Ludność Polski

Stosunek ludności do podejmowania aktywności zawodowej (grupa aktywna zawodowo) lub też jej niepodejmowania (grupa bierna zawodowa).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Stan pozostawania kandydata do pracy bez zatrudnienia, mimo aktywnego poszukiwania pracy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

W Polsce jest to bezrobocie trwające powyżej 12 miesięcy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

W Polsce jest to bezrobocie trwające od 6 do 12 miesięcy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Naturalne bezrobocie, występujące w każdej gospodarce rynkowej. Ma charakter tymczasowy i związany jest ze zmianą pracy przez pracownika na skutek poszukiwania innego zajęcia, wyższego wynagrodzenia lub w wyniku zmiany miejsca zamieszkania.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Bezrobocie, którego skala jest znana i mierzona poprzez rejestrację bezrobotnych np. w Polsce w Powiatowych Urzędach Pracy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Bezrobocie związane z wahaniami sytuacji gospodarczej, występuje w okresach dekoniunktury, tj. zmniejszenia tempa wzrostu PKB lub wręcz recesji gospodarczej. Najczęściej skutkuje nagłą falą zwolnień dużej liczby pracowników, zwykle o niskich kwalifikacjach, najczęściej pracowników fizycznych. Zmniejsza się wraz z poprawą sytuacji gospodarczej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

W Polsce jest to bezrobocie trwające do 3 miesięcy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

W Polsce jest to odsetek osób formalnie zarejestrowanych jako bezrobotne w Powiatowych Urzędach Pracy w stosunku do całej ludności aktywnej zawodowo (pracujący + bezrobotni).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Bezrobocie występujące corocznie poza sezonem (np. w Polsce – sezonem letnim), kiedy znacząco, ale tymczasowo – zwiększa się liczba miejsc pracy w branżach takich jak rolnictwo czy turystyka. Może się także odnosić do innych prac sezonowych, związanych np. ze Świętami czy wydarzeniami cyklicznymi, do których angażowani są dodatkowi pracownicy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

W Polsce jest to bezrobocie trwające od 3 do 6 miesięcy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Bezrobocie związane z wypieraniem pracowników fizycznych przez maszyny (automatyzacja produkcji), którzy nie posiadając wyższych kwalifikacji mają problem ze znalezieniem pracy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Faktyczne bezrobocie pozostające poza ewidencją statystyczną, za sprawą jego sztucznego zaniżania, np. poprzez tworzenie fikcyjnych stanowisk pracy, często także poprzez zatrudnianie członków rodziny do pomocy przy pracach rolnych (bezrobocie agrarne), nierzadko poprzez tworzenie mechanizmów pozwalających na odejście z rynku pracy osób bezrobotnych np. na rentę lub wcześniejszą emeryturę.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Mechanizm partycypacji społecznej realizowany przez niektóre samorządy (obowiązkowo przez wszystkie miasta na prawach powiatu), polegający na zgłaszaniu przez mieszkańców projektów inwestycji (zwykle drobnych), podnoszących jakość życia, które poddawane są powszechnemu głosowaniu, a następnie realizowane przez władze samorządowe.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Monokratyczny organ wykonawczy gminy miejsko-wiejskiej i niektórych gmin miejskich (niebędących miastami na prawach powiatu oraz nieposiadających prawa do używania tytułu prezydenta miasta), jednoosobowy zarząd tej gminy. Wybierany w wyborach bezpośrednich na pięcioletnią kadencje.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Nurt światopoglądowy wykazujący się niejednoznacznym lub ambiwalentnym stosunkiem w kwestiach spornych na osi lewica-prawica, m.in. dotyczących niektórych praw takich jak aborcja, formalizacja związków nieheteronormatywnych i adopcja przez nie dzieci, zapłodnienia In Vitro, eutanazji czy edukacji seksualnej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Region lub aglomeracja miejska, w którym występuje duża liczba zróżnicowanych ofert pracy i na którym duża grupa pracowników może łatwo znaleźć pracę.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Grupa wyznawców religii katolickiej, która podczas cotygodniowej Mszy Świętej przystępuje do sakramentu Komunii Świętej. Obecnie odsetek Communicantes wśród polskich Katolików wynosi około 17% (2018 r.).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Grupa wyznawców religii katolickiej, która uczestniczy w cotygodniowej niedzielnej Mszy Świętej. Obecnie odsetek Dominicantes wśród polskich Katolików wynosi około 38% (2018 r.), z przewagą w Polsce południowo-wschodniej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Negatywny skutek migracji zagranicznych, polegający na emigracji z kraju wykształconych elit intelektualnych, których koszty kształcenia zostały poniesione przez opuszczaną ojczyznę. W ten sposób kraj imigracyjny uzyskuje za darmo wykwalifikowanych pracowników o dużym potencjale kosztem kraju emigracyjnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pomocnicza jednostka administracyjna o funkcji doradczej, która może być tworzona w miastach na prawach powiatu. Organami władz dzielnicy są: rada dzielnicy i zarząd dzielnicy. Jedynym miastem, w którym podział na dzielnice jest obligatoryjny jest Warszawa. Dzielnice Warszawy posiadają własne rady dzielnic i burmistrzów, którzy działają na zasadzie małych miasteczek i posiadają uprawnienia podobne do uprawnień odpowiednio rad gmin i wójtów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wyż demograficzny będący następstwem wejścia w okres rozrodczy osób urodzonych w okresie poprzedniego wyżu demograficznego, w przypadku Polski – echo wyżu demograficznego odnosi się do wyżu kompensacyjnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Podział ludności państwa na trzy grupy wiekowe: przedprodukcyjną (dzieci i młodzież), produkcyjną (aktywni zawodowo) i poprodukcyjną (emeryci), których kryteria wiekowe różnią się w zależności od przyjętych norm.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ogół osób posiadających tzw. czynne prawo wyborcze, czyli uprawnionych do głosowania na kandydatów w wyborach. W Polsce elektorat stanowią wszystkie osoby, które ukończyły 18 lat i nie zostały pozbawione praw wyborczych lub nie są ubezwłasnowolnione.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Druga duża fala migracji zagranicznych ludności Polski, obserwowana w drugiej połowie XIX wieku, na początku XX wieku i w okresie międzywojennym. Łącznie objęła około 10 milionów Polaków, z których około 3,5 miliona na stałe pozostało poza granicami Polski (II RP). Dominował ruch na kontynenty Amerykańskie, zwłaszcza do 4 państw: USA, Kanady, Brazylii i Argentyny. W mniejszym stopniu ludność migrowała do silnie uprzemysłowionych krajów Europejskich – Francji, Belgii i przede wszystkim Niemiec.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rodzaj migracji, najczęściej zagranicznej, której przyczyny mają charakter ekonomiczny i związane są z poszukiwaniem zatrudnienia (w przypadku bezrobocia) lub lepiej płatnej pracy (w przypadku niezadowalającego poziomu wynagrodzeń). W Polsce emigracja zarobkowa obejmowała trzy główne okresy: PRL (zwłaszcza lata 70 i 80), lata 90-te oraz okres po wejściu do Unii Europejskiej (od 2004 r. do około 2014 r.)

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Odsetek osób które wzięły udział w głosowaniu – wyborach lub referendum w stosunku do wszystkich uprawnionych do udziału w tym głosowaniu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z głównych rodzajów organizacji pozarządowych. Organizacja, której celem jest sfinansowanie określonego celu poprzez prowadzenie zbiórki pieniędzy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pojęcie pochodzącego z języka łacińskiego i oznaczające „duch opiekuńczy miejsca”. Współcześnie rozumiane jako element tożsamości jakiejś przestrzeni, wyróżniający ją i nadający jej unikalny i niepowtarzalny charakter. Pojęcie często utożsamiane jest z określeniem „klimatu” lub „magii” miejsca (miasta).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proces prowadzący do powstawania w mieście izolowanych przestrzeni dwojakiego typu – z jednej strony dzielnic biedy, z drugiej strony – grodzonych osiedli dla elit. Wspólnym mianownikiem obu przemian jest powstawanie niespójnej tkanki miejskiej, której mieszkańcy są odseparowani w jakimś stopniu od pozostałych mieszkańców miasta.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Podstawowa, najmniejsza jednostka podziału administracyjnego stosowana w większości państw świata, także w Polsce. Jednostka najniższego stopnia. W Polsce jest obecnie 2477 gmin, w tym 302 gminy miejskie, 662 gminy miejsko-wiejskie oraz 1513 gmin wiejskich (stan na 1 stycznia 2022 r.). Organami władzy w gminie są wójt (lub jego odpowiednik: burmistrz, prezydent) oraz rada gminy (lub jej odpowiednik: rada miejska, rada miasta).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z trzech rodzajów gmin występujących w Polsce. Jest ich 302 (stan na 1 stycznia 2022 r.). Gmina miejska obejmuje wyłącznie tereny jednego miasta, bez jakichkolwiek obszarów wiejskich. Organami władzy w gminie miejskiej są: rada miasta oraz burmistrz lub prezydent, jeżeli gmina posiada prawo do używania tytułu prezydenta miasta, albo ma status miasta na prawach powiatu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z trzech rodzajów gmin występujących w Polsce. Jest ich 662 (stan na 1 stycznia 2022 r.). Gmina miejsko-wiejska obejmuje tereny jednego miasta (zazwyczaj niewielkiego) wraz z otaczającym obszarem wiejskich sołectw. Organami władzy w gminie miejskio-wiejskiej są: rada miejska oraz burmistrz.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z trzech rodzajów gmin występujących w Polsce. Jest ich 1513 (stan na 1 stycznia 2022 r.). Gmina wiejska obejmuje wyłącznie tereny wiejskie bez jakichkolwiek obszarów miast. Organami władzy w gminie wiejskiej są: rada gminy oraz wójt.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Formalnie dialekt (gwara) języka polskiego używany przez część ludności województw: śląskiego i opolskiego oraz w marginalnym stopniu dolnośląskiego – należących do śląskiej mniejszości etnicznej. Przez samych jego użytkowników utożsamiana z pełnoprawnym językiem. Część Ślązaków dąży do przyznania Godce statusu języka regionalnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z czterech głównych grup etnograficznych funkcjonujących obecnie na terenie Polski. Zamieszkuje głównie obszary Karpat w powiatach: tatrzańskim i nowotarskim. Głównym ośrodkiem jest Zakopane.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ infrastruktury, której tworzeniem i rozwijaniem zajmują się Jednostki Samorządu Terytorialnego, zwłaszcza gminy. Obejmuje m.in. kanalizacje.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Dzielnica Avondale w Chicago w USA, silne skupisko ludności polskiego pochodzenia. Nazwa nawiązuje do parafii katolickiej pod wezwaniem Św. Jacka, będącego centrum życia tutejszej Polonii.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Sposób przestrzennej organizacji okręgów wyborczych stosowany w ordynacji większościowej, w której w każdym z okręgów wybierany jest tylko jeden zwycięzki kandydat – ten który uzyska najwięcej głosów (więcej od któregokolwiek z innych kandydatów) zdobywa mandat, a pozostali kandydaci przegrywają wybory.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ogólne określenie na grupę samorządów wszelkiego typu, obejmujące gminy, powiaty i województwa.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Język regionalny oficjalnie uznawany przez Polskę, jako niebędący dialektem (gwarą) języka polskiego. Używany jest przez Kaszubów, na co dzień przez około 100 tys. osób na terenie województwa pomorskiego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Język używany przez mniejszość etniczną lub grupę etnograficzną na wybranym, ograniczonym geograficznie obszarze danego kraju. Aby dany język był językiem regionalnym, musi różnić się od języka większości obywateli i nie być jednocześnie dialektem, ani gwarą. Ponadto nie może to być język mniejszości napływowej – imigrantów. W Polsce status języka regionalnego posiada język Kaszubski.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z czterech oficjalnie uznawanych przez Polskę mniejszości etnicznych w naszym kraju licząca zaledwie około 300 osób. Grupa ta pochodzi z Indii, ale obecnie zamieszkuje głównie w Warszawie. Posiada własny język karaimski oraz religię – karaimizm.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Formalnie grupa etnograficzna ludności polskiej, faktycznie mniejszość etniczna w Polsce, na terenie województwa pomorskiego liczącą do około 230 tys. osób, z których przytłaczająca większość deklaruje narodowość Polską jako pierwszą (przed Kaszubską). Ludność ta posługuje się językiem polskim oraz częściowo językiem Kaszubskim, wykazuje silne przywiązanie do tradycji katolickiej, a swoją kulturę wykorzystuje w celach promocji turystycznej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Porozumienie dwóch lub więcej komitetów wyborczych w celu wspólnego startu w wyborach i wspólnego ubiegania się o możliwe do obsadzenia mandaty wyborcze.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z czterech głównych grup etnograficznych funkcjonujących obecnie na terenie Polski. Zamieszkuje przede wszystkim obszary powiatów: tczewskiego i starogardzkiego w woj. pomorskim oraz świeckiego w woj. kujawsko-pomorskim. Głównym ośrodkiem Kociewia jest Starogard Gdański.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zorganizowana i zarejestrowana grupa polityczna, będąca reprezentacją partii politycznej, organizacji społecznej lub grupy wyborców, biorąca udział w wyborach, wystawiająca listy kandydatów i ubiegająca się o mandaty wyborcze.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Państwo, w którym występuje długoterminowe i wysoko ujemne saldo migracji zagranicznych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Państwo, w którym występuje długoterminowe i wysoko dodatnie saldo migracji zagranicznych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z czterech głównych grup etnograficznych funkcjonujących obecnie na terenie Polski. Zamieszkuje głównie obszary pogranicza Mazowsza, Podlasia oraz Mazur. Głównym ośrodkiem Kurpiowszczyzny jest Ostrołęka (powiat ostrołęcki w woj. mazowieckim), a ponadto powiaty: łomżyński i kolneński w woj. podlaskim.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Teoretyczna kwota wynagrodzenia za pracę widniejąca np. na umowie o pracę, z której potrącane są podatki (PIT) i składki (ZUS).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Faktyczna kwota wynagrodzenia wypłacana pracownikowi przez pracodawcę.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proces przemian społeczno-kulturowych polegający na zeświecczeniu, tj. oderwaniu od religii elementów życia społecznego, kulturowego i politycznego i jego uniezależnienia od polityki i poglądów duchowieństwa (np. katolickiego).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Nurt światopoglądowy wykazujący się progresywizmem i dążeniem do przemian społeczno-kulturowych m.in. dotyczących niektórych praw takich jak aborcja, formalizacja związków nieheteronormatywnych i adopcja przez nie dzieci, zapłodnienia In Vitro, eutanazji czy edukacji seksualnej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z czterech oficjalnie uznawanych przez Polskę mniejszości etnicznych w naszym kraju. Jej liczebność szacuje się na około 10 tys. osób. Grupa pochodzi z obszaru pogranicza Polsko-Ukraińskiego zwanego łemkowszczyzną (Beskid Niski), z którego została wysiedlona za sprawą Akcji „Wisła”. Obecnie zamieszkuje głównie na Dolnym Śląsku.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z czterech głównych grup etnograficznych funkcjonujących obecnie na terenie Polski. Zamieszkuje przede wszystkim obszary zachodniego Mazowsza, a zwłaszcza powiat łowicki w woj. łódzkim. Głównym ośrodkiem jest Łowicz.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Faktyczny lider władz wojewódzkich, kierownik urzędu marszałkowskiego oraz przewodniczący zarządu województwa. Powoływany i odwoływany przez radnych sejmiku województwa.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wartość środkowa wysokości wynagrodzeń w danym kraju. Połowa pracowników zarabia powyżej wartości mediany, a połowa poniżej wartości mediany. Uważana jest za najlepszy parametr do obrazowania rzeczywistego poziomu wynagrodzeń w danym kraju.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proces urbanizacyjny polegający na silnym rozwoju dużych ośrodków miejskich przy jednoczesnym niedorozwoju peryferii. Wielkie miasta „zasysają” z otaczających miasteczek i wsi wszelki wartościowy materiał ludzki, prowadząc do depopulacji tych obszarów i generują dodatkowe problemy społeczno-gospodarcze, w konsekwencji pogłębiają istniejące nierówności społeczne.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce, a najczęściej fragmenty miast, które przeszły w okresie baroku istotne przeobrażenia. Za “najbardziej barokowe” miasto w Polsce uchodzi niewielka Rydzyna, ale najznamienitszym przykładem są elementy architektury Białegostoku (który faktycznie rozwinął się właśnie w baroku). Widoczny jest tutaj wzrost roli reprezentacyjnej śródmieścia poprzez tworzenie pałaców i ogrodów, np. magnackiej rezydencji Branickich w stolicy Podlasia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce. Miasta z tej grupy powstawały w 20-leciu międzywojennym. W tym okresie wybudowana od podstaw została m.in. Gdynia, w części innych miast np. w Warszawie powstały pewne elementy zabudowy w tym stylu. Charakterystycznym elementem są wielorodzinne bloki, które przecinają dość szerokie arterie, dodatkowo współwystępują ośrodki przemysłowe – w przypadku Gdyni – port morski i stocznia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce. Pochodzą z wczesnego okresu industrialnego, związanego z pierwszym uprzemysłowieniem na przełomie XIX i XX wieku.  Charakteryzują się obecnością kopalni lub innych zakładów przemysłowych oraz osiedli robotniczych. Takich miast w Polsce jest sporo, są one położone m.in. w województwie śląskim, ale nie tylko. Dobre przykłady to m.in. Katowice, Sosnowiec czy Łódź. Miasta charakteryzują się dość dużym chaosem przestrzennym, za sprawą gwałtownie przebiegających procesów urbanistycznych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce. Powstawały one według idei tzw. miasta idealnego na planie gwiazdy lub ośmioboku, których granice wieńczyły fortyfikacje z bastionami. W centrum ośrodka istnieje zamek lub pałac. Najlepszym przykładem w Polsce jest Zamość.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce, a raczej dzielnic utworzonych w miastach już istniejących. Dzielnice socjalistyczne powstawały w Polsce w latach 1945 – 1989. Ich najbardziej charakterystycznym elementem jest tzw. “zabudowa z wielkiej płyty” czyli wysokie (zwykle 10-piętrowe) blokowiska dla “klasy robotniczej” tworzone w dzielnicach przemysłowych lub w ich sąsiedztwie. Między blokowiskami tworzono niezbędną infrastrukturę społeczną – szkoły, przedszkola, place zabaw czy ośrodki zdrowia. Osiedla z “wielkiej płyty” istnieją w bardzo wielu miastach w Polsce, do znanych przykładów należą falowce na Gdańskim Przymorzy czy osiedle “plastrów miodu” na Gdańskiej Zaspie.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce. Takie miasta zdominowane są przez swój historyczny układ Starówki, która rzutuje na obecnie pełnione przez miasto funkcje (np. turystyczną) i stanowi jego kluczowy znak rozpoznawczy. Istnieje wiele przykładów większych (Kraków, Toruń, Wrocław) i mniejszych (Gniew) miast tego typu w Polsce. Miasta o takiej fizjonomii charakteryzuje obecność rynku z kościołem i często – ratuszem. Od centralnego placu rozchodzą się prostopadłe, zwykle wąskie uliczki, a granicę śródmieścia stanowią mury miasta.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce, a raczej dzielnic lub osiedli w miastach, utworzonych po 1989 r., a zwłaszcza w XXI wieku. Obejmuje dwa przeciwstawne typy: pierwszy – tzw. „miasta deweloperów” budowane według kryterium ekonomicznego – jak najwięcej i jak najwyżej oraz drugi – tworzenie reprezentacyjnych mini-dzielnic typu „city” ze szklanymi drapaczami chmur.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Gmina miejska, której ustawodawca powierzył jednoczesne wykonywanie zadań powiatu, faktycznie gmina miejska będąca jednocześnie powiatem (miejskim/grodzkim). Gmina taka wykonuje zarówno zadania gminy, jak i powiatu i korzysta ze źródeł dochodów przypadających gminie jak i powiatowi. W takim mieście nie powołuje się organów władzy powiatowej, a funkcję zarządu powiatu (starosty) pełni prezydent miasta, z kolei funkcję rady powiatu wykonuje rada miasta. Miastami na prawach powiatu są duże gminy miejskie (zaludnienie ponad 100 tys. mieszkańców), albo takie gminy, dla których z powodów geograficznych niemożliwe byłoby utworzenie powiatu (np. ze względu na otoczenie innym obszarem zurbanizowanym), ewentualnie takie gminy, które przywilej ten otrzymały z powodów politycznych (np. dawne niewielkie miasta wojewódzkie z przed reformy administracyjnej z 1999 r.).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Miasto będące siedzibą władz województwa – urzędu marszałkowskiego z sejmikiem i zarządem województwa oraz urzędu wojewódzkiego z wojewodą. Pod tym pojęciem rozumie się potocznie „stolicę” województwa. Miastami wojewódzkimi są największe miasta w regionie. Mimo, iż w Polsce jest 16 województw, z powodów politycznych utworzono 18 miast wojewódzkich; po dwa z nich są w województwach: kujawsko-pomorskim (Bydgoszcz i Toruń) oraz lubuskim (Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ migracji (najczęściej zagranicznej) polegający na tymczasowym pobycie poza granicami (kraju) na okres powyżej 3 miesięcy, ale z zamiarem powrotu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ruch migracyjny (emigracja) spowodowany przez sytuację społeczno-polityczną np. represje stosowane przez władze danego kraju wobec opozycji politycznej, zachęcający tym samym do opuszczenia kraju lub wręcz ucieczki z niego w poszukiwaniu azylu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ migracji (najczęściej zagranicznej) polegający na pobycie poza granicami (kraju) na okres powyżej 3 miesięcy, bez zamiaru powrotu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rodzaj migracji wewnętrznych, polegających na codziennych (lub cyklicznych) podróżach z miejsca zamieszkania do pracy, szkoły czy w celu załatwienia potrzeb usługowych np. zrobienia zakupów, a następnie powrotu do miejsca stałego pobytu (noclegu).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wartość miesięcznych środków finansowych niezbędnych do realizacji absolutnie niezbędnych potrzeb życiowych, umożliwiających przeżycie. Funkcjonowanie poniżej minimum egzystencji jest w dłuższej perspektywie niemożliwe i może prowadzić nawet do śmierci. Osoby znajdujące się poniżej minimum egzystencji zaliczane są do ubóstwa skrajnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Wartość miesięcznych środków finansowych która pozwala nie tylko na przetrwanie, ale także zapewnia możliwość wychowywania dzieci i prawidłowe funkcjonowanie w zakresie więzi społecznych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Skłonność określonych grup wyborców (np. wyborców konkretnych ugrupowań politycznych) do udziału w wyborach, podlegająca wahaniom najczęściej w zależności od polaryzacji politycznej i aktualnych nastrojów społecznych (np. temperatury sporu politycznego).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Przedwczesny średni statystyczny wiek śmierci mężczyzn w danym kraju (np. w Polsce) w porównaniu do innych państw o podobnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego. Spowodowany najczęściej przez czynniki ekonomiczne (wykonywane miejsce pracy) i społeczne (niski poziom dbałości o zdrowie, unikanie porad lekarskich, presja społeczna, typ kulturowy mężczyzny w danym kraju) oraz choroby cywilizacyjne.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ocena jakości życia oparta o mierzalne wartości statystyczne na podstawie wybranych do analizy kryteriów, takich jak np. stan środowiska, sytuacja finansowa i zawodowa, polityka władz lokalnych, stan infrastruktury, warunki mieszkaniowe czy dostępność niektórych usług, zwłaszcza usług publicznych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ograniczona, ale pod jakimś względem spójna przestrzeń geograficzna stanowiąca część większego obszaru (w zależności od rodzaju wyborów – państwa, województwa, powiatu lub gminy), z której obsadzana jest określona liczba mandatów wyborczych na podstawie głosów oddanych przez wyborców z danego okręgu. Np. Polska podzielona jest na 41 wielomandatowych okręgów wyborczych do Sejmu i 100 jednomandatowych okręgów wyborczych do Senatu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ ordynacji wyborczej łączący komponenty ordynacji proporcjonalne i ordynacji większościowej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch głównych rodzajów ordynacji wyborczej, w której mandaty przydzielane są komitetom wyborczym proporcjonalnie do liczby uzyskanych głosów.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z dwóch głównych rodzajów ordynacji wyborczej, w której mandaty przydzielane są wyłącznie komitetom uzyskującym większość głosów, a przegrani nie otrzymują żadnych mandatów. Najbardziej popularnym podtypem takiej ordynacji jest oparcie jej o jednomandatowe okręgi wyborcze.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Formalno-prawne i organizacyjne zasady przeprowadzania wyborów, wyłaniania ich zwycięzców i obsadzania mandatów w tych wyborach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Niezależna od rządu i samorządu organizacja społeczna skupiająca osoby zaktywizowane w jakimś konkretnym celu innym niż zysk finansowy. Podstawowymi organizacjami pozarządowymi w Polsce są stowarzyszenia i fundacje.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Według GUS w Polsce są to osoby w wieku 15-89 lat, które podejmują aktywność zawodową, tj. pracują lub aktywnie poszukują pracy (bezrobotni).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Według GUS w Polsce są to osoby w wieku 15-89 lat, które nie podejmują aktywności zawodowej, tj. nie pracują i nie poszukują pracy (nie są bezrobotnymi).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Organizacja skupiająca osoby o podobnych przekonaniach, które chcą brać czynny udział w życiu publicznym, m.in. poprzez udział w wyborach i sprawowanie władzy i w konsekwencji realizację określonego programu politycznego (wizji).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zaangażowanie lokalnej społeczności w sprawy swojego samorządu, zwłaszcza gminnego (lub jego jednostek pomocniczych – sołectw/dzielnicy). Obejmuje wszelkie przejawy aktywności obywatelskiej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Postawa społeczna charakteryzująca się silnym poczuciem związku z zamieszkiwaną  (obecnie lub w przeszłości) miejscowością, wynikająca z wytworzenia silnych więzi emocjonalnych z danym miejscem.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Najniższe legalne wynagrodzenie w danym państwie, które należy zapłacić pracownikowi zatrudnionemu do pracy. W Polsce ustalane jest co roku przez rząd w porozumieniu z pracodawcami i związkami zawodowymi.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Proponowana w Polsce potencjalna jednostka podziału administracyjnego, będąca odpowiednikiem francuskiego departamentu. Miałaby mieć charakter pośredni między powiatem i województwem. Obecnie podregiony wytyczono w Polsce jedynie do celów statystycznych zgodnie z normami Unii Europejskiej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Podział państwa lub jego części na mniejsze jednostki, najczęściej samorządowe tj. posiadające pewne możliwości samostanowienia. Na świecie funkcjonują różne podziały najczęściej od dwu do czterostopniowych. W Polsce obowiązuje trójstopniowy podział administracyjny na województwa, powiaty i gminy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Różnicowanie się postaw społecznych wobec określonych problemów np. światopoglądowych lub politycznych, najczęściej na dwa przeciwne, wzajemnie zwalczające się stronnictwa. Polaryzacja prowadzi m.in. do uszczuplenia grupy centrowej światopoglądowo na rzecz bardziej jednoznacznych stanowisk lewicowych lub prawicowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Rodzaj polityki społecznej państwa polegający na stosowaniu różnego rodzaju zachęt (i ewentualnie sankcji) skłaniających do posiadania większej liczby dzieci i zwiększenia przyrostu naturalnego. Może obejmować katalog różnego rodzaju ulg (zniżki na przejazdy) i pomocy instytucjonalnej (żłobki, przedszkola), jak również bezpośrednie wsparcie finansowe (np. 500+).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ludność zamieszkująca państwa inne niż Polska, która ma polskie korzenie. Pod pojęciem Polonii rozumie się najczęściej potomków dawnych Polskich emigrantów (tj. opuszczających Polskę przed 1989 r.), którzy jednak zachowują pewne związki z Polską, np. znają polską kulturę i posługują się językiem polskim.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Obszar teoretycznie lepiej rozwiniętych (na podstawie wybranych miar statystycznych) województw zachodniej Polski, w których występuje teoretycznie wyższy poziom jakości życia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Obszar teoretycznie gorzej rozwiniętych (na podstawie wybranych miar statystycznych) województw wschodniej Polski, w których występuje teoretycznie niższy poziom jakości życia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Potoczne określenie na tzw. interior czyli wewnętrzny obszar terytorium Polski oddalony od dużych metropolii oparty o strukturę miast powiatowych i otaczających je powiatów (ziemskich.)

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Udzielane przez rząd lub samorząd wsparcie dla osób znajdujących się poniżej ustawowej granicy ubóstwa (w trudnej sytuacji finansowej). Obejmuje świadczenia pieniężne oraz materialne (pomoc rzeczową).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jednostka podziału administracyjnego państwa stosowana m.in. w Polsce, stanowiąca formę pośrednią między gminą (jednostka niższego rzędu) i województwem (jednostka wyższego rzędu). Obecnie w Polsce jest łącznie 380 powiatów, w tym 314 powiatów tak zwanych „ziemskich” or 66 miast na prawach powiatu. Organami władzy w powiecie są: rada powiatu oraz zarząd powiatu na czele ze starostą powiatu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zatrudnienie na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w celu świadczenia pracy dla innej osoby (właściciela przedsiębiorstwa).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Nadanie przez władze (rząd) decyzją administracyjną statusu miasta jednostce osadniczej (wsi). W Polsce jest to warunek niezbędny do zakwalifikowania danej jednostki do grupy miast.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Nurt światopoglądowy wykazujący się poszanowaniem istniejących norm i wykazujący powściągliwość w kwestiach przemian społeczno-kulturowych m.in. dotyczących niektórych praw takich jak aborcja, formalizacja związków nieheteronormatywnych i adopcja przez nie dzieci, zapłodnienia In Vitro, eutanazji czy edukacji seksualnej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Monokratyczny organ wykonawczy gminy miejskiej będącej miastem na prawach powiatu lub posiadającej prawo do używania tytułu prezydenta miasta, jednoosobowy zarząd gminy miejskiej. Wybierany w wyborach bezpośrednich na pięcioletnią kadencje.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ustalony minimalny odsetek poparcia w skali kraju uprawniający komitet wyborczy lub koalicję komitetów wyborczych do wzięcia udziału w podziale mandatów w danych wyborach. W Polsce od lat obowiązują stałe progi w wyborach do Sejmu i wszystkich typów JST – 5% dla pojedynczych komitetów i 8% dla koalicji wyborczych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zjawisko społeczne oceniane jako negatywne, polegające na zawłaszczaniu części przestrzeni miejskiej przez wybrane społeczności mieszkańców np. lokatorów wybranego osiedla. Charakterystycznym elementem tego zjawiska jest grodzenie przestrzeni, uniemożliwiające dostęp do części miasta osobom spoza wąskiego grona mieszkańców danego osiedla.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Organ stanowiący władzy samorządowej w gminach wiejskich, wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Rada wybiera ze swojego grona jej przewodniczącego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Organ stanowiący władzy samorządowej w gminach miejskich i gminach miejskich będących miastami na prawach powiatu, wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Rada wybiera ze swojego grona jej przewodniczącego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Organ stanowiący władzy samorządowej w gminach miejsko-wiejskich, wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Rada wybiera ze swojego grona jej przewodniczącego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Organ stanowiący władzy samorządowej w powiatach (ziemskich), wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Rada powiatu dokonuje wyboru przewodniczącego rady oraz zarządu powiatu, w tym starosty powiatu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Typ głosowania, w którym mieszkańcy kraju (referendum ogólnopolskie) lub wybranego obszaru (referendum lokalne) opowiadają się za lub przeciw jakiemuś rozwiązaniu. W referendum można oddać tylko głos na tak lub na nie w odpowiedzi na pytanie (lub pytania) postawione przez organizatora referendum.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Obszar geograficzny (najczęściej ograniczony do terenów wiejskich i małych miast) na terenie państwa wykazujący spójną odrębność w kwestiach kulturowych od pozostałego jego obszaru. Zamieszkiwany jest przez grupę etnograficzną, która wytwarza własne elementy kultury w obrębie ogólnej kultury danego narodu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z czterech oficjalnie uznawanych przez Polskę mniejszości etnicznych w naszym kraju, pochodząca z Indii i obecna w Polsce od średniowiecza. Jej liczebność szacuje się na 17 tys. osób. Posługują się językiem romskim. Ludność Romska podlega asymilacji tylko częściowo (np. w kwestii religii katolickiej), a niektóre zachowania w obrębie tej grupy np. dotyczące małżeństwa młodych kobiet budzą sprzeczność z polskim prawem. Grupa ta pejoratywnie nazywana jest Cyganami i kojarzy się powszechnie ze zróżnicowanymi zachowaniami – z jednej strony wesołą muzyką ludową i barwnymi strojami, z drugiej strony – z problemami społecznymi takimi jak żebractwo dzieci czy kradzieże. Mniejszość zamieszkuje głównie duże miasta.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Organizacja polityczna działająca w województwach: śląskim i opolskim, skupiająca śląską mniejszość etniczną i dążąca do uzyskania dla regionu Śląska pewnych praw, w tym autonomii na wzór okresu II RP.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Sytuacja na rynku pracy w gospodarce wolnorynkowej, w której ze względu na brak miejsc pracy i dużą liczbę bezrobotnych, korzystniejsza jest sytuacja zatrudniających, którzy mogą oferować niższe wynagrodzenie lub gorsze warunki pracy i przebierać w ofertach potencjalnych kandydatów do pracy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Sytuacja na rynku pracy w gospodarce wolnorynkowej, w której ze względu na brak rąk do pracy i duża liczbę nieobsadzonych wakatów, dochodzi do poprawy warunków pracy i podwyżki wynagrodzeń.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z rodzajów rynku w ekonomii, w którym występuje popyt na pracę (zatrudniający pracodawca) oraz podaż pracy (pracownik poszukujący pracy), a ceną jest wysokość wynagrodzenia pracownika. Charakterystycznymi cechami rynku pracy są: występowanie wakatów (nieobsadzonych stanowisk pracy) oraz bezrobocie (brak stanowisk pracy dla osób poszukujących zatrudnienia).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Prowadzenie działalności gospodarczej (w tym zwłaszcza jednoosobowej działalności gospodarczej) i współpraca z innymi podmiotami poprzez świadczenie usług.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Organ stanowiący władzy samorządowej w województwach, wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Radni sejmiku dokonują wyboru przewodniczącego sejmiku oraz zarządu województwa z marszałkiem na czele.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Część gospodarki, w której działalność i zatrudnienie realizują prywatni przedsiębiorcy.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Część gospodarki, w której działalność i zatrudnienie realizuje rząd albo samorząd lub utworzone przez nie podmioty.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Postawa społeczna polegająca na wspieraniu osób w trudnej sytuacji materialnej przez osoby zamożniejsze. Może być przymusowa – narzucona przez rząd (np. poprzez płacenie wyższych podatków) lub dobrowolna (np. pomoc sąsiedzka).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pomocnicza jednostka administracyjna o funkcji doradczej w gminie wiejskiej oraz gminie miejsko-wiejskiej na terenach wiejskich tej gminy. Władzami sołectwa są: sołtys oraz rada sołecka.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Badanie opinii publicznej (jej poglądów np. preferencji politycznych), prowadzone najczęściej na wybranej z ogółu populacji reprezentatywnej próbie badawczej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Faktyczny lider władz powiatowych (w powiatach ziemskich), kierownik urzędu – starostwa powiatowego oraz przewodniczący zarządu powiatu. Powoływany i odwoływany przez radnych rady powiatu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jeden z głównych rodzajów organizacji pozarządowych. Zrzeszenie osób powołane w celu realizacji ustalonych celów, wspólnych dla członków stowarzyszenia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ocena jakości życia niemająca oparcia w miarach statystycznych. Zależy ona od indywidualnej oceny sytuacji. To samo miejsce życia w ocenie różnych osób, może być oceniane dalece odmiennie, w zależności przede wszystkim od ich poczucia stopnia realizacji indywidualnych potrzeb życiowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Formalnie grupa etnograficzna ludności polskiej, faktycznie mniejszość etniczna w Polsce, na terenie województw: śląskiego i opolskiego liczącą do około 850 tys. osób; w tej grupie ponad 430 tys. osób deklaruje „narodowość” Śląską jako pierwszą lub jedyną. Ludność ta posługuje się językiem polskim oraz Godką Śląską, będącą formalnie dialektem (gwarą) języka polskiego, ale aspirującą do miana języka regionalnego. Część Ślązaków skupiona wokół Ruchu Autonomii Śląska dąży do przyznania regionowi Śląska autonomii.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Matematyczna średnia wynagrodzeń w gospodarce zliczana na podstawie kwot wypłacanych wszystkim pracującym.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jedna z czterech oficjalnie uznawanych przez Polskę mniejszości etnicznych w naszym kraju. Jej liczebność szacuje się na 2 tys. osób. Pochodzi z Półwyspu Krymskiego, w Polsce zamieszkuje od średniowiecza na Podlasiu, m.in. w Bohonikach i Kruszynianach. Tatarzy są muzułmanami i prowadzą aktywną promocję swojej kultury (zwłaszcza kulinarnej) w regionie podlaskim.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Niski poziom życia wynikający z braku wystarczających środków finansowych, które pozwoliłyby na zaspokojenie potrzeb życiowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Obejmuje osoby znajdujące się poniżej kryterium minimum egzystencji, tj. nieposiadające wystarczających środków finansowych pozwalających na realizację najbardziej niezbędnych potrzeb życiowych.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Ustalona przez Sejm w Ustawie o pomocy społecznej wartość środków finansowych, poniżej której osoba zyskuje uprawnienie do skorzystania z pomocy społecznej państwa.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Według GUS są to osoby (seniorzy), które ukończyły odpowiednio 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn (osiągnęły wiek emerytalny).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Według GUS są to osoby (dorośli), które ukończyły 18 lat, ale nie ukończyły 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Według GUS są to osoby, które nie ukończyły 18 lat (dzieci i młodzież).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Pierwszą duża fala migracji zagranicznych ludności Polski, obserwowana po 1831 r., po klęsce Powstania Listopadowego. Liczyła ona relatywnie niewiele, bo około 5 tysięcy osób, ale był to jednak pierwszy tak istotny i zorganizowany ruch migracyjny w historii Polski. Kierunkiem dominującym była Francja i w mniejszym stopniu – Belgia.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Organ władzy rządowej na poziomie województwa, powoływany i odwoływany przez Premiera. Wojewoda jest przede wszystkim organem nadzorującym zgodność z prawem działania organów samorządu terytorialnego.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Jednostka podziału administracyjnego państwa stosowana w Polsce, której różne odpowiedniki funkcjonują w wielu państwach świata. Obecnie w Polsce jest 16 województw. W naszym kraju jednostka najwyższego stopnia. Województwo w przeciwieństwie do gmin i powiatów posiada zarówno organy władzy samorządowej, jak i władzy rządowej. Przedstawicielem rządu jest wojewoda, a organami władzy samorządowej: sejmik województw i zarząd województwa na czele z marszałkiem województwa.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Monokratyczny organ wykonawczy gminy wiejskiej, jednoosobowy zarząd gminy wiejskiej. Wybierany w wyborach bezpośrednich na pięcioletnią kadencje.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Miara statystyczna pozwalająca na sprawdzenie tempa przyrostu ludności danego obszaru poprzez podzielenie ludności z okresu wybranego przez ludność z okresu będącego punktem odniesienia i pomnożenie wyniku razy 100%. Wd = L2/L1 * 100%.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym (wiek nieprodukcyjny) przypadająca na osoby w wieku produkcyjnym. Podawany w procentach.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Odsetek osób chodzących do szkoły (ewentualnie dzieci objętych opieką przedszkolną lub żłobkową) w stosunku do ogółu ludności (dzieci) w grupie wiekowej, która powinna być objęta edukacją (lub opieką przedszkolną lub w żłobku).

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Procentowy udział osób w wieku 65 lat i powyżej w całej populacji danego kraju.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Zorganizowana forma głosowania, w której wyborcy (elektorat) dokonują wyboru (poparcia) swoich reprezentantów (przedstawicieli) do wybranego ciała np. Sejmu, Senatu, JST czy na urząd Prezydenta RP.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Silny wyż demograficzny, który wystąpił w Polsce w latach 50-tych – po II Wojnie Światowej. Jego nazwa nawiązuje do rekompensaty ubytku ludności okresu działań wojennych. Wyż miał faktyczni charakter eksplozji demograficznej.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Kolegialny organ wykonawczy powiatów (ziemskich), powoływany i odwoływany przez radnych rady powiatu. Na czele zarządu powiatu stoi starosta powiatu.

Kliknij by dowiedzieć się więcej

Kolegialny organ wykonawczy województw, powoływany i odwoływany przez radnych sejmiku województwa. Na czele zarządu województwa stoi marszałek województwa.

Kliknij by dowiedzieć się więcej