Polska leży w typowej dla tej szerokości geograficznej strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Oznacza to dla naszego kraju względnie ciepłe i deszczowe lato, jednak z wciąż odczuwalną zimą. Charakterystyczną cechą klimatu Polski jest jego przejściowość charakteryzująca się wzrostem kontynentalizmu w kierunku wschodnim.
Spis tematów (kliknij na temat, aby przejść do strony)
Środowisko Polski na tle Europy
VI Klimat i pogoda w Polsce
1. Czynniki kształtujące klimat Polski
Najważniejszym czynnikiem kształtującym klimat Polski jest położenie geograficzne naszego kraju. W tym kontekście istotna jest odległość od równika czyli szerokość geograficzna, która przekłada się na ilość docierającej do Polski energii słonecznej. Zasięg szerokości geograficznej Polski (od 49°N do 54°50’N) jest typowy dla strefy klimatu umiarkowanego. Pozostałe zmienne naszego klimatu warunkują inne czynniki.
Polska na tle stref klimatycznych w Europie
Źródło: https://zpe.gov.pl/a/zroznicowanie-typow-klimatu-w-europie/Dt1CgdeK4
Dużą rolę w kształtowaniu klimatu Polski odgrywa oddziaływanie ciepłego Północnoatlantyckiego prądu morskiego (i jego odgałęzienia – prądu Norweskiego). Ogrzewa ona zachodnią Europę i zwiększa na jej obszarze wielkość opadów w porównaniu z innymi obszarami o podobnych szerokościach geograficznych. Polska również znajduje się pod częściowym wpływem tego prądu, co przekłada się także na ocieplenie klimatu naszego kraju. Z tego powodu Polska znajduje się w typie klimatu ciepłego (umiarkowanego ciepłego).
Wpływ odległości od Oceanu Atlantyckiego na klimat Europy i wzrost kontynentalizmu w kierunku wschodnim
Źródło: Opracowanie własne
Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na Polski klimat jest położenie między Oceanem Atlantyckim i Azją. Obszary bliższe oceanowi mają morską odmianę klimatu (bardziej deszczową i z mniejszymi amplitudami temperatur), a te w głębi lądu – kontynentalną (bardziej suchą z wyższymi amplitudami temperatur). Polska znajduje się w strefie przejściowej między odmianą morską i kontynentalną. Polska ma więc z tego powodu średnio-wysokie opady i średnio-wysokie amplitudy.
Polska na tle ukształtowania powierzchni Europy
Źródło: https://www.geomatura.pl/images/banners/europe.jpg
Ukształtowanie powierzchni Polski i terenów otaczających także wpływa na klimat naszego kraju. Polska jest w większości krajem nizinnym, a więc spadek temperatur wraz z wysokością będzie odgrywał rolę jedynie na południowych terenach górskich. Istotny dla naszego kraju jest jednak równoleżnikowy układ pasm górskich w Europie, w tym także Karpat i Sudetów. Blokuje on napływ ciepłych mas powietrza z nad Morza Śródziemnego i z Afryki. Podobnej bariery terenowej nie ma na osi zachód-wschód co umożliwia swobodny przepływ mas powietrza w tych kierunkach. Z tego powodu pogoda w Polsce podlega częstym wahaniom i jest uzależniona od zmiennych warunków układów ciśnienia na Oceania Atlantyckim i w Azji Środkowej.
2. Cechy klimatu Polski
Klimat Polski klasyfikujemy jako umiarkowany ciepły przejściowy. Choć jest on co do zasady podobny na obszarze całego kraju, między poszczególnymi obszarami Polski występują dość istotne różnice w zakresie dwóch podstawowych zmiennych klimatu – temperatury powietrza i opadów.
Do głównych cech klimatu w przypadku Polski należy zaliczyć:
- W Warszawie – przedział średnich temperatur od około -2°C w najzimniejszym miesiącu (styczeń), do około 20°C w najcieplejszym miesiącu (lipiec), z roczną amplitudą na poziomie około 22°C. W różnych częściach kraju, z uwagi na warunki lokalne temperatury średnie odchylają się o +/- 1-2°C (za wyjątkiem wysokich gór, gdzie są wyraźnie niższe).
- Średnia roczna temperatura w Polsce dla okresu 1990-2020 wynosiła 8,7°C.
- Średnie opady w Polsce na poziomie 600 mm rocznie z maksimum w miesiącach letnich (nawet połowa całego deszczu w miesiącach czerwiec-wrzesień), ale wykazuje tendencję wzrostową w kierunku 650 mm.
- Przewaga wiatrów zachodnich, stanowiąca około 60% wszystkich.
- W Polsce jest przeważnie pochmurno. Słońce świeci przez około 47% czasu, kiedy mogłoby (względne usłonecznienie). Średnio w Polsce Słońce świeci od około 1400 – 1900 godzin rocznie, ze średnią dla Polski środkowej na poziomie 1600 godzin.
- Ciśnienie normalne w Polsce wynosi 1013 hPa, ale cechuje się dużą zmiennością w skali roku, a nawet w krótkim okresie czasu.
- Obecność wyraźnie zarysowanych pór roku (umownie – 4, termicznie – 6-8).
- Duża zmienność warunków pogodowych i nieprzewidywalność pogody nawet krótkoterminowo.
- Relatywnie mała ilość ekstremalnych zjawisk pogodowych (rosnąca jednak za sprawą zmian klimatycznych).
Regionalne zróżnicowanie temperatury powietrza w Polsce
Temperatury w Polsce w lipcu (najcieplejszy miesiąc) i styczniu (najchłodniejszy miesiąc) – porównanie
Źródło: https://klimat.imgw.pl/pl/climate-maps/
Najcieplejszym miesiącem w Polsce jest lipiec, a najchłodniejszym styczeń. Temperatury powietrza w Polsce są zróżnicowane się na osi południowy-zachód – północny-wschód. Najcieplejszymi terenami są obszary Dolnego Śląska, z kolei najchłodniej jest na Podlasiu i Mazurach. Jeszcze chłodniejsze są obszary wysokogórskie, zwłaszcza w Tatrach, ale wynika to ze znacznego wzrostu wysokości (spadek temperatury o 0,6°C na każde 100 metrów). To właśnie w górach odnotowuje się rekordowo niskie temperatury w Polsce. Warto zauważyć, że zimą najcieplejsze są obszary nadmorskie i wzdłuż granicy zachodniej, z kolei latem – pas Polski centralnej, południowej i południowo-zachodniej.
Podział na 8 termicznych pór roku na podstawie średniej dobowej dla Polski z lat 1950-2010
Źródło: Opracowanie własne.
Choć powszechnie wiadomo, że w Polsce są 4 umowne pory roku (lato, jesień, zima i wiosna), nieco inaczej interpretuje się ten podział w naukach o klimacie. Na podstawie przebiegu średnich temperatur powietrza, ustala się tzw. termiczne pory roku (zwane też klimatycznymi porami roku). Według starszych źródeł wyznaczano ich w Polsce sześć, ale najnowsze opracowania wskazują już osiem termicznych pór roku. Ich wyznaczenie opiera się o graniczne wartości temperatur:
- Przedwiośnie (0°C – 5°C) – od końcówki lutego do końcówki marca.
- Wiosna (5°C – 10°C) – końcówka marca i większość kwietnia.
- Przedlecie (10°C – 15°C) – przypadające na końcówkę kwietnia i prawie cały maj.
- Lato (>15°C) – od końcówki maja do końca sierpnia.
- Polecie (15°C – 10°C) – od końcówki sierpnia do początku października.
- Jesień (10°C – 5°C) – większość października i do początku listopada.
- Przedzimie (5°C – 0°C) – większość listopada i pierwsza połowa grudnia.
- Zima (<0°C) – od drugiej połowy grudnia do końcówki lutego.
Regionalne zróżnicowanie opadów w Polsce
Opady deszczu występują w Polsce głównie latem, co związane jest ze zwiększonym parowaniem przy wyższych temperaturach. W Polsce teoretycznie pada całkiem sporo (ponad 600 mm rocznie). Jednak rozkład przestrzenny tych opadów jest z gospodarczego punktu widzenia dość niekorzystne. Najbardziej deszczowym obszarem naszego kraju są Tatry i inne wysokie góry, gdzie roczna norma opadowa to ponad 1600 mm. Dość dużo pada także w Małopolsce i na Podkarpaciu (miejscami ponad 800 mm).. Z drugiej strony, wysokie opady występują też w pasie wysoczyzn morenowych, m.in. na Kaszubach i przekraczają 700 mm. Z kolei większość obszaru środkowej Polski, min. Kujawy, Wielkopolska i Mazowsze, leżą w tzw. cieniu opadowym Pojezierza Pomorskiego. Opady z trudem przekraczają tam 400-500 mm. Deszcz spada na Kaszubach, więc wilgoć nie dociera do położnych bardziej na południe obszarów. Taka sytuacja jest niekorzystna, ponieważ główne obszary rolnicze w Polsce centralnej cierpią z tego powodu na regularne susze, podczas gdy słabo wykorzystywane obszary górskie i pojezierne cechują się nadwyżką wody opadowej.
Rozkład sumarycznych opadów nad Polską
Źródło: https://klimat.imgw.pl/pl/climate-maps/
Usłonecznienie i wiatry w Polsce
Nietypowy jest także rozkład czasu świecenia Słońca nad Polską. Okazuje się, że relatywnie dużo występuje go na Pobrzeżu Gdańskim i Pobrzeżu Koszalińskim oraz Nizinie Śląskiej i częściowo – Mazowieckiej. Wartości mogą tam dochodzić nawet do 1900 godzin rocznie. Najmniej Słońca doświadczą z kolei mieszkający w sąsiedztwie Karpat i Sudetów (do 1600 godzin), gdzie wysokie tereny rzucają cień dla świecącego zawsze z południa Słońca.
Średnie roczne usłonecznienie w Polsce
Źródło: https://klimat.imgw.pl/pl/climate-maps/
Jak wspomniano wcześniej, 60% wiatrów w Polsce wieje z kierunku zachodniego, a precyzyjniej – południowo-zachodniego, zachodniego i północno-zachodniego. Najmniejszy udział mają z kolei wiatry północno-wschodnie. Znając dominujący kierunek wiatru, można np. przewidzieć, jak często uciążliwy zapach z wysypiska śmieci będzie docierał nad wybrany obszar.
Procentowa róża wiatrów dla obszaru Polski
Źródło: http://green-power.com.pl/uploads/images/roza%20wiatrow(kompresja)(7).png
Oprócz kierunku wiatru, ze względów gospodarczych (energetyka wiatrowa) istotna jest jego prędkość. Okazuje się, że najwyższe średnie prędkości osiąga wiatr na Pobrzeżu Koszalińskim i Pobrzeżu Gdańskim, co związane jest ze stałym występowaniem na tym obszarze nadmorskiej bryzy.
Bryza – jest wiatrem okresowo zmiennym, zależnym od dobowych różnic temperatury. Kiedy w ciagu dnia ląd się nagrzewa, ciepłe powietrze nad nim unosi się ku górze, powodując powstawanie niżu. Chłodniejsze powietrze zalegające nad morzem tworzy z kolei wyż. Na skutek tej różnicy, wiatr w ciągu dnia wieje z nad morza w kierunku lądu. Nocą sytuacja jest odwrotna – nad chłodniejszym lądem tworzy się wyż, a magazynująca ciepło woda staje się ośrodkiem niżowym. Wiatr nocą wieje z nad lądu w kierunku morza.
Schemat powstawania bryzy
Źródło: Opracowanie własne (Krzysztof Grabias).
Teoretycznie mniej silne wiatry wieją w Polsce południowej (osłoniętej od wiatru górami), ale za to zdarzają się tam (w Tatrach) porywiste wiatry typu fen (halny).
Halny to ciepły, suchy i porywisty lokalny wiatr górski, występujący po zawietrznej stronie wzniesienia. Jest skutkiem złożonego procesu przechodzenia masy powietrza przez wysoką przeszkodę terenową. Gdy wilgotne, dość chłodne i ciężkie powietrze (ale nie w pełni nasycone wodą) napotyka górę, wznosi się i ochładza. Przed wzniesieniem powstaje ośrodek wyżowy. W czasie wznoszenia temperatura spada zgodnie z gradientem wilgotnoadiabatycznym (ponieważ powietrze zawiera wilgoć) o 0,6°C na każde 100 metrów. Jeżeli poziom wysokości przed wzniesień to 600 m.n.p.m. (jak na grafice), a szczyt ma 3000 m.n.p.m. to temperatura obniży się o 14,4°C. Zakładając, że początkowa temperatura to 10°C, na szczycie będzie to -4,4°C. Wraz ze spadkiem temperatury będzie rosła wilgotność względna, która na pewnej wysokości osiągnie 100%. Dojdzie do kondensacji i skroplenia. Najpierw spadnie deszcz, a gdy temperatury będą ujemne – śnieg. Po pokonaniu szczytu powietrze jest już całkowicie suche, ponieważ cała wilgoć została usunięta w postaci opadu. Dlatego ześlizgujące się w dół powietrze będzie się ogrzewać szybciej niż się ochładzało – zgodnie z gradientem suchoadiabatycznym: o 1°C na każde 100 metrów. Opadające powietrze jest wiec ciepłe i suche, a ponieważ opada w dół nabiera prędkości i staje się porywiste. Jeżeli temperatura na szczycie na wysokości 3000 m.n.p.m. wynosiła -4,4°C, to po zejściu ze szczytu na wysokości 600 m.n.p.m. będzie wynosić o 24°C więcej, czyli 19,6°C. Ponieważ powietrze po stronie zawietrznej jest lżejsze i cieplejsze niż po dowietrznej – powstaje ośrodek niżowy.
Mechanizm powstawania Fenu (Halnego)
Źródło: Opracowanie własne – Dominika Szymczak.
Uwzględniając różne zmienne elementy klimatu, można wskazać przejściowość polskiego klimatu z zachodu na wschód. O ile we Wrocławiu klimat ma charakter bardziej morski, w Warszawie jest już typowo przejściowy, a w Suwałkach staje się widoczny wpływ kontynentalizmu. Widoczne jest to przede wszystkim w rosnącej amplitudzie temperatury oraz temperaturze najchłodniejszego miesiąca, która maleje wraz z przesuwaniem się na wschód.
Rosnący na wschód kontynentalizm klimatu Polski
Źródło: Opracowanie własne.
Istotną cechą klimatu Polski jest jego zmienność w czasie. Wraz z upływem lat, klimat Polski ociepla się, nieco zwiększają się także opady. Zmiany te są jednak raczej niekorzystne, ponieważ prowadzą do wzrostu liczby zjawisk ekstremalnych – trąb powietrznych, burz i gradobić naprzemiennych z długotrwałymi suszami. Jednocześnie większe opady występują rzadziej, ale za to bardziej gwałtownie, co prowadzi do powodzi i podtopień.
3. Okres wegetacyjny w Polsce
Najbardziej oczywiste konsekwencje klimatyczne dla Polski widoczne są w rolnictwie. Związane jest to z występowaniem tzw. okresu wegetacyjnego, czyli liczby dni w roku, kiedy średnia dobowa temperatura powietrza przekracza 5°C i umożliwia rozwój roślinności. Średnio wartość ta waha się w Polsce między około 190 dni na Pojezierzu Suwalskim do 235 dni na Nizinie Śląskiej. Niższa jest oczywiście w górach, w Tatrach dochodzi do zaledwie 100 dni. W porównaniu z drugą połową XX wieku, okres wegetacji w Polsce w świetle najnowszych badań wydłużył się o około 10 dni. Ma to korzystny wpływ na rozwój większości roślin uprawnych, zwłaszcza ciepłolubnych.
Średnia długość okresu wegetacyjnego w Polsce w latach 2001-2009
Źródło: Nieróbca A. i inni, 2013.
4. Zmienność pogody w Polsce a gospodarka
Pogoda w Polsce cechuje się dużą zmiennością zarówno w cyklu sezonowym (pór roku) jak i w krótkich okresach czasu. Jest to skutek względnie swobodnego napływu mas z zachodu i ze wschodu w związku z brakiem istotnych przeszkód terenowych (np. gór), które stanowiłyby barierę dla mas powietrza.
Kierunek napływ mas powietrza nad Polskę
Źródło: https://zpe.gov.pl/a/czynniki-ksztaltujace-klimat-polski/DbIZrZd6v
Największe znaczenie dla Polski ma powietrze polarno-morskie (PPm), które odpowiada za ponad 60% całego napływu mas nad nasz kraj powietrza. Formuje się nad Atlantykiem i z zachodu przemieszcza nad Europę, w tym Polskę. Masa ta cechuje się duża wilgotnością i:
- Pojawia się nad Polską we wszystkich porach roku.
- Latem powoduje spadek temperatury i wzrost zachmurzenia oraz opady frontalne.
- Zimą powoduje wzrost temperatury (zwykle odwilż lub zelżenie mrozu) oraz opady deszczu lub śniegu. Mogą im towarzyszyć mgły.
Druga najistotniejszą masą, jest napływające ze wschodu powietrze polarno-kontynentalne (PPk). Odpowiada za ponad 30% mas powietrza nad Polską. Formuje się ono w Azji Środkowej. Jest to powietrze suche, ponadto:
- Pojawia się nad Polską we wszystkich porach roku.
- Latem powoduje upały z piękną, bezchmurną, słoneczną pogodą. Czasami może powodować gwałtowne burze.
- Zimą powoduje siarczyste mrozy, ale nadal z piękną, bezchmurną słoneczna pogodą.
Pozostałe masy nad Polską odpowiadają za mniej niż 10% całego ruchu powietrza nad krajem. Ich napływ jest ograniczony odległościami i barierą górską (północ – góry Skandynawskie, południe – Karpaty i inne pasma europejskie). Są to:
Powietrze arktyczne (PA), które pojawia się nad Polską głównie zimą, rzadziej wiosną i jesienią. Powietrze to pochodzi z nad Oceanu Akrtycznego lub północnej Skandynawii, stanowi około 4% mas powietrza nad Polską. Zimą powoduje dokuczliwy, przeszywający mróz, zwykle ze słoneczną pogodą, z kolei wiosną i jesienią odpowiada za przymrozki.
Powietrze zwrotnikowe morskie (PZm), które napływa z południowego zachodu, a pochodzi z archipelagu Azorów. Odpowiada za 1-2% mas powietrza nad Polską. Pojawia się latem i zimą. Latem przynosi gwałtowne upały z burzami, zimą – skrajnie intensywne roztopy grożące powodziami.
Powietrze zwrotnikowe kontynentalne (PZk), które napływa z południowego wschodu, a pochodzi z nad Azji Mniejszej lub północnej Afryki. Odpowiada za 1-2% mas powietrza nad Polską. Może pojawiać się latem, kiedy powoduje gwałtowne upały z suszami; wiosną, kiedy powoduje nietypowy dla tego okresu napływ ciepła oraz jesienią, kiedy przynosi piękną, słoneczną pogodę i bezdeszczowe tzw. “babie lato”.
Tak istotne zmiany pogody mają poważny wpływ na różne sektory polskiej gospodarki.
Wpływ zmienności pogody na rolnictwo
Rolnictwo jest działem gospodarki, w którym wielką wartością jest stabilność i przewidywalność warunków pogodowych. Niestety w Polsce co roku pojawiają się problemy obejmujące:
- Wiosenne przymrozki, zwłaszcza w maju, które skutkują zniszczeniem zwłaszcza owoców i powodują znaczący wzrost ich cen w późniejszym czasie, kiedy trafia ich znacznie mniejsza ilość na rynek.
- Susze, pojawiające się zwłaszcza w czerwcu i lipcu prowadzą do szkód w plonach, zwłaszcza zbóż. Skutkuje to mniejszą produkcją np. pszenicy i wzrostem cen mąki oraz pieczywa w sklepach.
- Podtopienia i powodzie związane z gwałtownymi opadami, skutkujące zalewaniem i niszczeniem upraw, mają niszczycielski wpływ na wszystkie płody rolne.
- Gradobicia, gwałtowne wiatry, trąby powietrzne prowadzą do niszczenia plonów, jak również infrastruktury rolnej np. budynków gospodarczych. Skutkują olbrzymimi stratami finansowymi.
Obszary zagrożenia suszą w Polsce
Źródło: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/1146-stop-suszy-swiatowy-dzien-przeciwdzialania-pustynnieniu-i-suszy
W związku z obserwowanymi na świecie zmianami klimatu, sytuacja w rolnictwie pogarsza się. Długotrwałą konsekwencją corocznych problemów z niestabilnością pogody, są stale rosnące ceny żywności i zmniejszenie opłacalności działalności rolniczej w naszym kraju.
Wpływ zmienności pogody na transport
Zmienność pogody powoduje także utrudnienia w transporcie. Nadmiernie niska lub wysoka temperatura, gwałtowne opady czy wiatry prowadzą do unieruchomienia niektórych środków transportu. W transporcie obserwuje się:
- Problemy związane z koniecznością odśnieżania w przypadku silnych opadów śniegu zimą, połączone ze zjawiskiem gołoledzi. Podnosi to koszty transportu, spowalnia ruch i generuje opóźnienia oraz grozi wypadkami drogowymi.
- Silne mrozy mogą powodować pękanie torów kolejowych i prowadzić do unieruchomienia tego transportu, jak również trudności w odpaleniu silników samochodów czy szybkiego rozładowywania ich akumulatorów.
- Zamarzanie wody w rzekach prowadzi do unieruchomienia transportu śródlądowego, prowadzi też do konieczności użycia lodołamaczy z uwagi na ryzyko zerwania mostów na rzekach. Analogiczne ryzyko niesie za sobą zjawisko powodzi.
- Mgły oraz silne opady, a także porywiste wiatry mogą prowadzić do utrudnień w ruchu lotniczym, utrudniając lub uniemożliwiając podróże samolotem.
- Wahania temperatur w okolicy 0°C prowadzą do występowania zjawiska wietrzenia mrozowego i niszczenia elementów infrastruktury np. powstawania dziur w drogach.
- Silne wiatry mogą prowadzić do zerwania trakcji elektrycznej i odcięcia gospodarstw domowych od prądu.
- Wywołany silnymi wiatrami sztorm na Bałtyku może prowadzić do utrudnień w transporcie morskim.
Mgła stanowi poważne zagrożenie dla ruchu lotniczego
Źródło: https://www.tanie-loty.com.pl/images/easyblog_articles/8167/b2ap3_large_screen-YT-lotnisk_20160118-101526_1.jpg
Konsekwencjami zmienności pogodowej w transporcie są najczęściej rosnące koszty jego użytkowania oraz niezadowolenie pasażerów. Duże szkody finansowe związane są z uszkodzeniem infrastruktury transportowej.
Wpływ zmienności pogody na turystykę
Turyści wyjeżdżający na wczasy zazwyczaj pragną, aby pogoda była odpowiednio słoneczna i ciepła (latem) lub chłodna i śnieżna (zimą w przypadku turystyki górskiej). Niestety wypoczynek w Polsce należy do bardzo niepewnych ze względu na nieprzewidywalność warunków pogodowych. Wybranymi problemami są:
- Załamania pogody mimo trwania „sezonu” w którym powinna być ona korzystna. Dotyczy to zwłaszcza wypoczynku letniego np. nad Morzem Bałtyckim czy nad jeziorem. Zamiast oczekiwanego ciepła i słońca często pojawia się deszcz, wiatr i chłód.
- Brak wiatru nad Bałtykiem przy jednoczesnej wysokiej temperaturze prowadzi najczęściej do zakwitu sinic, co uniemożliwia kąpiel w morzu. Brak wiatru utrudnia też uprawianie sportów wodnych.
- Brak śniegu zimą utrudnia realizację marzeń o jeżdżeniu na nartach w polskich górach. Coraz częściej polskie zimy są znacznie cieplejsze, niż by to wynikało z typowych dla sezonu temperatur.
- Gwałtowne zmiany pogody w górach prowadzą do zagrożenia życia i zdrowia turystów wybierających się na piesze wędrówki.
- Skutki wpływu pogody na transport mogą się dodatkowo przełożyć na turystykę, której nieodłącznym elementem jest podróżowanie.
Zła pogoda prowadzi do niezadowolenia wczasowiczów ze spędzonego urlopu
Źródło: https://ipla.pluscdn.pl/dituel/cp/zz/zz8o7e84kdm7z9zx3qvtw4muop9cdbcz.jpg
Konsekwencjami zmienności pogodowej w turystyce są przede wszystkim negatywne doznania emocjonalne turysty, związane z brakiem satysfakcji ze spędzonego wypoczynku. Czasami może to jednak prowadzić do poważnych skutków ekonomicznych, gdy niepogoda utrzymuje się przez dłuży czas. Straty ponoszą wtedy turystyczne obiekty handlowe np. punkty gastronomiczne, które przez złą pogodę tracą klientów.
Brak komentarzy