Wprowadzenie do geografii – to pierwszy dział w 4-letnim liceum ogólnokształcącym. Zawiera informacje o przedmiocie badań geograficznych i ich metodach, a także kluczowe informacje o mapach, stanowiące niezbędną podstawę dla dalszej edukacji geograficznej
Spis tematów (kliknij na temat, aby przejść do strony)
Wprowadzenie do geografii
I Geografia jako nauka
- Definicja geografii
- Przedmiot badań geograficznych
- Podział geografii na subdyscypliny
- Sfery Ziemi
II Źródła informacji geograficznej
- Podział źródeł informacji geograficznej
- Sposoby pozyskiwania informacji geograficznych
- Rodzaje informacji geograficznych
- Jak mądrze korzystać ze źródeł informacji geograficznych?
III Metody badań geograficznych
- Metody ilościowe
- Analizowanie danych ilościowych – wykresy i tabele krok po kroku
- Przeprowadzanie badania ankietowego – kwestionariusz ankiety
- Metody jakościowe
- Analizowanie danych jakościowych – zdjęcia lotnicze i wywiady krok po kroku
- Przeprowadzanie wywiadu – przebieg wywiadu
IV Współrzędne geograficzne
- Równoleżniki i południki
- Siatka geograficzna i siatka kartograficzna
- Szerokość i długość geograficzna
- Jak określić współrzędne położenia punktu? Zadania z rozwiązaniami krok po kroku
- Jak określić współrzędne geograficzne z użyciem GPS?
V Mapa i plan
- Pojęcie mapy i planu
- Elementy mapy – siatka kartograficzna, skala, legenda
- Generalizacja kartograficzna – przykład jakościowy i ilościowy
- Podział map
- Rodzaje odwzorowań kartograficznych
- Przekształcanie skali – zadania z rozwiązaniami krok po kroku
- Zadania obliczeniowe z mapą – rozwiązania krok po kroku
VI Metody prezentacji zjawisk na mapach
- Ilościowe metody prezentacji zjawisk na mapach: izolinii, kartogramu, kartodiagramu, kropkowa – przykłady zastosowania
- Rodzaje izolinii
- Jakościowe metody prezentacji zjawisk na mapach: sygnaturowa, zasięgów, powierzchniowa – przykłady zastosowania
- Metody przedstawiania ukształtowania powierzchni: kreskowa, kopczykowa, poziomicowa, hispometryczna
- Interpolacja – krok po kroku
- Numeryczny model terenu
VII Czytanie różnych rodzajów map
- Orientowanie mapy
- Mapa topograficzna – zadania i rozwiązania krok po kroku – obliczenia, analiza legendy, odczytywanie informacji szczegółowych
- Profil terenu – jak wykonać krok po kroku
- Średni spadek terenu – obliczenia krok po kroku
- Analizy złożone – mapa i zdjęcie lotnicze – zadania z rozwiązaniami krok po kroku
- Mapa turystyczna – zadania i rozwiązania krok po kroku
- Mapa samochodowa – zadania i rozwiązania krok po kroku
VIII Geograficzne Systemy Informacyjne (GIS)
- Dane w GIS
- Digitalizacja i grafika wektorowa
- Tworzenie map w GIS
- Geoportale
- Zastosowanie GIS
Słownik
Aparat pojęciowy w tym dziale (kliknij aby rozwinąć definicję):
Jedna ze sfer Ziemi, uważana za część biosfery, w której występuje najbardziej intensywna działalność człowieka i jego wpływ na środowisko naturalne zwany antropopresją.
Jedna z nauk przyrodniczych zajmująca się badaniem ciał niebieskich. W geografii ma charakter nauki pomocniczej, pomaga wyjaśnić kwestie związane z położeniem Ziemi we Wszechświecie i Układzie Słonecznym oraz następstwa z tym związane – ruch obiegowy i obrotowy Ziemi i ich skutki.
Jedna ze sfer Ziemi, będąca gazową powłoką naszej planety (może występować także na innych planetach). Jest warstwą zewnętrzną, przechodzącą stopniowo w przestrzeń kosmiczną. W atmosferze zachodzą procesy związane z kształtowaniem klimatu i pogody.
Jest to kąt między kierunkiem na dany punkt (linią przebiegającą od naszej pozycji przez punkt, którego azymut chcemy określić), a kierunkiem północy (linią przebiegającą od naszej pozycji w kierunku północy) liczony w prawo od kierunku północy. Służy do orientacji w terenie.
Punkt na Ziemi o tylko jednej współrzędnej – szerokości geograficznej 90°N (biegun północny) lub 90°S (biegun południowy). Jest równoleżnikiem o długości 0 i jednocześnie najbardziej oddalonym punktem od równika. Jest miejscem, w którym zbiegają się wszystkie południki.
Dział nauki z pogranicza geografii i biologii, zaliczany do geografii fizycznej, zajmujący się badaniem biosfery. Obszar badaniem obejmuje przestrzenne rozmieszczenie roślin i zwierząt oraz charakterystyką biomów.
Jedna ze sfer Ziemi, powłoka organizmów żywych (roślin i zwierząt). Przenika się z atmosferą, hydrosferą i litosferą – w obrębie występowania w nich organizmów żywych.
Pojęcie stosowane w kartografii dla wyjaśnienia co ile metrów wysokości bezwzględnej (n.p.m.), umieszczono na mapie (zwłaszcza mapie topograficznej) poziomice. Najczęściej przyjmowane cięcie poziomicowe wynosi 10 metrów.
Jeden z dwóch rodzajów informacji geograficznej. Informują nas o wielkości lub natężeniu zjawiska, mogą także wskazywać jego zmienność w czasie oraz przestrzenne rozmieszczenie. Najczęściej obejmują duże zbiory informacji, w których nie jest istotne różnicowanie pojedynczych przypadków, ale statystyka całej zbiorowości.
Jeden z dwóch rodzajów informacji geograficznej. Informują nas wyłącznie o cechach zjawiska, często w sposób bardzo szczegółowy i wieloaspektowy. Mogą także informować o przestrzennym rozmieszczeniu. Z reguły obejmują pojedyncze, dobrze zbadane przypadki (np. Case Study), w którym szczegółowa specyfika zjawiska ma istotne znaczenie.
Dział geografii ludności (często traktowany jako wyodrębniona nauka), zajmujący się statystycznym opisem zmian w społeczeństwie. Obejmuje min ruch naturalny (przyrost naturalny i saldo migracji), strukturę społeczną (wiek, płeć, wyznanie, narodowość, przynależność etniczna, zawód), a także przestrzenne rozmieszczenie ludności i wzajemne oddziaływanie zjawisk związanych z jego strukturą.
Różnica wysokości względnej (mierzona najczęściej w metrach) między dwoma dowolnie wybranymi punktami na danym obszarze. Najczęściej pod pojęciem deniwelacji rozumie się różnicę wysokości między najniżej i najwyżej położnym punkcie w danym miejscu lub jako wysokość względną wzniesienia od podnóża do szczytu.
Jeden z dwóch parametrów określających położenie dowolnego punktu na Ziemi. To kąt dwuścienny między półpłaszczyzną południka 0°, a półpłaszczyzną południka przechodzącego przez dany punkt na Ziemi. W bardziej potocznym rozumieniu, jest to odległość kątowa punktu od południka 0° po łuku. Długość geograficzną określają południki i wynosi ona między 0° a 180° W (zachód) lub 180°E (wschód).
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej odległości liniowej od wskazanego obiektu.
Część Ziemi będąca właściwym obszarem badań geograficznych. Przestrzeń na pograniczu atmosfery, hydrosfery i litosfery, będąca pod intensywnym wpływem działalności człowieka (w praktyce od 13,5 km p.p.m. do 50 km n.p.m.)..
GIS to skrót pochodzący z języka angielskiego, oznaczający Geographical Information System – w języku polskim tłumaczony jako System Informacji Geograficznej. Ten zbiór nowych technologii w geografii, służy do gromadzenia i analizowania danych przestrzennych, a następnie ich prezentacji w atrakcyjnej formie graficznej.
Nauka o niejednoznacznej definicji. Słowo geografia pochodzi z greckiego „ge” – ziemia i „grapho” – piszę. W dosłownym rozumieniu geografia oznacza więc „opis Ziemi”. Do niektórych definicji geografii należą:
„Nauka przyrodnicza i społeczna zajmująca się badaniem powłoki ziemskiej (przestrzeni geograficznej), jej zróżnicowaniem przestrzennym pod względem przyrodniczym i społeczno-gospodarczym, a także powiązaniami pomiędzy środowiskiem przyrodniczym a działalnością społeczeństw ludzkich.” (Wikipedia)
„Geografia jest nauką o przestrzennym zróżnicowaniu struktur fizycznogeograficznych i społeczno-ekonomiczno-geograficznych i ich wzajemnym powiązaniu” (Stanisław Leszczycki – jeden z najwybitniejszych polskich geografów)
„Geografia to nauka zajmująca się badaniem wszelkich zjawisk w przestrzeni” (Bartłomiej Kulas)
Jeden z trzech głównych działów geografii, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania środowiska przyrodniczego. Głównymi działami geografii fizycznej są:
- Meteorologia i Klimatologia
- Hydrologia
- Geologia
- Geomorfologia
- Pedologia (gleboznawstwo)
- Biogeografia
Dział geografii społeczno-ekonomicznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania gospodarczej aktywności człowieka. Dzieli się na geografię rolnictwa, geografię przemysłu i geografię usług.
Dział geografii społeczno-ekonomicznej, zajmujący się badaniem historii rozwoju myśli geograficznej i historii badań i odkryć geograficznych.
Dział geografii społeczno-ekonomicznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania ludności. Obejmuje wiele subdyscyplin takich jak demografię, geografię osadnictwa, geografię religii, geografię kultury, geografię społeczną.
Dział geografii społeczno-ekonomicznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania podziału politycznego świata. Obszar zainteresowań obejmuje: ustroje, systemy władzy, organizacje międzynarodowymi, podział administracyjny, wybory (geografia elektoralna, zwana również wyborczą).
Subdyscyplina geografii gospodarczej, zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania działalności przemysłowej (a także górnictwa, budownictwa i energetyki).
Jeden z trzech głównych działów geografii, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania środowiska geograficznego poszczególnych obszarów Ziemi. Łączy w sobie elementy zarówno geografii fizycznej jak i geografii społeczno-ekonomicznej, charakterystyczne dla badanego miejsca. Nieodłącznym elementem tego działu jest regionalizacja geograficzna – czyli proces wydzielania regionów na podstawie przyjętych kryteriów.
Subdyscyplina geografii gospodarczej, zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania działalności rolniczej (a także leśnictwa i rybołówstwa).
Jeden z trzech głównych działów geografii, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania środowiska antropogenicznego. Głównymi działami geografii społeczno-ekonomicznej są:
- Geografia historyczna
- Geografia ludności
- Geografia gospodarcza (z geografią rolnictwa, przemysłu i usług)
- Geografia polityczna
- Gospodarka przestrzenna
Subdyscyplina geografii gospodarczej, zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania działalności usługowej.
W przeszłości (częściowo nadal) uważana za dział geografii fizycznej, obecnie uznawana za osobną naukę przyrodniczą, która wydzieliła się z geografii. Zajmuje się budową, własnościami i historią Ziemi oraz procesami zachodzącymi w jej wnętrzu i na jej powierzchni.
Dział geografii fizycznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania ukształtowania powierzchni Ziemi.
Koncentryczne warstwy Ziemi, na której składają się sfery podziemne (jądro Ziemi, płaszcz Ziemski) oraz sfery powierzchniowe (litosfera, hydrosfera, biosfera, atmosfera i antroposfera), które wzajemnie się przenikają. Geosfery są obiektem badania geologii (podziemne) i geografii (powierzchniowe)
Proces w kartografii, polegający na pomijaniu mniej istotnych szczegółów oraz upraszczaniu kształtu obiektów wraz ze zmniejszaniem skali mapy, w celu zachowania jej czytelności. Generalizacja dzieli się na ilościową (zmniejszenie liczby przedstawionych obiektów) oraz jakościową (upraszczanie kształtu obiektów).
Subdyscyplina hydrologii, zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania lodowców i lądolodów.
Inaczej pedologia. Dział geografii fizycznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania pokrywy glebowej.
Dział geografii społeczno-ekonomicznej, zajmujący wieloaspektowym planowaniem przestrzeni. Dyscyplina dąży do wyodrębnienia z geografii jako osobna nauka.
Z języka angielskiego – Global Positioning System. System oparty na pracy krążących wokół Ziemi satelitów nawigacyjnych, dzięki którym możliwe jest matematyczne (za pomocą współrzędnych geograficznych) określenie dokładnego położenia punktu w dowolnym miejscu na Ziemi.
Dział geografii fizycznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania powłoki wodnej Ziemi.
Jedna ze sfer Ziemi, powłoka wodna. Obejmuje wszelkie formy wody na Ziemi. Przenika się z atmosferą, biosferą i litosferą.
Cecha nauk geograficznych, polegająca na zdolności do zbierania, analizowania i syntezowania informacji z innych dziedzin nauki w jedną całość. Geografia ze względu na ogromne spektrum zainteresowań, jest nauką najbardziej interdyscyplinarną z pośród wszystkich nauk znanych na Ziemi (ponieważ możliwe jest zbadanie przestrzennego zróżnicowania właściwie każdego zjawiska i procesu).
Proces stosowany w kartografii, którego celem jest tworzenie szczegółowych map na podstawie ograniczonych informacji pomiarowych. Polega na wyznaczaniu nowych punktów o określonej, uśrednianej wartości pośredniej – między punktami, których wartość jest zmierzona i znana.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej wartości amplitudy danego zjawiska.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej wartości ciśnienia atmosferycznego.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej głębokości zbiornika wodnego.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej odległości czasowej od przyjętego punktu.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej gęstości zaludnienia.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowym zasoleniu wody.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej sumie opadów.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej wartości usłonecznienia.
Linia łącząca punkty na mapie o jednakowej wartości badanego zjawiska. Wykorzystywana do tworzenia map w metodzie izolinii. Do głównych izolinii stosowanych w geografii należą:
- poziomice (izohipsy)
- ekwidystanty
- izoamplitudy
- izobary
- izobaty
- izochrony
- izodensy
- izohaliny
- izohele
- izohiety
- izotachy
- izotermy
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej prędkości wiatru.
Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej wartości temperatury powietrza.
Jedna z nauk technicznych, zajmująca się tworzeniem i użytkowaniem map. W geografii ma charakter nauki pomocniczej, ale jej znaczenie jest kluczowe dla całej geografii. Odpowiada za tworzenie map, przedstawiających wszelkie zjawiska geograficzne.
Dział geografii fizycznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania klimatów Ziemi.
Urządzenie techniczne wykorzystywane w kartografii. Wyglądem przypomina cyrkiel, jednak zamiast nóżki z grafitem posiada drugą nóżkę z igłą. Wykorzystuje się go do dokonywania pomiarów odległości na mapie.
Dział geografii fizycznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania ukształtowania powierzchni Ziemi.
Jeden z podstawowych i zasadniczo obowiązkowych elementów każdej mapy – spis umownych znaków zastosowanych na mapie wraz z ich objaśnieniami. Dzięki użyciu znaków nawiązujących wyglądem, kolorem i kształtem do opisywanego obiektu, najczęściej ma charakter intuicyjny.
Wyróżniamy 3 rodzaje znaków stosowanych w legendzie:
- Znaki punktowe
- Znaki liniowe
- Znaki powierzchniowe
Subdyscyplina hydrologii, zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania jezior.
Jedna ze sfer Ziemi, powłoka skalna. Przenika się z atmosferą, hydrosferą i biosferą. Stanowi granicę między wnętrzem Ziemi a innymi geosferami.
Dwuwymiarowy, graficzny obraz powierzchni Ziemi (lub jej fragmentu, a także innych ciał niebieskich) przedstawiony na płaszczyźnie. Podstawowymi elementami mapy są: skala, legenda, siata kartograficzna (nie zawsze obecna) i treść mapy. Każda mapa wykonana jest z zastosowaniem określonej metody oraz przedstawiona w określonym odwzorowaniu kartograficznym. Tworzeniem map zajmuje się kartografia.
Jedna z map tematycznych, na której przedstawia się głównie szczegółowy układ sieci drogowej z elementami podziału administracyjnego i innymi elementami służącymi do orientacji w terenie lub istotnymi elementami infrastruktury.
Jeden z rodzajów mapy (zwany też mapą przeglądową), przedstawiający duży fragment powierzchni Ziemi w znacznym oddaleniu i o niewielkim stopniu szczegółowości. Najczęściej skala tego rodzaju mapy jest mniejsza niż 1:1 000 000.
Jeden z rodzajów mapy, zawiera wszystkie główne elementy powierzchni Ziemi – pokrycie terenu, zabudowa, elementy wodne oraz ukształtowanie powierzchni.
Jeden z rodzajów mapy, przedstawiający średni lub duży fragment powierzchni Ziemi w dość dużym oddaleniu i o umiarkowanym stopniu szczegółowości. Najczęściej skala tego rodzaju mapy jest między 1:200 000 a 1:1 000 000.
Jeden z rodzajów mapy, przedstawia tylko wybrane zjawiska ujęte tematem mapy, niemal całkowicie pomijając elementy ogólnogeograficzne – pozostawiając jedynie elementy niezbędne do orientacji w przestrzeni. Niektórzy geografowie przyjmują podział map tematycznych na przyrodniczo-geograficzne i społeczno-gospodarcze.
Szczegółowa mapa przedstawiona w wielkiej skali (zazwyczaj 1:10 000 lub 1:25 000, ale też inne, nie mniejsze niż 1:200 000). Tematem mapy topograficznej jest topografia terenu, czyli szczegółowo przedstawione powierzchniowe elementy Ziemi. Jest popularną mapą wykorzystywaną do orientacji w terenie.
Jedna z map tematycznych (najczęściej odmiana mapy topograficznej), na której przedstawia się główne atrakcje turystyczne obszaru. Tłem są inne elementy służące do orientacji w terenie, takie jak obiekty infrastruktura czy istotne elementy środowiska naturalnego.
Jeden z rodzajów mapy (obejmuje min. mapy topograficzne), przedstawiający niewielki fragment powierzchni Ziemi w nieznacznym oddaleniu i o dużym stopniu szczegółowości. Najczęściej skala tego rodzaju mapy jest większa niż 1:200 000.
Dział geografii fizycznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania pogody na Ziemi.
Metoda prezentacji zjawisk na mapach o wyłącznie jednym zastosowaniu, służąca do przedstawiania zróżnicowania wysokości terenu za pomocą poziomic (izohips).
Ilościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na tworzeniu na mapie linii (zwanych izoliniami) łączących punkty o tych samych wartościach danego zjawiska. W ten sposób można przedstawić zjawiska obejmujące cały badany obszar (a nawet np. całą planetę), które charakteryzuje duża zmienność regionalna, ale (najczęściej) niezależna od podziału administracyjnego czy granic państwowych. Stosowana najczęściej w geografii fizycznej np. meteorologii, ale nie tylko.
Jeden ze sposobów pozyskiwania informacji w geografii. Polega na analizowaniu wcześniej uzyskanych informacji (zarówno z zakresu geografii, jak i z innych dziedzin) z wymienionych wcześniej źródeł, ich przetwarzaniu i tworzeniu nowej wiedzy w oparciu o dotychczasowe ustalenia. Miejscem pracy jest dowolne odpowiednio wyposażone pomieszczenie (np. biuro, szkoła, a nawet własny dom), rzadziej laboratorium.
Ilościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na wrysowywaniu w mapę wykresów (najczęściej kołowych lub słupkowych), informujących o wielkości, a czasem także strukturze zjawiska. Tej metody używa się w odniesieniu do podziałów administracyjnych, politycznych i innych. Główne zastosowanie znajduje w geografii gospodarczej, politycznej i geografii ludności.
Ilościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na tworzeniu na mapie z zastosowaniem skali barw (jednego lub dwóch kolorów) – pól o uśrednionej wartości lub uśrednionym natężeniu zjawiska. Podstawą dla tworzenia kartogramu jest podział administracyjny lub granice państw (albo inne podziały polityczne lub gospodarcze). Kartogram znajduje szczególne zastosowanie w geografii społeczno-ekonomicznej, zwłaszcza w geografii ludności, ale także w innych subdyscyplinach geografii.
Metoda prezentacji zjawisk na mapach o wyłącznie jednym zastosowaniu, służąca do przedstawiania za pomocą pseudotrójwymiarowych kopców – wzniesień.
Metoda prezentacji zjawisk na mapach o wyłącznie jednym zastosowaniu, służąca do przedstawiania za pomocą kresek – wzniesień.
Ilościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na umieszczaniu na mapie kropek, z której każda reprezentuje określoną (taką samą przy jednakowej wielkości kropek – lub różną przy różnej wielkości kropek) wielkość zjawiska. Obrazuje przede wszystkim wielkość, ale też szczegółowe rozmieszczenie zjawiska, a w przypadku właściwego zastosowania, może także obrazować elementy natężenia zjawiska. Nadaje się głównie do stosowania w geografii społeczno-ekonomicznej, zwłaszcza w zjawiskach policzalnych w sztukach (uprawa, hodowla, ludność).
Zwana również metodą chorochrmatyczną. Jakościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na pokryciu całego obszaru barwą opisującą różne aspekty jednego badanego zjawiska. Brak informacji o wielkości zjawiska, ale cały obszar jest zdefiniowany. Kluczową zasadą tej metody jest wzajemne wykluczanie się powierzchni – nie mogę one na siebie nachodzić. Metoda znajduje zastosowanie tak w geografii fizycznej jak i w geografii społeczno-ekonomicznej.
Jakościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na umieszczeniu na mapie umownych znaków – symboli odpowiadających za przedstawienie położenia danego zjawiska na mapie, powszechnie rozumianych i intuicyjnych. Brak informacji o wielkości zjawiska – podana jest jego orientacyjna, przybliżona lokalizacja. Nadaje się do stosowania zarówno w geografii fizycznej jak i społeczno-ekonomicznej i może służyć do prezentacji niemal każdego zjawiska.
Jeden ze sposobów pozyskiwania informacji w geografii. Polega na prowadzeniu własnych pomiarów i obserwacji bezpośrednio u źródła. Miejsce pracy jest bezpośrednio w miejscu występowania zjawiska.
Jakościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na umieszczaniu na mapie granicy występowania jednego lub kilku zjawisk w postaci linii (rzadziej barw). Choć brak jakichkolwiek informacji o wielkości zjawiska, można dość precyzyjnie określić jakie obszary obejmują. Zaletą metody jest możliwość przedstawienia granicy wielu zjawisk, które mogą się wzajemnie przenikać. Choć nadaje się do stosowania zarówno w geografii fizycznej, jak i społeczno-ekonomicznej, częściej używa jej się w geografii fizycznej.
Jeden z dwóch głównych zbiorów metod stosowanych na mapach. Informują o lokalizacji zjawiska oraz jego wielkości i natężeniu. Stosuje się je, gdy chcemy zobrazować zróżnicowanie jakiegoś zjawiska w różnych regionach badanego obszaru (np. w różnych częściach państwa) i jego parametry liczbowe są do tego niezbędne. Do metod ilościowych zaliczamy:
- Metodę izolinii (w tym metoda hipsometryczna)
- Metodę kartogramu
- Metodą kartodiagramu
- Metodę zasięgów
Zbiór metod badawczych stosowanych w geografii, których celem jest odpowiedzieć na pytanie „ile?”. Zjawisko charakteryzowane jest za pomoc liczb i parametrów. Stosuje się je do przekrojowych badań dużych grup lub populacji.
Jeden z dwóch głównych zbiorów metod stosowanych na mapach. Informują wyłącznie o miejscu wystąpienia zjawiska, nie mówią nic o jego wielkości ani natężeniu. Stosuje się je, gdy zależy nam na ukazaniu wystąpienia jednego lub kilku zjawisk na wybranych obszarach. Do metod jakościowych zaliczamy:
- Metodę sygnaturową
- Metodą zasięgów
- Metodę powierzchniową
- Metodę kreskową
- Metodę kopczykową
Zbiór metod badawczych stosowanych w geografii, których celem jest odpowiedzieć na pytanie „dlaczego”. Informacje jakościowe nie są liczbowe i często mają charakter subiektywny. Stosuje się je do pogłębionych badań indywidualnych przypadków.
Pojęcie prezentujące nowy punkt widzenia na geografię jako naukę, powstałe jako odpowiedź na rosnącą mnogość zainteresowań geografii. Zdaniem autorów pojęcia nie można już mówić o geografii jako jednej nauce, a raczej o zbiorze kooperujących ze sobą nauk o zupełnie różnych polach zainteresowań.
Subdyscyplina hydrologii na pograniczu z biologią, zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania mórz i oceanów.
Sposób przedstawienia trójwymiarowego obrazu Ziemi na dwuwymiarowej płaszczyźnie mapy. Odwzorowania dzielą się ze względu na rodzaj zniekształceń i sposób wykonania. Powstaje poprzez przypisanie każdemu z punktów na kuli ziemskiej określonego punktu na płaszczyźnie. Czynność stosowana podczas terenowego posługiwania się mapą, mająca na celu prawidłowe ustawienie mapy w celu umożliwienia jej wykorzystania. Polega na przyłożeniu do mapy kompasu i ustalenia kierunku północy. Mapa, która powstała w wyniku nałożenia na zdjęcia lotnicze lub satelitarne układu współrzędnych zastosowanego odwzorowania kartograficznego oraz skali. Uzyskany obraz ma charakter pseudotrójwymiarowy. Inaczej gleboznawstwo. Dział geografii fizycznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania pokrywy glebowej. Czynność w procesie badania ankietowego, polegająca na przetestowaniu przygotowanego kwestionariusza ankiety na małej próbie badawczej, w celu jego weryfikacji i dokonania ewentualnych poprawek. Pilotaż poprzedza bezpośrednio właściwie badanie ankietowe. Bardzo szczegółowy obraz niewielkiego fragmentu powierzchni Ziemi (najczęściej miasta lub dzielnicy), przedstawiony w dużej skali. Ponieważ na planie przedstawia się niewielkie obszary, możliwe jest pominięcie faktu krzywizny Ziemi i związanych z tym deformacji. Na planie zamiast siatki kartograficznej czasami stosuje się specjalną siatkę kwadratów – mającą na celu pomóc w orientacji w terenie. Jeden z rodzajów skali stosowanych na mapie. Ma charakter graficzny i miło swojej małej popularności, jest najbardziej użyteczna ze względu na zachowanie prawdziwości mimo deformacji map w wyniku procesów drukarskich. Konstrukcja tej skali opiera się na narysowaniu odcinka i podzielenia go na równe części odpowiadające odległościom. Wykorzystując linijkę można szybko sprawdzić stosunek odległości na mapie do odległości rzeczywistej. Półokrąg łączący ze sobą biegun północny i biegun południowy (najkrótszą możliwą drogą). Długość każdego południka to około 20 000 km. Podróżując wzdłuż południka przemieszczany się na północ (N) lub południe (S), ale same południki w określaniu położenia punktu służą do wskazywania położenia na zachodzie (W) lub wschodzie (E). Istnienie południków ma charakter umowny – pomocniczy. Istnieją dwa szczególne południki – południk początkowy zwany południkiem zerowy (0°) oraz południk 180° – dokładnie po drugiej stronie Ziemi od południka zerowego. Najważniejszy z południków (zwany również południkiem początkowym), o współrzędnej geograficznej 0°. Dzieli Ziemię na półkule: zachodnią i wschodnią. Drugi najważniejszy z południków (zwany również międzynarodową linią zmiany daty), o współrzędnej geograficznej 180°W/E. Jest przedłużeniem południka 0° po drugiej stronie planety. Stanowi umowną granicę początku i końca doby oraz zmiany daty. Jedna z ważniejszych izolinii – łączy punkty o jednakowej wysokości bezwzględnej w m.n.p.m. Wykres liniowy (zwany również przekrojem topograficznym), wykonany z użyciem mapy (topograficznej), przedstawiający zmienność ukształtowania powierzchni na wybranym odcinku terenu. Powstaje w wyniku przeniesienia na kartkę punktów przecięcia odcinka między wybranymi punktami z poziomicami mapy i z zastosowaniem przewyższenia. Technika wykorzystywana w konstruowaniu profilu terenu, która ma służyć lepszemu zobrazowaniu różnic wysokości badanego odcinka. Matematycznie jest to stosunek skali pionowej wykresu profilu terenu do jego skali poziomej. Proces wydzielania podobnych regionów na podstawie przyjętych kryteriów, oparty na tworzeniu regionów większych złożonych z budujących je regionów mniejszych. Jest podstawowym zadaniem geografii regionalnej. Najważniejszy i najdłuższy (40 075 km) z równoleżników o współrzędnej geograficznej 0°. Dzieli Ziemię na półkule: północną i południową. Okrąg obiegający Ziemię, którego środkiem jest oś Ziemi. Najdłuższym równoleżnikiem jest równik, kolejne równoleżniki są tym krótsze im bliżej są biegunów. Na biegunie północnym i południowym równoleżniki są punktami i mają długość 0. Podróżując wzdłuż południka przemieszczamy się na zachód (W) lub na wschód (E), ale same równoleżniki w określaniu położenia punktu służą do wskazywania położenia na północy (N) lub południu (S). Istnienie równoleżników ma charakter umowny. Istnieje kilka szczególnych równoleżników: równik, zwrotniki, granice kół podbiegunowych, bieguny. Jeden z elementów mapy, ma charakter obowiązkowy. Informuje nas jak bardzo obraz przedstawiony na mapie został pomniejszony w stosunku do rzeczywistości. W rozumieniu matematycznym skala jest ułamkiem zwykłym. W geografii stosujemy 3 rodzaje skali: Jeden z rodzajów skali stosowanych na mapie. Ma zapis liczbowy z dwukropkiem. Po lewej stronie dwukropka znajduje się zawsze 1 cm (odległość na mapie), a po prawej inna liczba również w centymetrach (odległość w rzeczywistości). Najbardziej popularna skala. Jeden z rodzajów skali stosowanych na mapie. Ma zapis liczbowy z myślnikiem. Po lewej stronie myślnika znajduje się zawsze 1 cm (odległość na mapie), a po prawej inna liczba również w najbardziej uproszczonej formie matematycznej (odległość w rzeczywistości). Mimo swojej niewielkiej popularności, skala jest najbardziej czytelna i najłatwiejsza do zrozumienia. Jeden z rodzajów skali, wykorzystywany wyłącznie w określaniu powierzchni obszarów przedstawionych na mapie. To stosunek powierzchni na mapie do odpowiadającej jej powierzchni w terenie. Stosuje się zapis w postaci skali mianowanej. Powstaje w wyniku podniesienia skali liczbowej lub mianowanej do potęgi drugiej. Jeden z dwóch parametrów określających położenie dowolnego punktu na Ziemi. To kąt dwuścienny między półpłaszczyzną południka 0°, a półpłaszczyzną południka przechodzącego przez dany punkt na Ziemi. W bardziej potocznym rozumieniu, jest to odległość kątowa punktu od południka 0° po łuku. Długość geograficzną określają południki i wynosi ona między 0° a 180° W (zachód) lub 180°E (wschód). Matematyczny, uśredniony opis pochyłości wzniesienia, obliczany jako różnica wysokości między dwoma punktami badanego odcinka, podzielona przez odległość rzeczywistą między tymi punktami i pomnożona przez 100 lub 1000 (w zależności od potrzeby podania wyniku w % lub ‰). Uzyskany wynik informuje nas, o jaką część całości obniża się teren w miarę przemieszczania się z punktu położonego wyżej do punktu położonego niżej na każde 100 lub 1000 metrów (w zależności od przyjętego wzoru). Środowisko przyrodnicze, które uległo istotnym przekształceniom w wyniku działalności człowieka (antropopresji). Przedmiot badań geografii, obejmuje środowisko przyrodnicze i środowisko antropogeniczne. Obejmuje wszelkie ożywione i nieożywione elementy przyrody, wzajemnie powiązane i zachowane w stanie (względnie) naturalnym. Technika badań zdjęć satelitarnych i lotniczych, polegająca na wykorzystywaniu specjalistycznych czujników i rejestracji różnego rodzaju sygnałów. Matematyczny sposób określenia położenia punktu na Ziemi. Na opis położenia składa się szerokość i długość geograficzna punktu. Położenie podaje się w stopniach (°), które z kolei dzielą się na minuty (1° = 60′) i sekundy (1′ = 60″). Oprócz wartości numerycznej podaje się także kierunek geograficzny szerokości (N lub S) i długości geograficznej (W lub E). Jeden z rodzajów znaków stosowanych na mapie i opisanych w legendzie. Ma charakter podłużny i objaśnia rzeczywiste obiekty o wydłużonym kształcie takie jak drogi, rzeki czy linie energetyczne. Znaki liniowe stosuje się w odniesieniu do obiektów, których najistotniejszym parametrem jest długość. Jeden z rodzajów znaków stosowanych na mapie i opisanych w legendzie. Ma charakter obszarowy i objaśnia rzeczywiste obiekty zajmujące rozległe przestrzenie takie jak strefy zabudowy, lasy czy duże zbiorniki wodne. Znaki powierzchniowe stosuje się w odniesieniu do obiektów, których najistotniejszym parametrem jest powierzchnia. Jeden z rodzajów znaków stosowanych na mapie i opisanych w legendzie. Ma charakter punktowy i objaśnia rzeczywiste obiekty o niewielkich wymiarach i ściśle określonej lokalizacji. Znaki punktowe stosuje się w odniesieniu do obiektów, których parametry nie mają istotnego znaczenia, a kluczowy jest sam fakt ich wystąpienia w danym miejscu. Jeden ze szczególnych równoleżników o położeniu 23°26’N (zwrotnik Raka) lub 23°26’S (zwrotnik Koziorożca). Wyznacza północną i południową granicę strefy międzyzwrotnikowej, w której słońce może górować pod kątem 90°.
Brak komentarzy