Oceny matury z geografii w 2021 r. były mieszane. Zdaniem części uczniów była ona trudna i ambitna, inni ocenili ją jako łatwą. Obiektywnie można uznać, iż była ona łatwiejsza niż w poprzednim roku, a ze względu na pandemię COVID-19 wykluczono z niej część zagadnień.
Arkusz maturalny opublikowany przez CKE:
https://static2.cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2015/Arkusze_egzaminacyjne/2021/Geografia/poziom_rozszerzony/EGEP-R0-100-2105.pdf
Załączniki:
https://static2.cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2015/Arkusze_egzaminacyjne/2021/Geografia/poziom_rozszerzony/EGEP-R0-100-2105_zalacznik.pdf
Uwaga! Poniższe odpowiedzi do zadań maturalnych to jedynie propozycje. Do czasu opublikowania oficjalnego klucza odpowiedzi nie dajemy gwarancji uznania zaproponowanych przez nas odpowiedzi.
Matura 2021
Zadanie 1.
Zadanie 1.1.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Im wyższa szerokość geograficzna tym większa amplituda długości dnia w ciągu roku; Na półkuli północnej dzień jest dłuższy latem, a krótszy zimą, im dalej na północ jest miasto tym wyższa różnica długości dnia i nocy w ciągu roku.
Wyjaśnienie:
Punkty położone na równiku cechują się jednakową długością dnia przez cały rok. Wraz z oddalaniem się od równika w kierunku biegunów rośnie amplituda długości dnia, miedzy najdłuższym dniem – latem i najkrótszym dniem – zimą. Największy poziom – 24h wynosi ona na kołach podbiegunowych i dalej w kierunku biegunów.
Aby dowiedzieć się więcej o ruchu obiegowym Ziemi, kliknij tutaj.
Zadanie 1.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Kopenhaga
Rejkjavik
Madryt
Rejkjavik
Wyjaśnienie:
– Szerokość geograficzna Kopenhagi (55°40’) jest najbliższa szerokości geograficznej Warszawy (52°13’). Można to wywnioskować np. wiedząc, że Dania i Polska leżą w tej samej strefie klimatycznej, podczas gdy Islandia i Hiszpania – w innych.
– Prędkość liniowa ruchu obrotowego jest najwyższa na równiku i maleje wraz z oddalaniem się w kierunku biegunów, gdzie na biegunach wynosi 0. Punkt najbliżej biegunów – Rejkjavik – będzie miał najniższą prędkość tego ruchu.
– Maksymalne (90°) górowanie Słońce może osiągnąć wyłącznie w strefie międzyzwrotnikowej, w związku z czym miasto położone najbliżej tej strefy będzie przyjmować wyższe kąty padania promieni słonecznych przez cały rok, niż punkty położone bliżej biegunów. Najbliżej granicy strefy międzyzwrotnikowej znajduje się Madryt.
– Zjawisko zmierzchu i brzasku będzie najdłuższe w miejscu, gdzie kąt padania promieni słonecznych w ciągu roku będzie najniższy. Niskie kąty padania promieni słonecznych są charakterystyczne dla wysokich szerokości geograficznych – najwyższą wśród badanych miast ma Rejkjavik.
Aby dowiedzieć się więcej o ruchu obrotowym Ziemi, kliknij tutaj.
Treść zadania
Zadanie 1.3.
Prawidłowa odpowiedź:
Obliczenia:
21 III: 90° – φ
90° – 64°10’ = 25°50’
25°50’ + 8°30’ = 33°80’ = 34°20’
90° – φ = 34°20’; φ = 90° – 34°20’ = 55°40’N
2 godziny i 18 minut = 138 minut
1° = 4 min.
138 min. / 4 = 34,5 = 34°30’
34°30 – 21°50 = 12°40’.
0° + 12°40’ = 12°40’E
Szerokość geograficzna: 55°40’N, długość geograficzna: 12°40’E
Wyjaśnienie:
Wzór na górowanie Słońca w dniu przesilenia wiosennego (21 marca): 90° – φ
Obliczenie kąta górowania Słońca w Rejkjaviku: 90° – 64°10’ (sz. geogr. Rejkjavik) = 25°50’
Obliczenie kąta górowania Słońca w Kopenhadze: 25°50’ + 8°30’ = 33°80’ = 34°20’
Obliczenie szerokości geograficznej Kopenhagi: 90° – φ = 34°20’; φ = 90° – 34°20’ = 55°40’N (leży na półkuli północnej)
Górowanie Słońca następuje o godzinie 12:00.
Kopenhaga leży na wschód od Rejkjaviku, czas jest tam późniejszy niż w Rejkjaviku (górowanie Słońca, czyli 12:00 nastąpiło wcześniej niż w Rejkjaviku).
Różnica czasu wynosi 2 godziny i 18 minut czyli 138 minut. Wiedząc, że obrót Ziemi o 1° trwa 4 minuty, możemy obliczyć różnicę długości geograficznej między tymi miejscami:
138 min. / 4 = 34,5 = 34°30’
Wiedząc, że Kopenhaga leży na wschód od Rejkjaviku, należy przesnąć się na wschód(dodać kąt do długości geograficznej Rejkjaviku), ale ponieważ Rejkjavik leży na półkuli zachodniej, najpierw trzeba dotrzeć do południka 0°:
34°30 – 21°50 = 12°40’.
0° + 12°40’ = 12°40’E
Aby dowiedzieć się więcej o ruchu obiegowym Ziemi, kliknij tutaj.
Aby dowiedzieć się więcej o czasie na Ziemi, kliknij tutaj.
Zadanie 2.
Materiał źródłowy do zadania 2
Zadanie 2.1.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Temperatura się zmniejszyła
Uzasadnienie: Front chłodny oznacza napływ zimniejszego powietrza na obszar „X” co powoduje obniżenie temperatury powietrza.
Zachmurzenie się zwiększyło
Uzasadnienie: Przejście frontu atmosferyczne, zwłaszcza chłodnego powoduje wzrost zachmurzenia i pojawienie się opadów, więc zachmurzenie na obszarze „X” wzrośnie.
Wyjaśnienie:
Na mapie z materiału źródłowego możemy rozpoznać, że nad obszar „X” nasuwa się front chłodny. Jak nazwa słusznie wskazuje – front chłodny powoduje ochłodzenie. Fronty atmosferyczne co do zasady wiążą się także z powstawaniem opadów (typu frontalnego), więc muszą się wiązać ze wzrostem zachmurzenia.
Aby dowiedzieć się więcej o frontach atmosferycznych, kliknij tutaj.
Zadanie 2.2.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Wybrzeże Morza Północnego w Norwegii.
Uzasadnienie: Prędkość wiatru na Morzu Północnym u wybrzeża Norwegii jest większa, ponieważ ciśnienie zmienia się szybciej, co można wywnioskować na podstawie gęstszej sieci izobar na mapie synoptycznej.
Wyjaśnienie:
Wiatr jest zjawiskiem ruchu powietrza, który przebiega zawsze z Wyżu do Niżu. Im większa różnica ciśnienia tym większa prędkość wiatru. Gęsto zarysowana siatka izobar u wybrzeży Norwegii świadczy o szybkiej i dużej zmianie ciśnienia, a więc prędkość wiatru jest tam wysoka. Z kolei ciśnienie u wybrzeży Niemiec zmienia się nieznacznie – prędkość wiatru jest tam niższa.
Aby dowiedzieć się więcej o prognozowaniu pogody, kliknij tutaj.
Zadanie 3.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Na rysunku przedstawiono stratowulkan.
Uzasadnienie: Rysunek przedstawia wulkan o budowie stożkowej, która jest typowa dla stratowulkanów, podczas gdy wulkany tarczowe są bardziej spłaszczone. Jest to skutek materiału wydobywającego się z wulkanu. Ze stratowulkanów wydobywa się materiał piroklastyczny oraz lawa. Stożek wulkanu zbudowany jest z dwóch naprzemiennie ułożonych warstw – efektów erupcji wulkanu.
Wyjaśnienie:
Stratowulkany to najczęstszy typ wulkanów na Ziemi. Cechują się one raczej stożkową budową, a erupcje mają charakter mieszany – czasami wydobywa się z nich materiał piroklastyczny, a czasami lawa (lub oba elementy jednocześnie). Prowadzi to do warstwowej budowy stożka wulkanicznego.
Aby dowiedzieć się więcej o typach wulkanów, kliknij tutaj.
Zadanie 4.
Materiał źródłowy do zadania 4
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Na szerokości geograficznej 25°S występują odpowiednio: we wschodniej części kontynentu – lasy wilgotne, a w zachodniej części kontynentu – pustynie i półpustynie. Jest to wynik oddziaływania na te obszary różnych prądów morskich. Na wschodnie wybrzeże Ameryki Południowej oddziałuje ciepły prąd brazylijski, który przyczynia się do wzrostu wielkości opadów, podczas gdy na zachodnie wybrzeże kontynentu oddziałuje zimny prąd peruwiański, powodujący obniżenie opadów praktycznie do zera.
Wyjaśnienie:
Ciepłe prądy morskie powodują wzrost temperatury oraz wzrost opadów, podczas gdy zimne prądy morskie powodują spadek temperatury oraz spadek opadów. Jest to związane z różnicą wód poddanych działaniu prądu w stosunku do wód otaczających. Gdy są one cieplejsze, dochodzi do parowania, tworzenia się chmur i opadu – gdy chłodniejsze – takie zjawisko nie występuje.
Aby dowiedzieć się więcej o wpływie prądów morskich na klimat, kliknij tutaj.
Zadanie 5.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Rzeka uchodząca do Oceanu Arktycznego: Lena
Przyczyna:
Zlewisko Oceanu Arktycznego obejmuje obszary, które zimą pokrywa duża ilość śniegu. Kiedy wiosną dochodzi do ocieplenia, zaczyna się gwałtowny proces topnienia, a rzeki rozmarzają, spływają nimi wielkie ilości wody. Powoduje to gwałtowne zwiększenie wielkości zasilania Oceanu wiosną.
Rzeka uchodząca do Oceanu Indyjskiego: Ganges
Przyczyna:
Zlewisko Oceanu Indyjskiego obejmuje obszary poddane oddziaływaniu monsunów. Monsun letni przynosi znaczący wzrost opadów, zwiększając poziom rzek i ilość wody transportowanej do Oceanu w miesiącach letnich.
Wyjaśnienie:
Rzeka Lena leży w zlewisku Oceanu Arktycznego, a rzeka Ganges – Indyjskiego. Inne rzeki znajdują się w zlewisku innych zbiorników: Amu-Daria i Wołga znajduje się w obszarze bezodpływowym (Morze Kaspijskie), a Jangcy w zlewisku Oceanu Spokojnego.
Aby dowiedzieć się więcej o ustrojach rzecznych, kliknij tutaj.
Ocean Arktyczny obejmuje obszary chłodne półkuli północnej, gdzie zima pada śnieg, w którym zretencjonowana jest woda. Kiedy wiosną dochodzi do ocieplenia, śnieg topi się, a woda spływa do rzek (np. Leny) i wraz z nimi do Oceanu Arktycznego.
Ocean Indyjski obejmuje obszary Azji Południowej. Są to tereny oddziaływania monsunów: letniego i zimowego. Monsun letni powoduje wzrost opadów latem, a tym samym większe zasilanie rzek wodą, co przyczynia się do wzrostu ilości wody transportowanej przez nie do Oceanu Indyjskiego.
Aby dowiedzieć się więcej o monsunach, kliknij tutaj.
Materiał źródłowy do zadań 6-9 (kliknij aby powiększyć)
Zadanie 6.
Zadanie 6.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Góra Zamkowa – 3
przełęcz Szopka – 4
Wyjaśnienie:
Kluczowe jest prawidłowe spojrzenie na profil i odnalezienie punktów: początkowego i końcowego oraz oznaczonych w tabeli i na wykresie profilu. Można dostrzec, że profil wykonano w taki sposób, że schronisko PTTK Orlica jest lewym początkiem profilu a schronisko PTTK Trzy Korony – prawym końcem wykresu. Na mapie możemy zauważyć, że Przełęcz Szopka znajduje się pomiędzy punktem widokowym Trzy Korony, a schroniskiem Trzy Korony, musi więc być to punkt 4. Z kolei Góra Zamkowa jest punktem na lewo od punktu widokowego Trzy Korony. Za tym, że jest to punkt 3 przemawiają wysokości na mapie oraz odległość od punktu widokowego Trzy Korony.
Zadanie 6.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A
Wyjaśnienie:
Kluczowa informacja w tekście to początek w dolinie Dunajca, a więc w miejscu bliskim Schronisku PTTK Orlica, który jak wiemy – jest lewym krańcem profilu. Wobec powyższego, musi chodzić o odcinek bliski temu punktowi, czyli A. Przemawia za tym także rosnąca wysokość bezwzględna opisana w tekście.
Zadanie 7.
Zadanie 7.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
1. Prawego
2. Północ
3. Łysina w polu B2
Wyjaśnienie:
Odnajdując most, o którym mowa w tekście do zadania (A3), widzimy wyraźnie, że fotograf musiał ustawić się na prawym brzegu, aby most na zdjęciu przebiegał ku lewej stronie.
Punkt widoczne na mapie są na północ od mostu opisanego w tekście, wiec fotograf musiał być skierowany na północ.
Wzniesienie widoczne na zdjęciu jest bliżej i po prawej od szczytu Trzy Korony, a więc musi to być Łysina z pola B2, ponieważ Bańków Gronik z pola A1 jest zasłonięty.
Zadanie 7.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Obliczenia:
Skala: 1:25 000 => 1 cm – 25 000 cm => 1 cm – 250 m
1 cm – 250 m
16,8 cm => 16,8 * 250 = 4200 m.
Długość trasy: 4200 m.
Wyjaśnienie:
Do obliczenia odległości należy przekształcić skalę z liczbowej na mianowaną i uprościć ją. Wiemy, że 1 cm na mapie to 250 metrów w rzeczywistości. Teraz wystarczy pomnożyć to przez długość trasy na mapie i uzyskujemy odpowiedź – 4200 m.
Aby dowiedzieć się więcej o skali mapy, kliknij tutaj.
Zadanie 7.3.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
1. Wybudowany most ułatwił dojazd samochodem ze Słowacji do polskiej miejscowości Sromowce Niżne, z których wychodzi pieszy (pomarańczowy) szlag turystyczny do Pienińskiego Parku Narodowego.
2. Wybudowany most umożliwił połączenie pieszych szlaków turystycznych – pomarańczowego z obszaru Polski i czerwonego oraz niebieskiego na Słowacji i tym samym dostęp do obiektów na prawym (słowackim) brzegu Dunaju takich jak Cerveny Klastor.
Wyjaśnienie:
Wykonując zadanie należy poszukać możliwości turystycznych, jakie stwarza wybudowanie mostu. Łączy on nie tylko dwa brzegi rzeki, ale też dwa państwa – Polskę i Słowację, ułatwiając ruch turystyczny między państwami, dając mieszkańcom obu krajów dostęp do walorów turystycznych po drugiej stronie rzeki.
Zadanie 8.
Materiał źródłowy do zadania 8
Zadanie 8.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
1. Starsze
2. Mezozoiczne
3. Młodszy
Wyjaśnienie:
1. Paleogen poprzedza neogen, więc skały fliszu karpackiego (paleogen) ze starszego okresu niż intruzje andezytowe (neogen). Wynika to też z rysunku, gdzie intruzje występują na powierzchni, powyżej poziomu fliszu (więc flisz jest starszy – zalega niżej).
2. W południowej części Dunajec rozcina utwory Kredy – końcowego okresu Mezozoiku.
3. Koryto rzeki jest zawsze młodsze od obszaru, po którym płynie.
Aby dowiedzieć się więcej o historii geologicznej Ziemi, kliknij tutaj.
Zadanie 8.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
1. Bryjarka
2. Łupiska
Wyjaśnienie:
1. Jeżeli szczyt ma być efektem intruzji magmowych, to chodzi o szczyt w prawej-górnej części mapy geologicznej. Bryjarka odpowiada temu punktowi na mapie barwnej.
2. Jeżeli szczyt ma tworzyć się na sutek sedymentacji osądów pochodzenia lądowego na dnie morza, mówimy oczywiście o obszarze w obrębie fliszu, czyli punktu na mapie geologicznej – górnego lewego. Na mapie barwnej odpowiada to szczytowi Łupiska.
Zadanie 9.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
1. Duże różnice wysokości względnych zboczy przecinanych gór.
2. Silnie kręty charakter koryta.
Lub
3. Wąskie koryto.
Wyjaśnienie:
Na odcinku przełomowym rzeka jest kręta, wąska i przebiega przez strome obszary górskie, podczas gdy poniżej – zbocza są o wiele łagodniej nachylone, koryto poszerza się i mniej wije.
Zadanie 10.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
D
Wyjaśnienie:
Pierwsza decyzja, którą należy podjąć, to czy należy rozpatrywać wybór któregoś z południków czy równoleżników. W tabeli mamy 3 dane: temperatura, amplituda i opady. Posiadając podstawową znajomość klimatu Polski wiemy, że strefa klimatu przechodzi z zachodu na wschód, a więc powinniśmy rozpatrywać raczej równoleżnik. Przemawia za tym przede wszystkim rosnąca ku wschodowi amplituda temperatury, co znajduje swoje odzwierciedlenie w tabeli. Ponieważ jednak temperatury na południu Polski są względnie podobne, bardziej prawdopodobna jest odpowiedź D, czyli równoleżnik 53°N. Decydujący wpływ o prawidłowości tej odpowiedzi ma jednak znajomość rozkładu opadów. Punkt 2 na równoleżniku 53°N znajduje się na Kujawach, które cechują się niskimi opadami (cień opadowy), w przeciwieństwie do innych obszarów na tej szerokości geograficznej. Widoczny w tabeli spadek opadów w tym miejscu, przemawia za wyborem odpowiedzi D.
Zadanie 11.
Zadanie 11.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
I – B – Mamry
II – Łebsko – A
III – Jeziorsko – C
Wyjaśnienie:
Dla poprawnego rozwiązania zadania kluczowe jest ustalenie, które jeziora oznaczono na mapie. Na Mazurach znajduje się Mamry, które oznaczono literą B. Litera A to z kolei jezioro przybrzeżne, a więc Łebsko koło Łeby. C może być problematyczne. Kojarząc jednak, iż Drawsko jest jeziorem pomorskim (na Pomorzu Zachodnim), droga eliminacji można wytypować, że chodzi Jeziorsko – sztuczny zbiornik zaporowy na Warcie. Teraz kolej na ustalenie wieku jezior. Jezioro sztuczne powstało oczywiście jako ostatnie, a więc Jeziorsko będzie numerem III (najmłodsze). Pytanie czy starsze jest polodowcowe Mamry czy przybrzeżne Łebsko. Oczywiście Bałtyk powstał później niż miało miejsce ostatnie zlodowacenie, wiec najstarsze będzie Mamry, a środkowe – Łebsko.
Zadanie 11.2.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Obszary koryta Odry oznaczone numerami 2 i 4 biegną fragmentami dawnej pradoliny utworzonej w czasie postoju lądolodu plejstoceńskiego, którędy odprowadzane były wody z topniejącego lądolodu. Mają one przebieg równoleżnikowy ponieważ biegły wzdłuż czoła lądolodu.
Wyjaśnienie:
Na przedpolu lądolodu dochodzi do tworzenia się pradolin, a więc zagłębienia terenu, którym odprowadzane są wody z topniejącego lądolodu. Obszary oznaczone numerami 2 i 4 znajdują się mniej-więcej na granicy ostatniego zlodowacenia, musiała więc tamtędy spływać woda z lądolodu. Później koryto to wypełniła rzeka Odra.
Aby dowiedzieć się więcej o rzeźbotwórczej działalności lądolodu, kliknij tutaj.
Zadanie 11.3.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
1. P
2. P
3. F
Wyjaśnienie:
1. Polska jest nachylona ku północnemu zachodowi, co powoduje odpływ rzek w tym kierunku.
2. Dorzecze Odry jest asymetryczne właśnie ze względu na nachylenie Polski. Większość rzek w Polsce, w tym Odra (ale też Wisła), ma dorzecze prawe większe od lewego.
3. Erozja wsteczna to proces zachodzący w górnym biegu rzeki, a więc nie odpowiada miejscu zaznaczonemu na mapie.
Aby dowiedzieć się więcej o rzeźbotwórczej działalności rzek, kliknij tutaj.
Zadanie 12.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Nizina Podlaska
Pojezierze Wielkopolskie
Wyjaśnienie:
Podlasie jest regionem Polski o największym udziale gleb bagiennych. Wpływa na to m.in. płynąca tam rzeka Biebrza. Dodatkowo w tym regionie przeważają słabe gleby, co sprzyja przeznaczeniu terenu pod uprawę mało wymagających roślin – owsa, żyta, ziemniaków oraz chowie zwierząt na łąkach i pastwiskach.
Gleby pochodzące z utworów polodowcowych z okresu ostatniego zlodowacenia występują na obszarach pojezierzy. Jedynym z wymienionych jest tutaj Pojezierze Wielkopolskie. Położenie w zachodniej części Polski sprzyja rzeczywiście korzystniejszemu klimatowi, a opady są nieco niższe iż w pozostałej części kraju.
Zadanie 13.
Materiał źródłowy do zadania 13
Zadanie 13.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
B – 2
Wyjaśnienie:
Zadanie może pierwotnie wprowadzać pewne zamieszanie, ponieważ staroglacjalna Polska południowa cechuje się wysokim zagrożeniem występowania osuwisk. Jeżeli jednak przyjrzymy się mapie, dostrzeżemy, że nizinny pas Polski środkowej (np. Łódzkie, Mazowieckie), ma prawie zerowe zagrożenie, a jest to obszar staroglacjalny. Teraz pozostaje nam ustalenie, co cechuje obszar staroglacjalny. Obiekty krasowe (A) cechują raczej Polskę południową, z kolei liczne jeziora i moreny czołowe są typowe dla obszaru młodoglacjalnego. Mutony i kary polodowcowe występują m.in. na obszarach formowanych przez lodowce górskie. Jedyna sensowna propozycja to obecność zdenudowanych (spłaszczonych, zniszczonych) dawnych form polodowcowych o małych deniwelacjach terenu czyli małych różnicach wysokości względnej. W oczywisty sposób na terenie prawie płaskim, nie może dochodzić do osuwisk.
Zadanie 13.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
B
Wyjaśnienie:
Odpowiedź A odpada, ponieważ co prawda jest duże zagrożenie w Ojcowskim PN, ale nie ma go zbyt dużego w Poleskim PN.
Odpowiedź C odpada bo po pierwsze w Sudetach zagrożenie to nie jest wysokie (Karkonoski PN), a w Biebrzańskim PN (Podlasie) jest już prawie zerowe.
D również nie pasuje. Choć w Świętokrzyskim PN zagrożenie to wydaje się spore, w Roztoczańskim PN (Lubelskie) ponownie jest małe.
Tymczasem w B mamy dwa obszary położone w górach (Karpatach) – podkarpacki Magurski PN oraz Gorczański PN. Na całym tym obszarze zagrożenie jest duże i jest to prawidłowa odpowiedź.
Zadanie 14.
Materiał źródłowy do zadania 14
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
1. Usuwanie roślinności naturalnej, w szczególności wylesianie obszarów o dużym nachyleniu terenu.
2. Podcinanie stoków zboczy np. w celu budowy infrastruktury drogowej.
lub
3. Drgania wywołane przez intensywną działalność człowieka np. transport.
4. Przeciążenie stoku intensywną zabudową, np. mieszkaniową.
5. Nieumiejętna gospodarka rolna, prowadząca do nadmiernego uwodnienia stoku.
6. Wydobywanie surowców naturalnych (prowadzące do podcięcia podstawy stoku)
Wyjaśnienie:
Człowiek może przyczyniać się do powstawania ruchów masowych, w tym osuwisk. Podstawowa przyczyna leży w rozluźnieniu skał zbocza poprzez usunięcie systemu korzeniowego, który utrzymuje jej spójność – najczęściej na skutek deforestacji. Alternatywne działania człowieka mogą być związane z usunięciem podpory gruntu – tj. podcięcie dolnej części zbocza np. w celu budowy drogi czy eksploatacji surowców. Inne działania o mniejszym znaczeniu to zbyt intensywna zabudowa zboczy lub drgania wywołane np. przez transport.
Aby dowiedzieć się więcej o ruchach masowych, kliknij tutaj.
Zadanie 15.
Materiał źródłowy do zadania 15
Zadanie 15.1.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Podnoszenia się
W przypadku roztopienia się pokrywy lodowej Grenlandii (całkowitej lub częściowej), za sprawą usunięcia olbrzymiego ciężaru przygniatającego ląd, dojdzie do jego wydźwignięcia na skutek ruchów izostatycznych skorupy ziemskiej.
Wyjaśnienie:
Obszary obecnie jak i w przeszłości pokryte lądolodami, po ich ustąpieniu ulegają podnoszeniu. Pionowe ruchy skorupy ziemskiej nazywamy ruchami izostatycznymi. Dzieje się tak, na skutek usunięcia olbrzymiego ciężaru, który wgniatał leżący poniżej fragment litosfery. Mamy już wiele przykładów dowodzących tego procesu, których czołowym przedstawicielem jest podnosząca się Skandynawia, przygnieciona w przeszłości przez Lądolód Plejstoceński.
Aby dowiedzieć się więcej o ruchach izostatycznych, kliknij tutaj.
Zadanie 15.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
C – B – E – A
Wyjaśnienie:
Albedo to stosunek promieniowania odbitego do padającego. Jest tym wyższe, im jaśniejsza jest powierzchnia, na która pada światło. Ciało białe (śnieg, lód) ma bardzo wysokie albedo, przez co kumulowana z promieniowania temperatura jest niska. Ocean nie jest biały, więc ma wyższe albedo niż lód i śnieg. Topnienie pokrywy lodowej Arktyki, powoduje więc wzrost powierzchni Oceanu o niższym Albedo, tym samym większą kumulację ciepła i podgrzanie wód Oceanu Arktycznego.
Aby dowiedzieć się więcej o zjawisku albedo, kliknij tutaj.
Zadanie 16
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Najtańsza lokalizacja: A
Argument wskazujący na większe koszty budowy mostu wzdłuż południka B:
Konieczność wybudowania ponad dwukrotnie dłuższego mostu niż na odcinku A.
Argument wskazujący na większe koszty budowy mostu wzdłuż południka C:
Konieczność wybudowania mostu podobnej długości jak A, ale przy znacznie większej deniwelacji terenu (konieczność budowy wyższych filarów i większe zużycie materiałów).
Wyjaśnienie:
Kluczem jest wyznaczenie poziomicy 320 m.n.p.m., bo to wzdłuż niej ma przebiegać most, następnie połączyć punkt przecięcia A, B i C z tą izolinią. Okazuje się, że A jest krótki i w dodatku przebiega nad terenem o względnie małej deniwelacji. B byłby ponad dwukrotnie dłuższy niż A, z kolei C przebiegałby nad głęboką doliną rzeki, co zmusiłoby do budowania bardzo wysokich filarów (nawet 50 metrowych!).
Zadanie 17
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Bogota – Katolicyzm – 4
Kair – Islam – 1
Manila – Katolicyzm – 3
Wyjaśnienie:
Kolejnymi numerami oznaczono: 1 – Kair, 2 – prawdopodobnie Balasore lub inne miasto w Indiach, 3 – Manilę, 4- Bogotę, 5 – Dżakartę, 6 -Sao Paulo. Wiedząc, że Ameryka Południowa oraz Filipiny były skolonizowane przez Hiszpanów, można było powiązać te aglomeracje z religią katolicką. Z kolei położony w Afryce Północnej Egipt to państwo muzułmańskie.
Aby dowiedzieć się więcej o religiach na świecie, kliknij tutaj.
Zadanie 18
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Faza urbanizacji: Suburbanizacja*
Cechy fazy urbanizacji*: Rozrost podmiejskich peryferii, zasiedlanych przez ubogą ludność migrującą ze wsi w poszukiwaniu lepszego życia w mieście, prowadząca do powstawania dzielnicy nędzy – slumsów.
Wyjaśnienie:
*W mojej ocenie ta odpowiedź nie jest w pełni prawidłowa, a wynika z nie do końca właściwego rozumianego pod pojęciem suburbanizacji procesu hiperurbanizacji zwanego również urbanizacją pozorną. Jednak rozumując za autorem zadania, inne fazy są wykluczone.
Wyróżniamy 4 główne fazy urbanizacji – wstępną, suburbanizację, dezurbanizację i reurbanizację. Faza druga (suburbanizacja) polega na rozroście przedmieść, dotyczy m.in. państw rozwijających się. Prowadzi ona do gwałtownego wzrostu zaludnienia aglomeracji, co obserwujemy m.in. w Indiach.
Aby dowiedzieć się więcej o procesach urbanizacji, kliknij tutaj.
Zadanie 19
Zadanie 19.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
II – R
III – T
IV – E
Wyjaśnienie:
II Faza przejścia demograficznego charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem urodzeń, przy wciąż wysokim wskaźniku zgonów, ale przyrost naturalny jest wysoki – rozpoczyna się eksplozja demograficzna, która trwa także w III fazie przejścia demograficznego mimo obniżenia się (nieco) wskaźnika urodzeń, dzięki gwałtownemu spadkowi wskaźnika zgonów. Dalszy spadek wskaźnika urodzeń i zgonów obserwujemy w fazie IV, gdzie przyrost naturalny (najczęściej) pozostaje dodatni, ale dąży powoli do zera. Pozostałymi literami oznaczono: Q – V faza przejścia demograficznego, W – I faza przejścia demograficznego.
Zadanie 19.2.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
C
Wyjaśnienie:
Literą Q oznaczono piątą – ostatnią fazę przejścia demograficznego, typową dla najlepiej rozwiniętych państw świata. Wśród wymienionych państw to Japonia i Włochy zaliczają się do najlepiej rozwiniętych.
Aby dowiedzieć się więcej o procesach demograficznych, kliknij tutaj.
Zadanie 20.
Materiał źródłowy do zadania 20
Zadanie 20.1.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A
Wyjaśnienie:
Analizując przedział 60%-80% widzimy, że znajduje się w nim Boliwia. Afganistan jest w przedziale 80%-100%, a Urugwaj i Wietnam w przedziale 40%-60%.
Zadanie 20.2.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Państwa o wartości powyżej 80%:
W tej grupie znajdują się państwa słaborozwinięte, której znajdują się obecnie w II lub III fazie przejścia demograficznego i przeżywają proces eksplozji demograficznej. Z tego powodu w krajach tych jest olbrzymia liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, dzięki czemu wartość wskaźnika obciążenia demograficznego jest bardzo wysoka.
Państwa oznaczone „X”:
W tej grupie znajdują się państwa o relatywnie korzystnym wskaźniku przyrostu naturalnego oraz bardzo korzystnym wskaźniku salda migracji. Przeżywają one duży napływ imigrantów, którymi są najczęściej ludzie młodzi wraz z dziećmi. Dodatkowo, w krajach tych znajdują się także liczne osoby w wieku poprodukcyjnym (emeryci). W połączeniu tych dwóch grup, należy upatrywać wysokiego wskaźnika obciążenia demograficznego.
Wyjaśnienie:
Wskaźnik obciążenia demograficznego to stosunek ilości osób w wieku nieprodukcyjnym (zarówno w wieku przedprodukcyjnym jak i poprodukcyjnym) do osób w wieku produkcyjnym. W krajach słaborozwiniętych wskaźnik ten jest wysoki ze względu na udział osób w wieku przedprodukcyjnym – skutek wysokiej dzietności kobiet, z kolei w krajach wysokrozwiniętych na jego kształt wpływa duża liczba emerytów oraz częściowo – imigrantów, którzy zapewniają wysoki przyrost naturalny (dużo osób w wieku przedprodukcyjnym).
Zadanie 21.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
1. Upowszechnienie świadomości w zakresie metod antykoncepcji i planowania rodziny.
2. Zmiana mentalności społecznej, nacisk na karierę kobiet i odkładanie decyzji o posiadaniu dzieci na późniejszy okres.
Lub
3. Osłabienie roli religii w życiu społecznym i związane z tym inne podejście do wartości rodzinnych i seksualnych.
4. Rosnące trudności w poznaniu partnera i nawiązaniu relacji w związku z rozwojem świata cyfrowego.
5. Osłabienie społecznej roli małżeństwa i liberalizacja stosunków społecznych.
6. Upowszechnienie konsumpcyjnego stylu życia, w którym dziecko postrzegane jest jako bariera ekonomiczna na drodze do osiągnięcia szczęścia.
7. Problemy związane z niepłodnością i bezpłodnością.
8. Migracja młodych Polek urodzonych w czasie ostatniego wyżu i zakładanie rodzin za granicą.
9. Kryzys gospodarczy z 2008 r i związane z tym obawy o bezpieczeństwo ekonomiczne.
10. Upowszechnienie się społecznego modelu małej rodziny, zazwyczaj 2+2 lub 2+1.
Wyjaśnienie:
Zmniejszenie współczynnika przyrostu naturalnego w Polsce jest spowodowane przez szereg czynników, który dotyka każde państwo na pewnym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego. Obejmują one zarówno kwestie ekonomiczne, jak również społeczne, wyznaniowe i kulturowe. Istnieje cały szereg odpowiedzi, które w tym zadaniu powinny zostać uznane za poprawne. Powyżej podano niektóre z nich.
Zadanie 22.
Materiał źródłowy do zadania 22 
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Polska – A
Rumunia – C
Holandia – B
Wyjaśnienie:
Norwegia nie należy do Unii Europejskiej, więc należy od razu odrzucić ją z dalszych rozważań. Holandia jako wysokorozwinięty kraj o zmechanizowanym rolnictwie cechuje się bardzo wydajnym rolnictwem o małym zatrudnieniu (stąd ostatnia pozycja w tabeli i litera B). Rumunia należy do państw o najbardziej zacofanej w UE strukturze gospodarczej – stąd wysokie zatrudnienie rolnictwie i jego udział w PKB oraz dużo mało wydajnych gospodarstw. Polska jest krajem o średniej sytuacji – duże zatrudnienie w rolnictwie, ale pewna ilość wydajnych gospodarstw.
Zadanie 23.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Bydło:
Największy: Brazylia, C
Najmniejszy: Republika Środkowoafrykańska, D
Trzoda chlewna:
Największy: Chiny, E
Najmniejszy: Iran, A
Wyjaśnienie:
Brazylia jest ważnym producentem bydła za sprawą rozległych obszarów łąkowych w środkowo-południowej części kraju. Na przeciwnym biegunie znajduje się pokryta lasem równikowym Republika Środkowoafrykańska. Australia powinna się z kolei kojarzyć z chowem owiec.
Chiny są znanym światowym producentem trzody, a mięso wieprzowe stanowi podstawę ich diety. Z kolei w krajach muzułmańskich (np. Iranie) trzoda jest uważana za niegodną spożywania i praktycznie się jej nie hoduje. USA specjalizuje się z kolei raczej w produkcji kurczaków i bydła (choć w sztukach trzody zajmuje drugie miejsce na świecie).
Aby dowiedzieć się więcej o rozmieszczeniu chowu wybranych zwierząt, kliknij tutaj.
Zadanie 24.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Osuszanie torfowisk w celu ich zalesienia może być działaniem niekorzystnym dla środowiska przyrodniczego. Prowadzi ono do zmiany naturalnej struktury użytkowania gruntów oraz zmniejsza przestrzeń życiową fauny i flory obszarów podmokłych. Dodatkowo torfowiska stanowią miejsce retencji wody, chroniąc obszary m.in. przed powodziami i suszami. Ich sztuczne osuszenie może prowadzić na przykład do degradacji gleb.
Wyjaśnienie:
Torfowiska są dobre i potrzebne, a ich osuszanie budzi uzasadnione kontrowersje. Są one miejscem życia wybranych gatunków, jak również stanowią zabezpieczenie bioróżnorodności. Dodatkowo jako rezerwuar wody, chronią przed powodziami i suszami.
Zadanie 25.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Korzyści:
1. Rozwój infrastruktury turystycznej, w tym bazy gastronomicznej czy sportowej, z której mogą korzystać także rodzimi mieszkańcy.
2. Napływ kapitału i podnoszenie się poziomu życia mieszkańców tych państw.
Lub
3. Rozwój nowych miejsc pracy w turystyce i branżach powiązanych.
4. Wzrost dostępności transportowej umożliwiający podróże mieszkańcom tych państw.
Zagrożenia:
1. Niekorzystne zmiany w krajobrazie i przekształcenie obszarów naturalnych w zagospodarowane na cele turystyczne.
2. Uzależnienie rynku pracy od turystyki zagranicznej grożące poważnymi kryzysami gospodarczymi i społecznymi w przypadku jej załamania.
Lub
3. Ryzyko zatarcia się własnej tożsamości kulturowej rdzennych mieszkańców.
4. Zjawisko drożyzny i niedostępności podstawowych usług dla rdzennych mieszkańców.
Wyjaśnienie:
Państwa tak zwanej „monokultury turystycznej” czyli małe kraje (zwykle wyspiarskie) o dużym ruchu turystycznym w szczególnie mocny sposób odczuwają korzyści i zagrożenia wynikające z turystyki. Z jednej strony mogą się one na tym znacząco wzbogacić, z drugiej – uzależnić swoją gospodarkę nadmiernie od jednego sektora.
Aby dowiedzieć się więcej o skutkach rozwoju turystyki, kliknij tutaj.
Zadanie 26.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Islandia: Znajduje się w strefie spreadingu płyt tektonicznych, co prowadzi do naturalnego, ułatwionego wydostawania się magmy na powierzchnię.
Pozostałe państwa: Znajdują się w strefie subdukcji płyt tektonicznych, co również pozwala na łatwiejsze wydostawanie się magmy na powierzchnię.
Wyjaśnienie: Szczeliny w płytach tektonicznych, czy to na skutek spreadingu czy subdukcji, pozwalają na łatwiejsze wydostawanie się gorącej magmy bliżej powierzchniowej warstwy litosfery (rozwój zjawisk plutonicznych i wulkanicznych). Prowadzi to do podgrzania wód podziemnych, które mogą zostać wykorzystane do produkcji energii w elektrowniach geotermalnych.
Wyjaśnienie:
Energetyka geotermalna wykorzystuje naturalne ciepło z wnętrza Ziemi. Może się ona rozwijać szczególnie w miejscach, gdzie gorąca magma ma lepsze warunki do przedostania się bliżej powierzchni – a więc wszędzie tam, gdzie w litosferze są jakieś nieszczelności.
Aby dowiedzieć się więcej o tektonice litosfery, kliknij tutaj.
Zadanie 27.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
Pierwszy opis – 6
Drugi opis – 2
Trzeci opis – 4
Wyjaśnienie:
Kolejnymi numerami oznaczono okręgi przemysłowe:
1 – Okręg Moskiewski (Rosja), okręg typu miejskiego
2 – Okręg Przyjeziorny (USA), okręg typu surowcowego zrestrukturyzowanego, wspomniane w tekście miasto to Detroit, a dezindustrializacja to poważny problem, który przyczynił się do upadku tego miasta.
3 – Chukyo lub Keihin (Japonia), okręg typu transportowego
4 – Silicon Plateau (Indie), okręg typu High-Tech (Technopolia), cechuje się niskimi kosztami pracy w porównaniu z państwami rozwiniętymi
5 – Okręg przemysłowy o niewielkim znaczeniu, prawdopodobnie Maracibo (Wenezuela), typu surowcowego
6 – Witwatersrand (RPA), okręg typu surowcowego (znany z opisanych w zadaniu surowców – złota, diamentów i węgla kamiennego)
Aby dowiedzieć się więcej o tektonice litosfery, kliknij tutaj.
Zadanie 28.
Treść zadania
Prawidłowa odpowiedź:
A – Dolnośląskie – 4
B – Świętokrzyskie – 5
C – Podkarpackie – 6
Wyjaśnienie:
Wspomniane w opisie A rudy metali to m.in. cynk i ołów oraz miedź, które wydobywa się na Dolnym Śląsku. W zagłębiu Turoszowskim wydobywa się z kolei węgiel brunatny.
Wspomniany wytop rud żelaza w województwie świętokrzyskim związany jest z istniejącym tutaj staropolskim okręgiem przemysłowym.
Podkarpacie należało do jednych z pierwszych miejsc eksploatacji ropy naftowej i do dziś można tam znaleźć liczne małe szyby naftowe.
Zadanie 29.
Materiał źródłowy do zadania 29
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
Czynnik: Zasoby surowców naturalnych.
Uzasadnienie: W województwie łódzkim znajdują się elektrownie zasilane wydobywanym tutaj węglem brunatnym, z kolei w województwie śląskim elektrownie zasilane wydobywanym tutaj węglem kamiennym. W województwie mazowieckim wykorzystuje się węgiel kamienny dostarczany ze Śląska (lub z importu zagranicznego).
Czynnik: Wysokie zapotrzebowanie na energię.
Uzasadnienie: Województwa: śląskie, łódzkie i mazowieckie należą do najbardziej zaludnionych i uprzemysłowionych w Polsce, co powoduje wysokie zapotrzebowanie na energię. Rozsądne jest więc umiejscowienie elektrowni w tych województwach, w celu zapewnienia zasilania.
Wyjaśnienie:
Na mapie widzimy, że największa produkcja energii występuje w województwach: Mazowieckim, Łódzkim i Śląskim. Aby udzielić poprawnej odpowiedzi, trzeba ustosunkować tą wiedzę do informacji o rozmieszczeniu surowców naturalnych, ludności i rozwoju przemysłu w Polsce.
Zadanie 30.
Treść zadania
Proponowana prawidłowa odpowiedź:
1. Reindustrializacja w XXI wieku odbywa się z wykorzystaniem nowych technologii i często wiąże się z rozwojem przemysłu zaawansowanych technologii, który jest korzystnym miejscem pracy, jak również cechuje się wysoką efektywnością ekonomiczną, dodatkowo zapewniając napływ innowacji.
2. Po okresie upadku przemysłu społeczeństwa państw wysokorozwiniętych (w tym Polski) dostrzegły słabość gospodarki opartej wyłącznie na usługach. Bardziej złożona struktura gospodarcza, obejmująca także wysoką liczbę miejsc pracy w przemyśle, korzystnie wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy, zapewniając wyższe zyski z eksportu i bardziej różnorodne miejsca pracy.
Wyjaśnienie:
Proces reindustrializacji polega na odbudowie roli sektora przemysłowego, poprzez tworzenie w miejsce w przeszłości likwidowanych zakładów – nowych, najczęściej z bardziej ekologicznych i wydajnych branż (w tym High-Tech). Polska należy do liderów tego procesu.
Aby dowiedzieć się więcej o reindustrializacji, kliknij tutaj.
Brak komentarzy