Powrót do słownika (kliknij aby powrócić)
Zapoznaj się z definicjami poniżej lub wybierz inną literę. Aby szybko znaleźć pojęcie użyj komendy „ctrl + f” lub opcji „znajdź” w swojej przeglądarce. Aktualnie w tej sekcji znajduje się 162 definicji.
Pojęcia (kliknij, aby wyświetlić definicję):
Jeden z typów gleb śródstrefowych, powstają w dolinach i deltach rzek na skutek akumulacji osadów niesionych przez wylewające rzeki. Z reguły są to bardzo dobre gleby (zwłaszcza w deltach), pod względem przydatności rolniczej ustępują tylko czarnoziemom.
Upłynnione skały pod ziemią w warunkach wysokiej temperatury, wynoszącej nawet do 1000°C (z reguły 700-900°C).
Procesy związane z powstawaniem i przemianą magmy, jej przemieszczaniem i krystalizacją
To warstwa bezpośredniego oddziaływania pola magnetycznego Ziemi, niewidoczna gołym okiem, która przenika atmosferę. Istnienie pola magnetycznego Ziemia zawdzięcza najprawdopodobniej wirowym ruchom materii budującej jądro planety. Ze względu na stałe oddziaływanie na Ziemię wiatru słonecznego (strumienia plazmy – silnie naładowanych elektrycznie cząstek), pole magnetyczne jest spłaszczone od strony Słońca. Wysokość pola może sięgać 60 000 km w kierunku słońca i nawet 700 000 km w przeciwnym kierunku. Znaczenie pola magnetycznego jest kolosalne. Dzięki niemu, jesteśmy chronieni przed szkodliwym wpływem wiatru słonecznego, który zagrażałby min. ziemskiej atmosferze czy naszej technologii komunikacyjnej i energetycznej. Oczywistą konsekwencją istnienia pola magnetycznego jest też możliwość określania kierunków świata za pomocą magnetyzmu.
Jedna z cech fizycznych minerałów. Informuje czy minerał reaguje magnetycznie (np. odchyla igłę kompasu, przyciąga lub odpycha metal).
Jeden z 23 Parków Narodowych w Polsce. Utworzony w 1995 r. Zajmuje powierzchnię 194,4 km2 na terenie województw: małopolskiego i podkarpackiego w Beskidzie Niskim. Chroni krajobraz gór średnich. Jego symbolem jest orlik krzykliwy (ptak).
Jedna z form krasu podziemnego, forma nacieku jaskiniowego podobna do stalaktytu ale pusta w środku.
Lokalna nazwa na roślinność typu śródziemnomorskiego używana w Europie, zwłaszcza w basenie Morza Śródziemnego.
Roślina alimentacyjna należąca do bulwiastych i korzeniowych. wieloletni krzew uprawiany w strefie równikowej i podrównikowej. Ma szczególne walory i przez to znajduje zastosowanie przy wyrobie produktów bezglutenowych. Światowa produkcja w 2018 r. wyniosła 278 mln ton.
Dwuwymiarowy, graficzny obraz powierzchni Ziemi (lub jej fragmentu, a także innych ciał niebieskich) przedstawiony na płaszczyźnie. Podstawowymi elementami mapy są: skala, legenda, siata kartograficzna (nie zawsze obecna) i treść mapy. Każda mapa wykonana jest z zastosowaniem określonej metody oraz przedstawiona w określonym odwzorowaniu kartograficznym. Tworzeniem map zajmuje się kartografia.
Jedna z map tematycznych, na której przedstawia się głównie szczegółowy układ sieci drogowej z elementami podziału administracyjnego i innymi elementami służącymi do orientacji w terenie lub istotnymi elementami infrastruktury.
Jeden z rodzajów mapy (zwany też mapą przeglądową), przedstawiający duży fragment powierzchni Ziemi w znacznym oddaleniu i o niewielkim stopniu szczegółowości. Najczęściej skala tego rodzaju mapy jest mniejsza niż 1:1 000 000.
Jeden z rodzajów mapy, zawiera wszystkie główne elementy powierzchni Ziemi – pokrycie terenu, zabudowa, elementy wodne oraz ukształtowanie powierzchni.
Jeden z rodzajów mapy, przedstawiający średni lub duży fragment powierzchni Ziemi w dość dużym oddaleniu i o umiarkowanym stopniu szczegółowości. Najczęściej skala tego rodzaju mapy jest między 1:200 000 a 1:1 000 000.
Jeden z rodzajów mapy, przedstawia tylko wybrane zjawiska ujęte tematem mapy, niemal całkowicie pomijając elementy ogólnogeograficzne – pozostawiając jedynie elementy niezbędne do orientacji w przestrzeni. Niektórzy geografowie przyjmują podział map tematycznych na przyrodniczo-geograficzne i społeczno-gospodarcze.
Szczegółowa mapa przedstawiona w wielkiej skali (zazwyczaj 1:10 000 lub 1:25 000, ale też inne, nie mniejsze niż 1:200 000). Tematem mapy topograficznej jest topografia terenu, czyli szczegółowo przedstawione powierzchniowe elementy Ziemi. Jest popularną mapą wykorzystywaną do orientacji w terenie.
Jedna z map tematycznych (najczęściej odmiana mapy topograficznej), na której przedstawia się główne atrakcje turystyczne obszaru. Tłem są inne elementy służące do orientacji w terenie, takie jak obiekty infrastruktura czy istotne elementy środowiska naturalnego.
Jeden z rodzajów mapy (obejmuje min. mapy topograficzne), przedstawiający niewielki fragment powierzchni Ziemi w nieznacznym oddaleniu i o dużym stopniu szczegółowości. Najczęściej skala tego rodzaju mapy jest większa niż 1:200 000.
Dział akwakultury prowadzonej w środowisku morskim.
Skała metamorficzna powstająca z przeobrażenia wapieni i dolomitów, najczęściej jasna (niekiedy biała lub kremowa). Znajduje zastosowanie w budownictwie drogowym i dekoratorstwie, jest popularnym materiałem wykończeniowym.
Czwarta i ostatnia planeta skalista w Układzie Słonecznym (227,9 mln km odległości od Słońca), zwana “czerwoną planetą”, co zawdzięcza pokryciu pyłem o dużej zawartości tlenków żelaza. Temperatura planety może się wahać od -133°C (na biegunach, zimą) do +27°C (w okolicy równika, latem). Planetę charakteryzują potężne wiatry, w tym burze piaskowe (300 km/h), które mogą obejmować powierzchnię niemal całej planety.
Faktyczny lider władz wojewódzkich, kierownik urzędu marszałkowskiego oraz przewodniczący zarządu województwa. Powoływany i odwoływany przez radnych sejmiku województwa.
Morski statek transportowy przeznaczony do przewozu materiałów luźnych (sypkich), np. surowców, zbóż czy nawozów.
Zbiór produktów skalnych erupcji wulkanicznej, obejmuje odłamki skalne, do których zaliczamy: bomby wulkaniczne, lapille, popiół wulkaniczny (tefra) oraz pumeks.
Model rodziny, w którym główną rolę decyzyjną odgrywa kobieta, a wykonywanie obowiązków leży po stronie mężczyzny.
Zbiorowisko podziemnych wód subartezyjskich, zwanych wodami oligoceńskimi, utworzone na terenie Niziny Mazowieckiej w skałach paleogenu.
Jedna z form terenu w biegu środkowym. To wijący się fragment koryta, który tworzy zakole kształtem przypominające podkowę, które może zostać z czasem odcięte i przeistoczyć się w starorzecze.
Stopień wykorzystania maszyn w rolnictwie, oparty w szczególności o liczbę ciągników.
Wartość środkowa wysokości wynagrodzeń w danym kraju. Połowa pracowników zarabia powyżej wartości mediany, a połowa poniżej wartości mediany. Uważana jest za najlepszy parametr do obrazowania rzeczywistego poziomu wynagrodzeń w danym kraju.
Grupa gałęzi przemysłu średnio-wysoko zaawansowanych technologicznie – mniej innowacyjna niż klasyczny high-tech, ale znacząca bardziej zaawansowana niż sektor low-technology (przemysł tradycyjny). Obejmuje niektóre branże przemysłu chemicznego, zbrojeniowego, elektrycznego, maszynowego, środków transportu i wyposażenia medycznego. W tej gałęzi przemysłu rozwiązania innowacyjne współistnieją z tradycyjnymi.
Szczególny typ aglomeracji policentrycznej o wielkich rozmiarach i olbrzymim zaludnieniu, w której na skutek rozrostu miast i ich przedmieść doszło do zatarcia granicy między ośrodkami. Wykształciło się w ten sposób jedno policentryczne wielkie miasto, stanowiące aglomerację jako całość.
Najstarsze megalopolis na świecie, zlokalizowane na wschodnim wybrzeżu USA między miastami Boston i Waszyngton. Rozciąga się na ponad 1000 km i liczy ponad 45 mln mieszkańców.
Megalopolis w USA, położone nad Wielkimi Jeziorami między miastami Chicago i Pittsburgh. Liczy około 35 mln mieszkańców.
Megalopolis w Japonii, położone wzdłuż wybrzeża Pacyfiku. Jest największym tego typu obiektem na świecie – między miastami Kanto i Kiusiu. Liczy ponad 80 mln mieszkańców w pasie o długości 1200 km.
Megalopolis w USA, położone na zachodnim wybrzeżu USA między miastami San Diego i San Francisco. Liczy około 25 mln mieszkańców. Współcześnie często dzielone na dwa mniejsze megalopolis – północnokalifornijskie i południowokalifornijskie.
Miasto dużej wielkości, za wartość graniczną przyjmuje się 10 milionów mieszkańców. Stały się tak wielkie (samodzielnie lub jako aglomeracja), że siła ich oddziaływania na otoczenie jest olbrzymia, a same mogłyby stać się oddzielnymi państwami. Według ONZ w 2018 r. było 33 takich miast na świecie – największym z nich było Tokio.
Zabieg agrotechniczny obejmujący działania prowadzące do trwałego podniesienia jakości gleb, z wykorzystaniem wody. Polega na wytworzeniu sieci kanałów i rowów melioracyjnych. Podstawowym celem melioracji jest ochrona przed nadmiernym uwodnieniem oraz doprowadzenie wód do pól zagrożonych ich niedoborem.
Najmniejsza i położona najbliżej Słońca (57,9 mln km odległości od Słońca) planeta Układu Słonecznego. Temperatura waha się od -183°C do 427°C. Na Merkurym odkryto wodę w postaci lodu – znajdującego się w stale zacienionych miejscach. Wyglądem przypomina ziemski Księżyc.
Jeden z meteoroidów, który wpadł w Ziemską atmosferę i uległ w niej całkowitemu spaleniu przez dotarciem do jej powierzchni (co odróżnia go od Meteorytu). Z Ziemi obserwowany jest pod postacią „spadającej gwiazdy”.
Malutki okruch skalny lub metaliczny (pochodzący np. z planetoid lub komet), o średnicy od ułamków milimetrów do góra 10 metrów. Większość z nich porusza się wokół Słońca, ale niektóre wpadają w Ziemską atmosferę i stają się Meteorami lub Meteorytami.
Dział geografii fizycznej, zajmujący się badaniem przestrzennego zróżnicowania pogody na Ziemi.
Jeden z meteoroidów, który wpadł w Ziemską atmosferę i nie spalił się całkowicie w atmosferze, po czym uderzył w powierzchnię Ziemi (co odróżnia go od Meteoru). Rocznie takich obiektów spada na Ziemię ponad 3000, ale w większości są to obiekty wielkości małych kamieni.
Jedna z metod datowania bezwzględnego. Opiera się na przyrostach słojów drzew, które przyrastają corocznie (jeden słój na rok). Zliczanie słojów umożliwia obliczenie wieku znalezionego pnia. Ponadto analiza szerokości i gęstości słojów, pozwala uzyskać informacje temat warunków klimatyczno-pogodowych w danym roku. Metoda ma bardzo krótki zakres czasowy – około 10 000 lat i dotyczy głównie archeologii i klimatologii.
Metoda wydobywania węgla (najczęściej kamiennego) polegająca na budowie podziemnej kopalni, w której wydobycie realizują górnicy.
Metoda prezentacji zjawisk na mapach o wyłącznie jednym zastosowaniu, służąca do przedstawiania zróżnicowania wysokości terenu za pomocą poziomic (izohips).
Ilościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na tworzeniu na mapie linii (zwanych izoliniami) łączących punkty o tych samych wartościach danego zjawiska. W ten sposób można przedstawić zjawiska obejmujące cały badany obszar (a nawet np. całą planetę), które charakteryzuje duża zmienność regionalna, ale (najczęściej) niezależna od podziału administracyjnego czy granic państwowych. Stosowana najczęściej w geografii fizycznej np. meteorologii, ale nie tylko.
Jedna z metod datowania bezwzględnego. Opiera się na naturalnym rozpadzie izotopów promieniotwórczych wybranych pierwiastków, w wyniku których powstają pierwiastki niepromieniotwórcze. Kluczowym aspektem jest okres połowicznego rozpadu, czyli czas po którym pozostaje jedynie połowa pierwotnego izotopu. Znając ten czas dla różnych pierwiastków, można określić wiek skały, w której badane są pierwiastki. W obrębie tej metody wyróżnia się liczne metody szczegółowe, na przykład:
- Metodę uranowo-ołowiową
- Metodę uranowo-torową
- Metodę potasowo-argonową
- Metodę radiowęglową 14C
Jeden ze sposobów pozyskiwania informacji w geografii. Polega na analizowaniu wcześniej uzyskanych informacji (zarówno z zakresu geografii, jak i z innych dziedzin) z wymienionych wcześniej źródeł, ich przetwarzaniu i tworzeniu nowej wiedzy w oparciu o dotychczasowe ustalenia. Miejscem pracy jest dowolne odpowiednio wyposażone pomieszczenie (np. biuro, szkoła, a nawet własny dom), rzadziej laboratorium.
Ilościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na wrysowywaniu w mapę wykresów (najczęściej kołowych lub słupkowych), informujących o wielkości, a czasem także strukturze zjawiska. Tej metody używa się w odniesieniu do podziałów administracyjnych, politycznych i innych. Główne zastosowanie znajduje w geografii gospodarczej, politycznej i geografii ludności.
Ilościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na tworzeniu na mapie z zastosowaniem skali barw (jednego lub dwóch kolorów) – pól o uśrednionej wartości lub uśrednionym natężeniu zjawiska. Podstawą dla tworzenia kartogramu jest podział administracyjny lub granice państw (albo inne podziały polityczne lub gospodarcze). Kartogram znajduje szczególne zastosowanie w geografii społeczno-ekonomicznej, zwłaszcza w geografii ludności, ale także w innych subdyscyplinach geografii.
Metoda prezentacji zjawisk na mapach o wyłącznie jednym zastosowaniu, służąca do przedstawiania za pomocą pseudotrójwymiarowych kopców – wzniesień.
Metoda prezentacji zjawisk na mapach o wyłącznie jednym zastosowaniu, służąca do przedstawiania za pomocą kresek – wzniesień.
Ilościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na umieszczaniu na mapie kropek, z której każda reprezentuje określoną (taką samą przy jednakowej wielkości kropek – lub różną przy różnej wielkości kropek) wielkość zjawiska. Obrazuje przede wszystkim wielkość, ale też szczegółowe rozmieszczenie zjawiska, a w przypadku właściwego zastosowania, może także obrazować elementy natężenia zjawiska. Nadaje się głównie do stosowania w geografii społeczno-ekonomicznej, zwłaszcza w zjawiskach policzalnych w sztukach (uprawa, hodowla, ludność).
Jedna z metod datowania względnego. Prosta metoda, polegająca na analizie ukształtowania terenu i poszukiwaniu śladów zachodzących procesów rzeźbotwórczych. Charakterystyczne formy rzeźby terenu (dolina rzeczna, morena polodowcowa) świadczą o zaistnieniu konkretnych procesów rzeźbotwórczych. Słabością metody jest ograniczona zdolność do rozpoznania obiektów wraz z upływem czasu, który prowadzi do ich zaniku.
Metoda wydobywania węgla (najczęściej brunatnego, rzadziej kamiennego) polegająca na jego pozyskiwaniu bezpośrednio z powierzchni ziemi (np. przy użyciu koparek), po usunięciu skał zalegających ponad pokładem surowca.
Metoda wydobywania paliw płynnych i gazowych, polegająca na wykonaniu pionowego odwiertu i bezpośredniej eksploatacji złoża bez zmian w podłożu (za wyjątkiem usunięcia zawartości złoża ze skał).
Jedna z metod datowania względnego. Pozwala datować wiek na podstawie obecności w skałach określonych szczątek roślin i zwierząt zwanych skamieniałościami lub śladami, które organizmy żywe po sobie pozostawiły. Szczególnie istotne w tej metodzie są tak zwane skamieniałości przewodnie, tzn. takie szczątki, które cechują się krótkim czasem życia, ale występują powszechnie przy określonych warunkach życia i są łatwe w identyfikacji.
Jedna z metod datowania względnego. Opiera się na analizie znalezionych w skałach pyłków roślinnych. Rodzaj i ilość pyłków (wśród których wyróżnia się także pyłki przewodnie – typowe dla danych okresów), pozwala na określenie wieku skał otaczających.
Jedna z metod datowania izotopowego, opierająca się na pomiarze ilości argonu 40Ar i potasu 40K w skałach. Argon będący efektem połowicznego rozpadu potasu, ulega uwięzieniu w skale w trakcie jej formowania. Dzięki temu można obliczyć czas zachodzący między formowaniem skały się a wykonaniem badania. Metoda doskonale nadaje się do badania skał wulkanicznych starszych niż 100 tys. lat.
Zwana również metodą chorochrmatyczną. Jakościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na pokryciu całego obszaru barwą opisującą różne aspekty jednego badanego zjawiska. Brak informacji o wielkości zjawiska, ale cały obszar jest zdefiniowany. Kluczową zasadą tej metody jest wzajemne wykluczanie się powierzchni – nie mogę one na siebie nachodzić. Metoda znajduje zastosowanie tak w geografii fizycznej jak i w geografii społeczno-ekonomicznej.
Jedna z metod datowania izotopowego, wykorzystuje izotop węgla 14C (ulega rozpadowi po śmierci organizmu w którym się znajdował), tymczasem w organizmach znajduje się też węgiel 12C (który jest stabilny i dalej się nie rozpada). Czas rozpadu połowy jąder atomów węgla 14C wynosi 5740 lat. Porównanie proporcji węgli 14C i 12C pozwala z dość dobrym przybliżeniem ustalać wiek obiektów takich jak kości, skóra, drewno. Niestety zasięg datowania tą metodą jest ograniczony do maksymalnie 40-60 tys. lat wstecz. Służy do określania wieków szczątków organizmów żywych i otaczających ich skał, w których te szczątki odnaleziono.
Jedna z metod datowania bezwzględnego. Bada odkładające się w zbiorniku wodnym (jeziorze) osady i tempo ich rocznego przyrostu. Na podstawie grubości osadu i tempa jego odkładania (sedymentacji) można ustalić, kiedy zaczął powstawać. Metoda ma jednak charakter orientacyjny.
Jedna z metod datowania względnego. Służy do określania wieku skał, na podstawie ich wzajemnego ułożenia. Zgodnie z zasadą superpozycji (nadległości warstwy), skały położone bliżej powierzchni Ziemi są młodsze od skał zalegających głębiej. Metoda ta napotyka jednak problem, jeżeli doszło do zaburzenia naturalnej struktury skał np. w wyniku uskoków tektonicznych lub w wyniku intruzji magmowych.
Jakościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na umieszczeniu na mapie umownych znaków – symboli odpowiadających za przedstawienie położenia danego zjawiska na mapie, powszechnie rozumianych i intuicyjnych. Brak informacji o wielkości zjawiska – podana jest jego orientacyjna, przybliżona lokalizacja. Nadaje się do stosowania zarówno w geografii fizycznej jak i społeczno-ekonomicznej i może służyć do prezentacji niemal każdego zjawiska.
Jedna z metod datowania względnego. Zajmuje się badaniem niezgodności ułożenia skał. Umożliwia określenie chronologii wydarzeń według dwóch zasad:
- deformacja skał jest młodsza od najmłodszych ze skał, które objęła. Skały zostały więc najpierw osadzone, a dopiero później zdeformowane.
- intruzje magmowe są młodsze od skał, które przecinają. Skały zostały więc najpierw osadzone, a dopiero później nastąpiła do nich intruzja magmy.
Jedna z metod datowania bezwzględnego. Wiek osadów w tej metodzie określany jest na podstawie identyfikacji warstw popiołów wulkanicznych, pochodzących z wybuchów wulkanów o znanej już chronologii. Poszczególne warstwy popiołu mają specyficzny skład chemiczny, umożliwiający ich identyfikację. Zaletą metody jest powszechność występowania tefry – wulkany propagują popiół na tysiące kilometrów, osadzając się także na dnach zbiorników wodnych.
Jeden ze sposobów pozyskiwania informacji w geografii. Polega na prowadzeniu własnych pomiarów i obserwacji bezpośrednio u źródła. Miejsce pracy jest bezpośrednio w miejscu występowania zjawiska.
Jedna z metod datowania bezwzględnego. Oparta na wykorzystaniu magazynowania energii światła. Niektóre minerały świecą po podgrzaniu, a starsze – świecąc mocniej od młodszych. Na podstawie intensywności świecenia możliwe jest określeniu wieku skał do około 1 mln lat wstecz. Metoda wykorzystuje fakt, że świecenie odnosi się do ostatniego epizodu ekspozycji na światło, a więc najczęściej momentu tworzenia się skały.
Jedna z metod datowania izotopowego, oparta na wykorzystaniu izotopu uranu 238U. Ulega on rozpadowi do izotopu ołowiu 206Pb. Czas połowicznego rozpadu tego izotopu to aż 4,5 mld lat. Służy więc do datowania najdawniejszych zdarzeń.
Jedna z metod datowania izotopowego, datowanie przeprowadza się na podstawie porównania zawartości izotopów uranu 234U i toru 230U, które ulegają ostatecznemu rozpadowi do izotopów ołowiu. W procesie wykorzystywana jest właściwość pobierania przez organizmy żywe izotopów uranu rozpuszczonego w wodzie. Z tego powodu metoda nadaje się do datowania raf koralowych, skał wapiennych czy nacieków jaskiń. Zasięg czasowy to maksymalnie 350 tys. lat.
Jedna z metod datowania bezwzględnego. Wykorzystuje odkładające się na dnie zbiorników (jezior i mórz) warwy w czasie zlodowacenia – na przedpolu lądolodu. W czasie wiosny i lata, gdy lądolód topił się, dostarczana do zbiorników była nowa warstwa materiału osadowego – skał z wnętrza lądolodu np. piasku (jasna warwa), z kolei zimą opadał materiał ilasty (ciemna warwa). Grubość warw pozwala określić warunki termiczne okresów letnich. Metoda umożliwia opisywanie zachowań lądolodu w trakcie jego obecności na danym obszarze i datowanie konkretnych osadów w warwach.
Jakościowa metoda prezentacji zjawisk na mapach o szerokim zastosowaniu. Polega na umieszczaniu na mapie granicy występowania jednego lub kilku zjawisk w postaci linii (rzadziej barw). Choć brak jakichkolwiek informacji o wielkości zjawiska, można dość precyzyjnie określić jakie obszary obejmują. Zaletą metody jest możliwość przedstawienia granicy wielu zjawisk, które mogą się wzajemnie przenikać. Choć nadaje się do stosowania zarówno w geografii fizycznej, jak i społeczno-ekonomicznej, częściej używa jej się w geografii fizycznej.
Jeden z dwóch zbiorów metod datowania skał i wydarzeń, wykorzystywany w geologii. Pozwala stwierdzić mniej lub bardziej precyzyjny wiek danej skały lub skamieniałości. Obejmuje:
- Metodę izotopową (i wiele jej submetod)
- Metodę dendrochronologiczną
- Metodę sedymentologiczną
- Metodę termoluminescencji
- Metodę tefrochronologiczną
- Metodę warwochronologiczną
Jeden z dwóch zbiorów metod datowania skał i wydarzeń, wykorzystywany w geologii. Pozwala określić, czy skała (skamieniałość) jest starsza czy młodsza od innych. Obejmuje:
- Metodę stratygraficzną
- Metodę tektoniczną
- Metodę morfologiczną
- Metodę palinologiczną
- Metodę paleontologiczną
Jeden z dwóch głównych zbiorów metod stosowanych na mapach. Informują o lokalizacji zjawiska oraz jego wielkości i natężeniu. Stosuje się je, gdy chcemy zobrazować zróżnicowanie jakiegoś zjawiska w różnych regionach badanego obszaru (np. w różnych częściach państwa) i jego parametry liczbowe są do tego niezbędne. Do metod ilościowych zaliczamy:
- Metodę izolinii (w tym metoda hipsometryczna)
- Metodę kartogramu
- Metodą kartodiagramu
- Metodę zasięgów
Zbiór metod badawczych stosowanych w geografii, których celem jest odpowiedzieć na pytanie „ile?”. Zjawisko charakteryzowane jest za pomoc liczb i parametrów. Stosuje się je do przekrojowych badań dużych grup lub populacji.
Jeden z dwóch głównych zbiorów metod stosowanych na mapach. Informują wyłącznie o miejscu wystąpienia zjawiska, nie mówią nic o jego wielkości ani natężeniu. Stosuje się je, gdy zależy nam na ukazaniu wystąpienia jednego lub kilku zjawisk na wybranych obszarach. Do metod jakościowych zaliczamy:
- Metodę sygnaturową
- Metodą zasięgów
- Metodę powierzchniową
- Metodę kreskową
- Metodę kopczykową
Zbiór metod badawczych stosowanych w geografii, których celem jest odpowiedzieć na pytanie „dlaczego”. Informacje jakościowe nie są liczbowe i często mają charakter subiektywny. Stosuje się je do pogłębionych badań indywidualnych przypadków.
Miasto (aglomeracja) liczące powyżej 1 miliona mieszkańców o dużym znaczeniu lokalnym, kontynentalnym lub globalnym, ze względu na pełnienie funkcji centrum rozwoju społeczno-gospodarczego.
Proces urbanizacyjny polegający na silnym rozwoju dużych ośrodków miejskich przy jednoczesnym niedorozwoju peryferii. Wielkie miasta „zasysają” z otaczających miasteczek i wsi wszelki wartościowy materiał ludzki, prowadząc do depopulacji tych obszarów i generują dodatkowe problemy społeczno-gospodarcze, w konsekwencji pogłębiają istniejące nierówności społeczne.
Jedna z mieszanych odmian człowieka, powstała na skutek połączenia odmiany białej i żółtej. Szczególnie licznie występuje w Ameryce Łacińskiej.
Jeden z elementów pionowej budowy atmosfery, cienka warstwa przejściowa między Mezosferą i Termosferą na wysokości około 85 km.
Jedna z warstw atmosfery (trzecia od powierzchni Ziemi), występująca na wysokości 50/55-85 km nad powierzchnią Ziemi. Temperatura w tej warstwie spada od około 0°C w Stratopauzie do około -80°C w Mezopauzie, a ciśnienie spada od około 1 hPa w Stratopauzie do około 0,1 hPA w Mezopauzie. Kolor nieba zmienia się z błękitnego na granatowoczarny, widoczne stają się gwiazdy.
Druga Era w Eonie Fanerozoiku, trwająca od 252 mln lat do 66 mln lat BP (186 mln lat), której początek dało Wielkie Wymieranie Permskie. Dzieli się na trzy okresy – Trias, Jurę i Kredę. W erze tej zaznacza się wyraźna dominacja gadów, a geologicznie dochodzi do rozpadu Pangei i wędrówki kontynentów w kierunku dzisiejszego położenia.
To zawieszona w powietrzu wilgoć w postaci kropel wody, która dotyka gruntu i ogranicza widoczność poniżej 1 kilometra. Istnieje wiele rodzajów mgieł, których nazwy zależą od genezy ich powstania.
Jeden z rodzajów mgły (mgła napływowa), powstaje w wyniku napływ ciepłego i wilgotnego powietrza nad zimne podłoże. Zazwyczaj jest bardzo gęsta i obejmuje duże obszary.
Jeden z rodzajów mgły (mgła zmieszania), powstaje na skutek mieszania się mas zimnego i ciepłego powietrza na styku frontów atmosferycznych, najczęściej na wybrzeżach. Są gęste i rozległe.
Jeden z rodzajów mgły (zboczowa, orograficzna), powstaje gdy powietrze ochładza się pokonując przeszkodę terenową, ma charakter lokalny, ale może być gęsta.
Jeden z rodzajów mgły (mgła z wypromieniowania), powstaje w wyniku wychłodzenia powietrza przy powierzchni Ziemi, będącego skutkiem wypromieniowania ciepła, najczęściej nocą, latem. Zazwyczaj jest mało gęsta i lokalna.
Jeden z rodzajów mgły, powstaje gdy powietrze z ciepłego zbiornika wodnego unosi się do chłodnego powietrza, – zjawisko lokalne o małej grubości.
Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce, a najczęściej fragmenty miast, które przeszły w okresie baroku istotne przeobrażenia. Za “najbardziej barokowe” miasto w Polsce uchodzi niewielka Rydzyna, ale najznamienitszym przykładem są elementy architektury Białegostoku (który faktycznie rozwinął się właśnie w baroku). Widoczny jest tutaj wzrost roli reprezentacyjnej śródmieścia poprzez tworzenie pałaców i ogrodów, np. magnackiej rezydencji Branickich w stolicy Podlasia.
Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce. Miasta z tej grupy powstawały w 20-leciu międzywojennym. W tym okresie wybudowana od podstaw została m.in. Gdynia, w części innych miast np. w Warszawie powstały pewne elementy zabudowy w tym stylu. Charakterystycznym elementem są wielorodzinne bloki, które przecinają dość szerokie arterie, dodatkowo współwystępują ośrodki przemysłowe – w przypadku Gdyni – port morski i stocznia.
Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce. Pochodzą z wczesnego okresu industrialnego, związanego z pierwszym uprzemysłowieniem na przełomie XIX i XX wieku. Charakteryzują się obecnością kopalni lub innych zakładów przemysłowych oraz osiedli robotniczych. Takich miast w Polsce jest sporo, są one położone m.in. w województwie śląskim, ale nie tylko. Dobre przykłady to m.in. Katowice, Sosnowiec czy Łódź. Miasta charakteryzują się dość dużym chaosem przestrzennym, za sprawą gwałtownie przebiegających procesów urbanistycznych.
Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce. Powstawały one według idei tzw. miasta idealnego na planie gwiazdy lub ośmioboku, których granice wieńczyły fortyfikacje z bastionami. W centrum ośrodka istnieje zamek lub pałac. Najlepszym przykładem w Polsce jest Zamość.
Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce, a raczej dzielnic utworzonych w miastach już istniejących. Dzielnice socjalistyczne powstawały w Polsce w latach 1945 – 1989. Ich najbardziej charakterystycznym elementem jest tzw. “zabudowa z wielkiej płyty” czyli wysokie (zwykle 10-piętrowe) blokowiska dla “klasy robotniczej” tworzone w dzielnicach przemysłowych lub w ich sąsiedztwie. Między blokowiskami tworzono niezbędną infrastrukturę społeczną – szkoły, przedszkola, place zabaw czy ośrodki zdrowia. Osiedla z “wielkiej płyty” istnieją w bardzo wielu miastach w Polsce, do znanych przykładów należą falowce na Gdańskim Przymorzy czy osiedle “plastrów miodu” na Gdańskiej Zaspie.
Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce. Takie miasta zdominowane są przez swój historyczny układ Starówki, która rzutuje na obecnie pełnione przez miasto funkcje (np. turystyczną) i stanowi jego kluczowy znak rozpoznawczy. Istnieje wiele przykładów większych (Kraków, Toruń, Wrocław) i mniejszych (Gniew) miast tego typu w Polsce. Miasta o takiej fizjonomii charakteryzuje obecność rynku z kościołem i często – ratuszem. Od centralnego placu rozchodzą się prostopadłe, zwykle wąskie uliczki, a granicę śródmieścia stanowią mury miasta.
Jeden z typów fizjonomicznych miast w Polsce, a raczej dzielnic lub osiedli w miastach, utworzonych po 1989 r., a zwłaszcza w XXI wieku. Obejmuje dwa przeciwstawne typy: pierwszy – tzw. „miasta deweloperów” budowane według kryterium ekonomicznego – jak najwięcej i jak najwyżej oraz drugi – tworzenie reprezentacyjnych mini-dzielnic typu „city” ze szklanymi drapaczami chmur.
Jedna z dwóch podstawowych jednostek osadniczych, cechuje się wysokim zaludnieniem i dużą gęstością zaludnienia, obecnością gęstej zabudowy wielorodzinnej, często wysokiej i (rzadziej) jednorodzinnej oraz dominującym udziałem funkcji przemysłowych i usługowych. Zwykle ma dobrze rozwiniętą sieć infrastruktury.
Gmina miejska, której ustawodawca powierzył jednoczesne wykonywanie zadań powiatu, faktycznie gmina miejska będąca jednocześnie powiatem (miejskim/grodzkim). Gmina taka wykonuje zarówno zadania gminy, jak i powiatu i korzysta ze źródeł dochodów przypadających gminie jak i powiatowi. W takim mieście nie powołuje się organów władzy powiatowej, a funkcję zarządu powiatu (starosty) pełni prezydent miasta, z kolei funkcję rady powiatu wykonuje rada miasta. Miastami na prawach powiatu są duże gminy miejskie (zaludnienie ponad 100 tys. mieszkańców), albo takie gminy, dla których z powodów geograficznych niemożliwe byłoby utworzenie powiatu (np. ze względu na otoczenie innym obszarem zurbanizowanym), ewentualnie takie gminy, które przywilej ten otrzymały z powodów politycznych (np. dawne niewielkie miasta wojewódzkie z przed reformy administracyjnej z 1999 r.).
Miasto, które pełni szereg różnych funkcji. Co do zasady dotyczy to większości miast, jednak uwzględniając odpowiedni poziom rozwoju wybranych funkcji, wielofunkcyjne są przede wszystkim duże miasta (metropolie).
Miasto będące siedzibą władz województwa – urzędu marszałkowskiego z sejmikiem i zarządem województwa oraz urzędu wojewódzkiego z wojewodą. Pod tym pojęciem rozumie się potocznie „stolicę” województwa. Miastami wojewódzkimi są największe miasta w regionie. Mimo, iż w Polsce jest 16 województw, z powodów politycznych utworzono 18 miast wojewódzkich; po dwa z nich są w województwach: kujawsko-pomorskim (Bydgoszcz i Toruń) oraz lubuskim (Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra).
Jeden z najważniejszych metali wykorzystywanych na świecie, odgrywa kolosalną rolę w elektronice, ze względu na właściwości przewodnictwa prądu, ale też jako stop w innych branżach przemysłu. Światowe wydobycie wynosiło 20,4 mln ton w 2018 r.
Podstawowy dokument z zakresu planowania przestrzennego opracowywany i uchwalany przez gminy. Decyduje o dopuszczeniu na określonym obszarze wybranego typu zabudowy lub lokalizowania określonego typu obiektów.
Jeden ze skutków akumulacyjnej działalności rzeki w biegu dolnym, piaszczyste wypłycenie w obrębie koryta, ujawniające się najczęściej w czasie niżówki, stale przemieszczające się w dół rzeki.
Piaszczysty wał, rodzaj kosy odcinający fragment zatoki morskiej od pełnego akwenu, narastający z obu stron zatoki lub brzegu, albo narastający z jednej strony ale prowadzący do całkowitego lub prawie całkowitego odcięcia zatoki. Mierzeja oddziela od morza zalew lub zatokę.
Ruch ludności polegający na (stałej lub czasowej) zmianie miejsca zamieszkania.
Jeden z rodzajów migracji, motywem przewodnim jest chęć poprawy własnych warunków socjalno-bytowych np. poprzez znalezienie pracy lub lepiej płatnej pracy, albo chęć otrzymania świadczeń socjalnych.
Typ migracji (najczęściej zagranicznej) polegający na tymczasowym pobycie poza granicami (kraju) na okres powyżej 3 miesięcy, ale z zamiarem powrotu.
Ruch migracyjny (emigracja) spowodowany przez sytuację społeczno-polityczną np. represje stosowane przez władze danego kraju wobec opozycji politycznej, zachęcający tym samym do opuszczenia kraju lub wręcz ucieczki z niego w poszukiwaniu azylu.
Typ migracji (najczęściej zagranicznej) polegający na pobycie poza granicami (kraju) na okres powyżej 3 miesięcy, bez zamiaru powrotu.
Rodzaj migracji wewnętrznych, polegających na codziennych (lub cyklicznych) podróżach z miejsca zamieszkania do pracy, szkoły czy w celu załatwienia potrzeb usługowych np. zrobienia zakupów, a następnie powrotu do miejsca stałego pobytu (noclegu).
Jeden z rodzajów migracji, polega na migracji w obrębie jednej jednostki polityczno-terytorialnej np. jednego kraju, czy jednego województwa, powiatu, gminy.
Jeden z rodzajów migracji, polega na migracji poza granicę państwa (z jednego do innego kraju).
Minerał, a właściwie grupa minerałów skałotwórczych o dużym znaczeniu skałotwórczym, należąca do gromady krzemianów. Występują zarówno jasne (np. muskowit) jak i ciemne (np. biotyt) przykłady miki. Budują głównie skały magmowe, np. granit oraz skały metamorficzne, choć również często występują w skałach osadowych.
Klimatu ograniczony do bardzo małego obszaru, gdzie szczególne czynniki lub ich wypadkowa, powodują odstępstwa od klimatu lokalnego.
Potoczne określenie na strukturę produkcji energii według źródeł w danym kraju (lub na świecie).
Przemiana związków organicznych w proste związki mineralne (woda, amoniak, dwutlenek węgla i inne).
To podstawowa i najmniejsza jednostka strukturalna Ziemi. Ma pochodzenie wyłącznie naturalne, ale powstać może zarówno pod ziemią, jak i na powierzchni. Znamy obecnie około 5500 minerałów. Najważniejszą cechą minerałów jest ich budowa krystaliczna. Dotyczy ona ciał o uporządkowanej strukturze ułożenia atomów. Do innych cech minerałów należą:
- skład chemiczny
- twardość
- układ krystalograficzny
- barwa
- przezroczystość
- łupliwość
- połysk
- gęstość
- przełam
- rysa
- magnetyczność
Niewielka grupa około 250 minerałów, które są istotne ze względu na fakt brania udziału w procesie tworzenia skał. Wśród tej grupy, za 3 najważniejsze uchodzą: kwarc, skalenie i mika, a ponadto: pirokseny, magnetyt, hematyt, oliwiny, amfibole, granat, apatyt, skaleniowiec, dolomit, gips, anhydryt, chloryt, staurolit, sylimanit, andaluzyt, dysten, kordieryt, serpentyn, wezuwian. Pozostałe minerały stanowią poniżej 1% objętości litosfery.
Wartość miesięcznych środków finansowych niezbędnych do realizacji absolutnie niezbędnych potrzeb życiowych, umożliwiających przeżycie. Funkcjonowanie poniżej minimum egzystencji jest w dłuższej perspektywie niemożliwe i może prowadzić nawet do śmierci. Osoby znajdujące się poniżej minimum egzystencji zaliczane są do ubóstwa skrajnego.
Wartość miesięcznych środków finansowych która pozwala nie tylko na przetrwanie, ale także zapewnia możliwość wychowywania dzieci i prawidłowe funkcjonowanie w zakresie więzi społecznych.
Rodzaj lasu podrównikowego w Afryce, zrzucający liście „zimą”, strefa przejściowa miedzy lasem równikowym a sawanną.
Jedna z form krasu podziemnego, wypełnione wodą z dużą zawartością węglanu wapnia zagłębienie na dnie jaskini krasowej, w której mogą powstawać perły jaskiniowe.
Lokalna nazwa na wiatr typu Bora występujący na wybrzeżu Morza Śródziemnego we Francji.
Umownie przyjęta na świecie granica daty w kalendarzu, której przekroczenie oznacza zmianę dnia. Zasadniczo Linia leży na południku 180°, ale jej przebieg jest zniekształcony ze względu na przebieg granic państw. Przekraczając Linię w kierunku zachodnim (w lewo – z półkuli zachodniej na półkulę wschodnią): dodajemy 1 dzień, natomiast przekraczając ją w kierunku wschodnim (w prawo – z półkuli wschodniej na półkulę zachodnią): odejmujemy 1 dzień.
Obiekt techniczny krążący wokół Ziemi, którego budowa rozpoczęła się w 1998 r. Stacja umożliwia obecnie stały pobyt w kosmosie 6 astronautów. Państwami zaangażowanymi w program są USA, Rosja, Kanada, Japonia, Brazylia oraz 11 krajów Unii Europejskiej. Na stacji prowadzone są badania naukowe w warunkach mikrograwitacji, niemożliwej do osiągnięcia na Ziemi.
Zagłębienie terenu utworzone naturalnie lub sztucznie, które wypełnia woda jeziora.
Powierzchniowy wypływ wód podziemnych, powstający najczęściej na obszarach podmokłych (zatorfionych) na skutek utrudnionego odpływu wód podziemnych (np. na skutek braku nachylenia terenu).
Grupa etniczna, stanowiąca mocno odrębną mniejszość mieszkańców danego terytorium, nieposiadająca własnego, odrębnego państwa, ale mimo tego często dążąca do uzyskania określonych praw (np. autonomii) lub niepodległości.
Grupa ludności, obywateli danego państwa, która historycznie i etnicznie czuje się związana z innym narodem i uważa się za członków innego narodu – posiada własne państwo (ojczyznę) lub posiadała je w przeszłości.
Skłonność określonych grup wyborców (np. wyborców konkretnych ugrupowań politycznych) do udziału w wyborach, podlegająca wahaniom najczęściej w zależności od polaryzacji politycznej i aktualnych nastrojów społecznych (np. temperatury sporu politycznego).
Pięcio-fazowy model zmian w współczynnika przyrostu naturalnego w skali rozwoju cywilizacyjnego społeczeństw. Podstawowa wykładnia teorii rozwoju demograficznego w geografii ludności.
Jeden z rodzajów ekshalacji o temperaturze poniżej 100°C. Są złożone głównie z pary wodnej i dwutlenku węgla, wykorzystywane czasami w celach leczniczych.
Typ bagna, w którym uwilgotnienie jest zmienne i nie powstaje torf.
Obiekt hydrotechniczny tworzony w celach turystycznych. Pomost, budowany na brzegu mórz i jezior, przeznaczony do spacerowania lub obsługi jednostek pływających.
Duży obszar fałdowy pochylony pod jednakowym, niewielkim kątem (obejmuje znacznie większe formacje niż synklina i antyklina).
Typ gospodarowania w rolnictwie polegający na stosowaniu wyłącznie jednego gatunku rośliny na całym obszarze uprawy (specjalizacja produkcji), w celu maksymalizacji efektywności i optymalizacji kosztów.
Typ gospodarki o ponadprzeciętnym uzależnieniu od sektora usług turystycznych, objawiający się wysokim PKB generowanym przez turystykę i/lub wysokim zatrudnieniem w tym sektorze. Taka gospodarka jest narażona na silny kryzys w przypadku załamania ruchu turystycznego.
Wiatr okresowo-zmienny w sezonie pór roku (Monsun letni i Monsun zimowy), występujący w połduniowej i połduniowo-wschodniej Azji. Latem jest wiatrem wiejącym od strony oceanu w kierunku lądu (przynosi opady), zimą od strony lądu w kierunku oceanu (brak opadów). Czynnikiem powodującym cyrkulację monsunową jest różnica w nagrzewaniu lądu i oceanu.
Jeden z dwóch rodzajów Monsunu, występuje w okresie od kwietnia do września z największym nasileniem w miesiącach czerwiec-sierpień. W wyniku szybkiego nagrzewania lądu latem, nad Azją powstaje ośrodek niżowy do którego napływa powietrze (Monsun letni) z nad chłodniejszego Oceanu Indyjskiego (wyż) przynosząc olbrzymie opady.
Jeden z dwóch rodzajów Monsunu, występuje w okresie od października do marca z największym nasileniem w miesiącach grudzień-luty. Nad wychłodzonym lądem Azji powstaje wyż, z którego powietrze (Monsun zimowy) przemieszcza się w kierunku cieplejszego Oceanu Indyjskiego (niż), nie przynosząc opadów.
Podstawowa akumulacyjna forma terenu powstała na skutek działalności lodowców górskich i lądolodów. Wyróżnia się:
- Morenę czołową (lodowiec górski i lądolód)
- Morenę denną (lodowiec górski i lądolód)
- Morenę boczną (lodowiec górski)
- Morenę środkową (lodowiec górski)
Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej
Jedna z akumulacyjnych forum utworzonych przez lodowiec górski, powstaje w wyniku usypywania niesionego przez jęzor lodowca górskiego materiału skalnego wzdłuż jęzora po obu jego bocznych krawędziach.
Jedna z akumulacyjnych forum utworzonych przez lodowiec górski lub lądolód, powstaje w wyniku usypania materiału pchanego przez lodowiec (lub lądolód) na przedpolu jęzora lodowca górskiego lub czoła lądolodu. Ma kształt wału skalnego usypanego poprzecznie do kierunku ruchu jęzora lodowcowego (lub lądolodu).
Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej
Jedna z akumulacyjnych forum utworzonych przez lodowiec górski lub lądolód, powstaje w wyniku zdarcia podłoża i rozsypania na nim materiału niesionego przez jęzor lodowca (lub masę lądolodu), która została wtłoczona do jego wnętrza i wydostała się wraz z jego wytopieniem. Ma charakter falisty i rozległy (zwłaszcza w przypadku lądolodów).
Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej
Jedna z akumulacyjnych forum utworzonych przez lodowiec górski, efekt połączenia dwóch moren bocznych dwóch sąsiadujących lodowców górskich biegnących obok siebie.
Integralna, morska część terytorium państwa-właściciela, na której posiada on teoretycznie całkowitą i nieskrępowaną władzę. Obejmuje akweny o szerokości kontaktu z morzem mniejszej niż 24 mile morskie.
Duży akwen słonej wody stojącej, mający stałe połączenie z innymi morzami lub z oceanem, otoczony przez lądy. Najczęściej morza różnią się w jakiś sposób (np. fizykochemicznie) od wód otaczających lub mają z nimi ograniczone połączenie.
Morze śródlądowe i wewnątrzkontynentalne w północnej Europie, nad którym leży Polska oraz Niemcy, Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa i Rosja. Jedno z najmłodszych mórz świata, w obecnej formie istnieje zaledwie kilka tysięcy lat. Zajmuje powierzchnię 415 tys. km2, charakteryzuje się niskim zasoleniem (średnio 7‰) i małą głębokością (średnio 52 m). Jest morzem chłodnym o urozmaiconej linii brzegowej i wąskim połączeniem z wszechoceanem w Cieśninach Duńskich, co powoduje występowanie bardzo słabych pływów morskich. Jest zbiornikiem silnie zanieczyszczonym. Charakterystycznym elementem jest występowanie bursztynu.
Tym morza, w którym występujące pływy morskie są bardzo słabo dostrzegalne, najczęściej na skutek śródziemnego charakteru zbiornika i wąskiego połączenia z wszechoceanem. Przykładami takich zbiorników są: Bałtyk (pływy zwykle w przedziale 0,5 – 5 cm, z maksimum 60 cm) oraz Morze Śródziemne.
Czwarta faza powstawania Morza Bałtyckiego około 6,5. lat p.n.e. Na skutek podniesienia globalnego poziomu morza spowodowanego dalszym topnieniem lądolodu doszło do połączenia się Bałtyku i wszechoceanu przez Cieśniny Duńskie, ponownego przekształcenia zbiornika w morze stopniowemu wzrostowi jego zasolenia na skutek wlewania się wód oceanicznych. Pojawił się w nim słonowodny ślimak Littorina do którego nawiązuje nazwa zbiornika z tego okresu.
Obecna faza rozwoju Morza Bałtyckiego, zapoczątkowana około 1000 r. n.e., kiedy Wikingowie przywlekli na łodziach na teren akwenu małża Mya pochodzącego z Ameryki Północnej. Morze stopniowo osiągnęło dzisiejszą linię brzegową, ulega jednak dalszym zmianom na skutek trwających ruchów izostatycznych w Skandynawii oraz podnoszenia poziomu morza na skutek globalnego ocieplenia.
Piąta faza powstawania Morza Bałtyckiego około 3,5. lat p.n.e. związana z kształtowaniem obecnego wyglądu linii brzegowej akwenu. Na skutek dalszych ruchów izostatycznych i wydźwignięcia Skandynawii, stopniowo zaczęło zmniejszać się przejście w Cieśninach Duńskich. W tym czasie doszło do znacznego zmniejszenia zasolenia zbiornika. Zbiornik przybrał w okresie około 3500 r. p.n.e. kształt zbliżony to obecnego.
Tym morza, które charakteryzuje się znacząco niższym od średniej dla wszechoceanu zasoleniem. Przykładem takiego zbiornika jest Morze Bałtyckie (średnie zasolenie 7‰), które za sprawą małego połączenia z Morzem Północnym, znacznej dostawy wód słodkich z rzek i niskiego parowania, jest zbiornikiem silnie wysłodzonym.
Druga faza powstawania Morza Bałtyckiego około 10 tys. – 9 tys. lat p.n.e. Na skutek topienia się lądolodu doszło do połączenia wód Bałtyku z wszechoceanem i jego zasolenia. Nazwa powstałego zbiornika pochodzi od żyjącego wtedy w jego wodach małża Yoldia.
Jedna z mieszanych odmian człowieka, powstała na skutek połączenia odmiany białej i czarnej. Szczególnie licznie występuje w Ameryce Północnej i w mniejszym stopniu – południowej.
Skała osadowa okruchowa luźna, o wielkości ziarna od 0,01 do 0,1 mm. Tworzy się zwykle na obszarach zbiorników wodnych. Może znajdować zastosowanie w rolnictwie.
Skała osadowa okruchowa zwięzła, powstała na skutek lityfikacji mułu. Znajduje zastosowanie podobne do piaskowca.
Jeden z zaawansowanych procesów glebotwórczych, prowadzi do zmiany struktury torfu w wyniku jego osuszenia z pojawieniem się procesów mineralizacji i humifikacji. Zachodzi najczęściej na skutek sztucznej melioracji terenu.
Jedna z erozyjnych form utworzonych przez lodowiec górski lub lądolód, pagórek lub masyw skalny o nietypowym kształcie – wygładzony stok o niewielkim nachyleniu od strony nasuwania się lodowca (lub lądolodu) i silnie zdarty mocno nachylony stok po drugiej stronie.
Kliknij by dowiedzieć się więcej
oraz
Kliknij by dowiedzieć się więcej
Wyznawca Islamu.
Opad atmosferyczny w postaci ciekłej – kropli wody o średnicy mniejszej niż 0,5 mm.