Powrót do słownika (kliknij aby powrócić)
Zapoznaj się z definicjami poniżej lub wybierz inną literę. Aby szybko znaleźć pojęcie użyj komendy “ctrl + f” lub opcji “znajdź” w swojej przeglądarce. Aktualnie w tej sekcji znajduje się 46 definicji.
Pojęcia (kliknij, aby wyświetlić definicję):
Część morza (płytka zatoka) odcięta od właściwego akwenu przez piaszczysty wał, np. lido. Przeważnie ma charakter równoległy do linii brzegowej. Najczęściej mają trwałe lub okresowe połączenie z morzem o niskiej wydajności wymiany wody.
Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, proces przypominający powódź (lawinę) błotną, ale będący ścisłym skutkiem aktywności wulkanicznej i odnoszący się do przemieszczania mas popiołu w dół stożka wulkanicznego.
Intruzja magmowa typu zgodnego, o kształcie bochenka lub grzyba, zaburza kształt warstw leżących powyżej, ale nie ma wpływu na warstwy leżące poniżej.
Po polsku La Ninia – oznacza dziewczynka. To występująca na Oceanie Spokojnym nietypowa anomalia (w przeszłości uważana za sytuację normalną), stanowiąca część Oscylacji Południowej El Niño (ENSO – z ang. El Niño Southern Oscillation). La Niña wzmacnia stan naturalny. Pasat wiejący z wyżu znad Ameryki Południowej w kierunku niżu nad Australią wieje z większą siłą. Prąd Południoworównikowy przemieszcza większe ilości ciepłej wody w kierunku Australii. Dzięki temu wody u wybrzeży Australii spiętrzają się o 50-60 cm. Powstała luka wód powierzchniowych u wybrzeży Ameryki Południowej wypełniana jest przez wzmocniony upwelling. La Niña powoduje więc, że zjawiska typowo występujące są silniejsze niż zazwyczaj. Nad Australią i we wschodniej Azji pada więcej niż zwykle, natomiast w zachodniej części Ameryki Południowej susze są jeszcze dotkliwsze niż do tej pory. W cyklu 3-7 lat występuje na przemian z drugą fazą ENSO – El Niño.
Jeden z produktów skalnych erupcji wulkanicznej. Małe kamyki o średnicy kilku centymetrów, powstałe z rozdrobnionej lawy lub rozkruszonych skał wulkanicznych.
Jeden z superkontynentów, łączący jednak tylko wybrane lądy (Ameryka Północna, Europa, większość Azji). Istniała dwukrotnie – po raz pierwszy na przełomie Syluru i Dewonu (około 400 mln lat BP), a po raz drugi w wyniku rozpadu Pangei w Jurze (około 150 mln lat BP), następnie w Kredzie ląd ten rozpadł się ostatecznie na współcześnie znane kontynenty.
Formacja roślinna złożona przede wszystkim z drzew, zwykle o dużym zwarciu. Istnieje wiele rodzajów lasu ze względu na typ roślinności. Pełni funkcje przyrodnicze i społeczno-gospodarcze.
Jedna ze stref klimatyczno-roślinnych, formacja występująca we wschodniej Ameryce Północnej, w znacznej większości Europy i we wschodniej Azji. W mniejszym stopniu także we wschodniej Australii, w Nowej Zelandii i południowo-zachodniej Ameryce Południowej. Jest w obszarze oddziaływania klimatów umiarkowanych – ciepłego morskiego i przejściowego z ciepłymi, ale niegorącymi latami oraz z raczej łagodną zimą przy dość dużych opadach rocznych. Wśród gleb przeważają gleby brunatne i płowe, które porasta las liściasty (zwłaszcza dęby, buki i graby) oraz mieszany (z sosną, świerkiem i modrzewiem). Charakterystyczna jest utrata przez drzewa liści zimą.
Jedna ze stref klimatyczno-roślinnych, występuje w południowej i południowo-wschodniej Azji oraz środkowo-południowej i środkowo-wschodniej Afryce. Panuje tam klimat zwrotnikowy monsunowy lub wilgotny albo suchy klimat podrównikowy z charakterystycznym podziałem na porę deszczową i porę suchą. Występują czerwonoziemy i żółtoziemy oraz czerwone i czerwonożółte gleby ferralitowe. Roślinność jest podobna do tej z lasu równikowego, ale mniej bujna, a część drzew gubi liście w porze suchej (np. drzewa tekowe, dęby). Licznie występują trawy i drzewiaste paprocie, przechodzące w krzewiaste zarośla. W Ameryce Południowej lokalnie nazywane caatinga.
Formacja roślinna przejściowa, na pograniczu stepu i lasu liściastego i mieszanego strefy umiarkowanej. Cechuje się jednoczesnym występowaniem traw typowych dla stepu z pojedynczymi drzewami lub całymi leśnymi zagajnikami (które mogą być jednakże tak liściaste, mieszane jak i iglaste).
Formacja roślinna przejściowa, na pograniczu tajgi i tundry. Cechuje się jednoczesnym występowaniem traw, mchów i porostów występujących w tundrze jak również drzew iglastych (izolowanych lub w dużych skupiskach), karłowatych lub w pełni rozwiniętych typowych dla tajgi.
Magma, która wydostała się na powierzchnię ziemi, najczęściej przez wulkan. Może być kwaśna lub zasadowa.
Jeden z nietypowych rodzajów ruchów masowych, jest najgwałtowniejszym i najniebezpieczniejszym ze wszystkich z nich. Obejmuje nagłe przemieszczenie ciężkiego śniegu, lodu i mas skalnych na obszarach górskich.
Wielki (liczony w tysiącach kilometrów kwadratowych) obszar lodu o dużej grubości (mierzonej nawet w kilometrach), występujący na lądach.
Nazywany lądolodem, będący w rzeczywistości zespołem dużych lodowców górskich w Chile i Argentynie. Jest pozostałością dawnego lądolodu z okresu plejstocenu.
Jeden z podstawowych i zasadniczo obowiązkowych elementów każdej mapy – spis umownych znaków zastosowanych na mapie wraz z ich objaśnieniami. Dzięki użyciu znaków nawiązujących wyglądem, kolorem i kształtem do opisywanego obiektu, najczęściej ma charakter intuicyjny.
Wyróżniamy 3 rodzaje znaków stosowanych w legendzie:
- Znaki punktowe
- Znaki liniowe
- Znaki powierzchniowe
Obszar sztucznie obniżonego poziomu wód podziemnych (w stosunku do naturalnego w tym miejscu), powstały najczęściej na skutek działalności górniczej, w wyniku wypompowywania wody lub blokowania jej napływu.
Jedna z form krasu powierzchniowego, niewielkie zagłębienie o kolistym kształcie, powstałe na skutek rozpuszczania krasu na powierzchni terenu lub zapadnięcia podziemnych pustek krasowych.
Działalność związana z ochroną lasów, ich uprawą, odnawianiem i wyrębem.
Lokalna nazwa na formację roślinną typu sawanna używana w Wenezueli.
Piaszczysty wał wyrastający ponad poziom morza, w pewnej odległości od brzegu, tworzony przez fale rozbijające się z dala od brzegu i osadzające tam niesiony materiał.
Międzynarodowa organizacja polityczna zrzeszająca kraje w kręgu kulturowym i religijnym islamu. Celem organizacji jest zacieśnienie stosunków tej grupy krajów oraz stworzenie przeciwwagi dla państwa Izrael i jego sojuszników. Sojusz zrzesza 22 kraje w tym nieuznawaną Palestynę.
Część morza (płytka zatoka) odcięta od właściwego akwenu przez piaszczysty wał np. lido. Powstają w wyniku odcinania ujściowych odcinków rzek np. przez kosę.
Dział hydrologii zajmujący się jeziorami.
Jeden z elementów infrastruktury transportu przesyłowego, umożliwiający przesył prądu elektrycznego.
Obiekty przyrodnicze lub kulturowe o globalnym znaczeniu, uznane za dziedzictwo cywilizacyjne ludzkości przez organizację UNESCO (działającą przy ONZ). Wpis na listę oprócz walorów promocyjnych zobowiązuje państwo – właściciela do zapewnienia obiektowi szczególnej ochrony.
Jedna ze sfer ziemi, to sztywna, zewnętrzna powłoka skalna, obejmująca skorupę ziemską i warstwę perydotytową.
Jeden z typów lodowca górskiego, zajmuje małe zagłębienie terenu (cyrk/kar) z niewielkim polem firnowym, najczęściej z niewielkimi jęzorami lodowcowymi lub też całkowicie bez nich.
Jeden z typów lodowca górskiego, składający się z wielu pól firnowych, z których wypływają liczne jęzory na przemian łączące się i rozchodzące, tworząc charakterystyczną “sieć” lodowcową.
Jeden z typów lodowca górskiego (czasami klasyfikowany jako lodowiec kontynentalny), posiadający jedno rozległe pole firnowe, rozlewające się we wszystkie strony szerokimi, ale krótkimi jęzorami na obszarze płaskich gór, ale też wyżyn i równin.
Lokalne zlodowacenie w górach, złożone z pola firnowego (jedno lub kilku) oraz jęzora lodowcowego (lub kilku jęzorów).
Jeden z typów lodowca górskiego, składający się z jednego pola firnowego, z którego spływa jeden jęzor lodowcowy.
Jeden z typów lodowca górskiego, złożony z kilku pól firnowych z których spływają jęzory lodowcowe łączące się w wielkie pole lodowe na przedpolu góry.
Przedłużenie lądolodu, unoszące się na obszarze mórz przylegających bezpośrednio do powierzchni lądolodu, kończący się najczęściej barierą lodową z pakiem lodowym na jej przedpolu.
Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu jest bezpośrednio związane z występowaniem określonych surowców mineralnych, a jego położenie w innym miejscu jest niemożliwe. Do takich zakładów należą przede wszystkim kopalnie, szyby naftowe i szyby gazowe oraz platformy wydobywcze.
Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu nie jest związane z występowaniem surowców mineralnych i może zostać uruchomiony w dowolnym położeniu. Przyjmuje się, że do tej grupy należą wszystkie zakłady produkujące wyroby o masie lub wartości wyższej niż masa surowców niezbędnych do ich wytworzenia (co przekłada się na większą opłacalność transportu surowców). Podręcznikowym przykładem takiego zakładu jest piekarnia (lokalizowana w pobliżu rynku zbytu, a nie miejscu pozyskiwania zboża), ale w tej grupie znajduje się większość wszystkich zakładów przemysłowych.
Jeden z trzech typów lokalizacji przemysłu w zależności od stopnia uzależnienia od bazy surowcowej. W tym przypadku umiejscowienie zakładu jest pośrednio związane z występowaniem określonych surowców mineralnych, a choć jego położenie jest możliwe teoretycznie w dowolnym miejscu, to rachunek ekonomiczny skłania do jego lokowania w pobliżu złóż surowców. Najczęściej dotyczy to takich zakładów, gdzie masa lub wartość gotowego wyrobu jest niższa niż masa lub wartość surowców niezbędnych do jego wytworzenia. Przykładami takich zakładów są: elektrownia węgla brunatnego i cukrownia (ze względu na brak opłacalności transportu odpowiednio węgla brunatnego i buraków cukrowych na duże odległości).
Intruzja magmowa typu zgodnego, o kształcie odwróconego bochenka lub miski, zaburza kształt warstw leżących poniżej, ale nie ma wpływu na warstwy leżące powyżej.
Jeden z dwunastu głównych makroregionów rolniczych. Obejmuje kraje Ameryki środkowej i południowej. Warunki przyrodnicze są mocno zróżnicowane. W północnej części regionu przeważa rolnictwo plantacyjne (intensywne pracochłonne), podczas gdy w południowej – rolnictwo zbóż oraz chów bydła. Występuje zarówno rolnictwo ekstensywne kapitałochłonne wielkoobszarowe, jak i drobne chłopskie gospodarstwa rolnictwa ekstensywnego pracochłonnego. Zatrudnienie w rolnictwie jest dość wysokie, a towarowość – zróżnicowana.
Typ wsi ze znajdującą się w centrum drogą, a po jej obu stronach – zabudowaniami, z przylegającymi do nich polami oraz fragmentami lasu. Zabudowa cechuje się małym zagęszczeniem.
Jedna z form terenu w biegu środkowym rzeki. To piaszczysta łacha przebiegająca równolegle do koryta rzeki, między którą tworzą się bystrza.
Dział usług, jedna z dwóch (obok transportu) składowych komunikacji. Odpowiada za przesyłanie informacji.
Jeden z rodzajów terasy rzecznej, fragment doliny rzeki obejmujący koryto oraz najniższą terasę, czyli terasę zalewową.
Jeden z zaawansowanych procesów glebotwórczych, wymywanie z gleby soli mineralnych przez wody deszczowe lub jako skutek sztucznego ich nawodnienia. Procesowi sprzyjają wysokie opady.
Skała osadowa okruchowa zwięzła, powstała na skutek lityfikacji iłu. Znajduje zastosowanie w budownictwie.
Jedna z cech fizycznych minerałów. Określa zdolność minerału do pękania w określony sposób względem ich płaszczyzn.
- Dzieli się na:
– doskonałą
– dokładną
– wyraźną
– niewyraźną
– bardzo niewyraźną lub brak łupliwości.