Azja to kontynent pełen geologicznych zagrożeń. Większość Azji leży na Euroazjatyckiej płycie tektonicznej, ale sąsiaduje ona z kilkoma innymi.  Południowe i wschodnie granice kontynentu położone są na granicach płyt tektonicznych, co rodzi bardzo poważne konsekwencje. Znacząca część kontynentu pozostaje jednak także w strefie asejsmicznej.

Spis tematów (kliknij, aby przejść do wyboru tematów)


Azja

IV Skutki budowy geologicznej Azji

1. Położenie Azji na płytach tektonicznych

Granice płyt litosfery w na południu i wschodzie Azji

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Tectonic_plates_boundaries_World_map_Wt_180degE_centered-en.svg/1920px-Tectonic_plates_boundaries_World_map_Wt_180degE_centered-en.svg.png

W zrozumieniu problematyki tektonicznej, potrzebna nam będzie podstawowa wiedza z tego zakresu. Zgodnie z teorią tektoniki płyt litosfery, litosfera (zewnętrzna, skalna warstwa Ziemi) dzieli się na mniejsze płyty tektoniczne, które pozostają w ciągłym ruchu zwanym „dryfem”. Płyty tektoniczne dzielą się oceaniczne i kontynentalne. Płyty mogą się ze sobą zderzać, co powoduje zapadanie głębszych płyt oceanicznych (rzadziej kontynentalnych) pod płyty kontynentalne (ruch taki nazywamy subdukcją). Płyty mogą się od siebie oddalać, a miejsca szczelin wypełnia lawa, tworząc ryft (proces powstawania nowej skorupy ziemskiej nazywamy spreadingiem). Płyty mogą się też o siebie ocierać, przesuwając się wzdłuż swoich granic tworząc uskoki. Skutkiem ruchu płyt są nieciągłości i naprężenia, powodujące zjawiska wulkaniczne, trzęsienia ziemi (i w ich konsekwencji fale tsunami) oraz ruchy górotwórcze.

Przebieg zjawiska subdukcji

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Active_Margin_pl.svg/1200px-Active_Margin_pl.svg.png

2. Granice płyt tektonicznych w Azji i ich skutki

Na południowej granicy Azji mamy do czynienia z wsuwaniem się płyty Arabskiej i płyty Indyjskiej pod płytę Euroazjatycką. Efektem tego jest powstanie wysokich pasm górskich min. gór Zagros czy Himalajów.

Na wschodniej i południowo-wschodniej granicy Azji mamy do czynienia z wsuwaniem się płyty Pacyficznej pod płytę Filipińską i wsuwanie się obu tych płyt i płyty Austraijskiej pod płytę Euroazjatycką. Efektem jest min. powstanie Japonii i niezliczonej ilości wysp wulkanicznych (Indonezja).

Co istotne, łatwo można zauważyć że miejsca oznaczone na mapie jako granice płyt, pokrywają się z miejscami występowania gór, wulkanów i występowania trzęsień ziemi.

Mapa wulkanów i trzęsień ziemi w Azji wschodniej i południowo-wschodniej

Źródło: http://www.geocoops.com/uploads/2/4/5/3/24532387/5508510_orig.png

Jak łatwo zauważyć, cały obszar granicy płyty Pacyficznej jest objęty wulkanami i trzęsieniami Ziemi. Granica płyty pacyficznej bywa nazywana „Pacyficznym Pierścieniem Ognia” ze względu na aktywność wulkaniczną na wszystkich granicach tej płyty.

Pacyficzny pierścień ognia

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Pacific_Ring_of_Fire.svg/1200px-Pacific_Ring_of_Fire.svg.png

Poza oczywistym zagrożeniem, jakie niesie za sobą trzęsienie ziemi, jednym z jego skutków jest występowanie fal tsunami.


Schemat powstawania tsunami

Źródło: Opracowanie własne – Julia Babś.

Podstawą dla wystąpienia tej gigantycznej i śmiercionośnej fali jest trzęsienie ziemi lub wybuch wulkanu i związane z nim wibrację, które powodują powstawanie fali. Charakterystyczne dla tsunami jest bardzo głębokie cofnięcie się wody przed nastąpieniem uderzenia (woda gromadzi się i piętrzy). Ponieważ dla wystąpienia tsunami potrzebne są duże ilości wody oraz pobudzenie w postaci wibracji, fale te nie występują na płytkich wodach, ani na obszarach pozbawionych aktywności sejsmicznej.