Chiny to potoczna nazwa na Chińską Republikę Ludową, 3-cie największe na świecie i najludniejsze państwo świata. Komunistyczne Chiny są jednym z największych na świecie światowych producentów wyrobów przemysłowych.
Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)
Azja
VII Chiny – Światowy producent
1. Podstawowe informacje o Chinach
Powierzchnia Chin wynosi 9 562 911 km², a liczba ludności 1 390 000 mln osób. Państwo w obecnej formie powstało po wojnie domowej toczonej miedzy komunistami i nacjonalistami w 1949 r. Skutkiem wojny pozostaje de facto niepodległy Tajwan (Republika Chińska), teoretycznie część Chin. Stolicą Chin jest Pekin (21 mln mieszkańców).
Położenie Chin na mapie świata
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/China_on_the_globe_%28claimed_hatched%29_%28Asia_centered%29.svg/793px-China_on_the_globe_%28claimed_hatched%29_%28Asia_centered%29.svg.png
Flaga Chin
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/900px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png
Godło Chin
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/National_Emblem_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/512px-National_Emblem_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png
2. Warunki naturalne Chin
Chiny są krajem gór i wyżyn, nizin jest bardzo niewiele i występują głównie na wybrzeżu. Takie warunki terenowe utrudniają urbanizację i uprawę ziemi. Większość ludności państwa koncentruje się na Nizinie Chińskiej na wschodnim wybrzeżu kraju oraz w pasie linii brzegowej. Zachód i centrum stanowią obszary o małym zaludnieniu. Górzyste obszary zachodnich Chin wymagają stosowania tarasowania stoków, w celu ich uprawy rolnej. Długa linia brzegowa sprzyja rozwojowi transportu morskiego i rybołówstwa.
Ukształtowanie powierzchni Chin
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/22/China_topo.png
3. Ludność Chin
Rozmieszczenie ludności Chin jest ściśle związane z ukształtowaniem powierzchni. Ludność koncentruje się na Nizinie Chińskiej i w pasie brzegowym, a zachodnie (górzyste i pustynne) Chiny pozostają prawie niezaludnione.
Gęstość zaludnienia (rozmieszczenie ludności) w Chinach i krajach sąsiednich
Źródło: http://www.china-mike.com/wp-content/uploads/2011/01/map-population-asia-china-india.jpg
Chiny są najbardziej zaludnionym krajem świata (choć Indie deptają im po piętach). Nadmierny przyrost naturalny był powodem wprowadzenia bardzo restrykcyjnej i kontrowersyjnej „polityki jednego dziecka” wprowadzonej w 1977 r. Zauważono, że rozwój Chin jest zbyt wolny w stosunku do dynamicznego przyrostu ludności i uznano, że bez ograniczenia liczby dopuszczalnego potomstwa Chiny zawsze pozostaną biednym krajem. Dlatego rząd komunistyczny zdecydował się ograniczyć posiadanie dziecka do jednego, chyba że pierwszym urodzonym dzieckiem była dziewczynka, wtedy wyjątkowo pozwalano na posiadanie drugiego dziecka, ale tylko mieszkańcom wsi. Od 2013 r. jeżeli jedno z rodziców dziecka jest jedynakiem, para uzyskuje zgodę na posiadanie drugiego potomka. Nieprzestrzeganie zasad polityki wiązało się z dotkliwymi karami finansowymi poprzez konieczność poniesienia kosztów edukacji czy ochrony zdrowia nadwyżkowego dziecka.
Przyrost ludności Chin
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/China_population.svg/750px-China_population.svg.png
W wyniku prowadzonej polityki udało się znacząco ograniczyć przyrost naturalny ludności. Szacuje się, że gdyby nie realizowana polityka, prawdopodobna liczba ludności Chin mogłaby być nawet o 300 milionów większa od obecnej. Sukcesem zakończył się prowadzony równolegle proces reform gospodarczych. Uwolniona od nadmiernego przyrostu naturalnego infrastruktura została rozbudowana, dynamicznie rozwinął się przemysł.
Przyrost naturalny w okresie „polityki jednego dziecka”
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Birth_rate_in_China.svg/618px-Birth_rate_in_China.svg.png
Skutki polityki mają także negatywny charakter. Chiny są jednym z niewielu państw świata, gdzie liczba kobiet w populacji jest mniejsza od liczby mężczyzn. Średnio w Chinach przypada 94 kobiet na 100 mężczyzn. O ile nadwyżka noworodków męskich jest zjawiskiem biologicznym, o tyle w całej populacji większości krajów świata przeważają żyjące dłużej kobiety. Średnia dla świata wynosi około 103 kobiet na 100 mężczyzn. Chiny jako kraj wyniszczony wojnami powinien mieć ten wskaźnik na poziomie 107 kobiet na 100 mężczyzn (podobnie jak Polska). Oznacza to, że w Chińskiej populacji brakuje co najmniej 60-90 milionów kobiet. Jest to związane z koniecznością dokonywania aborcji, aby sprostać oczekiwaniom polityki jednego dziecka. Zwłaszcza w przeszłości, dostęp do antykoncepcji dla biednych mas chłopskich był w zasadzie niemożliwy. Aborcji, ale też dzieciobójstwa noworodków dokonywano zarówno na chłopcach jak i na dziewczynkach, jednak na wsi, ze względów kulturowych oraz potrzeby mężczyzn do pracy w rolnictwie, o wiele częściej zgładzono dziewczynki. Ostrożne szacunki uwzględniające także aborcje chłopców pozwalają domniemywać, że zgładzono minimum 200 milionów dzieci.
Piramida płci i wieku Chin
Źródło: https://www.census.gov/data-tools/demo/idb/populationPyramid.Region.php?2018|CH|62657471.00|China%20-%202018
Nawet mimo złagodzenia „polityki jednego dziecka” w ostatnich latach, prognozuje się, że w dłuższej perspektywie liczba ludności Chin zmniejszy się nawet o kilkaset milionów do 2100 roku i ustabilizuje na poziomie około 1 miliarda.
Dynamiczny rozwój przemysłu w Chinach doprowadził do rozwoju wielkich miast takich jak Szanghaj (nawet ponad 20 mln mieszkańców), Pekin czy Kanton. Mimo tego urbanizacja wynosi około 50% i jest relatywnie niska.
4. Gospodarka Chin
Historycznie Chiny były krajem biednym. Po II Wojnie Światowej komuniści dokonali dwóch zakończonych katastrofą gospodarczą posunięć – polityki „Wielkiego Skoku Naprzód” (1958 – 1962) będącego próbą „dzikiego” uprzemysłowienia wsi zakończonej głodem i śmiercią milionów oraz „Rewolucji Kulturalnej” (1966 – 1976) będącej w istocie wielką czystką polityczno-społeczną. Po tych działaniach przywódcy Mao Zedonga gospodarka kraju znajdowała się w ruinie. Odejście do realnego socjalizmu i przebudowę gospodarczą zaproponował Deng Xiaoping w 1978 r. poprzez otwarcie Chin na świat. Chiny zostały przebudowane w kraj wolnorynkowy ze swobodą działania kapitału prywatnego przy zachowaniu władzy państwowej przez partię komunistyczną. Efektem przeprowadzonych reform było wejście Chin na drogę bardzo szybkiego rozwoju gospodarczego, sięgającego nawet kilkunastu procent rocznie. Chiny wyprzedziły w 2010 roku Japonię stając się drugą po USA gospodarką świata. Choć PKB per capita pozostaje ciąż na niskim poziomie, jakość życia zwykłych Chińczyków z roku na rok bardzo się poprawia.
PKB USA, Chin i Japonii w latach 1955 – 2017
Źródło: Opracowanie własne.
Dynamiczny rozwój Chin nastąpił zwłaszcza w sektorze przemysłowym, a swoją produkcję do Chin ze względu na niskie koszty pracy przeniosły liczne światowe firmy produkcyjne. Z tego powodu Chiny stały się „fabryką świata” i największym na świecie eksporterem. Chiny zajmują 1 miejsce w światowym wydobyciu węgla kamiennego i produkcji stali, posiadają też bogate zasoby innych surowców. Poza wydobyciem i przetwarzaniem surowców (przemysł hutniczy, górnictwo) dynamicznie rozwija się przemysł przetwórczy, zwłaszcza przemysł chemiczny, włókienniczy, elektroniczny i maszynowy oraz przemysł spożywczy.
Fabryka odzieży w Chinach
Źródło: https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/adLktkqTURBXy81YzMyYzY4YmNhZDU3YzQxYjhhZGNkOThhZTI3YmMwOC5qcGVnkpUDABHNAyDNAcKTBc0DFM0BvA
Mimo olbrzymiego postępu, nadal 40% Chińczyków pracuje w rolnictwie o dość niskim poziomie rozwoju. Powierzchnia upraw stanowi zaledwie około 10% kraju, z kolei kolejne 40% to łąki i pastwiska. Główna uprawiana roślina to ryż, ważne są też pszenica i kukurydza, a ponadto bawełna i herbata. W hodowli dominuje trzoda chlewna, której Chiny mają największe pogłowie na świecie. Produkcję żywności uzupełniają morskie połowy ryb, w których Chiny są w ścisłej czołówce.
W usługach najistotniejszy jest handel zagraniczny, w którym Chiny zajmują pierwsze miejsce na świecie pod względem obrotów.
5. Chińska ekspansja
Chiny walczą o dominację nie tylko na światowym polu gospodarczym, ale także politycznym i militarnym. Od powstania Chińskiej Republiki Ludowej państwo stale dąży do poszerzenia swoich granic i stref wpływów.
Pierwszym celem Chińskiej ekspansji okazał się niezależny od Chin w latach 1912-1951 Tybet. Armia Chińska przejęła rzeczywistą kontrolę nad Tybetem w 1951 r. zmuszając lokalne władze do uznania zwierzchności Pekinu. W 1959 r. wybuchło antychińskie powstanie, zakończone pacyfikacją regionu przez Chiny. Rząd Tybetu udał się na emigrację do Indii, a mieszkańców Tybetu poddano represjom. Trwają próby wynarodowienia Tybetańczyków, zamknięto liczne klasztory i inne obiekty lokalnej społeczności. Wszelkie protesty są tłumione przez wojsko i policję.
Terytorium Tybetu w latach 1912-1951
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Tibet%2CWorld_War_2.svg/600px-Tibet%2CWorld_War_2.svg.png
W 1962 Chiny stoczyły krótką serię potyczek z Indiami o przygraniczne górskie regiony Aksai Chin (przez Indie uważane za część kontrolowanego przez nie Kaszmiru) i NEFA. Starcia zakończyły się kompromitacją armii indyjskiej i nieznacznymi korzystnymi rozstrzygnięciami terytorialnymi na rzecz Chin. Świat potępił Chiny za podjętą agresję.
Terytoria sporne na granicy Chin i Indii
Źródło: https://www.globalsecurity.org/military/world/war/images/map-india-china-01.jpg
Chiny prowadzą także ekspansję w kierunku Morza Południowochińskiego, gdzie liczne państwa roszczą sobie pretensje do poszczególnych akwenów i wysepek. Spór dotyczy między innymi wysp Senkaku (spór między Chinami, Japonią i Tajwanem), Wyspy Spratly (spór między Chinami, Tajwanem, Wietnamem, Filipinami, Malezją i Brunei) oraz Wyspy Paracelskie (spór między Chinami, a Wietnamem i Tajwanem). Ponadto sporne pozostają obszary łowisk zasobnych w ryby, do których prawa roszczą sobie liczne kraje.
Obszary sporne na Morzu Południowowchińskim
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/South_China_Sea_claims_map.jpg
Najważniejszym punktem Chińskiej ekspansji pozostaje kwestia Tajwanu. Wyspa ta zamieszkiwana jest głównie przez uciekinierów z Chin, którzy w czasie chińskiej wojny domowej stali po stronie nacjonalistów w walce z komunistami. Wyspą przez dziesięciolecia rządził Kuomintang (partia polityczna, która przegrała wojnę z komunistami na kontynencie). Chiny próbują nie dopuścić do ogłoszenia przez Tajwan pełnej państwowej niepodległości, uznając wyspę za swoje terytorium i prowadząc tak zwaną politykę „Jednych Chin”. Tajwan (oficjalna nazwa – Republika Chińska) nie wierząc już w możliwość przywrócenia swojej władzy nad całymi Chinami, dąży do uznania międzynarodowego jako niepodległe państwo. Oficjalnie Tajwan uznaje tylko 17 krajów świata, głównie małych i biednych państw wyspiarskich. Polska nie uznaje niepodległości Tajwanu. Jednocześnie większość krajów świata utrzymuje z Tajwanem kontakty handlowe, a nawet polityczne i militarne. Jedynym liczącym się w świecie krajem uznającym Tajwan jest Watykan.
Obszary kontrolowane przez Tajwan
Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Locator_map_of_the_ROC_Taiwan.svg/1000px-Locator_map_of_the_ROC_Taiwan.svg.png
Chiny zdołały włączyć w obręb swojego państwa także dawne kolonie państw europejskich – Makau (kolonia portugalska) i Hongkong (kolonia Wielkiej Brytanii) położone u południowych wybrzeży Chin. Na podstawie umów zawartych z Portugalczykami i Brytyjczykami w ramach polityki „Jeden kraj – dwa systemy” Chiny częściowo respektują polityczną i gospodarczą niezależność Makau i Hongkongu, jednocześnie terytoria te zostały odpowiednio w 1999 i 1997 r. włączone do Chin jako Specjalne Regiony Administracyjne.
Hongkong i Makau na mapie Chin
Brak komentarzy