Powrót do słownika (kliknij aby powrócić)
Zapoznaj się z definicjami poniżej lub wybierz inną literę. Aby szybko znaleźć pojęcie użyj komendy „ctrl + f” lub opcji „znajdź” w swojej przeglądarce. Aktualnie w tej sekcji znajduje się 46 definicji.
Pojęcia (kliknij, aby wyświetlić definicję):
Jedna z faz będących częścią procesu falowania wody morskiej, stanowiąca końcowy odcinek tego ruchu – fali uderzającej o brzeg ze względu na zmianę ruchu z kolistego na postępowy.
Sprężysta fala (drgania skorupy ziemskiej) rozchodząca się w Ziemi na skutek trzęsienia ziemi.
Zanikająca (stopniowo) fala morska, będąca pozostałością aktywnego procesu wzburzającego wodę morską np. wiatru. Może być aktywna jeszcze przez długi czas po ustaniu np. sztormu.
Proces poziomego ruchu wody morskiej wykonywanego po torach kołowych. Ruch wody morskiej wywołany jest (najczęściej) przez wiatr.
Różnego rodzaju wygięcia warstw skalnych, będące deformacjami ciągłymi, które tworzą nowe, złożone struktury.
Obecnie występujący Eon, którego istnienie poprzedzał Proterozoik. Obejmuje czas od około 541 mln lat BP do dziś. Dzieli się na 3 główne Ery: Paleozoik, Mezozoik i Kenozoik.
Roślina alimentacyjna należąca do strączkowych. Charakteryzuje się dość wysokimi wymaganiami klimatycznymi (odpowiednio ciepło i duża ilość wody), z jednocześnie nieco mniejszymi (choć nadal wysokimi) wymaganiami glebowymi. Światowa produkcja w 2017 r. wynosiła 31 mln ton.
Organizmy i mikroorganizmy żyjące w glebie i na jej powierzchni stanowiące punkt wyjściowy procesów glebotwórczych, wpływającym także na prawidłowe funkcjonowanie gleby oraz poziom jej żyzności.
Druga faza rozwoju cywilizacyjnego. Związana z rewolucją przemysłową, znacząco wzrasta zatrudnienie w przemyśle, który staje się dominującym sektorem. Maleje zatrudnienie w rolnictwie, stale wzrasta zatrudnienie w usługach.
Czwarta faza rozwoju cywilizacyjnego najnowsza, coraz częściej wskazywana w badaniach naukowych. Cechuje się osiągnięciem szczytowego zatrudnienia w usługach tradycyjnych, a nawet lekkiego spadku ich udziału na rzecz usługi związanych z informacją przy osiągających minimum zatrudnieniu w przemyśle i rolnictwie.
Trzecia faza rozwoju cywilizacyjnego. Zachodzi na skutek rewolucji technologicznej. Upowszechniają się usługi, które stają się sektorem dominującym. Zatrudnienie w przemyśle i rolnictwie spada.
Pierwsza faza rozwoju cywilizacyjnego. Początek rozwoju cywilizacji człowieka. Dominuje zatrudnienie w rolnictwie (~70%) przy nieznacznym, ale rosnącym zatrudnieniu w przemyśle i usługach.
Obserwowane z Ziemi zmiany oświetlenia Księżyca występujące w cyklicznych i powtarzalnych etapach, wynikające z jego ruchu obiegowego wokół Ziemi (około 29 dni, 12 godzin i 44 minut). Wyróżniamy 4 główne fazy: I kwadra, pełnia, III kwadra, nów.
Model rozwoju gospodarczo-cywilizacyjnego świata przedstawiający zmiany w stukturze zatrudnienia w trzech głównych sektorach (rolnictwie, przemyśle i usługach) w przeszłości w trzech a obecnie w czterech głównych fazach.
Typ wiatru lokalnego, górskiego. Jest skutkiem procesu przechodzenia masy wilgotnego powietrza przez przeszkodę terenową i związane z tym konsekwencje (opady orograficzne, różne gradienty temperatury po obu stronach stoku). Jest ciepły, suchy i porywisty. Nosi wiele lokalnych nazw np. Halny w Karpatach w Polsce, Chinook w Górach Skalistych w USA, Samum w północnej Afryce i na Półwyspie Arabskim.
Jeden z zaawansowanych procesów glebotwórczych, pełny rozkład glinokrzemianów (na żelazo i glin) i jednoczesne znaczne wypłukanie z gleby minerałów, co przy pozostałych w glebie związkach żelaza nadaje jej charakterystyczny czerwony kolor. Zachodzi w warunkach ciepłego i bardzo wilgotnego klimatu o obfitych i częstych opadach deszczu (najsilniej w klimacie równikowym wilgotnym).
Jedna z liter alfabetu greckiego, stosowana we wzorach na obliczanie wysokości górowania Słońca – symbolizuje we wzorze szerokość geograficzną punktu, dla którego prowadzone jest obliczenie.
Długa, wąska i kręta zatoka morska o stromych brzegach, ciągnąca się z reguły na dziesiątki kilometrów. Powstaje w wyniku zalania przez morze utworzonych przez lodowiec górski dolin u-kształtnych. Tworzy krajobraz wybrzeża fiordowego.
Drobne ziarenka lodu, w które przeistoczył się śnieg, w wyniku procesu tworzeniu się lodowca górskiego. Powstawanie firnu jest efektem niewielkiego topnienia śniegu za dnia i jego zamarzania nocą i tym samym zwiększania jego gęstości.
Charakterystyka przestrzenno-architektoniczna zabudowy miasta, obejmująca układ pojedynczych budynków jak i całych dzielnic, rozkład ulic i rozmieszczenie ludności. Wyróżnia się szereg typów miast wg. fizjonomii: zachodnioeuropejskie, śródziemnomorskie, wschodnioeuropejskie, północnoamerykańskie, latynoamerykańskie, afrykańskie, arabskie, wschodnioazjatyckie.
Skały osadowe pochodzenia morskiego, głównie zlepieńce i piaskowce oraz mułowce i iłowce, budujące obszar Karpat. Powstał w kenozoiku, w paleogenie.
Bezbarwny lub o zróżnicowanej kolorystyce, minerał z gromady halogenków, pospolity. Charakteryzuje się średnią twardością w skali Mhosa wynoszącą 4. Ma szerokie spektrum zastosowań, m.in. w przemyśle szklarskim, optycznym, chemicznym, metalurgicznym czy do produkcji tworzyw sztucznych.
Sole kwasu fosforowego, budulec niektórych minerałów i skał na Ziemi, złożone z fosforu (PO) i wodoru.
Typ energetyki, która zajmuje się przetwarzaniem na energię promieniowania słonecznego (elektrownia słoneczna). Należy do najdynamiczniej rozwijających się dziedzin energii. Cieszy się dużą popularnością zwłaszcza w Niemczech, choć planuje się jej rozwój także w Polsce. Jednak ze względu na wysokie usłonecznienie i wyższe temperatury znajduje zastosowanie zwłaszcza w strefie zwrotnikowej i podzwrotnikowej.
Stopień zróżnicowania etnicznego i narodowościowego wybranego państwa. Im wyższy tym bardziej sfrakcjonalizowane państwo. Miara stosowana w geografii amerykańskiej.
Odsetek osób które wzięły udział w głosowaniu – wyborach lub referendum w stosunku do wszystkich uprawnionych do udziału w tym głosowaniu.
To wąskie strefy przejściowe pomiędzy masami powietrza o różnych cechach. Wyróżniamy trzy rodzaje frontów: chłodny, ciepły i zokludowany.
Jeden z frontów atmosferycznych, tworzy się, gdy do zalegającego ciepłego powietrza dotrze powietrze chłodniejsze. Zimne powietrze wdziera się pod ciepłe powietrze lokalne, wynosząc je ku górze. Wraz z wypychaniem ku górze, ciepłe powietrze ochładza się, skrapla i powstaje opad. Typową chmura jest Cumulonimbus, a opad ma charakter gwałtowny.
Jeden z frontów atmosferycznych, tworzy się, gdy nad obszar z zalegającym chłodnym powietrzem napływa cieplejsze powietrze. Ciepłe powietrze jest lżejsze, dlatego wślizguje się na zalegające chłodne powietrze. Wznosząc się, powietrze ochładza się, kondensuje i dochodzi do opadów. Typową chmurą jest Nimbostratus a opady mają charakter długotrwały.
Jeden z frontów atmosferycznych, powstały z połączenia frontu ciepłego i zimnego, który powstaje, gdy chłodne powietrze dogania ciepłe. Powstaje na styku trzech mas powietrza – ciepłego i dwóch zimnych. W zależności od tego, czy zimniejsze powietrze jest przed czy za frontem ciepłym czy za frontem chłodnym, okluzja może być ciepła lub chłodna.
Jeden z rodzajów ekshalacji o temperaturze 200-1000°C. Są silnie trujące i żrące, ich składniki to: para wodna, dwutlenek węgla, wodór, siarkowodór, chlorowodór i inne.
Jeden z głównych rodzajów organizacji pozarządowych. Organizacja, której celem jest sfinansowanie określonego celu poprzez prowadzenie zbiórki pieniędzy.
Jedna z funkcji miast, pełniona przez ośrodki różnej rangi (miasta gminne, powiatowe, wojewódzkie, stołeczne). Związana jest z umiejscowieniem w mieście siedziby ważnych urzędów.
Jedna z funkcji miast, podtyp funkcji edukacyjnej – pełniona przez ośrodki, w których zlokalizowano liczące się szkoły wyższe (uniwersytety) i przez to stały się one centrami życia studenckiego.
Jedna z funkcji miast, pełniona przez ośrodki, w których zlokalizowano ważne obiekty edukacyjne, przede wszystkim szkoły różnej rangi.
Jedna z funkcji miast, pełniona przez ośrodki, w których zlokalizowano sklepy wielkopowierzchniowe, hurtownie, targowiska, giełdy towarów oraz w takich miastach, gdzie odbywają się cykliczne wydarzenia handlowe.
Jedna z funkcji miast, wykształciła się w XX i XXI wieku (jedna z najmłodszych), pełniona jest przez duże ośrodki, które za sprawą zlokalizowanych w nich instytucji lub za sprawą rangi jaką posiadają w różnych dziedzinach (np. w nauce) stanowią centra rozwojowe państw lub regionów.
Jedna z dawnych funkcji miast, pełniona przez ośrodki, w których zlokalizowano warownie, mury obronne lub inne fortyfikacje.
Jedna z funkcji miast, pełniona przez miasta różnej rangi, związana z umiejscowieniem ośrodków decyzyjnych, np. siedziby samorządu terytorialnego, rządu lub organów organizacji międzynarodowych.
Jedna z funkcji miast, pełniona przez ośrodki, w których znajdują się istotne zakłady wydobywcze lub produkcyjne – kopalnie i fabryki.
Jedna z funkcji miast, pełniona przez ośrodki, w których znajdują się miejsca kultu – świątynie, miejsca objawień, sakralne zabudowania, także siedziby organów władzy kościelnej np. biskupstwa.
Jedna z funkcji miast, podtyp funkcji administracyjnej – pełniona przez jedno lub maksymalnie kilka miast w kraju – stolice państwa. Związana jest z umiejscowieniem w mieście siedziby ważnych urzędów centralnych oraz siedziby rządu.
Jedna z funkcji miast, pełniona przez ośrodki, w których zlokalizowano istotne węzły komunikacyjne (kolejowe, drogowe), duże porty morskie (lub śródlądowe), albo lotniska.
Jedna z funkcji miast, pełniona przez ośrodki, w których znajdują się obiekty przyrodnicze lub pozaprzyrodnicze o dużych walorach turystycznych i które są licznie odwiedzane przez turystów.
Jedna z funkcji miast, pełniona zwłaszcza przez takie ośrodki, gdzie można spotkać różnego rodzaju usługi wyższego rzędu zwłaszcza z zakresu transportu, handlu, medycyny i edukacji. Dzieli się na wiele podtypów.
Lokalna nazwa na roślinność śródziemnomorską stosowana w Afryce, odpowiednik makii.