Pokrywa glebowa jest jednym z najważniejszych czynników rozwoju rolnictwa w Polsce. Niestety, w Polsce nie ma wielu dobrych gleb. Wśród dominujących pod względem powierzchni są przede wszystkim dość dobre brunatne i słabe bielicowe.

Gleby w Polsce

Ten artykuł nie jest kompletny. Chcesz go rozbudować? Kliknij tutaj.


Gleby występujące w Polsce dzielimy na strefowe – uzależnione od stref klimatycznych oraz astrefowe – występujące niezależnie od klimatu.

Gleby strefowe w Polsce:

  • Brunatne – zajmują około 52% (razem z płowymi) powierzchni Polski. Powstają na glinie na morenach dennych (głównie północna Polska), mają większą zawartość próchnicy niż gleby bielicowe, więc uważane są za dosyć żyzne. Profil gleby charakteryzuje się poziomem brunatnienia wzbogaconym w związki żelaza.

Model gleby brunatnej z widocznym poziomem brunatnienia i średnim poziomem próchniczym:

Źródło: Opracowanie własne.
  • Bielicowe – około 27% powierzchni Polski, powstają na piaskach na obszarach sandrów (północna i środkowa Polska), nie są żytne ze względu na małą zawartość próchnicy. Profil gleby charakteryzuje się białym poziomem wymywania.

Model gleby bielicowej z widocznym poziomem wymywania i cienkim poziomem próchniczym:

Źródło: Opracowanie własne.
  • Czarnoziemy – około 1% powierzchni Polski. Bardzo żyzne, powstają na podłożach lessowych bogatych w związki wapnia. Charakteryzują się grubą warstwą próchniczą oraz czarnym kolorem profilu glebowego. Występują jedynie punktowo, głównie na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu.

Model czarnoziemu z widocznym grubym poziomem próchniczym i podłożem lessowym:

Źródło: Opracowanie własne.

Gleby astrefowe w Polsce:

  • Gleby bagienne – około 7% powierzchni Polski, głównie na północnym-wschodzie kraju (np. bagna Biebrzy). Powstają w warunkach stałego podsiąkania wód podziemnych i podmywaniem terenu. Są raczej słabo żyzne, a ich uprawa jest najczęściej niemożliwa ze względu na niestabilność podłoża. Profil glebowy cechuje obecność wody.
  • Gleby górskie (inicjalne) – około 6% powierzchni Polski, w górach na południu kraju (Karpaty, Sudety). Gleby te znajdujące się na obszarach o dużym nachyleniu podlegają ciągłemu spłukiwaniu przez wody opadowe, przez co są bardzo słabo wykształcone (i mało żyzne). W profilu glebowym występują prawie wyłącznie nagie skały, rzadko z niewielkim poziomem próchniczym.

Model gleby górskiej (inicjalnej) z widocznymi blokami skalnymi i cienkim poziomem próchniczym:

Źródło: Opracowanie własne.
  • Mady rzeczne – około 5% powierzchni Polski, w dolinach rzek oraz na Żuławach Wiślanych. Należą do najlepszych gleb w Polsce. Powstają w wyniku akumulowania przez wylewające wody rzeki kolejnych poziomów osadów. Profil glebowy cechuje się naprzemiennymi, różnobarwnymi warstwami kolejno naniesionych skał.

Model mady rzecznej z widocznymi naprzemiennymi akumulowanymi osadami o różnym składzie mineralnym:

Źródło: Opracowanie własne.
  • Rędziny – około 1% powierzchni Polski, głównie w pasie wyżyn, w tym zwłaszcza na Wyżynie Lubelskiej. Są dosyć żyzne, ale trudne w uprawie, ponieważ w profilu glebowym, także w poziomie próchniczym pojawiają się odłamki skał wapiennych, na których te gleby powstają.

Model profilu rędziny z widocznymi skałami wapiennymi w poziomie próchniczym:

Źródło: Opracowanie własne.

Ponadto w Polsce występują między innymi żyzne Czarne Ziemie (1%) oraz zdegradowane przez przemysł gleby Antropogeniczne (1%), ale ich znaczenie jest niewielkie.

Żyzność gleb w Polsce

Udział procentowy gleb w Polsce według podziału na klasy bonitacyjne, gdzie klasa I to gleby najlepsze, II – bardzo dobre, III – dobre, IV – średnie, V – słabe a klasa VI najsłabsze.

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Gleby_w_Polsce.jpg; na podstawie danych GUS.

Choć w pokrywie glebowej Polski najwięcej jest dość dobrych gleb brunatnych (klasy bonitacyjne od II do IV), to duży jest udział bardzo słabych gleb bielicowych (klasy bonitacyjne od IV do VI). Bardzo niewielki jest udział gleb najlepszych (czarnoziemy, mady – klasy bonitacyjne I i częściowo niższe), przez co pokrywa glebowa w Polsce nie jest silnie sprzyjająca dla rozwoju rolnictwa.

W artykule wykorzystano modele profili glebowych wykonane przez uczniów Gdańskiego Autonomicznego Gimnazjum.


Autor: Adam Ciepliński, Bartłomiej Kulas

Sprawdzono pod względem merytorycznym: mgr Bartłomiej Kulas