Matura w 2020 r., została oceniona przez piszących jako wyjątkowo trudna. W rzeczywistości, niektóre zadania miały charakter silnie podchwytliwy lub odwoływały się do szczegółowej i niepowszechnej wiedzy. Z drugiej strony, liczne były także pytania banalnie łatwe.
Arkusz maturalny opublikowany przez CKE: https://static.cke.gov.pl/EGZAMIN_MATURALNY/2020/FORMULA_OD_2015/1914_xo6nknlvzq3gns/geografia/MGE-R1_1P-202.pdf
Uwaga! Poniższe odpowiedzi do zadań maturalnych to jedynie propozycje. Do czasu opublikowania oficjalnego klucza odpowiedzi nie dajemy gwarancji uznania zaproponowanych przez nas odpowiedzi.
Matura 2020
Zadanie 1.
Materiał źródłowy do zadania 1
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A – 4
Wyjaśnienie:
Ruch obrotowy Ziemi odpowiada za zmianę czasu. Nie jest to wynik ruchu obiegowego. Ruch ziemi wokół własnej osi odbywa się z zachodu na wschód, tzn. w taki sposób, że obserwowany jest na Ziemi pozorny ruch Słońca ze wschodu na zachód. Na jednym południku godzina jest identyczna. Na wschód od tego południka – jest później, na zachód – wcześniej.
Na załączonej fotografii widzimy, że noc jest już w Warszawie, wiec musiała ona rozpocząć niedawno (ponieważ im dalej na wschód tym później).
Aby dowiedzieć się więcej o następstwach ruchu obrotowego, kliknij tutaj.
Zadanie 2.1.
Materiał źródłowy do zadania 2.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
5
2
4
1
Wyjaśnienie:
Stacje 5 i 4 znajdują się w strefie zwrotnikowej, ale w obrębie oddziaływania różnych prądów morskich. Stacja 4 znajduje się pod wpływem zimnego prądu Benguelskiego, a stacja 5 pod wpływem ciepłego prądu Mozambickiego. Z tego powodu w sąsiadujących stacjach są całkowicie inne warunki klimatyczne. Stacje 4 i 5 znajdują się ponadto na półkuli południowej, więc szczytowa temperatura powinna występować w okolicach stycznia, a najniższa – w okolicach lipca. Pierwsza proponowana stacja to numer 5, ze względu na relatywnie duże opady (jak na strefę zwrotnikową) i dość wysokie temperatury, ze szczytem w styczniu. Stacja 4 z kolei odpowiada trzeciej propozycji ze względu na prawie zerowe opady i relatywnie nieduże temperatury (jak na strefę zwrotnikową) ze szczytem w lutym.
Stacja numer 2 odpowiada drugiej propozycji, ponieważ znajduje się w obrębie klimatu zwrotnikowego na półkuli północnej – powinna mieć wysokie temperatury przy prawie zerowych opadach i szczyt termiczny w lipcu. Obszar ten nie jest też zakłócony oddziaływaniem prądów morskich.
Z kolei stacja nr 1 odpowiada ostatniej propozycji, ponieważ znajduje się w strefie śródziemnomorskiej. Najwyższe opady powinny wystąpić ciepłą zimą (grudzień-styczeń), z kolei lato powinno być ciepłe i bezdeszczowe (lipiec-sierpień).
Stacja nr 3 leży w strefie klimatu równikowego wybitnie wilgotnego – ze stała, pozbawioną prawie zupełnie amplitudy (w skali rocznej) wysoką temperaturą i wysokimi przez cały rok opadami. Żadna z proponowanych odpowiedzi nie pasuje do takiej charakterystyki.
Aby dowiedzieć się więcej o strefach klimatycznych na Ziemi, kliknij tutaj.
Zadanie 2.2.
Materiał źródłowy do zadania 2.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
B – 1
Wyjaśnienie:
Z wymienionych krajów jedynie w Maroku mamy do czynienia z barierą orograficzną (góry Atlas) przebiegającą we wskazany sposób przez państwo. Również Maroko jest jedynym o tak rozmieszczonym osadnictwie. Wskazuje to na wybór odpowiedzi B. Z kolei cechą krajów muzułmańskich o starej fizjonomii miast jest obecność meczetów i bazarów oraz wąskiej zabudowy.
Zadanie 3.1.
Materiał źródłowy do zadania 3.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A
Wyjaśnienie:
W materiale źródłowym do zadania widzimy, że na linii przekroju I-II mamy do czynienia z frontem zokludowanym. W takim froncie, chmura Cumulonimbus (Cb) znajduje się po lewej stronie schematu (do gwałtownych opadów dojdzie w miejscu spotkania frontów). Widzimy ponadto, że miejsce wskazane w materiale źródłowym obejmuje już dokonaną okluzję, gdzie fronty spotkały się. Jedynie rysunek nr 1 przedstawia w pełni połączone fronty.
Aby dowiedzieć się więcej o frontach atmosferycznych, kliknij tutaj.
Zadanie 3.2.
Materiał źródłowy do zadania 3.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Proponowana odpowiedź: Madryt znajduje się w obszarze oddziaływania wyżu barycznego, dla którego charakterystyczna jest bezdeszczowa, słoneczna pogoda (tzw. „pogoda wyżowa”). Dodatkowo Madryt znajduje się poza zasięgiem jakichkolwiek frontów atmosferycznych, które mogłyby przynieść opady.
Wyjaśnienie:
Wyż atmosferyczny oznaczony literą W na mapie, znajduje się nad północną Hiszpanią. Wyże to ośrodki baryczne przynoszące pogodę bezdeszczową, słoneczną. Wynika to także z legendy mapy (puste kółka obrazujące poziom zachmurzenia). Na mapie nie da się też dostrzec linii reprezentujących fronty atmosferyczne w okolicach Madrytu.
Aby dowiedzieć się więcej o prognozowaniu pogody, kliknij tutaj.
Zadanie 4.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A i D
Konsekwencje (propozycje odpowiedzi):
1. Wzrost temperatury powietrza i złagodzenie klimatu.
2. Wzrost opadów znacząco powyżej ilości typowej dla danego obszaru.
3. Występowanie w tych miejscach stref klimatycznych typowych dla niższych szerokości geograficznych.
Wyjaśnienie:
Literami A,B,C i D oznaczono miejsca oddziaływania różnych prądów morskich. A i D znajdują się w obrębie oddziaływania prądów ciepłych odpowiednio Alaski oraz Zatokowego. Z kolei B i D znajdują się w obrębi oddziaływania prądów zimnych – odpowiednio Labradorskiego i Kalifornijskiego. Prądy ciepłe płyną od równika (lub zwrotników) ku biegunom (a więc ku wysokim szerokościom geograficznym), a prądy zimne odwrotnie – od szerokości wysokich w kierunku równika. Ciepłe prądy morskie prowadzą do wzrostu temperatury i opadów oraz zmieniają typ klimatu w miejscu swojego oddziaływania.
Aby dowiedzieć się więcej o prądach morskich, kliknij tutaj.
Zadanie 5.1.
Materiał źródłowy do zadania 5.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Obecność zimnych prądów morskich obniżających temperaturę wody poniżej minimalnej wymaganej dla powstania cyklonów tropikalnych.
Lub
Zbyt niska temperatura wody oceanicznej w porównaniu z minimalną dla powstawania cyklonu tropikalnego.
Wyjaśnienie:
Z mapy załączonej do zadania wynika, że okolice Peru i Angoli są oblewane przez relatywnie chłodne wody oceaniczne (mimo międzyzwrotnikowego położenia) o temperaturze około kilkunastu stopni. Są to miejsca w obrębie oddziaływania zimnych prądów morskich – Peruwiańskiego (Peru) i Benguelskiego (Angola). Tymczasem niezbędna minimalna temperatura umożliwiająca powstanie cyklonu tropikalnego to około 25-27°C.
Aby dowiedzieć się więcej o cyklonach tropikalnych, kliknij tutaj.
Zadanie 5.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
W rozwiązaniu zadania należy wykorzystać mapę z zadania 5.1.
1. Przemieszczanie się cyklonów tropikalnych ze wschodu na zachód.
2. Odchyleniu ruchu cyklonów tropikalnych na skutek siły Coriolisa – w prawo na półkuli północnej i w lewo na półkuli południowej.
Lub
3. Cyklony tropikalne poruszają się po wodach mórz i oceanów a po wkroczeniu na ląd szybko zanikają.
Wyjaśnienie:
Cyklony tropikalne przemieszczają się zgodnie z ruchem zasilającej je ciepłej wody, a więc zgodnie z kierunkiem ruchu prądów morskich. Te płyną często od równika w kierunku północno-zachodnim lub połduniowo-zachodnim, ale generalnie na zachód. Tak też przemieszczają się cyklony tropikalne. Wszystkie ciała na ziemi odchylają się ponadto zgodnie z działaniem siły Coriolisa. Ta powoduje odchylenie ruchu ciał w prawo na półkuli północnej a w lewo na półkuli południowej, lub rozumując inaczej – w kierunku zachodnim ciała przemieszczającego się ku równikowi lub w kierunku wschodnim ciała przemieszczającego się ku biegunom.
Aby dowiedzieć się więcej o sile Coriolisa, kliknij tutaj.
———-Zadania z barwną mapą———-
Materiał źródłowy do zadań 6 – 12 (kliknij, aby powiększyć)
Zadanie 6.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
90° – φ + 23°26′ = 59°10′
φ = ?
90° + 23°26′ – 59°10′ = φ
113°26′ – 59°10′ = φ
φ = 54°16’N
Szerokość geograficzna: 54°16’N
Pomiar został wykonany w punkcie:
C
Wyjaśnienie:
Prawidłowy wzór na obliczenie górowania Słońca dla umiarkowanych szerokości geograficznych dnia 22 czerwca to: 90° – φ + 23°26, gdzie φ to szerokość geograficzna miejsca. Znamy wynik tego działania (59°10′) nie znamy natomiast φ. Podstawiając do wzoru i prawidłowo dokonując obliczeń uzyskujemy wynik. Następnie sprawdzamy na mapie, które z podanych miejsc posiadana podobne współrzędne. A ma współrzędne około 54°14’N, B – około 54°17’N, a D – pomiędzy 54°13’N i 54°14’N. Jedynie C odpowiada założeniom – dokładnie 54°16’N.
Aby dowiedzieć się więcej o obliczaniu wysokości górowania Słońca, kliknij tutaj.
Zadania 7.
Materiał źródłowy do zadania 7
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
F
P
F
Wyjaśnienie:
1. Rezerwat przyrody powstał na morenie, a nie na sandrze, nadto zdjęcie przedstawia głazy narzutowe (typowe dla moren), a nie otoczaki – efekt rzeźbotwórczej działalności rzek.
2. Wzgórze moreny czołowej jest zawsze efektem działalności akumulacyjnej lądolodu (ewentualnie lodowca górskiego).
3. Lasy łęgowe to formacja występująca typowo w dolinach rzek, a buczyny między innymi na morenach (wzniesieniach).
Zadanie 8.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
przepływowym, oligotroficznych, innego
Wyjaśnienie:
Na mapie załączonej do zadania wyraźnie widać, że do Hańczy wpada rzeka (Czarna Hańcza), która następnie z niej wypływa. To cecha typowa dla jezior przepływowych.
Hańcza jest jeziorem o niskiej trofii co należy wywnioskować na podstawie opisu w zdaniu, który mówi o tym, że jej wody cechuje duża przejrzystość (żyźniejsze wody są bardziej mętne). W rzeczywistości Hańcza jest raczej jeziorem z pogranicza oligotroficznego i mezotroficznego, ale z podanych odpowiedzi na pewno trzeba odrzucić eutroficzne.
Skoro jezioro Jaczno charakteryzuje bogate życie (duża ilość planktonu) to nie może mieć czystej wody i być oligotroficzne tak jak Hańcza. Jaczno – jak można wywnioskować z jego opisu – jest z pewnością jeziorem eutroficznym, a więc jest biogennie innego typu niż Hańcza.
Aby dowiedzieć się więcej o typach jezior, kliknij tutaj.
Zadanie 9.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
B – 2
Wyjaśnienie:
Jeziora rynnowe cechują się podłużnym kształtem i względnie dużą głębokością, w przeciwieństwie do płytkich jezior morenowych o bardzo urozmaiconej linii brzegowej. Jeziora rynnowe nie są też zlokalizowane między morenami czołowymi.
Aby dowiedzieć się więcej o typach jezior, kliknij tutaj.
Zadanie 10.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Nie należy
Uzasadnienie:
Dno jeziora Hańcza w najgłębszym punkcie znajduje się powyżej poziomu morza.
Wyjaśnienie:
Jezioro Hańcza ma głębokość maksymalnie 108,5 m. Jeżeli jego linia brzegowa (tafla wody) jest na wysokości 227 m.n.p.m., to dno znajduje się nie niżej niż 118,5 m.n.p.m., wciąż wysoko nad średnim globalnym poziomem morza. Tymczasem pod pojęciem kryptodepresji rozumie się takie dno, które znajduje się poniżej poziomu morza mimo iż linia brzegowa (tafla wody) znajduje się powyżej poziomu morza.
Aby dowiedzieć się więcej o kryptodepresjach, kliknij tutaj.
Zadanie 11.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
1. Kierunek przebiegu doliny z SE na NW.
2. Zalesienie wyłącznie stoku południowo-zachodniego i brak lasu na zboczu północno-wschodnim.
3. Obecność podmokłości (torfowisk niskich) w sąsiedztwie doliny rzeki od strony SW.
Inne możliwości:
4. Strome zbocza doliny po obu jej stronach.
I inne podobne wywnioskowane na podstawie mapy barwnej.
Wyjaśnienie:
Egzaminator uzna wszystkie odpowiedzi, które będą prawidłowo wskazywały cechy przyrodnicze odnoszące się do omawianego obszaru i zgodne ze stanem przedstawionym na mapie.
Zadanie 11.2.
Materiał źródłowy do zadania 11.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Podobieństwa:
Zarówno rynna jaki i oz znajdują się w obniżeniu terenu (dolinie).
Lub
Zarówno rynna jak i oz mają wąski i podłużny charakter.
Różnica:
Rynna jest formą wklęsła a oz wypukłą.
Lub
Przez całą rynnę przepływa rzeka, tymczasem płynie ona tylko przez fragment sąsiedztwa ozu.
Lub
Przedstawiony oz ma charakter nieciągły a przedstawiona rynna ciągły.
Wyjaśnienie:
Egzaminator uzna wszystkie odpowiedzi, które będą prawidłowo wskazywały cechy przyrodnicze odnoszące się do omawianego obszaru i zgodne ze stanem przedstawionym na mapie. Wymagane prawidłowe rozumienie cech ozu i rynny.
Zadanie 12.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
G – A – E – C
Wyjaśnienie:
Pod uwagę można wziąć wyłącznie te propozycje wydarzeń, które odnoszą się do tworzenia równin sandrowych. W modelu przyczynowo-skutkowym musi dojść najpierw do pojawienia się osadów, które tworzą następnie formę terenu (w tym przypadku Sandr). Teren porasta roślinność, pod którą tworzy się gleba.
Zadanie 13.
Materiał źródłowy do zadania 13.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Oba miejsca mają inne warunku termiczne, mimo iż znajdują się w strefie klimatu umiarkowanego przejściowego. Klimat Niziny Szczecińskiej (położonej bardziej na zachód) jest cieplejszy i ma charakter bardziej oceaniczny, przez co śnieg zalega tam krócej (łagodniejsze zimy) niż na Nizinie Podlaskiej (położonej na wschodzie Polski), gdzie średnie temperatury są niższe (odmiana klimatu bardziej kontynentalna), a zimy dłuższe i bardziej surowe.
Wyjaśnienie:
Nizina Podlaska znajduje się na północno-wschodnim skraju Polski, a Nizina Szczecińska na skraju północno-zachodnim. Polska znajduje się w jednej strefie klimatycznej – umiarkowanej przejściowej, ale warunki lokalne różnią się znacząco. Polska zachodnia znajduje się pod silniejszym wpływem prądu północnoatlantyckiego, ma znacznie łagodniejszy klimat, a przez to zimy są mniej mroźne i śnieg zalega krócej. Odwrotnie Polska wschodnia leży bliżej wnętrza kontynentu, gdzie wzrasta kontynentalizm, a więc amplitudy lato-zima są większe. Z tego powodu występują tam znacznie dłuższa i chłodniejsza zima, a więc śnieg może zalegać dłużej.
Zadanie 14.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
3 – 2 – 6 – 4 – 1 – 5
Wyjaśnienie:
Zdarzenia muszą zachodzić w logicznej kolejności, gdzie pojawiają się coraz to nowe ślady procesów rzeźbotwórczych. Najpierw doszło do pierwotnego sformowania terenu, tak że żadne jego zmiany nie są widoczne (3). Następnie doszło do wstępnego sformowania terenu w procesach fałdowych. Zmiany obejmują jedynie ciągłe deformacje w obrębie warstw – bez ich przerwania i bez zjawisk je przebijających (2). W tym momencie musiało dojść do uskoku tektonicznego (6), gdyż dalsze numery kształtują już teren po jego zaistnieniu. Po wystąpieniu uskoku teren pokrywa nowa warstwa osadów (4). Pojawia się intruzja wulkaniczna i stożek wulkaniczny (1). Stożek zostaje zdenudowany, teren zatrzymuje jedynie jego pozostałości. Pojawiają się nowe erozyjne ślady działalności np. dolina rzeczna (5).
Aby dowiedzieć się więcej o analizowaniu przekroju geologicznego, kliknij tutaj.
Zadanie 15.
Materiał źródłowy do zadania 15.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A i E
Wyjaśnienie:
Wiedząc, że granica płyt litosfery przebiega właśnie przez środek Islandii możemy wpaść na to, że jej wschodnia część musi znajdować się na płycie Euroazjatyckiej, dlatego odpowiedź A jest poprawna.
Odpowiedź B jest oczywiście błędna, ponieważ w pokrywie skalnej Islandii dominują skały magmowe wylewne (wulkaniczne), a nie głębinowe (plutoniczne), a więc te, które są związane z obecnością gęsto występujących na Islandii wulkanów.
Odpowiedź C również jest błędna, ponieważ budowa geologiczna Islandii jest współczesna, a orogeneza hercyńska skończyła się miliony lat temu.
Odpowiedź D także jest błędna, ponieważ wody termalne występują w tej części, która jest aktywna wulkanicznie, a więc tam, gdzie ciągle powstają nowe, młode skały.
Odpowiedź E jest tymczasem poprawna, ponieważ w przypadku erupcji wulkanu, gorąca magma mogłaby stopić wodę z lodowców i spowodować powódź. Ponadto lodowce mogą się topić na skutek płytkiego zalegania magmy.
Aby dowiedzieć się więcej o płytach tektonicznych, kliknij tutaj.
Zadanie 16.
Treść zadania
Prawidłowe odpowiedzi (propozycje):
Wpływ na spadek temperatury powietrza:
Wzrost ilości gazów, pyłów i popiołów pochodzących z erupcji wulkanicznej może w krótkiej perspektywie doprowadzić do zablokowania dostępu promieni słonecznych do powierzchni Ziemi co będzie skutkować przejściowym obniżeniem temperatury globalnej.
Wpływ na wzrost temperatury powietrza:
W dłuższej perspektywie czasu, kumulacja w atmosferze gazów cieplarnianych pochodzących z erupcji wulkanicznej, doprowadzi do wzrostu globalnej temperatury powietrza, ze względu na zintensyfikowanie zjawiska efektu cieplarnianego.
Wyjaśnienie:
Wulkany podczas erupcji emitują dwutlenek węgla, dwutlenek siarki i wiele innych gazów cieplarnianych oraz rozmaitych pyłów i popiołów. Zwiększenie gęstości atmosfery, ogranicza dostęp promieni słonecznych do powierzchni Ziemi. W oczywisty sposób oznacza to spadek temperatury. Jednak pył w atmosferze utrzymuje się krótko, a z czasem opada. W atmosferze pozostają jednak gazy cieplarniane, które działają selektywnie na promieniowanie słoneczne – wpuszczają je, ale uniemożliwiają mu ucieczkę. W ten sposób zwiększenie ilości gazów cieplarnianych wzmaga efekt cieplarniany i podnosi temperaturę globalną.
Aby dowiedzieć się więcej o efekcie cieplarnianych, kliknij tutaj.
Zadanie 17.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
1 – rędziny, okolice Chęcin w Górach Świętokrzyskich
2 – bagienne, Dolina Biebrzy i Narwi
3 – czarnoziemy, Płaskowyż Głubczycki
Wyjaśnienie:
Wśród wymienionych gleb tylko rędziny tworzą się na skałach wapiennych, a z wymienionych miejsc występują one (wapienie) tylko w Górach Świętokrzyskich.
Wśród wymienionych gleb tylko bagienne są stale podtapiane. Gleby takie są typowe dla okolic dużych rzek, a największe bagna w Polsce to właśnie bagna Biebrzy.
Jedyną glebą na podłożu lessowym o łąkowo-stepowej roślinności jest czarnoziem. Jednym z typowych obszarów czarnoziemów w Polsce jest właśnie Płaskowyż Głubczycki.
Nie pasują bielice, które wytworzyły się min. na Równinie Tucholskiej, ale nie ma odpowiadającego im opisu.
Zadanie 18.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Płaszczowiny tworzą się na skutek nasunięć terenu na znacznych odległościach. Na skutek naprężeń w skorupie ziemskiej dochodzi do obalenia fałdów skalnych – deformacji ciągłych, ale część skał ulega rozerwaniu w wyniku uskoków i powstają zręby – deformacje nieciągłe.
Wyjaśnienie:
Płaszczowina to jedna z najbardziej złożonych form terenu, łącząca w sobie elementy deformacji ciągłych (fałdów) i nieciągłych (zrębów i rowów). Na grafice widzimy zarówno pochylone i obalone fałdy warstw ciągłych jak i całkowicie przerwane fragmenty – zręby i rowy.
Aby dowiedzieć się więcej o deformacjach terenu, kliknij tutaj.
Zadanie 19.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
4
1
5
Wyjaśnienie:
Niecka Nidziańska to główne źródło gipsów i anhydrytów w Polsce. Trzeba to wiedzieć. Granica Platformy Wschodnioeuropejskiej przebieg nieopodal rzeki Wisły, a jedyny obszar na mapie na północny-wschód od tego miejsca to nr 1. Jest to więc obszar z elementami Platformy Wschodnioeuropejskiej. Struktury płaszczowinowe są z kolei typowe dla obszarów górskich. Jedyne większe i typowo górskie obszary zaznaczone na mapie to Beskidy Lesiste.
Zadanie 19.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
C i D
Wyjaśnienie:
A jest błędne, ponieważ na tym obszarze znajduje się tylko jeden Park Narodowy – Bieszczadzki PN. W pobliżu znajduje się Magurski PN, ale jest on poza obszarem zaznaczonym na mapie.
B jest błędne, ponieważ rzeźba krasowa w Polsce jest typowa dla innych obszarów (Małopolska i Śląsk – Jura Krakowsko-Częstochowska).
C jest prawidłowe. Na rzece San, która płynie przez ten obszar wybudowano min. hydroelektrownię Solina i liczne zbiorniki retencyjne.
D jest również prawidłowe, ponieważ połoniny (murawy/trawy górskie) są typową formą terenu dla Bieszczad.
E jest błędne, ponieważ lądolód plejstoceński nie dotarł na obszar Polski południowej, a objął jedynie Polskę północną (maksymalny zasięg wyznacza południowa granica pojezierzy).
Zadanie 20.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Czarnogóra – 3
Albania – 4
Chorwacja – 1
Wyjaśnienie:
Jest to jedno z najtrudniejszych zadań w arkuszu, ze względu na mapę wprowadzającą w błąd. Mapa nie przedstawia wcale państw członkowskich NATO, a jedynie wybrane państwa Bałkanów – bez żadnego konkretnego klucza ich wyboru. Wiele osób w pierwszym polu wpisze zapewne Grecję (ale wstąpiła ona do NATO już w 1952 r., a więc dalece wcześniej niż wynika z polecenia, lub Serbię, ale ta nie jest w ogóle członkiem NATO. Wśród pozostałych zaznaczonych państw, jedynie Czarnogóra jest krajem prawosławnym. Muzułmanie zamieszkują z kolei Albanię. Jedynym katolickim krajem zaznaczonym na mapie jest Chorwacja.
Zadanie 21.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Wymienione miasta stały się stolicami nowych państw (funkcja stołeczna) – odpowiednio Kosowa i Sudanu Południowego.
Wyjaśnienie:
W 2008 r. Kosowo ogłosiło niepodległość od Serbii (de facto było niezależne już wcześniej), a w 2011 od Sudanu oderwał się Sudan Południowy. Stolice obu tych krajów przed powstaniem omawianych państw, były raczej regionalnymi miastami usługowymi. Wraz z narodzinami nowych krajów, stały się miastami stołecznymi, powstały w nich liczne urzędy administracji czy ambasady międzynarodowe.
Zadanie 22.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
P
F
F
Wyjaśnienie:
W tej części Europy wszystkie języki są z grupy indoeuropejskiej. Należą do niej także języki używane w Szwajcarii. Jest to zdanie prawdziwe.
Obszar oznaczony literą A to miejsce, gdzie mówi się po niemiecku, który należy do języków germańskich, a nie romańskich. Jest to zdanie fałszywe.
W obszarze B mówi się po włosku, a nie po francusku. Jest to zdanie fałszywe.
Zadanie 23.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Niemcy
Kuwejt
Francja
Wyjaśnienie:
Polacy i Turcy to główni imigranci w Niemczech, wskazuje to więc na ten kraj w pierwszym polu. Emigracja do Kuwejtu obejmuje z kolei coraz więcej państw Azji. Kraj ten pasuje też drogą eliminacji, ponieważ Japonia ma w ogóle mało imigrantów, a do USA oprócz Hindusów z Indii emigrują także Chińczycy. Ostatnia grupa to z kolei zdecydowanie Francja, ponieważ napływają do niej głównie imigranci z dawnych kolonii w Afryce Północnej.
Zadanie 24.
Materiał źródłowy do zadania 24.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
P
P
F
Wyjaśnienie:
Jak widać na pierwszej piramidzie, liczba osób w wieku produkcyjnym (15-60 lat) jest wysoka i wyższa niż na pozostałych wykresach. Pierwsze zdanie jest prawdziwe.
Na wszystkich 3 piramidach płci i wieku można zauważyć, że wielkość piramidy w kolorze czerwonym (kobiety) powyżej 75 roku życia jest wyraźnie wyższa niż wielkość w kolorze niebieskim (mężczyźni) w tej grupie wiekowej. Drugie zdanie jest również prawdziwe.
Współczynnik obciążenia demograficznego to liczba osób w wieku poprodukcyjnym przypadająca na pracujących. Widzimy, że przybędzie w 2040 znacznie więcej osób starych, a pracujących ubędzie, a więc współczynnik ten będzie większy, a nie mniejszy niż w 2015. Trzecie zdanie jest fałszywe.
Zadanie 25.
Treść zadania
Propozycje prawidłowych odpowiedzi:
Podobieństwa:
- Bardzo wysoki wskaźnik mechanizacji rolnictwa.
- Wysokie zbiory płodów rolnych.
- Wysoki wskaźnik towarowości rolnictwa, zbliżony nawet do 100%.
- Niski odsetek ludności zatrudnionej w rolnictwie, wynoszący najwyżej kilka % ogółu pracujących.
- Wysoka kapitałochłonność rolnictwa.
Różnice:
- Wysoki wskaźnik chemizacji rolnictwa (nawozy i środki ochrony roślin) we Francji i w Wielkiej Brytanii, a niewielki wskaźnik chemizacji w USA i Kanadzie.
- Wysokie plony z jednostki powierzchni we Francji i w Wielkiej Brytanii, a niskie w USA i Kanadzie.
- Znacznie większa średnia powierzchnia gospodarstw rolnych w USA i Kanadzie niż we Francji i Wielkiej Brytanii.
Wyjaśnienie:
Rolnictwo w USA i Kanadzie oparte jest na wielkich przestrzeniach, masowym użyciu sprzętu i dużych inwestycjach finansowych. Takie warunki (dodatkowo potęgowane korzystnymi warunkami przyrodniczymi) powodują, że nie jest konieczne dodatkowe stosowani nawozów sztucznych w celu uzyskania dużych zbiorów. Inaczej jest w Wielkiej Brytanii i Francji, gdzie powierzchnia gospodarstw jest mniejsza, a liczba ludności do wyżywienia – duża. Konieczna jest więc intensyfikacja produkcji z jednostki powierzchni za pomocą nawozów. Kraje te są jednak również wysokorozwinięte, na masową skalę używają sprzętu i ponoszą duże inwestycje finansowe w sektor rolny.
Zadanie 26.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
F
F
F
Wyjaśnienie:
Niziny wewnętrzne w USA znajdują się daleko poza strefą klimatu zwrotnikowego wilgotnego – w strefie klimatów umiarkowanych. To świadczy o fałszywości pierwszego zdania.
Kukurydza jest rośliną lubiącą umiarkowaną ilość wilgoci. Także sprawa bawełny jest nieoczywista. Klimat monsunowy jest typowy raczej dla uprawy ryżu, nie występuje także w USA. Świadczy to o fałszywości drugiego zdania.
Bawełna wymaga owszem – dużo wilgoci w początkowej fazie rozwoju, ale w końcowej (faza zbiorów) wymaga suszy. Trzecie zdanie również jest fałszywe.
Zadanie 27.1.
Materiał źródłowy do zadania 27.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
B1
Wyjaśnienie:
Obrazek 1 przedstawia uprawę ryżu z wykorzystaniem maszyn. Taka uprawa (typowa dla rolnictwa kapitałochłonnego) ryżu stosowana jest w miejscach o małej powierzchni upraw (często górzyste i wyspiarskie państwa) przy jednoczesnym dużym zaludnieniu i o wysokim stopniu rozwoju. Takie kryterium spełnia Tajwan.
Zadanie 27.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Czynnik: Wysoka liczba ludności / wysoki przyrost naturalny
lub
Wysoki odsetek zatrudnionych w rolnictwie.
Uzasadnienie:
Duża liczba rąk do pracy przy jednoczesnym braku innych miejsc pracy, zmusza ludność do trudnienia się rolnictwem. Powstaje w ten sposób rolnictwo intensywne pracochłonne (o relatywnie dużych zbiorach opartych na pracy ludzkiej), nastawione na wyżywienie mieszkańców, a towarowość jest niewielka.
Wyjaśnienie:
W wielu krajach Azji mamy do czynienia ze zjawiskiem eksplozji demograficznej z nienadążającym za nią rozwojem gospodarczym. W ten sposób zaludnienie wzrasta (wraz z potrzebą wyżywienia ludności), a nie powstają miejsca pracy w usługach czy przemyśle (albo niewystarczająco szybko). Wiele osób zmuszonych jest więc do pracy w rodzinnym gospodarstwie rolnym, co jest jedyną perspektywą zatrudnienia.
Zadanie 28.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A i B – 1 i 4
C i D – 2 i 5
Wyjaśnienie:
Obszary A i B są odpowiednio – na północnym wchodzie i na dużej wysokości nad poziomem morza, gdzie krótki jest okres wegetacyjny (jako skutek relatywnie niskich temperatur powietrza), a gleby są raczej słabe. Z tego powodu upraw tam jest niewiele, a znaczny odsetek gruntów przeznaczony jest pod użytki zielone.
Obszary C i D znajduje się w miejscach o niewielkich opadach deszczu, co skutkuje deficytem wody. Z drugiej strony, są to obszary o relatywnie dobrych glebach i dość długim okresie wegetacyjnym, co pozwala lokalizować tam uprawy buraków cukrowych.
Zadanie 29.
Treść zadania
Propozycje prawidłowych odpowiedzi:
1. Niewielkie zalesienie obszaru nie będzie utrudniało prowadzenia sadownictwa
2. Niewielkie nachylenie terenu nie będzie prowadziło do wypłukiwania obszaru sadu i nie grozi występowaniu ruchów masowych, a jednocześnie zapewni umiarkowany spływ powierzchniowy i zapobiegnie zabagnieniu
3. Obecność lasu liściastego sugeruje występowanie co najmniej średnich, a być może lepszych gleb, sprzyjających rozwojowi rolnictwa
4. Sad zaprojektowane na stoku południowym – o lepszym dostępie do energii słonecznej co zwiększy opłacalność działalności
5. Położenie blisko dróg komunikacyjnych oraz linii kolejowych zwiększy opłacalność działalności sadowniczej ze względu na możliwość transportu zbiorów do rynków zbytu
6. Położenie w pobliżu obszarów zabudowanych zapewni dostęp siły roboczej do pracy w sadzie i zapewni lokalny rynek zbytu
Wyjaśnienie:
Proponując odpowiedzi należy uwzględnić elementy przedstawione na mapie i połączyć je z posiadaną wiedzą.
Zadanie 30.1.
Materiał źródłowy do zadania 30.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
1 – C
2 – D
3 – A
Wyjaśnienie:
W województwie łódzkim zlokalizowana jest elektrownia Bełchatów – największa w Polsce elektrownia opalana węglem brunatnym, który wydobywany jest metodą odkrywkową.
W województwie opolskim mieszka niewiele osób, a w sąsiadującym województwie śląskim zlokalizowane są największe w Polsce zasoby węgla kamiennego.
W województwie śląskim obecne są liczne elektrownie oraz duże zasoby węgla kamiennego.
Zadanie 30.2.
Materiał źródłowy do zadania 30.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Lubelskie
Wielkopolskie
Warmińsko-Mazurskie
Małopolskie
Wyjaśnienie:
W województwie lubelskim zlokalizowane są duże zasoby węgla kamiennego, ale nie ma tam wielu elektrowni, co skutkuje niekorzystnym bilansem energetycznym.
W województwie wielkopolskim mamy liczne kopalnie węgla brunatnego i elektrownie opalane tym węglem (min. w Koninie). Zapewnia to zrównoważony bilans energetyczny.
W województwie warmińsko-mazurskim płyną rzeki, z których część kończy swój bieg w Obwodzie Kaliningradzkim (Rosja). Jednocześnie jest to województwo o jednej z najniższych gęstości zaludnienia i słabo uprzemysłowione.
Największa elektrownia geotermalna mieści się w województwie małopolskim, tam też występują rzeki o dużych spadkach.
Zadanie 31.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Legnica – 5 – C
Świnoujście – 1 – A
Świecie – 2 – D
Wyjaśnienie:
Legnica zlokalizowana jest w południowo-zachodniej Polsce. W okolicach miasta wydobywa się rudy metali między innymi miedź i inne surowce, które następnie przetwarza się w hutach.
Miasto oznaczone numerem 1 to nadmorskie Świnoujście. W tym miejscu niedawno wybudowano gazoport.
Świecie zlokalizowane jest w sąsiedztwie Borów Tucholskich, z dużym dostępem do zasobów drewna. Umożliwia to rozwój przemysłu celulozy i papieru.
Zadanie 32.
Materiał źródłowy do zadania 32.
Treść zadania
Proponowane prawidłowe odpowiedzi:
Polityka klimatyczna
Stosowanie źródeł odnawialnych w celu ochrony środowiska w Skandynawii względem tradycyjnej energii w większości Europy np. w Polsce.
Przekonania społeczne
Proatomowa postawa mieszkańców Francji i oparcie na tym krajowej produkcji wobec sceptycznego podejścia społeczeństw innych państw np. Niemiec zamykających elektrownie atomowe czy Polski, która ich w ogóle nie posiada.
Polityka zagraniczna i stosunki handlowe
Polityka handlowa zapewniająca zdolność do importu niektórych surowców np. uranu z dawnych kolonii do produkcji energii atomowej we Francji, a oparcie na zasobach krajowych surowców w innych krajach (np. Polska – węgiel).
Polityka rynku pracy
Ochrona miejsc pracy w górnictwie węgla np. w Polsce, a minimalizacja zatrudnienia w sektorze energetycznym przy wykorzystaniu energii odnawialnej np. w Norwegii.
Zadanie 33.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A – 2
Wyjaśnienie:
Transport morski specjalizuje się w przewozach olbrzymich ładunków na dystansach liczonych w tysiącach kilometrów, co przekłada się na największą pracę przewozową w tonokilometrach. W porównaniu z innymi środkami transportu jest najbardziej ładowny i pokonuje największe odległości.
Zadanie 33.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Japonia, Indonezja, Filipiny:
Wysoki rozwój linii brzegowej, obecność licznych wysp i koncentracja ludności w obszarze nadmorskim powoduje, że przewóz jest najszybszy, najtańszy, a często jedyny z możliwych.
Brazylia, Australia, Chile:
Bariery w rozwoju innych środków transportu (duże odległości, lasy i pustynie, góry), przy jednoczesnym nadmorskim położeniu i długiej linii brzegowej z koncentracją ludności na wybrzeżu.
Wyjaśnienie:
Żegluga kabotażowa to transport morski w obrębie jednego państwa. Rozwija się on w krajach o specyficznych warunkach przyrodniczych sprzyjających transportowi morskiemu, a utrudniających rozwój innych form transportu. Tak jest np. w Brazylii (dżungla Amazonii), Australii (pustynie), Chile (góry) oraz typowo wyspiarskich krajach (Japonia, Indonezja, Filipiny). Warunkiem niezbędnym jest koncentracja ludności na wybrzeżach.
Zadanie 34.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
C
E
Wyjaśnienie:
Australia i Oceania to regiony o niskim zaludnieniu, generują więc małą część światowego PKB. Australia i niektóre państwa Oceanii (Nowa Zelandia) należą jednak do krajów bardzo bogatych, więc w przeliczeniu na jednego mieszkańca wartość ta będzie wysoka.
Azja jest z kolei kontynentem o największym zaludnieniu i generuje największą część światowego PKB, stąd wysoka wartość tego wskaźnika. Jednak większość krajów tego lądu jest ciągle w stadium rozwojowym i nie należą do najbogatszych. Dlatego wartość tego PKB w przeliczeniu na olbrzymią liczbę biednych Azjatów będzie relatywnie niska.
Zadanie 34.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Arabia Saudyjska
Japonia
Wyjaśnienie:
Struktura PKB zależy w największym stopniu od etapu rozwoju gospodarczego kraju. Wśród zaznaczonych państw (Arabia Saudyjska, Pakistan, Japonia) Pakistan jest krajem najsłabiej rozwiniętym stąd udział rolnictwa w jego PKB byłby zapewne znacznie wyższy niż by to wynikało z tabeli. Przemysł i budownictwo intensywnie rozwija się z kolei w Arabii Saudyjskiej, gdzie dominującym sektorem jest przemysł naftowy, oparty na wydobyciu i przetwarzaniu ropy. Z kolei krajem o silnie rozwiniętym przemyśle, ale z jednoczesnym dynamicznym rozwojem usług jest Japonia.
Zadanie 35.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Nigeria – 3
Botswana – 4
Wybrzeże Kości Słoniowej – 2
Wyjaśnienie:
Nigeria jest krajem, którego gospodarka niemal całkowicie oparta jest na eksporcie ropy naftowej. Wśród zaznaczonych państw, udział tego produktu w strukturze eksportu musi być najwyższy właśnie w tym kraju, zwłaszcza, że inny eksporter – Libia, przeżywa głęboki kryzys polityczny i od dawna nie liczy się na rynku ropy naftowej.
Diamenty i nikiel to towary eksportowe południowej Afryki, a z wymienionych państw w tym regionie mamy tylko Botswanę.
Kakao uprawiane jest zarówno w Boliwii, jak i w Wybrzeżu Kości Słoniowej, ale skala produkcji i udział w PKB, a dodatkowo duża uprawa orzechów i owoców jednoznacznie wskazują na Wybrzeże Kości, które jest światowym potentatem kakao.
Zadanie 35.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Korzyść:
Silne wyspecjalizowanie w produkcji i eksporcie jednego towaru przyczyniają się do lepszej organizacji, silniejszego rozwoju tego sektora, minimalizacji kosztów i czerpania z niego większych zysków.
Lub
Płody rolne są niezbędne dla życia człowieka i popyt na nie, wraz z rosnącą światową populacją jest niezagrożony. Będą więc stale potrzebne, a rozwój sektora rolnego gwarantuje pewne, stałe zyski ze sprzedaży płodów rolnych.
Zagrożenie:
W przypadku kryzysu na rynku produktu, na którym oparta jest gospodarka (np. na skutek zmian klimatycznych lub wahań pogodowych), gospodarka kraju może się załamać.
Lub
Nacisk na rozwój rolnictwa jest w dłuższej perspektywie mniej opłacalny od rozwoju nowoczesnej gospodarki opartej na przemyśle i usługach
Brak komentarzy