Powrót do słownika (kliknij aby powrócić)
Zapoznaj się z definicjami poniżej lub wybierz inną literę. Aby szybko znaleźć pojęcie użyj komendy „ctrl + f” lub opcji „znajdź” w swojej przeglądarce. Aktualnie w tej sekcji znajduje się 48 definicji.
Pojęcia (kliknij, aby wyświetlić definicję):
Lokalna nazwa odnosząca się do suchego lasu podrównikowego, przechodzącego w kolczaste zarośla, używana na obszarze Ameryki Południowej.
Lokalna nazwa na formację roślinną typu sawanna używana w Brazylii.
Model zarządzania gospodarką (zwłaszcza produkcją przemysłową), w której decyzje podejmowane są przez rząd w oderwaniu od mechanizmów rynkowych (popytu, podaży i ceny), a przedsiębiorstwa są w większości własnością państwa, a konkurencja nie istnieje lub jest ograniczona.
Okręg przemysłowy budowany w latach 1936-1939, którego powstawanie przerwał wybuch II Wojny Światowej, umiejscowiony głównie w widłach Wisły i Sanu na terenie pasa kotlin (Kotlina Sandomierska). Okręg miał przede wszystkim charakter zbrojeniowy, jego pozostałością jest szereg zakładów funkcjonujących do dziś.
Nurt światopoglądowy wykazujący się niejednoznacznym lub ambiwalentnym stosunkiem w kwestiach spornych na osi lewica-prawica, m.in. dotyczących niektórych praw takich jak aborcja, formalizacja związków nieheteronormatywnych i adopcja przez nie dzieci, zapłodnienia In Vitro, eutanazji czy edukacji seksualnej.
Lokalna nazwa na półsuchą odmianę roślinności śródziemnomorskiej używana w Ameryce Północnej, zwłaszcza w Kalifornii i północnym Meksyku.
Stopień wykorzystania nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin w rolnictwie.
Lokalna nazwa na wiatr typu Fen, używana w okolicy Gór Skalistych w USA.
Region lub aglomeracja miejska, w którym występuje duża liczba zróżnicowanych ofert pracy i na którym duża grupa pracowników może łatwo znaleźć pracę.
Skondensowana para wodna zawieszona w atmosferze. Niektóre chmury mogą dawać różne rodzaje opadów.
Wszelka działalność rolnicza człowieka związaną z utrzymaniem zwierząt, obejmująca zarówno hodowlę, jak i inne czynności.
Największa religia na świecie (monoteistyczna), wywodząca się z Judaizmu i składająca się z trzech odłamów: Katolicyzmu, Prawosławia i licznej grupy kościołów protestanckich. Zakłada wiarę w życie wieczne poprzez zbawienie przez Boga. Jest silnie zinstytucjonalizowana, ale postrzegana jako względnie liberalna (w porównaniu z innymi).
Dowolny obiekt fizyczny w przestrzeni kosmicznej znajdujący się poza atmosferą ziemską, w szczególności gwiazdy, planety, planetoidy, meteory i inne podobne ciała.
Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, to specyficzny rodzaj spełzywania, który występuje w warunkach gorącego i wilgotnego klimatu i obejmuje znacznie głębsze masy gruntu, mimo obecnej bujnej roślinności i silnie rozwiniętych systemów korzeniowych.
Obrywanie brzeżnej części lodowca lub lądolodu, najczęściej w postaci pojedynczych gór lodowych.
Hipotetyczna, niewidoczna materia stanowiąca około 95% (wspólnie z ciemną energią) Wszechświata. Nie emituje, ani nie odbija promieniowania elektromagnetycznego, a jej istnienia dowodzą jedynie pośrednie efekty grawitacyjne.
Obszar zmniejszonych opadów na skutek położenia po zawietrznej stronie wzniesień. W przypadku Polski mówimy o cieniu opadowym Pojezierza Pomorskiego, obejmującego część Wielkopolski, Mazowsza i Kujaw.
Jeden z dwóch rodzajów prądów morskich, charakteryzujący się temperaturą wyższą od wód otaczających. Skutkiem prądu ciepłego jest wzrost temperatury i wzrost opadów na obszarze jego oddziaływania. Prądy ciepłe mają swój początek w strefie równikowej skąd wypływają ku strefom umiarkowanym.
Wąska forma łącząca dwa sąsiadujące akweny (np. morza), utworzona w wyniku naturalnych procesów rzeźbotwórczych.
Określenie odnoszące się do szeregu cieśnin między duńskimi wyspami na Morzu Bałtyckim, przez które zbiornik ten łączy się z Morzem Północnym. Cieśninami tymi są: Skagerrak, Kattegat, Sund, Wielki Bełt i Mały Bełt.
Pojęcie stosowane w kartografii dla wyjaśnienia co ile metrów wysokości bezwzględnej (n.p.m.), umieszczono na mapie (zwłaszcza mapie topograficznej) poziomice. Najczęściej przyjmowane cięcie poziomicowe wynosi 10 metrów.
Jedna z chmur należących do piętra wysokiego, mająca charakter pierzasto-kłębiasty (Cc). Zbudowana z drobnych, białych lub biało-szarych, silnie rozmytych kłębków, często tworzących rozbudowane ławice. Zbudowana z kryształków lodu, nie daje opadu.
Jedna z chmur należących do piętra wysokiego, mająca charakter pierzasto-warstwowy (Cs). Bardzo cienka, czasami prawie niewidoczna biała lub szara zasłona, prawie nie zasłaniająca Słońca (lub Księżyca). Dająca za to charakterystyczne zjawisko halo – białą lub kolorową soczewkę/pierścień wokół Słońca lub Księżyca. Zbudowane z kryształków lodu, nie dają opadów.
Jedna z chmur należących do piętra wysokiego, mająca charakter pierzasty (Ci). Tworzy drobne białe lub biało-szare paski, włókna lub piórka silnie rozproszone na niebie. Zbudowana z kryształków lodu. Nie daje opadu.
Miara matematyczna wielkości słupa powietrza i jego siły nacisku na powierzchnię Ziemi. Ciśnienie maleje wraz ze wzrostem wysokości (średnio o 11,5 hPa/100 m). Jednostką miary są hektopaskale (hPa) lub milimetry słupa rtęci (mm Hg). Średnie ciśnienie na Ziemi to około 1013 hPa.
Zjawisko polegające na spiętrzeniu wody w ujściowym odcinku rzeki, na skutek zahamowania jej odpływu do morza (jeziora), w wyniku spiętrzenia jego lustra wody. Najczęściej powodowana jest przez wiatr wtłaczający wodę morską do koryta rzeki. Zjawisko to może grozić wystąpieniem powodzi (powódź sztormowa).
Grupa wyznawców religii katolickiej, która podczas cotygodniowej Mszy Świętej przystępuje do sakramentu Komunii Świętej. Obecnie odsetek Communicantes wśród polskich Katolików wynosi około 17% (2018 r.).
Jedna z chmur, charakteryzująca się budową pionową (występująca jednocześnie we wszystkich piętrach), mająca charakter kłębiasto-deszczowy (Cu). Kształtem może przypominać grzyba, kowadło lub wieży o płaskiej szarej lub czarnej podstawie i poszarpanym, kłębiastym białym szczycie. Zbudowana w dolnej części z kropli wody, a w górnej z kryształków lodu. Daje krótkotrwałe, ale bardzo gwałtowne i intensywne opady deszczu, śniegu lub gradu, często w postaci burzy z piorunami.
Jedna z chmur należących do piętra niskiego, mająca charakter kłębiasty (Cu). Najczęściej występują pojedynczo w postaci dużych białych lub biało-szarych kłębów/baranków, zwykle podczas pięknej pogody. Zbudowane z kropel wody. Tylko te mocno rozbudowane pionowo mogą dawać opady (z reguły nie dają opadów).
Lokalna nazwa na Cyklon tropikalny – używana w basenie Oceanu Indyjskiego (w otoczeniu półwyspu Indyjskiego oraz zachodnich wybrzeżach Australii i we wschodniej Afryce).
Proces ruchu (krążenia) wody na Ziemi, opisany w obrębie dwóch małych i jednego dużego obiegu (cyklu) wody w przyrodzie. Obejmuje przemieszczanie wody z hydrosfery (oraz litosfery i biosfery) do atmosfery, jej transport w atmosferze i ponowny powrót do hydrosfery (oraz litosfery i biosfery).
Ekstremalny wiatr, najpotężniejszy znany na Ziemi, występujący w okolicach zwrotników. Do wystąpienia cyklonu konieczne jest spełnienie dwóch podstawowych czynników: obecność ciepłej (minimum 25-27 stopni Celsjusza) wody oceanicznej o głębokości minimum 50 m oraz odległość minimum 500 km na północ lub południe od równika (co umożliwia zaistnienie siły Coriolisa wprowadzającej powietrze w ruch wirowy). Na półkuli północnej ruch wirowy odbywa się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, a na półkuli południowej zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Cyklony tropikalne występują w różnych miejscach – w USA nazywa się je Huraganami, z kolei we wschodniej Azji – Tajfunami. W zachodniej Azji i wschodniej Afryce nazywają się po prostu Cyklonami, na Filipinach Baguio, a w Australii Willy-Willy. Zjawisko podobne do cyklonu tropikalnego (ale o innej genezie) w Europie nazywa się Orkanem. Cyklon niesie ze sobą nie tylko wiatr o niezwykle dużej prędkości (który mierzy się w 5-cio stopniowej skali Skala Saffira-Simpsona i może dochodzić nawet do 300 km/h), ale też olbrzymie opady związane z obecnością chmur burzowych.
Dwa ważne surowce metaliczne, znajdujące zastosowanie w przemyśle środków transportu, elektromaszynowym i zbrojeniowym. Światowe wydobycie wynosiło 13 mln 643 tys. ton cynku i 4 mln 640 tys. ton ołowiu w 2018 r.
Zespół globalnych, charakterystycznych dla pewnych miejsc na Ziemi zjawisk pogodowo-klimatycznych, opisanych w tzw. komórkach: Hadleya (dla strefy międzyzwrotnikowej), Ferrela (dla strefy umiarkowanej) i polarnej (dla strefy okołobiegunowej.
Lokalna, dwufazowa zmienność pogodowo-klimatyczna, charakterystyczna dla regionu południowej i południowo-wschodniej Azji (zdaniem części autorów – także dla innych miejsc). Związana z sąsiedztwem dużego zbiornika wodnego (Ocean Indyjski) i dużego lądu (Azja), charakteryzuje się przebiegiem wiatru okresowego o sezonowości letniej (monsun letni) i zimowej (monsun zimowy) i będących jego skutkami – kolosalnymi zmianami w zakresie wielkości opadów.
Jeden z typów gleb śródstrefowych, powstają pod roślinnością łąkową na obszarach o dużej wilgotności, często ulegają oglejeniu. Posiadają duży poziom próchniczny i są żyzne, ale trudne w uprawie ze względu na uwilgotnienie.
Jeden z typów gleb strefowych, powstają w klimacie umiarkowanym ciepłym kontynentalnym. Kluczowe dla ich powstania jest istnienie lessu w skale macierzystej z udziałem roślinności trawiastej. Mają bardzo dobrze rozwinięty poziom próchniczny, którego grubość liczona jest nawet w metrach. Są najlepszymi glebami wykorzystywanymi w rolnictwie.
Synonim określeń: czas miejscowy i czas słoneczny. Oznacza precyzyjną godzinę w danym miejscu, wynikającą z aktualnego położenia Słońca nad danym południkiem lokalnym. Obliczenie czasu opiera się na znanym czasie obrotu Ziemi wokół własnej osi (360° – 24 godziny – 1440 minut), z którego wynika, że obrót Ziemi o 1° trwa 4 minuty.
Synonim określeń: czas lokalny i czas słoneczny. Oznacza precyzyjną godzinę w danym miejscu, wynikającą z aktualnego położenia Słońca nad danym południkiem lokalnym. Obliczenie czasu opiera się na znanym czasie obrotu Ziemi wokół własnej osi (360° – 24 godziny – 1440 minut), z którego wynika, że obrót Ziemi o 1° trwa 4 minuty.
Synonim określeń: czas lokalny i czas miejscowy. Oznacza precyzyjną godzinę w danym miejscu, wynikającą z aktualnego położenia Słońca nad danym południkiem lokalnym. Obliczenie czasu opiera się na znanym czasie obrotu Ziemi wokół własnej osi (360° – 24 godziny – 1440 minut), z którego wynika, że obrót Ziemi o 1° trwa 4 minuty.
Godzina w danym miejscu wynikający z jego położenia w określonej strefie czasowej. Cała Ziemia podzielona jest na 24 strefy czasowe, a zmiana czasu wynosi 1 godzinę co każdą strefę. Strefy określono na podstawie prędkości ruchu obrotowego Ziemi – dlatego szerokość każdej strefy wynosi 15° (czas obrotu Ziemi o 1 godzinę).
Wyznacza dokładną godzinę czasu słonecznego punktu na południku 0°, za który umownie przyjęto południk przebiegający przez Greenwich w Londynie. 12:00 UTC oznacza więc moment górowania Słońca nad Londynem. Ustalenie czasu UTC umożliwiło podział Ziemi na strefy czasowe – późniejsze i wcześniejsze względem godziny w Londynie – który jest strefą czasową 0.
Strefa czasowa obowiązująca na danym obszarze, przyjęta przez władze państwa – jednakowa dla całego kraju lub jego wybranych części. Czas urzędowy może być z powodów społeczno-gospodarczych niezgodny z faktycznym czasem strefowym w danym miejscu. Czas urzędowy to czas rzeczywiście pokazywany przez zegary na świecie.
Miasto w Indiach u podnóży Himalajów. Znane na całym świecie ze względu na rekordowe opady wynoszące średnio 11 000 mm rocznie (najwięcej na Ziemi). Olbrzymie opady spowodowane są cyrkulacją monsunową oraz ukształtowaniem powierzchni (opady orograficzne).
Jeden z typów gleb strefowych, występują w klimacie równikowym wilgotnym i klimatach podobnych, cechują się czerwonym kolorem (ze względu na dużą zawartość żelaza), a na skutek ferralityzacji (lateryzacji) dochodzi do wypłukiwania z gleby wartościowych składników w głąb profilu. Mimo, iż porastają je lasy równikowe są to gleby słabe (z powodu nadmiernych opadów) o małym poziomie próchnicznym i o niskiej przydatności rolniczej.
Jeden z typów gleb strefowych, o podobnych cechach do czerwonych i czerwonożółtych gleb ferralitowych, ale występujące na obszarach monsunowych lub w obrębie oddziaływania ciepłych prądów morskich w strefie zwrotnikowej (klimat zwrotnikowy morski), gdzie deszcz wypłukujący profil glebowy nie jest wynikiem opadów zenitalnych i ma inną genezę. Są słabe i trudne w uprawie.
Ostatni okres Kenozoiku, nastąpił po Neogenie i nadal trwa. Rozpoczął się około 2,6 mln lat BP. Dzieli się on na dwie epoki: Plejstocen (epoka silnych glacjałów i interglacjałów) oraz Holocen (epoka bez zlodowaceń, a z silnym rozwojem gatunku Homo Sapiens).
Ogólne warunki geograficzne na danym terenie, które wpływają na rodzaj i tempo procesów glebotwórczych. Należą do nich:
- Klimat
- Skała macierzysta
- Warunki wodne
- Rzeźba terenu
- Czas
- Fauna i flora
- Człowiek