Mimo rozwoju licznych organizacji międzynarodowych działających na rzecz pokoju, świat pozostaje miejscem konfliktów, w tym także zbrojnych oraz licznych aktów terroryzmu. Ze względu na rozwój nowoczesnych mediów, opinia publiczna o wiele bardziej interesuje się ich przebiegiem.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Podział polityczny świata

IV Współczesne konflikty zbrojne i terroryzm

1. Przyczyny konfliktów zbrojnych na świecie

Do najważniejszych przyczyn konfliktów na świecie należą:

  • spory terytorialne – chęć zawładnięcia częścią lub całością kraju sąsiedniego, zwłaszcza obszarami o strategicznym znaczeniu.
  • spory ekonomiczne i o surowce i zasoby naturalne – dążenie do kontroli nad cennymi złożami, a nawet zbiornikami wód czy obszarami leśnymi bywa przyczyną konfliktów zbrojnych, podobnie jak poczucie niesprawiedliwej redystrybucji dochodu narodowego.
  • różnice narodowościowe i etniczne – odmienność ludzi zamieszkujących dany obszar prowadzi często do wojen domowych i pogromów mniejszości.
  • różnice religijne – wojny w imię religii należą do najstarszych w historii świata, wybuchają między państwami zarówno z różnych grup religijnych, jak i w obrębie jednej rodziny religijnej (walka z „herezją”).
  • różnice polityczne – rozbieżne interesy, tyrania dyktatora lub odmienna ideologia prowadzą do konfliktów i wojen domowych.
  • niska jakość życia – pcha ludzi w kierunku sięgnięcia po broń, w celu zdobycia korzyści materialnych i poprawienia swojej sytuacji życiowej.

Najczęściej konflikty mają charakter mieszany, a ich podłoże jest złożone.

2. Wybrane współczesne konflikty zbrojne (po 1989 r.)

W Europie:

  • Spór o Naddniestrze – krótki konflikt mający miejsce w 1992 r., wybuchł na tle narodowościowo-etnicznym między odradzającym się państwem Mołdawii, a rosyjskojęzyczną mniejszością na lewym brzegu Dniestru. Konflikt zakończył się rosyjską interwencją i oderwaniem się Naddniestrza od Mołdawii, czego jednak nie uznaje żadne poważne państwo świata.

Terytorium Naddniestrza (na żółto) na tle Mołdawii (na granatowo)

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dc/Transnistria-map.png
  • Wojna w Bośni – największy konflikt zbrojny w Europie od zakończenia II Wojny Światowej (1991-1995) o podłożu etniczno-religijnym. Działania zbrojne toczyły się miedzy muzułmańskimi Bośniakami dążącymi do niepodległości oraz prawosławnymi Serbami usiłującymi zachować kontrolę nad tym terytorium. Zakończony interwencją NATO i pokojem, który ustanowił dwunarodowe bośniacko-serbskie państwo z autonomicznymi regionami.

Podział Bośni i Hercegowiny według traktatu pokojowego

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Map_Bih_entities.png/1024px-Map_Bih_entities.png
  • Wojna w Kosowie – kolejny z konfliktów w byłej Jugosławii, trwający w latach 1996-1999 spór o podłożu etniczno-religijnym między albańskimi muzułmanami z Kosowa i prawosławnymi Serbami o utrzymanie w posiadaniu tego regionu. Zakończony de facto ogłoszeniem niepodległości przez Kosowo w 2008 r., której jednak wiele państw nie uznaje.

Terytorium Kosowa w regionie byłej Jugosławii

Źródło: https://static.polityka.pl/_resource/res/path/58/ed/58ed537b-a4f3-4afd-a8c5-38b8505056ab
  • Separatystyczne dążenia Kraju Basków i Katalonii – to konflikt o tle etniczno-politycznym ale też ekonomicznym i o podłożu historycznym. Hiszpania jest krajem wielonarodowym, składającym się z autonomicznych wspólnot. Przez lata w Baskonii działała organizacja terrorystyczna ETA, która dążyła do uniezależnienia tego regionu od Hiszpanii za pomocą zamachów bombowych. Inna drogę obrała Katalonia (najbogatsza prowincja Hiszpanii), która podjęła próbę przeprowadzenia referendum niepodległościowego. Oba ruchy zostały jednak ostatecznie zbrojnie rozbite przez rząd Hiszpanii.

Podział językowy Hiszpanii z katalońskim (pomarańczowy) i baskijskim (czarny)

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Spain_languages.svg/1280px-Spain_languages.svg.png
  • Wojna na Ukrainie – konflikt na tle narodowościowo-terytorialnym rozpoczęty w 2014 r. przez zajęcie przez Rosję półwyspu Krym i zainspirowanie oraz militarne wsparcie separatystycznego powstawania w ukraińskich obwodach: Donieckim i Ługańskim. Celem separatystów jest przyłączenie kontrolowanych przez nich terytoriów do Rosji i maksymalne osłabienie Ukrainy. Konflikt stłumiony jest obecnie kruchym rozejmem.

Terytoria objęte wojną na Ukrainie

Źródło: https://kresy.pl/wp-content/uploads/2019/04/Map-of-Ukraine-with-ORDLO-Crimea-and-Transnistria-970×542.jpg

W Azji:

  • Spór Izraelsko-Palestyński – niekończący się konflikt etniczno-religijny między Żydami i muzułmańskimi Palestyńczykami, który rozpoczął się w momencie utworzenia Izraela w 1947 r. Sojusznicy Palestyny podjęli kilkukrotną próbę unicestwienia Izraela, zakończoną serią niepowodzeń. Palestyńczycy dokonują z kolei zamachów terrorystycznych. Dłużny nie pozostaje Izrael, który buduje nowe osiedla na terenie Palestyny i próbuje anektować kolejne obszary tej autonomii.

Palestyna i Izrael

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/I8la367E23UJUNUUns-rwg2ChTB3JfUgytoAlAGL8cy-D06arEX8jz9z_TaWsNCB6ecNikF1DBRqKceRxRcEaJnT3M4JI2NhG-RgKWKd5r2bxhqxP9maU_lFT4u4ryfgoSnrXE_B4DARkCY5z_owinfj
  • Spór o Kaszmir – konflikt etniczno-religijny między hindusami z Indii i muzułmanami z Pakistanu o pograniczne Księstwo Kaszmiru, z dodatkowym zaangażowaniem Chin. Konflikt toczy się od momentu wycofania się Brytyjczyków w 1947 r. i co jakiś czas eskaluje.

Podzielony Kaszmir

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Kashmir_map.jpg/800px-Kashmir_map.jpg
  • Niepodległościowe dążenia Tybetu – spór o podłożu religijno-etnicznym rozpoczął się w latach 50-tych, kiedy komunistyczne Chiny zajęły zbrojnie Tybet. Od tego czasu dochodzi do serii protestów na rzecz uniezależnienia Tybetu, a chińskie władze stosują brutalne represje wobec separatystów.

Obszar Tybetu

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f9/Historyczny_Tybet_Mapa-pl.png
  • Wojna w Afganistanie – wojskowa interwencja NATO w latach 2001-2020 mająca na celu powstrzymanie terrorystów ukrywających się w tym kraju i poszerzenia światowej demokracji.
  • Wojna w Iraku – kolejna interwencja antyterrorystyczna pod kierunkiem USA, tym razem w 2004 r., doprowadziła do obalenia rządów dyktatorskich i rozpoczął się trudny proces budowy demokratycznego kraju.
  • Wojna w Gruzji – konflikt polityczno-terytorialny między Gruzją i Rosją stoczony w 2008 r., na skutek próby opanowania separatystycznych regionów Gruzji przez rząd w Tbilisi, zakończony klęską Gruzji i uniezależnieniem się Osetii Południowej i Abchazji.

Sytuacja w Gruzji po zakończeniu konfliktu

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/kZlz6_m80OIoojaPpe7Bn4agHD7vxMneSH7l0yifa37GD-sUpVmSRyl59rFuJK-mjvImzgFANxoDK1eZIjUVteUjr_69E2-3kUW0Ms4mpYI
  • Wojna domowa w Syrii, Kurdystan i Państwo Islamskie – złożony konflikt rozpoczęty w 2011 r. w trakcie Arabskiej Wiosny, początkowo na podłożu walki o demokracje, z czasem – nabrał charakteru wojny domowej sił rządowych z muzułmańskimi rebeliantami, na co nałożyło się uniezależnienie Kurdów. W toku konfliktu powstało także założone przez terrorystów Państwo Islamskie (objęło także Irak) zniszczone przez międzynarodową koalicję.

Sytuacja w Syrii (czerwone – rząd, zielone – rebelianci, żółte – Kurdowie)

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Syrian_Civil_War_map.svg/1280px-Syrian_Civil_War_map.svg.png
  • Wojna domowa w Jemenie – konflikt o charakterze etniczno-religijnym (w obrębie Islamu) między siłami rządowymi i muzułmańskimi rebeliantami. Początek wojny to 2015 r., w wyniku konfliktu doszło do katastrofalnego kryzysu humanitarnego.

Sytuacja w Jemenie

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Yemen_Warmap_with_Frontlines.png/1920px-Yemen_Warmap_with_Frontlines.png

Azja i Afryka:

  • Arabska Wiosna – seria wystąpień w 2011 r. o podłożu politycznym, w którym lokalna ludność krajów północnej Afryki i zachodniej Azji dążyła do obalenia dyktatorskich rządów. Przewroty i zamieszki miały miejsce min. w Tunezji, Libii, Egipcie, Syrii i Jordanii.

Kraje objęte procesem Arabskiej Wiosny (zróżnicowany przebieg)

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Arab_Spring_and_Regional_Conflict_Map.svg/1920px-Arab_Spring_and_Regional_Conflict_Map.svg.png

Afryka:

  • Ludobójstwo w Rwandzie – konflikt etniczny w 1994 r. między plemionami Tutsi i Hutu zakończony rzezią miliona Tutsi z wykorzystaniem maczet. Jeden z najkrwawszych konfliktów zbrojnych po II Wojnie Światowej miał miejsce mimo obecności na tym terenie wojsk międzynarodowych ONZ.

Rwanda

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Rwanda_-_Location_Map_%282011%29_-_RWA_-_UNOCHA.svg/1024px-Rwanda_-_Location_Map_%282011%29_-_RWA_-_UNOCHA.svg.png
  • Konflikt w Darfurze – niekończąca się wojna w zachodnim Sudanie, spór etniczno-ekonomiczny trwający już przeszło 50 lat między ludnością arabską i czarnoskórymi Sudańczykami dotyczy min. walki o pola uprawne.

Darfur na mapie Sudanu

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Map_of_Darfur_2011.png/1024px-Map_of_Darfur_2011.png
  • Wojna w Sudanie – konflikt etniczno-religijny (1983-2005) między północnymi, muzułmańsko-arabskimi Sudańczykami i chrześcijańską, czarnoskórą ludnością południa. Efektem konfliktu było ogłoszenie niepodległości przez Sudan Południowy.

Sudan i Sudan Południowy

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/SouthernSudanMap.png
  • Wojna w Somalii – wieloletni konflikt w ostatniej fazie od 2009 r. na tle politycznym, etnicznym i religijnym, w wyniku którego doszło de facto do rozpadu państwa Somalia na szereg innych podmiotów w tym Puntland i de facto niepodległy Somaliland. W toku konfliktu z uwagi na olbrzymi kryzys gospodarczy miał miejsce rozwój somalijskiego piractwa.

Sytuacja w Somalii

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9f/Somalia_map_states_regions_districts.png

Ameryka Południowa:

  • Kryzys w Wenezueli – kryzys ekonomiczny wywołał masowe zamieszki (brutalnie tłumione) w tym kraju w 2019 r., a następnie doszło do parlamentarnego zamachu stanu. Zapaść gospodarcza i hiperinflacja doprowadziły do niespotykanej w Ameryce fali migracji.

Wenezuela

Źródło: https://i.iplsc.com/mapa-wenezueli/000540Q1P115LJW1-C122-F4.gif

3. Skutki konfliktów zbrojnych

Dla społeczeństwa:

  • gwałty, grabieże i okaleczenia ludności cywilnej
  • pogorszenie sytuacji materialnej społeczeństwa
  • masowe migracje z miejsc konfliktu w regiony bezpieczne
  • rozwój chorób zakaźnych
  • militaryzacja dzieci
  • zaburzenie struktury demograficznej (nadumieralność mężczyzn, obniżenie liczby ludności, zmniejszenie liczby dzieci)
  • zaburzenie struktury zawodowej (masowe bezrobocie, zmiana miejsca pracy)
  • obniżenie poziomu wykształcenia ludności (przerwa w dostępie do edukacji)

Dla gospodarki:

  • destabilizacja sytuacji gospodarczej
  • najczęściej kryzys gospodarczy
  • zmiana struktury produkcji przemysłowej i zwiększenie wydatków na zbrojenia
  • wzrost zadłużenia zagranicznego
  • odpływ inwestorów zagranicznych
  • zniszczenie infrastruktury
  • upadek przedsiębiorstw i kryzys rynku pracy
  • korupcja
  • inflacja i upadek lokalnej waluty na rzecz wymiany barterowej

Dla kultury i przyrody:

  • niszczenie dóbr kultury, zabytków, miejsc kultu
  • grabienie dzieł sztuki
  • degradacja środowiska przyrodniczego – wzrost zanieczyszczenia, niszczenie gleb i roślinności naturalnej
  • rabunkowe gospodarka surowcowa

Wysadzenie świątyni w Palmyrze przez terrorystów z Państwa Islamskiego

Źródło: https://r-scale-60.dcs.redcdn.pl/scale/o2/tvn/web-content/m/p1/i/748ba69d3e8d1af87f84fee909eef339/fc70a8cb-c380-4675-8620-760d98f297c2.jpg?type=1&srcmode=4&srcx=0/1&srcy=0/1&srcw=970&srch=2000&dstw=970&dsth=2000&quality=80

Ponadto konflikty zbrojne wpływają także na granice państw. Na ich skutek dochodzi najczęściej z jednej strony do dezintegracji terytorialnej (Gruzja, Ukraina, Somalia, Sudan), ale też podboju nowych terytoriów (Izrael).

Osobnym problemem są także migracje. Konflikty wywołują kryzys gospodarcze i humanitarne, które często zmuszają lokalną ludność do ucieczki z zamieszkiwanych obszarów. W wielu miejscach (np. Afryka, zachodnia Azja) poszukiwanie dobrego miejsca do życia w najbliższej okolicy jest niemożliwe, z tego powodu wielu pozbawionych perspektyw ludzi wybiera niebezpieczną próbę przedostania się do Europy. Po 2011 r. obserwujemy masowe migracje z Afryki i Azji w kierunku Europy, na niespotykaną wcześniej skalę. Miliony ludzi próbują dostać się na stary kontynent w poszukiwaniu lepszego życia – zwłaszcza w zamożnych krajach Unii Europejskiej.

Migracja odbywa się często drogą morską przez Morze Śródziemne

Źródło: https://cdn.natemat.pl/0d5dd07e62b56cfd03fe3fb485c77baa,1003,0,0,0.jpg

4. Terroryzm

Terroryzm to specyficzna forma walki w celu osiągnięcia określonych korzyści, polegająca na dokonywaniu zamachów, najczęściej na ludność cywilną. Terroryście korzystając z mass-mediów próbują zastraszyć społeczność międzynarodową mordując niewinnych obywateli i zniechęcając tym samym opinię publiczną do angażowania się w określone działania. Zamachy mogą mieć charakter porwań i egzekucji (lub dla okupu), mogą mieć charakter podkładania bomb (w tym samobójczych) czy też uprowadzenia maszyn (samochodów, samolotów) i spowodowania z ich udziałem katastrofy transportowej. Terroryści mają różne cele, ale podobne metody działania. Są najczęściej bezwzględni i bezlitośni oraz nielegalnie finansowani. Teoretycznie podłożem działania terrorystów jest ideologia (często oparta na religii), ale w rzeczywistości często chodzi o zwykłe korzyści finansowe.

Skutkami terroryzmu są między innymi:

  • strach i poczucie niepewności w społeczeństwie zaatakowanym
  • niechęć do militarnego zaangażowania w odległych regionach świata
  • unikanie wyjazdów turystycznych i zawodowych do miejsc zagrożonych terroryzmem
  • poparcie dla większej kontroli i inwigilacji obywateli ze strony rządu w celu zapewnienia bezpieczeństwa

Wybrane ataki terrorystyczne w XXI wieku:

  • Zamachy lotnicze z 11 września 2001 r. w USA dokonane przez Al-Kaidę
  • Atak na teatr w Dubrowce w Moskwie w 2002 r. dokonany przez Czeczenów
  • Zamachy bombowe na Bali w Indonezji w 2002 r. dokonane przez Al-Kaidę
  • Zamachy na pociągi podmiejskie w Madrycie w 2004 r. dokonane przez Al-Kaidę
  • Atak na szkołę w Biesłanie w 2004 r. dokonany przez Czeczenów
  • Zamachy na metro w Londynie w 2005 r. dokonane przez Al-Kaidę (prawdopodobnie)
  • Zamach na kolej w Mumbaju w 2006 r. dokonane przez terrorystów pakistańskich
  • Zamachy na hotele w Mumbaju w 2008 r. dokonane przez terrorystów pakistańskich
  • Zamach na moskiewskie lotnisko Domodiewo w 2011 r. dokonany przez Czeczenów
  • Zamach na wyspie Utoja w Norwegii w 2011 r. dokonany przez prawicowego ekstremistę
  • Zamach podczas maratonu w Bosotnie w 2013 r. dokonane przez muzułmańskiego ekstremistę
  • Zamachy bombowe w Paryżu w 2015 r. dokonane przez Państwo Islamskie
  • Zamachy bombowe w Brukseli w 2016 r. dokonane przez Państwo Islamskie
  • Zamachy z użyciem samochodu ciężarowego w Nicei w 2016 r. dokonane przez Państwo Islamskie
  • Zamach bombowy podczas koncertu Ariany Grande w Manchesterze w 2017 r. dokonany przez Państwo Islamskie
  • Zamach z użyciem broni maszynowej na meczety w Christchurch (Nowa Zelandia) w 2019 r. dokonany przez prawicowego ekstremistę
  • Zamachy bombowe na kościoły na Sri Lance w 2019 r. dokonane przez lokalnych ekstremistów islamskich

Zamach terrorystyczny w Bostonie to drugi najbardziej krwawy atak w historii kraju

Źródło: https://s1.tvp.pl/images2/1/3/4/uid_134bd892dd89fa9e894dac7906315ddb1366139019193_width_900_play_0_pos_0_gs_0_height_506.jpg

5. Wpływ mediów na postrzeganie konfliktów

Rewolucja technologiczna i rozwój telewizji oraz Internetu znacząco zmieniły przebieg konfliktów zbrojnych i aktów terroryzmu. W tej chwili na całym świecie informuje się o ważnych wydarzeniach, a opinia publiczna jest znacznie bardziej świadoma, niż miało to miejsce w przeszłości. Z tego powodu zmieniają się metody prowadzenia walk, w których trudno już o rozlew krwi taki jak w przeszłości. Z drugiej strony terroryści chętnie wykorzystują media do zasiania strachu w sercach telewidzów i internautów.

Zamachy z 11 września 2001 r. w relacji reportera CNN

Źródło: https://i.ytimg.com/vi/h6PzPz99huk/hqdefault.jpg

Zamachy z 11 września 2001 r. były pierwszymi powszechnie relacjonowanymi w takiej skali w światowych mediach. Dzięki temu wszyscy dowiedzieli się kim jest Al-Kaida, kto to są Talibowie i dlaczego konieczne jest zwalczanie terroryzmu. Za sprawą zmiany nastawienia opinii publicznej USA rozpętało wkrótce dwie wojny – w Afganistanie i Iraku.


Reporterka TVP Beata Tadla podczas rewolucji „Euromajdanu” W Kijowie

Źródło: https://i.wpimg.pl/600×0/i.wp.pl/a/f/jpeg/32864/857e5c2a041f14b800.jpeg

Zaangażowanie światowych mediów podczas relacjonowania różnego rodzaju rewolucji prowadzi w istocie do zmniejszenia liczby ofiar. Pod presją opinii publicznej dyktatorzy są coraz mniej skłonni do użycia siły przeciwko własnym obywatelom.