Mała ojczyzna to przestrzeń najbliższa każdemu Polakowi – obejmuje otoczenie jego zamieszkania np. miasto (lub jego część), wieś lub gminę – miejsce, które w szczególny sposób bliskie jest komuś, jako jego miejsce życia. Patriotyzm lokalny jest ważnym elementem postawy obywatelskiej, który należy pielęgnować i rozwijać.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Własny region – mała ojczyzna

II Mała ojczyzna

1. Pojęcie „małej ojczyzny”

Jako „Małą Ojczyznę” rozumie się najczęściej najbliższą okolicę zamieszkania – wieś, miasto, gminę lub ich część. Tą przestrzeń geograficzną, z którą wiążą się codzienne czynności mieszkańca, gdzie położony jest jego dom, praca itp. Ważnym elementem spajającym z małą ojczyzną są więzi emocjonalne, np. związane ze wspomnieniami z jakimś miejscem. Często jako swoją małą ojczyznę wspomina się miejsce zamieszkania z okresu dzieciństwa – z czasów szkolnych, nawet mimo późniejszej przeprowadzki.

Pewnym wyzwaniem może być precyzyjne określanie zasięgu małej ojczyzny. Nie jest ona tożsama z granicami administracyjnymi i jej istnienie często znajduje się jedynie w świadomości samych mieszkańców danej przestrzeni. Również dla różnych osób pojęcie wielkościowe może być różne. Np. dla niektórych mieszkańców Warszawy mała ojczyzną będzie cała stolica, dla innych tylko ich dzielnica zamieszkania np. Ursynów, a dla jeszcze innych osiedle lub wręcz ulica na której mieszkają.

2. Identyfikacja z małą ojczyzną – patriotyzm lokalny

Istotą małej ojczyzny jest budowanie więzi mieszkańców z miejscem zamieszkania. Lokalne władze próbują często podkreślić fakt pochodzenia z danego miejsca znanych osób, które zrobiły karierę ogólnopolską, wzmacniając tym samym przekonanie o wartości danego miejsca. Czasami samorządy przyznają też nagrody (np. medale) czy tytuł „honorowego obywatela” osobom szczególnie zasłużonym dla krzewienia lokalnego patriotyzmu. Jego elementem jest często przywiązanie do miejscowych drużyn sportowych, zwłaszcza piłki nożnej, a także znajomość niuansów historii danego miejsca.

Czarno-biały parowóz w Tczewie ustanowiono na pamiątkę urodzonego w tym mieście lidera popularnego niegdyś zespołu rockowego „Republika” – Grzegorza Ciechowskiego

Źródło: https://odkryjpomorze.pl/obrazy_obiektow/4251/29623.jpg

Władze niektórych miast próbują zachęcić mieszkańców do identyfikowania się ze swoim miejscem zamieszkania, także za pomocą niektórych aspektów polityki. W tym celu wprowadzane są np. „karty mieszkańca”, których posiadacze mogą cieszyć się pewnymi przywilejami. Np. w Gdańsku uczniowie szkół z kartą mieszkańca, korzystają z darmowych przejazdów transportem publicznym.

Władze metropolii o dużym udziale ludności napływowej, zachęcają swoich mieszkańców do identyfikowania się z miejscem życia na różne sposoby

Źródło: https://play-lh.googleusercontent.com/BQMBwI4MmYtH9IfASROVw649n78ASupfixNbvRRdMQ-5kGsICXDbYQaBjHvQTBVtgA3x

Ważnym elementem budowania więzi mieszkańców z małą ojczyzną jest polityka. Władze miast i gmin podejmują różne inicjatywy na rzecz angażowania mieszkańców w życie swoich miejscowości. Należy do nich np. tworzenie rad dzielnic i sołectw, prowadzenie konsultacji społecznych, organizacja budżetu obywatelskiego czy choćby imprez masowych dla całej lokalnej społeczności.

Coraz popularniejszym rozwiązaniem w dużych miastach jest budżet obywatelski zwany także budżetem partycypacyjnym. Istota działania polega na zgłaszaniu przez mieszkańców pomysłów, a następnie głosowaniu i wyborze projektów, które realizuje samorząd. Np. w Warszawie planuje się wydać ponad 100 mln złotych na ten cel w 2023 r., a od 2015 . zrealizowano ponad 4000 projektów. Środki z „BO” są najczęściej przeznaczane na estetyzację, tworzenie miejsc rozrywki czy zieleni miejskiej.

Za sprawą Budżetu Obywatelskiego w Sosnowcu zrealizowano m.in. nowy plac zabaw

Źródło: https://d-art.ppstatic.pl/kadry/k/r/aa/4c/5ee87ad86f471_o_full.jpg

3. Atrakcyjność małej ojczyzny

Mała ojczyzna jako przestrzeń symboliczna, jest określana m.in. za sprawą elementów, decydujących o jej wyróżnieniu, identyfikacji i atrakcyjności. Wskazanie takich elementów wymaga dotarcia do źródeł informacji o małej ojczyźnie. Mogą nimi być:

  • Urzędy gmin, miast, dzielnic i inne instytucje samorządowe ulokowane na terenie „małej ojczyzny”. Źródłem wiedzy będą tu dokumenty urzędowe, opracowania, informacje publicznie dostępne, ale także ludzie pracujący w tych instytucjach i działacze publiczni np. radni.

W dużych miastach ciekawe informacje można pozyskać w siedzibach Rad Dzielnic

Źródło: https://staraoliwa.pl/media/k2/items/cache/d746d8fb171ad62b07b108cdd1b7986c_XL.jpg
  • Organizacje pozarządowe – stowarzyszenia i fundacje, KGW i inne podmioty z grupy NGO. Przedstawiciele ich władz i działacze będą cennym źródłem wiedzy, ponadto organizacje te często same angażują się w działania na rzecz „małych ojczyzn”.

Wiele organizacji działających na rzecz lokalnej społeczności to stowarzyszenia lub fundacje

Źródło: https://www.tmzt.tczew.pl/wp-content/uploads/2021/03/logo-tmzt-www-c.png
  • Szkoły są ważnym miejscem kultywowania wiedzy o „małej ojczyźnie”. Współpraca ze środowiskiem lokalnym należy do zadań szkoły, dlatego nauczyciele często angażują się na rzecz społeczności. Szkoła to nie tylko edukacja, ale też wydarzenia kulturalne czy konkursy a także inni ludzie pochodzący z podobnej okolicy.
  • Parafia jest często bardzo cennym źródłem wiedzy o „małej ojczyźnie” zwłaszcza na obszarach wsi i małych miast. Proboszczowie nierzadko kierują parafiami przez wiele lat, przesiąkając do lokalnej społeczności. Posiadają więc oni olbrzymią wiedzę. Dodatkowo, cennym źródłem mogą być także parafialne archiwa.
  • Dane statystyczne to dobre źródło wiedzy, gdy pod pojęciem małej ojczyzny rozumiemy jakiś obszar administracyjny, dla którego GUS lub inne instytucje zbierają informacje.
  • Publikacje popularnonaukowe np. książki, albumy itp. – są cennym źródłem i zwykle solidnym opracowaniem wybranej tematyki dotyczącej lokalnej społeczności.
  • Czasopisma, gazety, biuletyny, a także lokalne radia, telewizje i media internetowe – wydawane okresowo, często także w formie elektronicznej, mające charakter lokalny, opisują problemy bieżące i ważne wydarzenia dla lokalnej społeczności

Lokalna prasa skupia się zwykle wyłącznie na sprawach gminnych lub powiatowych

Źródło: https://gminaoswiecim.pl/pl/2319/0/gazeta-lokalna-br-oswiecimska-gmina-.html
  • Instytucje kultury takie jak domy kultury, pałace młodzieży, muzea, biblioteki itp., które działają w obrębie konkretnej przestrzeni, zwykle są z nią także powiązane funkcjonalnie i mogą dostarczyć cennych informacji.
  • Mieszkańcy okolicy – np. członkowie rodziny, sąsiedzi czy znajomi, czasami znają ważne informacje dotyczące „małej ojczyzny” z przekazów ustnych.
  • Źródła internetowe – np. fora mieszkańców, grupy na portalach społecznościowych itp. mogą być miejscem ciekawych dyskusji i ważnych informacji.

Czasami warto zajrzeć do mediów społecznościowych np. Facebook’a

Źródło: https://www.facebook.com/groups/120821161765770
  • Własne obserwacje terenowe – zawsze można samemu dokonać obserwacji wybranej przestrzeni i na tej podstawie wyciągać wnioski.

Kiedy wiedzę na temat „Małej Ojczyzny” uda się już pozyskać, można przystąpić do przygotowania prezentacji, filmu, plakatu (posteru) lub wystawy na ten temat. Kluczowym elementem będzie tutaj ukazanie atrakcyjności małej ojczyzny, a wiec skupienie się na tych elementach, które ją w jakiś sposób wyróżniają na tle innych fragmentów przestrzeni i pozwalają na wskazanie jakichś jej granic. Takie opracowanie powinno zawierać w szczególności:

  • Opis położenia „małej ojczyzny” i próbę wyznaczenia jej granic – przy czym może ona być płynna. Warto odnieść się do kluczowych elementów w przestrzeni, które mogą stanowić granicę, jeżeli nie jest ona tożsama z granicami administracyjnymi. Mogą być to ciągi komunikacyjne, obiekty techniczne, budynki czy granice fizycznogeograficzne np. rzeki, wzniesienia itp.
  • Dziedzictwo historyczno-kulturowe – warto tutaj opisać to, co decyduje o Twoich związkach emocjonalnych z miejscem zamieszkania. Na pewno oprócz samego faktu posiadania mieszkania w jakiejś okolicy, wytworzyłeś z nią więzi oparte o wydarzenia lub przeżycia, historię miejsca lub jego dziedzictwo. Warto o tym wspomnieć – co sprawia, że czujesz się częścią tej przestrzeni? Odnieś się do znanych osobistości z Twojej „małej ojczyzny” lub jej roli w historii kraju, albo regionu. Wskaż wyróżniające Twoją społeczność elementy takie jak gwara czy lokalne obyczaje.
  • Atrakcyjność mieszkalna – w opracowaniu koniecznie należy opisać warunki zamieszkania na terenie „małej ojczyzny” obejmujące przede wszystkich jej charakter (miasto/wieś), typ zabudowy,zaludnienie, a także współdecydujące o tym warunki środowiska naturalnego np. sąsiedztwo rzeki, jeziora, gór itp. Oceń, jakie są walory zamieszkania w tym miejscu, być może jest tu cicho i spokojnie, być może są dobrzy sąsiedzi, albo jest atrakcyjne środowisko naturalne? Zastanów się, czy przestrzeń posiada walory np. turystyczne, kulturowe, ekonomiczne, które czynią ją atrakcyjną do życia?
  • Atrakcyjność gospodarcza – oceń swoją „małą ojczyznę” jako miejsce do pracy i rozwijania działalności gospodarczej. Warto odnieść się do wykorzystania istniejących zasobów naturalnych np. wykorzystania wód jako termów w lokalnym parku wodnym, albo węgla do budowy kopalni. Być może Twoje miejsce jest świetnie położone i odnosi sukces jako hub przeładunkowy? Zastanów się jakie zakłady przemysłowe i usługowe funkcjonują w okolicy i co o tym zadecydowało. Jeżeli Twoja „mała ojczyzna” to wieś rolnicza, zbadaj warunki rozwoju tego sektora – np. jakie dominują uprawy i chów. W ogólnym podsumowaniu warto wskazać na poziom życia w Twojej „małej ojczyźnie” względem innych miejsc i całego kraju.
  • Charakterystyczne elementy przestrzeni – prawie w każdej „małej ojczyźnie” można znaleźć obiekty techniczne, budynki, zabytki, albo wyjątkowe osobliwości przyrody, które są pewnego rodzaju symbolami, często zresztą wykorzystywanymi do promocji miejsca. Zastanów się co jest takim elementem w Twojej „małej ojczyźnie” i opisz te przykłady.

4. Działania na rzecz własnej małej ojczyzny

Ważnym elementem obywatelskiej postawy i zaangażowania w życie „małej ojczyzny” jest partycypacja społeczna. Pod tym pojęciem rozumie się udział społeczności lokalnej w życiu publicznym, w tym w kształtowaniu polityki samorządu terytorialnego i dążeniu do podnoszenia jakości życia. Istnieją różne formy partycypacji społecznej, np:

  • Udział w konsultacjach społecznych w zakresie polityki realizowanej przez samorząd, np. przy wybranych inwestycjach czy w zakresie budżetu.
  • Aktywizacja w obrębie organizacji pozarządowych.
  • Udział w wydarzeniach organizowanych przez władze, w tym zwłaszcza imprezach społeczno-kulturalnych.
  • Korzystanie z prawa do składania petycji, dostępu do informacji publicznej oraz podejmowanie obywatelskich inicjatyw uchwałodawczych i ustawodawczych.
  • Udział w życiu lokalnego sołectwa, osiedla lub dzielnicy.
  • Zgłaszanie projektów budżetu obywatelskiego i udział w głosowaniu nad projektami.
  • Zgłaszanie uwag do propozycji zmian planu zagospodarowania przestrzennego.

Idea Budżetu Obywatelskiego staje się popularna nawet w małych miastach i gminach

Źródło: https://cms-v1-files.idcom-jst.pl/sites/947/wiadomosci/207220/fotos/orign/ruszamyzviiedycjabudzetuobywatelskiegobanerwww.png


Za szczególnie cenne mogą uchodzić działania w obszarach: zachowania walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności.

Działania na rzecz zachowania walorów środowiska geograficznego – Case Study

Ten temat zostanie uzupełniony o opracowanie studium przypadku do końca 2022 r.

Działania na rzecz poprawy warunków życia lokalnej społeczności – Case Study

Ten temat zostanie uzupełniony o opracowanie studium przypadku do końca 2022 r.

Zainteresował Cię ten temat?
Sprawdź bardziej rozbudowane opracowania o podobnej tematyce (dla liceum ogólnokształcącego):