Unia Europejska jest największą platformą współczesnej integracji społeczno-gospodarczej na Świecie. Jej utworzenie pozwoliło na rozwiązanie wielu problemów i zakończenie konfliktów, których historia liczyła setki lat. Nie jest to jednak organizacja idealna, zmaga się ona wciąż z nowy problemami i wyzwaniami.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Problemy polityczne Świata

III Problemy Unii Europejskiej

Koncepcja jednego europejskiego organizmu politycznego i społeczno-gospodarczego istnieje od epoki starożytności, a jej pierwszym przejawem było istnienie Imperium Rzymskiego. Jego dziedzictwo próbowały potem na różne sposoby reaktywować inne organizmy, np. Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego (jako federacja niemieckich księstw), Rzeczpospolita Obojga Narodów (jako państwo – unia narodów), Cesarstwo Francuskie (idea Bonapartego). Koncepcja ta nabierała mocy w XIX wieku, zaniechana jednak u jej schyłku i pogrzebana w wyniku wybuchu I Wojny Światowej jako apogeum rywalizacji Niemiec z Francją i Wielką Brytanią. Idea wyrzeczenia się wojny i pokojowego współistnienia, a nawet federacji europejskiej odżyła po II Wojnie Światowej, jako koncepcja ostateczna pojednania Francusko-Niemieckiego i wspólnego przeciwstawienia się komunizmowi.

1. Historia integracji europejskiej po II Wojnie Światowej

Właściwa integracja Europy (zwłaszcza Zachodniej), przybliżająca do powstania organizmu znanego dzisiaj jako Unia Europejska, przebiegała wieloetapowo, a związki między państwami zacieśniano stopniowo. Opisana poniżej skomplikowana i długotrwała, prowadzona także ze zmiennym szczęściem i wobec zmiennych nastrojów społecznych integracja europejska pokazuje, jak trudnym i złożonym procesem (trawjącym już ponad 70 lat) jest budowanie Unii Europejskiej. Harmonogram historyczny integracji zarysowuje się następująco:

  • W 1946 Winston Churchill wzywa do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy na podobieństwo USA:

„Musimy zbudować rodzaj Stanów Zjednoczonych Europy. Tylko w ten sposób setki milionów ludzi będzie w stanie odzyskać proste radości i nadzieje, które czynią życie wartym przeżycia„

  • W 1947 r. w Paryżu powstaje Międzynarodowy Komitet Ruchów na Rzecz Jedności Europejskiej.
  • W 1948 obraduje Kongres Haski, który podejmuje szereg dyskusji, w tym nad zjednoczeniem społeczno-gospodarczym Europy.
  • W 1949 zostaje powołana Rada Europy – odpowiednim europejskiego ONZ. Założona przez 10 państw, zrzesza obecnie prawie wszystkie kraje Europy oprócz Rosji, Białorusi i Kosowa, a status obserwatora posiada Watykan. Rosja została usunięta po napaści na Ukrainę w 2022 r. W kolejnych latach po utworzeniu Rady systematycznie dołączali kolejni członkowie, np. Polska w 1991 r.

Rada Europy na koniec 2022 r.

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Europe_Council_2022.png/1280px-Europe_Council_2022.png
  • W 1950 r. francuscy politycy Robert Schuman (minister spraw zagranicznych) oraz Jean Monnet (doradca ekonomiczny rządu Francji) zaproponowali współpracę – koordynacją w zakresie produkcji węgla i stali przez Francję i RFN (plan Schumana). Plan ten doprowadził wkrótce do ustanowienia EWWiS oraz podpisania Traktatów Rzymskich, a na jego cześć dzień jego ogłoszenia – 9 maja jest oficjalnym Dniem Europy. Po stronie Niemiec kluczowa okazała się postawa kanclerza Konrada Adenauera. Ważną rolę odegrali także: premier Włoch Alcide De Gasperi oraz wielokrotny premier i minister w Belgii – Paul – Henri Spaak. Uważa się ich za ojców Unii Europejskiej.
  • Pierwszą formą faktycznej integracji była powołana w 1951 r. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) na mocy Traktatu Paryskiego. Jej inicjatorami były: RFN, Francja, Belgia, Holandia i Luksemburg oraz Włochy. Celem EWWiS było utworzenie wspólnej puli produkcji węgla i stali, aby zapobiec wojnom handlowym i potencjalnie militarnym.
  • W 1957 r. podpisane zostają Traktaty Rzymskie dające początek właściwej integracji społeczno-gospodarczej rozumianej dzisiaj jako Unia Europejska. Na ich mocy z dniem 1 stycznia 1958 r. została utworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza (czyli dzisiejsza Unia Europejska). W ramach EWG ustanowiono unię celną między krajami członkowskimi, opartą o cztery fundamentalne do dzisiaj zasady Unii Europejskiej: swobodę przepływu towarów, osób, usług i kapitału. Dodatkowo powołano także Euroatom, czyli organizację ds. pokojowej współpracy w zakresie energetyki i technologii jądrowej.
  • W wyniku powstania EWG i Euroatomu, zaczęto używać określenia Wspólnoty Europejskie (dla trzech wspólnot – oprócz EWG i Euroatomu także EWWiS). W tym czasie powstały instytucje Wspólnot Europejskich jak Komisja Europejska i Parlament Europejski, Parlament Europejski, Rada Europejska i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Organy te powstały z przekształcenia powołanych już w latach 50-tych instytucji i ostatecznie ich zadania wykrystalizowały się w latach 60-tych.
  • W 1965 r. podpisano traktat fuzyjny, który wszedł w życie po 2 latach i reformował najważniejsze instytucje istniejących wspólnot europejskich, faktycznie ustanawiając dzisiejszą Komisję Europejską czyli faktyczny rząd Unii Europejskiej.
  • W 1973 r. dochodzi do pierwszego rozszerzenia Wspólnot Europejskich – dołącza Wielka Brytania, Irlandia oraz Dania. Liczba członków wzrasta z 6 do 9.
  • W 1981 r. następuje akcesja Grecji do Wspólnot Europejskich, liczba członków wzrasta do 10.
  • W 1985 r. ustanowiono Strefę Schengen. W 1995 r. ostatecznie zniesiono kontrolę graniczną dla państw sygnatariuszy Schengen.
  • W 1986 r. do Wspólnot Europejskich dołączają Hiszpania i Portugalia. Wspólnoty liczą teraz 12 członków.
  • W wyniku zjednoczenia Niemiec w 1990 r. i faktycznej aneksji NRD przez RFN, Niemcy Wschodnie stają się z mocy prawa częścią Wspólnot Europejskich.
  • W 1992 r. podpisano absolutnie kluczowy Traktat w Maastricht zwany również Traktatem o Unii Europejskiej. Traktat w referendum przyjmują narody wszystkich 12 państw członkowskich. Na mocy traktatu z dniem 1 stycznia 1993 r. formalnie powstaje Unia Europejska. Zdecydowano o pogłębieniu integracji gospodarczej oraz rozpoczęciu bardziej zaawansowanej integracji politycznej. Zdecydowano m.in. o wprowadzeniu w przyszłości wspólnej waluty, ustanowiono obywatelstwo Unii Europejskiej i zreformowano istniejące instytucje. Zacieśniono współpracę w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego (sądownictwo, policja), zewnętrznego oraz wspólnej polityki zagranicznej.

Sformułowanie „Unia Europejska” istnieje dopiero od czasu wejścia w życie Traktatu z Maastricht czyli od 1993 r.

Źródło: https://www.cvce.eu/content/publication/1998/11/25/81cd79c8-b4aa-404f-b858-bdb8305cfbc6/publishable.jpg
  • W 1995 r. do Unii dołączają Austria, Szwecja i Finlandia. Z dołączenia do Unii rezygnują Szwajcaria i Norwegia. UE liczy 15 członków.
  • Traktat Amsterdamski z 1997 r. wprowadził pewne korekty w zakresie funkcjonowania głównych unijnych instytucji, rozszerzając także kompetencje UE wobec państw członkowskich.
  • W 2001 r. przyjęto Traktat Nicejski. Reformował on sposób zarządzania Unią Europejską i przygotowywał Wspólnotę do przyjęcia kolejnych członków w przyszłości. Ustalono m.in. że każdy kraj członkowski będzie posiadał swojego przedstawiciela (ministra-komisarza) w Komisji Europejskiej, a także ilu posłów w Parlamencie Europejskim przypadnie poszczególnym krajom (po rozszerzeniu o nowych członków) i jak mają być podejmowane decyzje w obrębie przywódców Wspólnoty. Postanowienia były bardzo korzystne dla Polski, która uzyskała wysoką liczbę głosów w przyszłym Parlamencie Europejskim (niemal równą największym krajom członkowskim). Konieczność obrony postanowień Traktatu z Nicei stała się podstawą postawienia przez ówczesnego posła Platformy Obywatelskiej Jana Rokity deklaracji z mównicy Sejmowej „Nicea albo śmierć„, która stała się wizją polskiej polityki wobec Unii Europejskiej w kolejnych latach.
  • W 2004 r. po wieloletnich przygotowaniach doszło do największego rozszerzenia w historii Unii Europejskiej. Do Wspólnoty dołączyło 10 nowych państw: Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Malta oraz Cypr. UE wzrosła z 15 do 25 członków.

Polska złożyła wniosek o dołączenie do UE w 1994 r., traktat akcesyjny podpisano w 2003 r., a dołączenie nastąpiło 1 maja 2004 r. – dopiero po 10 latach starań

Źródło: https://i.iplsc.com/1/00037QY6K1F48UKD-C321-F4.jpg
  • W 2004 i 2005 r. podjęto próbę przyjęcia „Konstytucji Unii Europejskiej”, którą niektóre kraje członkowskie odrzuciły w referendum.
  • 2007 r. przyniósł UE dwóch kolejnych członków, którzy nie zdążyli przygotować się do akcesji w 2004 r. Były to Rumunia i Bułgaria, a UE rozrosła się do 27 państw.
  • Pod koniec 2007 r. przyjęto kolejny traktat reformujący UE zwany Traktatem Lizbońskim. Podjął on kolejne reformy funkcjonowania unijnych instytucji, wprowadzono m.in. stanowisko Przewodniczącego Rady Europejskiej (potocznie zwanego Prezydentem Unii Europejskiej), które wkrótce objął Donald Tusk (w 2014 r.).
  • W 2013 r. do UE dołączyła Chorwacja – ostatni przyjęty członek. Unia liczyła przez kilka lat rekordowe 28 państw.
  • W 2020 r. Unię opuściła po referendum Wielka Brytania. Brexit spowodował, że Wspólnota zmniejszyła się do 27 państw.

Według najnowszych sondaży (2023) coraz więcej Brytyjczyków (prawie 60%) żałuje decyzji o Brexicie i uważa to wydarzenie za błąd – zwłaszcza w Szkocji i Irlandii Północnej

Źródło: https://kurierwilenski.lt/wp-content/uploads/2021/01/brexit-szkocja-2021-01-03.jpg

Skomplikowana historia integracji europejskiej rzutuje w dużym stopniu na współczesne obserwowane w obrębie wspólnoty problemy. Jednym z nich jest sama istota wielkości Unii. EWG które zaczynało swoją historię jako porozumienie 6 członków, liczy dziś ich już 27. W kolejce do przyjęcia są kolejni kandydaci, z których kilku (np. Macedonia Północna) toczą zaawansowane negocjacje. Już sama zgoda obecnych członków na przyjmowanie kolejnych, stanowiła wielokrotnie oś sporu między państwami Unii.

2. Problemy funkcjonalne Unii Europejskiej

Unia Europejska to złożony organizm w obrębie którego występuje szereg problemów. Niektóre z nich przybierają na sile okresowo, inne są trwałe, jeszcze inne – przemijające. Wszystkie wywołują jednak w obrębie wspólnoty turbulencje, które mogą prowadzić nawet do opuszczenia Unii na co zdecydowała się w 2020 r. Wielka Brytania.

Rozszerzanie Unii Europejskiej

Jednym z podstawowych problemów, z którym Unia Europejska mierzy się już od dnia swojego powstania, jest przynależność do niej przez kolejne państwa. W UE panuje zasada, że na przyjęcie nowego członka muszą się zgodzić wszyscy dotychczasowi. O ile w przypadku niektórych krajów, ich potencjalne członkostwo nie tylko nie budzi zastrzeżeń, co wręcz byłoby mile widziane, są też państwa, które z różnych powodów nie mogą zostać przyjęte. Np. poważnym wyzwaniem było rozszerzenie w 2004 r., kiedy przyjęto aż 10 nowych państw. Nie wszystkie kraje tzw. „Starej Unii” były przekonane, czy kraje dawnego Bloku Wschodniego są już gotowe do integracji z Unią (np. czy ich demokracja jest już wystarczająco „dojrzała”). Przyjmowanie nowych członków oznacza większe wydatki (najczęściej dołączają do bogatszych kraje biedniejsze, które trzeba wspierać) i kolejne problemy do rozwiązywania. Wspólnota traci też na spójności, m.in. w kwestiach mentalności i kultury, które leżały u podstaw jej utworzenia.

Kolejne etapy powiększania Unii Europejskiej w latach 1957 – 2022

Źródło: Opracowanie własne.

Aktualnie można wyróżnić następujące spory co do rozszerzenia Unii:

  • Niechęć do pełnej integracji z Unią Europejską ze strony krajów takich jak Norwegia, Islandia i Szwajcaria o jednoznacznie zgodnej tożsamości, których członkostwo nie budziłoby zastrzeżeń, w gruncie rzeczy z wydawałoby się trywialnych powodów. Mimo licznych prób nie udało się przekonać społeczeństw tych krajów do dołączenia do UE – Norwegowie dwukrotnie odrzucili taką możliwość w referendum, Szwajcarzy kilkukrotnie odrzucali w referendach różne propozycje (np. członkostwo w EOG), a Islandia wycofała swoją kandydaturę jeszcze przed poddaniem jej ponad narodowe głosowanie. Ostatecznie jednak, wszystkie wymienione kraje w mniejszym bądź większym stopniu współpracują na polu gospodarczym w ramach EOG lub EFTA.

Choć Norwegia, Islandia, Szwajcaria i Liechtenstein nie dołączyły do UE, stworzyły z nią strefę wolnego handlu EFTA

Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Europejskie_Stowarzyszenie_Wolnego_Handlu
  • Niepowodzenia w negocjacjach akcesyjnych z Turcją. Choć kraj ten już formalnie od kilkudziesięciu lat stara się o członkostwo w Unii, faktycznie negocjacje zamrożono. Problemem jest spór o terytorium Cypru Północnego i chwiejne stosunki Grecko-Tureckie oraz represje wobec Kurdów. Kontrowersje budziło także przyjęcie Turcji jako kraju muzułmańskiego do wspólnoty o korzeniach chrześcijańskich. Wreszcie proces negocjacji upadł całkowicie, kiedy demokracja w Turcji znalazła się w ostatnich latach w głębokim kryzysie.
  • Problem integracji z krajami na Bałkanach. Choć do UE dołączyła już Słowenia i Chorwacja, jej członkami chcą zostać faktycznie wszystkie kraje dawnej Jugosławii oraz Albania. Najbliżej członkostwa są obecnie Albania oraz Czarnogóra. W przypadku Macedonii Północnej problemem jest nazwa kraju, a jej kandydaturę przez lata konsekwentnie blokowała Grecja (uznając nazwę „Macedonia” za nazwę greckiego regionu historycznego), co doprowadziło nawet do oficjalnej zmiany nazwy kraju, co pozwoliło na uruchomienie negocjacji. Najtrudniejsza jest sytuacja Serbii, Kosowa oraz Bośni i Hercegowiny. Kraje te znajdują się w warunkach zamrożonego konfliktu, a sprawa Kosowa podzieliła nawet członków samej Unii. Prawdopodobnie członkostwo Serbii i Kosowa nie będzie możliwe, dopóki kraje te nie znormalizują swoich relacji. Z kolei w przypadku Bośni i Hercegowiny konieczne jest poprawienie stabilności wewnętrznej.
  • Członkostwo Mołdawii budzi kontrowersje nie tylko ze względu na niski poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, ale przede wszystkim z powodu nierozwiązanego problemu Naddniestrza, gdzie wciąż stacjonuje rosyjskie wojsko. Choć Mołdawia ma silnego orędownika swojego członkostwa w postaci Rumunii, prawdopodobnie jej dołączenie będzie opóźniać się w czasie, przynajmniej dopóki trwa wojna Rosji z Ukrainą, co zagraża także bezpośrednio niepodległości Mołdawii.
  • Ukraina jest największym krajem kandydującym, a jej głównym rzecznikiem jest Polska. Choć większość państw Unii solidaryzuje się z Ukraińcami w jej konflikcie z Rosją, dopóki trwa wojna, ale też dopóki nie zostanie zawarty trwały i stabilny pokój (regulujący także kwestię Krymu), członkostwo Ukrainy jest odległą perspektywą. Ponadto kraj ten musi spełnić jeszcze szereg wymagań w zakresie reform wewnętrznych i odbudować się ze zniszczeń po rosyjskiej inwazji.

Unia wspiera Ukrainę, ale perspektywa jej członkostwa jest bardzo odległa

Źródło: https://klubjagiellonski.pl/wp-content/uploads/2021/11/e0a47534db071690b2909d89dd65effc-1634021009-1440×960.jpeg
  • Oficjalnym kandydatem do Unii jest także Gruzja, jednak jej sytuacja przypomina tą w Mołdawii. Część terytorium Gruzji (Abchazja, Osetia Południowa) znajduje się faktycznie pod okupacją prorosyjskich separatystów. Państwo mimo europejskich korzeni znajduje się jednak w oddali od reszty wspólnoty, a geograficznie leży nawet w Azji. Perspektywa członkostwa Gruzji jest faktycznie niemożliwa do czasu upadku rosyjskiego imperializmu. Jednak jej potencjalne dołączenia otwierałoby także drzwi dla Armenii i Azerbejdżanu a być może nawet Kazachstanu.
  • Unia Europejska w latach 80-tych dokonała oficjalnego odrzucenia kandydatury Maroko. Uznano, że kraj znajduje się w Afryce, a jego poziom rozwoju nie pozwala na integrację z UE. Z drugiej strony do Unii przyjęto przecież azjatycki Cypr. Potencjalnie więc Maroko być może mogłoby zostać przyjęte w przyszłości, musi najpierw jednak zostać rozwiązany problem Sahary Zachodniej, a gospodarka kraju musiałaby zbliżyć się do poziomu europejskiego.
  • Potencjalnym kandydatem do Unii jest Izrael. Przytłaczająca większość społeczeństwa tego zamożnego państwa popiera integrację europejską. Przeszkodą jest (oprócz położenia w Azji) kwestia Palestyny oraz trudności w relacjach na linii Izraela z niektórymi krajami Unijnymi (np. z powodu zaszłości czasów II Wojny Światowej).
  • Brexit to pierwszy w historii przypadek, gdy niepodległy kraj zdecydował się na opuszczenie Unii. Choć wydawało się, że członkostwo Wielkiej Brytanii uda się jednak (nieznaczną większością głosów, ale jednak) uratować, ostatecznie większość obywateli Zjednoczonego Królestwa zadecydowała o wyjściu z UE. Spowodowało to permanentne turbulencje, z którymi obie strony „rozwodu” do dzisiaj nie mogą sobie poradzić. Kiedy już proces udało się z wielkim trudem doprowadzić do końca, doszło do zmiany podejścia społeczeństwa Brytyjskiego, które teraz w większości żałuje swojej decyzji. Otwarta pozostaje więc sprawa powrotu Wielkiej Brytanii do Unii w całości, albo w częściach np. w przypadku ogłoszenia niepodległości przez Szkocję, której mieszkańcy są w przytłaczającej większości zwolennikami Unii.

Różne tempo integracji

Niechęć do przyjmowania różnych form integracji i unikanie wdrażania postanowień wspólnoty przez poszczególnych jej członków, jest podstawowym problemem funkcjonalnym Unii.

Państwa należące do strefy euro i strefy Schengen w 2023 r.

Źródło: Opracowanie własne.

Z powodu rozbieżności interesów i z obawy o bilans korzyści i strat, niektóre państwa członkowskie rezygnują z wdrażania flagowych filarów członkostwa w Unii – przyjmowania wspólnej waluty Euro oraz dołączania do strefy ruchu bez kontroli granicznej tzw. Strefy Schengen. Większość państw członkowskich przyjęła oba elementy, ale niektóre z nich, ociągają się w realizacji tych celów, nie dokonując tym samym pełnej integracji ze Wspólnotą.

Strefa Euro (unia walutowa) obowiązuje formalnie w 20 z 27 państw członkowskich Unii. Kraje te zrezygnowały z własnych walut narodowych na rzecz wspólnego pieniądza, który kreuje Europejski Bank Centralny (EBC) z siedzibą we Frankfurcie nad Menem (Niemcy). Dzięki przyjęciu wspólnej waluty kraje ułatwiły handel, zlikwidowały problem różnic kursowych i przyspieszyły swoje tempo wzrostu gospodarczego. Rozwiązanie to sprzyja biznesowi i turystyce. Najnowszym użytkownikiem euro jest Chorwacja (od 2023 r.). W kolejce do przyjęcia euro jest Bułgaria, która planuje przystąpić w 2024 r. Walutę w kilkuletniej perspektywie chciałaby także przyjąć Rumunia (według deklaracji rządu). Niektóre kraje, takie jak Szwecja i Dania planują przyjęcie euro, ale w perspektywie wieloletniej, nie w najbliższej przyszłości. Z kolei kraje takie jak Polska, Czechy i Węgry jednoznacznie odcinają się od przyjęcia euro w najbliższej, jak i dalszej przewidywalnej przyszłości. W czasie członkostwa w Unii z przyjęcia euro zrezygnowała także Wielka Brytania. Niechęć do przyjmowania euro wynika z utraty kontroli rządu nad polityką monetarną i oddanie jej do EBC. Uniemożliwia to rządom narodowym regulowania wysokości stóp procentowych, a tym samym zmniejsza ich wpływ na poziom inflacji, tempo wzrostu gospodarczego i oprocentowanie kredytów. Wśród społeczeństw tych krajów panuje także przekonanie o zagrożeniu „drożyzną” w związku z przyjęciem euro, jak również utratą podmiotowości narodowej. Formalnie wszystkie kraje członkowskie, które podpisały traktat akcesyjny, mają obowiązek prędzej czy później przyjąć euro (także Polska). Co ciekawe, euro używa także kilka państw nienależących do Unii – Czarnogóra, Kosowo, Andora, Monako, San Marino i Watykan.

1 stycznia 2023 r. strefa euro powiększyła się o Chorwację, co będzie wzmacniać rozwój turystyki w tym kraju

Źródło: https://m.natemat.pl/5a550657c83b9674a293f3c17867a6c9,0,0,0,0.jpg

Układ z Schengen to z kolei porozumienie znoszące kontrole graniczne między państwami, które przystąpią do porozumienia. Do układu dołączyły 23 z 27 państw członkowskich, a 3 kolejne (Rumunia, Bułgaria i Cypr) starają się przystąpić. Jedynie Irlandia (oraz Wielka Brytania w czasie, gdy była członkiem UE) dobrowolnie zrezygnowała z dołączenia do Schengen. Do strefy przystąpiły za to nienależące do UE – Norwegia, Szwajcaria, Islandia oraz Liechtenstein. Najnowszym członkiem (od 1 stycznia 2023 r.) jest Chorwacja. Ponadto w kilku mikropaństwach (Watykan, San Marino, Monako) nie ma kontroli granicznej, choć formalnie nie należą do Schengen. Jedynie Andora utrzymuje kontrolę graniczną z państwami UE.

W kontekście euro i przyjmowania innych mechanizmów prawnych zlecanych głównie przez Komisję Europejską, mówi się często o Europie dwóch prędkości. W pierwszej grupie znajdują się kraje tzw. „Starej Unii”. Są one skłonne szybko i bezdyskusyjnie przyjmować ogólnoeuropejskie prawo ustalone w Brukseli, jednocześnie są skłonne do ciągłego pogłębienia integracji. Niechętnie odnoszą się także one do drugiej grupy krajów, do której należy większość państw dawnego Bloku Wschodniego w tym Polska. Kraje te stawiają obecnie na nadrobienie zaległości społeczno-gospodarczych, korzystając przy tym zresztą ze środków z budżetu UE, a pełną integrację odkładają na dalszy plan. Między tymi krajami dochodzi do nieustannych sporów i konfliktów interesów.

Europa Narodów czy Stany Zjednoczone Europy?

Wśród krajów unijnych istnieje zasadniczy, fundamentalny wręcz problem dotyczący przyszłości wspólnoty. Część krajów, np. Holandia (Niderlandy), Niemcy i Włochy opowiadają się za utworzeniem docelowo jednolitego, federacyjnego państwa europejskiego na wzór USA. Każdy z krajów członkowskich zachowałby wewnętrzną autonomię, ale istniałby wspólny rząd, armia, polityka zagraniczna i ogólnoeuropejskie prawo. Przejawem tej koncepcji jest utworzenie już wielu elementów typowych dla jednolitego państwa:

  • Komisja Europejska, która jest odpowiednikiem rządu krajowego na poziomie Unii z przewodniczącym komisji jako odpowiednikiem urzędu Premiera.
  • Wspólny Parlament Europejski pochodzący z demokratycznych, powszechnych wyborów.
  • Urząd Przewodniczącego Rady Europejskiej, odpowiednika Prezydenta Unii Europejskiej.
  • Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństw, który jest odpowiednikiem ministra spraw zagranicznych.
  • Podejmowanie wspólnych inicjatyw np. w zakresie polityki obronnej czy energetycznej, a także wspólne mechanizmy takie jak np. relokacja uchodźców.
  • Jednolita polityka w wybranych obszarach społeczno-gospodarczych np. Wspólna Polityka Rolna.
  • Ogólnoeuropejskie programy ponadnarodowe takie jak np. Erasmus.
  • Wspólny budżet, w którym partycypują i z którego korzystają wszystkie kraje członkowskie i ich obywatele na poziomie innym niż krajowy.
  • Przyjmowanie większości aktów prawnych na poziomie Unijnym w postaci ogólnoeuropejskich dyrektyw i ich implementacja przez rządy krajowe (np. w zakresie równego traktowania czy prawa pracy).
  • Wspólna waluta i ruch bez kontroli granicznych.

Idea Stanów Zjednoczonych Europy zakłada, że choć narody Unii są różne, to razem będą silniejsze i lepiej poradzą sobie z wyzwaniami współczesnego Świata, a zamiast rywalizować należy współpracować.

W parlamencie europejskim istnieją ponadnarodowe frakcje polityczne będące odpowiednikiem ogólnoeuropejskich partii politycznych

Źródło: https://media.vaticannews.va/media/content/dam-archive/vaticannews/agenzie/images/afp/2020/12/14/18/1607968370960.jpg/_jcr_content/renditions/cq5dam.thumbnail.cropped.750.422.jpeg

Z drugiej strony w Europie w ostatnich latach narasta w sile eurosceptyzm. Jego orędownikami są politycy, którzy chcieliby ograniczenia roli Unii Europejskiej do tzw. Europy Narodów, czyli luźnej wspólnoty społeczno-gospodarczej ograniczającej się do wolnego handlu, ale bez ingerencji Wspólnoty w politykę rządów krajowych. W każdym europejskim kraju, także w Polsce istnieją siły polityczne nawołujące do ograniczenia wpływu Unii na kraj, lub wręcz dążące do opuszczenia Wspólnoty. Największym sukcesem eurosceptyków było doprowadzenie do Brexitu. Eurosceptycy uważają, że podmiotowość narodowa i suwerenność są wartościami ważniejszymi niż wspólnota unijna. Główne poglądy eurosceptyków obejmują:

  • Ograniczenie roli instytucji unijnych, zwłaszcza Komisji Europejskiej.
  • Ograniczenie rozbudowanej unijnej biurokracji wydającej olbrzymią ilość aktów prawnych koniecznych do wdrożenia w krajach członkowskich.
  • Uznanie wyższości prawa państwowego ponad prawem unijnym.
  • Wyższość wyroków sądów krajowych ponad wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE.
  • Zachowanie własnej waluty narodowej.
  • Zazwyczaj konserwatywny system wartości społecznych, z naciskiem na elementy chrześcijańskie.
  • Ochrona rodzimej kultury przed wpływami zewnętrznymi.
  • W razie nacisków na dalszą integrację – opuszczenie Unii Europejskiej.

Eurosceptycy często wybierają radykalne formy manifestowania swoich poglądów

Źródło: https://www.bigmouth.pl/wp-content/uploads/2021/11/tennn.jpg

Rozbieżne interesy państw członkowskich

Różne interesy są tak naprawdę kluczowym problemem funkcjonalnym wspólnoty. Każdy z krajów członkowskich usiłuje uzyskać dla siebie jak największe korzyści z członkostwa przy jak najmniejszych kosztach. Przejawem tego jest spór o realizację konkretnych elementów unijnych polityk, tworzenie szczególnych przepisów chroniących interesy tylko wybranych krajów czy ciągła rywalizacja o sposób i cel wydatkowania pieniędzy z unijnego budżetu.

Różnice w interesach obejmują szereg kwestii. Pierwszą z nich i jedną z najważniejszych jest kwestia energetyki. Unia Europejska nie zdołała do tej pory stworzyć jednolitej strategii, a większość państw członkowskich uzależniona jest od dostaw paliw spoza obszaru UE, w tym zwłaszcza z Rosji. Uzależnienie od Rosji (w tym zwłaszcza od rosyjskich dostaw gazu) stało się jedną z głównych przyczyn napięć między starymi i nowymi członkami UE. Spór eskalował w momencie budowy na dnie Bałtyku gazociągu Nord Stream i jego drugiej nitki Nord Stream 2. Mimo sprzeciwu państw obawiających się rosyjskiej hegemonii, w tym bardzo gwałtownego sprzeciwu Polski, Niemcy i inne kraje zachodnie podjęły zobowiązanie i w jeszcze większym stopniu uzależniły się od rosyjskich dostaw. Niskie ceny rosyjskich paliw sprzyjały stymulowaniu rozwoju gospodarczego, ale za cenę możliwego szantażu energetycznego. Dopiero inwazja Rosji na Ukrainę spowodowała, że zachodni politycy oprzytomnieli i zadeklarowali rezygnację z dostaw rosyjskich paliw. Kolejne konflikty dotyczące paliw obejmują wykorzystanie w gospodarce węgla kamiennego, politykę dotyczącą odnawialnych źródeł energii, spór o budowę elektrowni jądrowych czy import paliw kopalnych (np. ropy naftowej) z azjatyckich państw arabskich nieprzestrzegających podstawowych praw człowieka. Między członkami UE ciągle dochodzi do tarć w tym obszarze.

Budowa gazociągów Nord Stream i Nord Stream 2 skonfliktowała Polskę z Niemcami

Źródło: https://ocdn.eu/images/pulscms/MDQ7MDA_/f0ab1298-e26c-4920-a625-01fa0e885bec.jpeg

Nawet tak fundamentalna zasada jak „jednolity rynek” stała się zarzewiem sporu między członkami Unii. W celu ograniczenia konkurencji ze strony ponoszących niższe koszty firm transportowych z Europy Wschodniej, Niemcy i Francja wprowadziły regulacje zmuszające je do wypłacania znacznie wyższych wynagrodzeń podczas przejazdu przez ich terytorium. W praktyce celem tego było zmniejszenie konkurencyjności zagranicznych przewoźników i wsparcie własnych przedsiębiorstw. Jakkolwiek wyższe wynagrodzenia kierowców można uznać za uzasadnione, stało w sprzeczności z podstawową zasadą swobodnego przepływu osób, towarów, wiedzy i kapitału.

Naruszenie fundamentalnych zasad jednolitego rynku dowodzi konfliktu interesów państw członkowskich

Źródło: https://d1dcnte8mfzkpv.cloudfront.net/uploads/2017/10/2d37e1b89eb11ca0f3bc138e2c7-1024×681.jpg

Ważnym i nierozwiązanym od lat problemem Unii jest spór o rolnictwo. Wspólna Polityka Rolna oparta o system dopłat do ziemi powoduje cyklicznie napięcia przy okazji uchwalania unijnego budżetu. Kraje takie jak Polska, Francja i Rumunia, w których jest znaczny odsetek zatrudnienia w rolnictwie i jest on ważnym sektorem gospodarki, upierają się przy dużych wydatkach i utrzymaniu systemu dopłat. Z kolei kraje takie jak Wielka Brytania (do czasu członkostwa w Unii) postulowały ograniczenie wydatków na rolnictwo i uwolnienie rynku rolnego. Spór o rolnictwo stał się zresztą jedną z przyczyn Brexitu, mimo iż Wielka Brytania wywalczyła sobie już wiele lat wcześniej specjalną zniżkę we wpłatach do unijnego budżetu oraz zachowała własną walutę. Kolejny problem rolnictwa dotyczy importu produktów egzotycznych, które sprowadzane np. z Afryki byłyby tańsze, niż te same uprawy z Europy. W celu ochrony interesów rolników z Grecji, Włoch czy Hiszpanii, import ten jest jednak ograniczony, a przez to ceny w sklepach – wyższe.

Europejskie zasady rolnictwa sztucznie utrzymują większe zatrudnienie w tym sektorze, ale kosztem wyższych cen żywności

Źródło: https://www.euractiv.pl/wp-content/uploads/sites/6/2016/12/PPE-PL-922766-rolnictwo-pole-siano.jpg

Wśród innych istotnych problemów w zakresie rozbieżnych interesów warto wymienić:

  • Stosunek do przemysłu i problemu reindustrializacji oraz jego finansowanie.
  • Polityka migracyjna, zwłaszcza wobec krajów pozaeuropejskich (Afryki i Azji) oraz przyznawania im przywilejów socjalnych finansowanych przez obywateli Unii.
  • Solidarność w przypadku kłopotów gospodarczych niektórych państw i udzielanie im pomocy przez inne państwa i unijne instytucje.
  • Współpraca gospodarcza z podmiotami poza unijnymi, zwłaszcza z Chinami i USA, zamiast w obrębie Unii.
  • Polityka wobec dawnych kolonii niektórych państw europejskich.
  • Współpraca w dziedzinie technologii strategicznych, np. uzbrojenia.
  • Zróżnicowanie podatkowe i istnienie na terenie Unii rajów podatkowych oraz niejednolite przepisy podatkowe utrudniające funkcjonowanie przedsiębiorstw międzynarodowych.
  • Pogarszająca się konkurencyjność europejskiej gospodarki na skutek ciągłych podwyżek wynagrodzeń i coraz mniej elastycznego prawa pracy wobec oczekiwania ciągłej poprawy warunków życia obywateli Unii.
  • Problem korzystania ze służby zdrowia innych państw członkowskich podczas pobytu za granicą i rozliczeń między państwowymi ubezpieczycielami.
  • Problemy społeczno-kulturowe i obyczajowe, związane np. z prawami i swobodami obywateli, takimi jak prawo do aborcji, edukacji seksualnej czy dostępności niektórych używek.

3. Zagrożenia polityczne dla Unii Europejskiej

Zupełnie oddzielną grupą problemów Unii Europejskiej są kwestie polityczne. Obejmują one szereg zagadnień kontrowersyjnych względem wyznawanych w Unii wartości. Jedną z najnowszych i najbardziej kłopotliwych dla wspólnoty jest kwestia praworządności. W niektórych krajach Unii (m.in. w Polsce i na Węgrzech, ale także w krajach tzw. „Starej Unii”) z dużym dystansem podchodzi się do wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które nie zawsze są respektowane i wykonywane w części państw członkowskich. Niektóre z nich dotyczą m.in. kwestii organizacji i niezależności od władzy rządowej sądownictwa. Unia Europejska stworzyła więc specjalny mechanizm blokujący uruchomienie pieniędzy unijnych dla państw nieprzestrzegających zasad praworządności. Między innymi z powodu sporu o reformę sądownictwa, tymczasowo wstrzymano Polsce wypłatę środków z Krajowego Planu Odbudowy wymyślonego jako specjalny fundusz rozwoju gospodarczego po pandemii COVID-19. Jeszcze większe spory dotyczące praworządności dotyczą Węgier, którym zablokowano niemal wszystkie pieniądze z budżetu Unii.

Polska już kilkukrotnie została ukarana finansowo przez TSUE za niewykonywanie jego wyroków

Źródło: https://i.iplsc.com/trybunal-sprawiedliwosci-unii-europejskiej-zdjecie-ilustracy/000DI04DSC9CYS32-C116-F4.jpg

Populizm to kolejny z ważnych wewnętrznych problemów politycznych. Nierozwiązane problemy społeczno-gospodarcze (np. bezrobocie, niska jakość życia) w niektórych krajach Unii lub ich częściach, doprowadziły do wzrostu popularności partii politycznych bazujących na resentymentach i odwołujących się do nacjonalistycznych, antyunijnych postulatów. Są one wyraźnie eurosceptyczne, zagrażając wręcz stabilności całej wspólnoty. Wiele z tych partii oprócz dążenia do przejęcia władzy bierze sobie za cel przeciwdziałanie integracji europejskiej. W większości państw Unii na skutek kryzysów gospodarczych ostatnich lat, doszło do wzrostu znaczenia partii populistycznych zarówno prawicowych jak i lewicowych. Proponują one najczęściej całkowite przewartościowanie obecnego systemu politycznego i odrzucenie istniejącej klasy politycznej.

W Unii funkcjonuje wiele partii uznawanych za populistyczne, zarówno lewicowych i prawicowych, Za jedną z nich uważa się np. francuskie Zgromadzenie Narodowe pod przywództwem Marine Le Pen, która sympatyzuje m.in. z Władimirem Putinem

Źródło: https://www.journalofdemocracy.org/wp-content/uploads/2022/04/Bloch-photo-1.jpg

Najnowszym, bardzo poważnym problemem jest stosunek państw członkowskich do Rosji. Eskalacja sporu o Rosję wiąże się z napaścią przez ten kraj na Ukrainę. O ile większość państw tworzy (pod faktycznym przywództwem Polski) koalicję wspierającą Ukrainę w jej europejskich ambicjach i udzielającą jej wszelkiej możliwej pomocy militarnej i gospodarczej w jej wojnie z Rosją, to część państw wciąż zachowuje się w sposób dwuznaczny. Np. Niemcy ciągle kwestionują zasadność zwiększania pomocy militarnej, obawiając się rosyjskiego odwetu. Niemal całkowicie wsparcie dla Ukrainy sabotują Węgry rządzone przez sympatyzującego z Władimirem Putinem premiera Wiktora Orbana. Problemem jest także stanowienie kolejnych antyrosyjskich sankcji. Faktycznie jednak Rosja ma więcej „cichych sprzymierzeńców”, którzy liczą na szybkie zakończenie wojny, zdjęcie sanki i powrót rosyjskich tanich surowców.

Dwuznaczna postawa Węgier ws. wojny Rosji z Ukrainą to poważne wyzwanie dla Unii Europejskiej

Źródło: https://i.iplsc.com/wladimir-putin-i-viktor-orban-jest-zgoda-polityczna-fot-gerg/0003ZPX3FO5O27WV-C122-F4.jpg

4. Nierówności społeczno-gospodarcze w Unii Europejskiej

Oprócz problemów funkcjonalnych i politycznych, Europę dzielą także silne nierówności. Unia Europejska powstała i rozwijała się, wchłaniając kraje bardzo różnorodne. Poziom rozwoju społeczo-gospodarczego jest inny w Polsce, Niemczech czy Włoszech, ponadto występuje olbrzymie zróżnicowanie jakości życia nie tylko na poziomie państw, ale także ich regionów.

PKB per capita mierzone parytetem siły nabywczej jako procent średniej unijnej według państw UE w 2021 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=GDP_per_capita,_consumption_per_capita_and_price_level_indices

Nawet mimo upływu lat dostrzegalne są olbrzymie różnice statystyczne widoczne między krajami UE. Luksemburg ma PKB per capita (PPP) na poziomie 268% średniej unijnej, a najbiedniejsza Bułgaria – zaledwie 57%. Statystycznie lepiej wypadają kraje, które utworzyły Unię lub dołączyły do niej wcześniej np. Irlandia, Szwecja czy Niemcy. Polska i inne kraje wschodnie tzw. „Nowej Unii” stopniowo nadrabiają zaległości. Najbliżej do państw „Starej Unii” nie licząc malutkiej Malty, jest Czechom, którzy uzyskali aż 92%. Jednak mimo już niemal 20 lat członkostwa w Unii, żaden „Nowy Kraj” członkowski nie osiągnął jeszcze poziomu średniej unijnej. Pokazuje to jak wielka jest skala różnic w rozwoju Zachodu i Wschodu. Widoczne są jednak także różnice na osi północ-południe. Irlandia, Dania czy Szwecja są znacznie zamożniejsze niż Hiszpania, Portugalia czy Grecja. Nawet zakładające Unię Europejską Włochy znajdują się poniżej unijnej średniej

PKB per capita mierzone parytetem siły nabywczej według regionów (NUTS-2) w 2019 r.

Źródło: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/4187653/11571499/GDP_per_capita_ver3-01.jpg

Jeszcze większe dysproporcje widoczne są na poziomie regionalnym, nawet wśród bardzo dobrze rozwiniętych państw. Widać to chociażby w Hiszpanii (centrum, a Katalonia), czy Włoszech (bogata północ, biedne południe). Nawet we względnie jednolitych Niemczech landy wschodnie wciąż nie dogoniły poziomu Bawarii i zachodnich Niemiec. W nowych krajach członkowskich dysproporcje są szczególnie widoczne między regionami stołecznymi (Warszawa, Wilno, Praga, Bukareszt) a regionami – województwami i powiatami. Na czele regionów najbogatszych oprócz małego Luksemburga jest południowa Irlandia (240% średniej), Praga i Burksela (202%), Hamburg (195%). Najgorsze rezultaty uzyskuje północno-zachodnia Bułgaria (32%), a pozostałe regiony tego kraju uzyskują wyniki na poziomie od 35 do 41% (za wyjątkiem stolicy).

Oprócz miary PKB, wiele informacji o zróżnicowaniu życia mówi nam informacja o stopie bezrobocia. Szczególnym problemem w UE jest bezrobocie wśród młodych osób (15-24 lat). Od dawna jest ono najwyższe w krajach Europy Południowej, w Grecji sięga nawet 40%, podczas gdy w Europie Środkowej sięga kilku-kilkunastu procent.

Bezrobocie wśród młodych (15-24 lat) według państw UE w 2019 r.

Źródło: https://ednh.news/wp-content/uploads/2019/09/13261F_Englisch-1024×848.jpg

Tak olbrzymie różnice rozwojowe, prowadzą w ostateczności do migracji oraz konfiktów politycznych. Unia Europejska bywa często postrzegana jako przyczyna problemów, zwłaszcza w czasach okresowych turbulencji (np. kryzys zadłużeniowy, kryzys strefy Euro itp.). Odmiennym problemem wynikającym z olbrzymiej różnorodności Europy, są tarcia związane z kulturą, etnicznością czy religią. W Europie, także na bazie nierówności społeczno-gospodarczych, pojawiają się ruchy separatystyczne. Np. w Katalonii – najbogatszym regionie Hiszpanii, doszło do odrodzenia tożsamości narodowej i próby ogłoszenia niepodległości przez region. Praprzyczyną tego sporu były kwestie podziału zysków z turystyki, która częściowo trafiała do biedniejszych regionów Hiszpanii. Wydarzenia te były niezwykle kłopotliwe dla Unii, która nie potrafiła wobec nich zająć jednoznacznego stanowiska.

Ruchy odśrodkowe w państwach członkowskich grożą całej Unii rozpadem na niewielkie podmioty

Źródło: https://2.bp.blogspot.com/-ElAmyc3iaUM/WcdkV-VNg1I/AAAAAAAAQZg/f2LJ9z7nGz8Mdu55qHkwH435Rgo1jM3mgCLcBGAs/s640/Espa%25C3%25B1a1.jpg

Kolejnym problemem są kwestie imigracji. Obecnie, oprócz napływu uchodźców z Ukrainy, zwłaszcza w Europie Zachodniej dominują migranci z Afryki i Bliskiego Wschodu. Reprezentują oni odmienny krąg kulturowy i najczęściej są muzułmanami. Często nie znają języka, nie posiadają też kwalifikacji zawodowych. Z tego powodu mają trudności z asymilacją i znalezieniem pracy, często tworzą więc ubogie osiedla wokół dużych miast. Prowadzi to do konfliktów z lokalną społecznością i powstawania nastrój antyimigranckich, zwłaszcza gdy migrantom przysługują świadczenia socjalne.

W Paryżu migranci potrafią koczować na ulicach, w centrum miasta

Źródło: https://static.prsa.pl/images/40147794-b08c-4ea2-99cc-fd22875a216d.jpg

5. Wyzwania współczesnego Świata a Unia Europejska

Problemami Unii Europejskiej tak jako całości, jak również jej państw członkowskich są wyzwania, z którymi trzeba się zmierzyć w XXI wieku. Najważniejszymi z nich są globalne zmiany klimatu. Unia Europejska jest jedną z wiodących i emitujących gospodarek światowych. W poczuciu odpowiedzialności za stan środowiska, przyjęto politkę Europejskiego Zielonego Ładu. Na skutek realizacji tej polityki, Unia Europejska ma być neutralna emisyjne i znacząco zwiększyć swój poziom zalesienia.

Europejski Zielony Ład to odpowiedź Unii na problemy środowiska naturalnego

Źródło: https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=comnat:COM_2019_0640_FIN.POL.xhtml.COM_2019_0640_FIN_POL_34002.jpg

Zielony Ład największe trudności sprawia w obszarze energetyki, która jest głównym źródłem emisji CO2. Tymczasem większość państw unijnych oparta jest o energetykę konwencjonalną. Jedynie Francja posiada niskoemisyjny atom, a małe kraje takie jak Austria, opierają się o hydroenergetykę z alpejskich rzek. W przypadku większości krajów np. Polski, Zielony Ład będzie oznaczał konieczność gigantycznych inwestycji w Odnawialne Źródła Energii i ewentualnie energetykę jądrową zamiast węglowej. Problemem jest jednak nie tylko gigantyczny koszt transformacji, ale także związane z nią kwestie społeczne. Na zmianach ucierpi najbardziej bardzo wpływowe górnictwo węglowe, które będzie stopniowo wygaszane. Spowoduje to turbulencje na rynku pracy i problemy polityczne. Jednocześnie w samej Unii trwa spór o to, czy należy budować elektrownie jądrowe. Ich przeciwnikami są np. Niemcy. Wreszcie nie wszystkie kraje posiadają warunki geograficzne które pozwoliłyby im wyprodukować wystarczającą ilość energii ze źródeł odnawialnych.

Górnicy to wpływa grupa w każdym kraju, także w Polsce. Utrudnia to realizację transformacji energetycznej

Źródło: https://www.prezydent.pl/storage/image/core_files/2021/10/13/a5e57e2c7c718f4bef6eeb88a274628c/jpg/prezydent/articles-single-lg/o2128457416.jpg

Z drugiej strony w samej Unii rośnie społeczeństwo przekonane o konieczności głębokich zmian na rzecz środowiska. Uosobieniem ruchu klimatycznego stała się w ostatnich latach Greta Thunberg, inicjatorka Młodzieżowego Strajku Klimatycznego, szwedzka aktywistka młodego pokolenia. Ona i ludzie jej podobni walczą o jak najszybsze ratowanie Świata przed konsekwencjami globalnego ocieplenia. Głos młodych staje się coraz głośniej słyszalny w gabinetach europejskich decydentów.

Młode pokolenie domaga się transformacji energetycznej, stawiając elity Unii w trudnym położeniu

Źródło: https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/Ulvk9kpTURBXy9hOGRiNTUwZjFjZjAwNTY3MzgxY2JmZjZiMTgwNWQ3Yi5qcGeTlQMAzJzNE5jNCwWVAs0EsADDw5MJpjI3YWRjYwbeAAGhMAE/greta-thunberg-walczy-ze-zmianami-klimatu.jpg

Choć transformacja klimatyczna jest konieczna, a globalne ocieplenie to jeden z najważniejszych problemów współczesnego Świata, sama przemiana Unii Europejskiej tylko pogłębi jej problemy w innym obszarze jakim jest konkurencyjność gospodarki. Podczas gdy Europa wielkim wysiłkiem próbuje ratować klimat, inne państwa np. Chiny, USA, Rosja czy Indie, które są znacznie większymi emitentami CO2, całkowicie lekceważą ten problem. UE odpowiada za 9,5% światowej emisji CO2 (2017 r.), podczas gdy wymieniona czwórka państw za ponad 54% światowej emisji. Dla Unii wyzwaniem jest więc by obniżając własną emisyjność nie wpaść w gospodarczy kryzys. W czasie gdy Europa będzie przechodzić kosztowną transformację, inne kraje nadal będą przecież produkować z wykorzystaniem tanich paliw kopalnych. Ponadto wysoki poziom życia w Unii, przekładający się na wysokie wynagrodzenia jest już poważnym ograniczeniem rozwoju jej gospodarki w porównaniu zwłaszcza z krajami Azjatyckimi. W konsekwencji dalsze utrudnienia gospodarcze (np. droższa energia ze źródeł odnawialnych) mogą doprowadzić do ułatwienia Chinom i Indiom rywalizacji gospodarczej z Europą. Unia musi więc starać się wpłynąć na inne państwa, by także one zadbały o globalne środowisko, żeby cała polityka środowiskowa miała sens. Rywalizacja o światową dominację to zresztą kolejne z wyzwań współczesnego Świata, które stoi przed Unią. UE znajduje się obecnie w fazie rywalizacji o hegemonię z USA i Chinami, których PKB jest podobne.

Unia Europejska walczy o utrzymanie swojej światowej pozycji wobec rosnącej siły USA i Chin

Źródło: https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/RyJk9kpTURBXy8zNTNmZTVhNzViM2JhOGQwNjM1MWVlNjZmMjllNjU4NC5qcGeTlQMAPs0H0M0EZZMFzQSwzQKkkwmmZjI3NWFlBt4AAaEwAQ/spotkanie-joe-biden-i-xi-jinpinga-na-szczycie-g20-w-indonezji.jpg


Wśród innych wyzwań, z którymi musi zmierzyć się Unia są:

  • Starzenie się społeczeństwa, konieczność opieki nad osobami starszymi i konsekwencji gospodarczych tego procesu.
  • Niski wskaźnik urodzeń – wymieranie rdzennych europejczyków.
  • Kolejne fale migracji, które zmieniają krajobraz społeczno-kulturowy Europy.
  • Rosnące nierówności społeczne między biednymi i bogatymi.
  • Stale zwiększający się poziom zadłużenia europejskiej i globalnej gospodarki.
  • Wyzwania związane z nowymi technologiami i eksploracją kosmosu.