Polska jest krajem, w której według najnowszych danych, w 2019 r. powierzchnia lasów w odniesieniu do całkowitej powierzchni lądowej zbliżała się do 30%. Choć wydawać by się że w Polsce jest wiele lasów, okazuje się, że to przeciętny wynik w Europie i na świecie. Mimo wszystko, lasy odgrywają ważną rolę środowiskową i gospodarczą w Polsce.

Spis tematów (kliknij na temat, aby przejść do strony)

 

Środowisko Polski na tle Europy

X Lasy w Polsce

1. Lesistość i gatunki drzew w Polsce

Polska znajduje się w strefie klimatyczno-roślinno-glebowej lasów liściastych i mieszanych, a więc potencjalną roślinnością naturalną w Polsce (na większości obszaru) jest las liściasty lub mieszany z przewagą liściastego. Tymczasem faktyczna struktura drzewostanu polskich lasów jest zupełnie inna i przeważają lasy iglaste. Jest to wynik wpływu człowieka, który wykarczował większość lasów liściastych, w celu pozyskania korzystnych gleb pod rolnictwo.

Struktura gatunkowa wybranych drzew w Polsce (2018)

Źródło: Własna edycja na podstawie: https://przyrodalekcje.jimdofree.com/klasa-5/szata-roślinna-w-polsce/ i Rocznik Statystyczny Leśnictwa 2019

W ostatnich latach liczba drzew liściastych jednak wzrasta. Ogólna lesistość Polski również wzrasta. W 2018 r. było to według danych Lasów Państwowych – 29,6% powierzchni kraju, podczas gdy w 1945 – 20,8%.

Rozmieszczenie lasów w Polsce jest zróżnicowane i nierównomierne. Największą lesistością cechują się obszary pojezierzy w województwach: lubuskim, pomorskim, zachodniopomorskim i warmińsko-mazurskim oraz obszary górskie na terenie województw: dolnośląskiego, śląskiego i podkarpackiego. Ze względu obecność Puszczy Białowieskiej i rozlewisk rzek, dużą lesistość ma też woj. podlaskie. Najniższą lesistość mają z kolei silnie rozwinięte rolniczo województwa Polski środkowej, gdzie lasy wycięto pod uprawy. Szczególnie niska jest lesistość województwa łódzkiego.

Lesistość w Polsce według województw (2017) i w ujęciu przestrzennym

Źródło: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/2Xsb17tnzSseYCPx5DeTfAt-Ein7vCIT8_2pYUBaOamTTrFOw9Bs5atHkpi34qaziBFGY7McKxiPmaIno2hi9QMSxfEKEsHwlwrrGFkcW98GurxhOMpkTdII1ZSQ1Fg4Yg

Dominujące w Polsce lasy iglaste w formacji borów, występują przede wszystkim w Polsce północnej, na terenie pojezierzy: Pomorskiego, Lubuskiego (Wielkopolskiego) i Mazurskiego, co związane jest z obecnością sandrów w tej okolicy. Jednym z największych lasów tego typu są Bory Tucholskie, gdzie utworzono Park Narodowy. Podobny zabieg zastosowano w przypadku Puszczy Drawskiej (Drawieński Park Narodowy) oraz znajdującej się już na nizinach Puszczy Kampinoskiej (Kampinoski PN).

Mapa formacji leśnych w Polsce

Źródło: https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RtUsKhiiThEZ6/4/uV6eIoy49bsFpkzTbjqeJKNaPQNWaAML.png

Lasy liściaste w Polsce nie tworzą zbyt wielu zwartych kompleksów i są rozproszone na terenie kraju. Największy zwarty kompleks to Puszcza Białowieska (Białowieski PN), ogólnie więcej jest ich w Polsce wschodniej oraz północnej i północno-zachodniej. Na Podlasiu liczne są jeszcze obszary bagienne i związane z tym lasy wilgociolubne. W Polsce południowej, w pasie Sudetów i Karpat dominują z kolei lasy mieszane, z charakterystyczną dla gór piętrowością klimatyczno-roślinną.

2. Rodzaje formacji leśnych w Polsce

Poszczególne gatunki drzew w Polsce, tworzą większe zbiorowiska zwane formacjami leśnymi. Głównymi są:

  • Bór – formacja lasów iglastych, w tym nierzadko monokultury sosny, czasami z domieszką innych drzew (świerk, jodła), w tym liściastych (dąb, brzoza). Bory porastają najczęściej słabe gleby, nierzadko bielicowe na rozległych równinach sandrowych (piaski). Bory to niemal 70% powierzchni polskich lasów.

Bór sosnowy to najczęstsza formacja leśna w Polsce

Źródło: https://mapio.net/images-p/109771156.jpg
  • Grąd – nazwa odnosi się do wielogatunkowego lasu liściastego, rzadko z domieszką drzew iglastych (jodła, modrzew). Wśród głównych gatunków występują: dęby, graby, buki, brzozy, klony, osiki, jarzębiny. Ta formacja porasta zwykle lepsze gleby, m.in. brunatne i stanowi około 8% formacji leśnych.

W odległej przeszłości historycznej grądy występowały na znacznej części obszaru Polski

Źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Rezerwat_d%C4%99bina1.jpg/1200px-Rezerwat_d%C4%99bina1.jpg
  • Łęg – to również wielogatunkowy las liściasty, jednak jego cechą charakterystyczną jest porastanie terenów wilgotnych, np. dolin rzek. Obejmuje gatunki takie jak: wierzba, topola, jesion, wiąz, dąb, olsza. Porasta obszary żyznych, mokrych gleb – np. mad rzecznych, czarnych ziemi czy dobrych gleb brunatnych. Zajmuje niewielką część powierzchni lasów.

Charakterystyczną cechą łęgów jest obecność doliny rzecznej

Źródło: https://prudnik.katowice.lasy.gov.pl/image/journal/article?img_id=23039486&t=1390825031546
  • Ols – formacja leśna z silną dominacją olszy czarnej z domieszką drzew takich jak: brzoza, jesion i wierzba. Występuje w środowisku uwodnionym, m.in. na bagnach i torfowiskach.

Typowe dla olsów są podmokłości, bagna i torfowiska

Źródło: https://kozienice.radom.lasy.gov.pl/image/journal/article?img_id=31106040&t=1499248507931

3. Funkcje lasów

Wyróżnia się trzy główne grupy funkcji lasu:

  • Przyrodniczą
  • Społeczną
  • Gospodarczą

Przyrodnicze funkcje lasu:

  • Produkcja tlenu i usuwanie dwutlenku węgla z atmosfery.
  • Usuwanie z atmosfery zanieczyszczeń – pyłów i gazów przemysłowych.
  • Zmniejszanie amplitudy temperatury powietrza (stabilizacja warunków klimatycznych obszaru).
  • Udział w procesach glebotwórczych.
  • Ochrona gleby przed erozją eoliczną i wodną.
  • Przeciwdziałanie pustynnieniu na obszarach zagrożonych tym zjawiskiem.
  • Miejsce życia licznych gatunków roślin i zwierząt.
  • Funkcja korytarzy ekologicznych dla gatunków wędrujących.
  • Ochrona przed wiatrem.
  • Ochrona przed hałasem.
  • Funkcja retencyjna (gromadzenie nadmiaru wody w czasie powodzi oraz uwalnianie wody w czasie suszy).

Las wspiera usuwanie z atmosfery CO2 i produkcję tlenu

Źródło: https://i.iplsc.com/-/000DPP2U4B9D14IA-C461.jpg

Społeczne funkcje lasu:

  • Miejsce działań edukacyjnych w tym edukacji ekologicznej.
  • Przyczynianie się do poprawy stanu zdrowia ludności.
  • Funkcje rekreacyjne i wypoczynkowe.
  • Przyczynianie się do tworzenia miejsc pracy (około 50 tys. stanowisk związanych z gospodarką leśną w Polsce).
  • Funkcje naukowo-badawcze (badanie obszarów wyjątkowej i chronionej przyrody).
  • Funkcje artystyczno-krajobrazowe.

Pobyt w lesie jest funkcją spędzania wolnego czasu np. na grzybobraniu

Źródło: https://www.bajkowyzakatek.pl/wp-content/uploads/2016/03/grzyby2-850×410.jpg

 

Gospodarcze funkcje lasu:

  • Dostawa drewna niezbędnego dla wielu branż przemysłu np. w przemyśle meblarskim, budowlanym czy celulozowo-papierniczym.
  • Źródło materiału opałowego (oprócz drewna także torfu).
  • Znaczenie obronne i strategiczne.
  • Dostarczanie runa leśnego i roślin leczniczych.
  • Stanowią miejsca gospodarki łowieckiej.

Drewno jest ważnym zasobem gospodarczym

Źródło: https://www.wroclaw.lasy.gov.pl/image/journal/article?img_id=36857025&t=1570703026389&width=560

Zainteresował Cię ten temat?
Sprawdź bardziej rozbudowane opracowania o podobnej tematyce (dla liceum ogólnokształcącego):