnych dla danego obszaru. Obszary rezerwatów, których obecnie jest w Polsce 11, w większości pokrywają się z fragmentami obszarów Parków Narodowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rezerwat przyrody

Jedna z obszarowych form ochrony przyrody w Polsce. Obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Na terenie rezerwatu może być wprowadzona ochrona ścisła z zakazem wstępu. Obecnie (2021) w Polsce są 1504 takie obiekty, są najczęściej niewielkie i chronią konkretne obiekty tematyczne (wybrany element środowiska).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Roztoczański Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1974 r. Zajmuje powierzchnię 84,8 km2 na terenie województwa lubelskiego, na terenie polskiej części Polesia. Chroni krajobraz leśny i podmokły. Jego symbolem jest konik polski.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Słowiński Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1967 r. Zajmuje powierzchnię 215,7 km2 na terenie województwa pomorskiego, na wybrzeżu Słowińskim. Chroni krajobraz nadmorskich wydm. Jego symbolem jest mewa.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Stanowisko dokumentacyjne

Jedna z indywidualnych form ochrony przyrody w Polsce. Obejmuje niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych, także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt. Obecnie (2021) takich stanowisk jest w Polsce 180.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Świętokrzyski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1950 r. Zajmuje powierzchnię 76,2 km2 na terenie województwa świętokrzyskiego, w Górach Świętokrzyskich. Chroni krajobraz gór niskich. Jego symbolem jest jeleń.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Tatrzański Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1955 r. Zajmuje powierzchnię 211,9 km2 na terenie województwa małopolskiego, w Tatrach. Chroni krajobraz gór wysokich. Jego symbolem jest kozica tatrzańska.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Turystyka krajoznawcza (krajoznawstwo)

Jeden z rodzajów turystyki, podtyp turystyki poznawczej. Jeden z najczęściej uprawianych rodzajów turystyki. Celem turystyki krajoznawczej jest zaspokojenie ciekawości w zakresie poznania jakiegoś miejsca na świecie, które realizuje się poprzez zwiedzanie. Nieodłącznym elementem turystyki krajoznawczej jest podziwianie piękna krajobrazów przyrodniczych i kulturowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Użytek ekologiczny

Jedna z indywidualnych form ochrony przyrody w Polsce. Obejmuje zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Obecnie (2021) wyznaczono 7670 użytków.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wielkopolski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1957 r. Zajmuje powierzchnię 75,8 km2 na terenie województwa wielkopolskiego. Chroni krajobraz leśny i pojezierny. Jego symbolem jest sowa puszczyk.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wigierski Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1989 r. Zajmuje powierzchnię 150,8 km2 na terenie województwa podlaskiego. Chroni krajobraz leśny i pojezierny. Jego symbolem jest bóbr.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Woliński Park Narodowy

Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1960 r. Zajmuje powierzchnię 10+,4 km2 na terenie województwa zachodniopomorskiego. Chroni krajobraz nadmorski i pojezierny. Jego symbolem jest bielik (ptak).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wybrzeże fierdowe

Typ wybrzeża morskiego występujący m.in. na Morzu Bałtyckim (Szwecja, Finlandia), przypominający nieco wybrzeże fiordowe, ponieważ również powstaje na skutek zalania przez morze obszaru dolin polodowcowych, jednak na obszarach wyżynnych. Przez to ściany wybrzeża są niższe (30-50 metrów), a doliny krótsze niż w przypadku fiordów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wybrzeże föhrdowe (ferdowe)

Typ wybrzeża morskiego występujący m.in. na Morzu Bałtyckim (Dania). Powstaje na skutek zalania przez morze akumulacyjnych form glacjalnych porozcinanych rynnami polodowcowymi, prostopadłymi do linii brzegowej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy

Jedna z indywidualnych form ochrony przyrody w Polsce. Obejmuje fragment krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. W Polsce wyznaczono do tej pory 270 takich obiektów (2021).

Kliknij by dowiedzieć się więcej