Powrót do słownika (kliknij aby powrócić)
Zapoznaj się z definicjami poniżej lub wybierz inną literę. Aby szybko znaleźć pojęcie użyj komendy „ctrl + f” lub opcji „znajdź” w swojej przeglądarce. Aktualnie w tej sekcji znajduje się 54 definicji.
Pojęcia (kliknij, aby wyświetlić definicję):
Inaczej tajanie, proces ubywania lodu lub śniegu, najczęściej rozumiany jako jego topnienie, ale także sublimacja lub w wyniku procesów erozji. Głównym czynnikiem napędzającym proces jest odpowiednio wysoka temperatura powietrza, w mniejszym stopniu mogą go powodować lub nasilać – insolacja, inne źródła ciepła (np. geotermalne), niszczenie mechaniczne przez siły fizyczne (deszcz, spływ powierzchniowy, wiatr) lub zanieczyszczenie ciemniejszym materiałem (zmniejsza albedo).
Erozyjna działalność morza, polega ona na stopniowym niszczeniu brzegu morskiego przez nieustannie napierające morskie fale. Proces cechuje się rozpieraniem przez morską wodę szczelin w skałach oraz podmywaniem brzegów. Cały czas występuje też ścieranie skał nabrzeża przez wodę i niesiony przez nią drobny materiał skalny. Prowadzi do cofania się wybrzeża klifowego.
Poziomy ruch powietrza, pojęcie odnosi się do dużych mas napływających na obszar o innych cechach niż masa napływająca.
Ciekłe lub stałe lotne składniki atmosfery, do których należą: kryształki soli morskiej, pyły pochodzenia naturalnego oraz zanieczyszczenia emitowane przez człowieka. Odgrywają ważną rolę w procesie kondensacji pary wodnej.
Państwowa instytucja utworzona w 1993 r. w celu wspierania rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Obecnie główny podmiot publiczny w Polsce wspierający przemiany w rolnictwie, m.in. udzielający na ich cel wsparcia finansowego i merytorycznego.
Dokument programowy działań ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju w życiu lokalnym. W 40 rozdziałach dokumentu opisano zagadnienia podzielone na cztery sekcje: zagadnienia społeczne i ekonomiczne; Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju; Wzmacnianie roli głównych grup społecznych i organizacji; Możliwości realizacyjne. Protokół podpisały 172 państwa w tym Polska.
Skupisko miejskie dużej wielkości, najczęściej rozumiane pod postacią miasta (lub kilku miast) dominującego (dominujących) i ośrodków satelickiego w strefie jego (ich) oddziaływania. Wyróżniamy aglomeracje: monocentryczne i policentryczne (w obrębie aglomeracji policentrycznych także typy szczególne, takie jak aglomeracje bicentryczne czy megalopolis).
Rzadki typ aglomeracji z dokładnie dwoma ośrodkami podobnej rangi, wśród których żaden nie jest wyraźnie dominujący, a powiązania funkcjonalne między nimi i ośrodkami satelickimi są złożone. Aglomeracja pełni funkcje metropolii jako całość. Takim typem aglomeracji jest relacja Gdańsk-Gdynia (Trójmiasto).
Typ aglomeracji z jednym dużym ośrodkiem centralnym oraz szeregiem mniejszych, powiązanych z nim funkcjonalnie ośrodków satelickich. Miasto centralne pełni funkcje metropolii.
Typ aglomeracji z wieloma ośrodkami różnej rangi, wśród których żaden nie jest dominujący, a powiązania funkcjonalne między nimi są złożone. Aglomeracja pełni funkcje metropolii jako całość.
Pogląd filozoficzno-moralny twierdzący, że nie można zaprzeczyć lub dowieść istnienia Boga, jednocześnie Agnostyk (wyznawca poglądów agnostycyzmu) jest osobą niewierzącą, ale najczęściej neutralnie nastawioną do religii.
Wszystkie parametry klimatyczno-pogodowe, wpływających na produkcję roślinną i zwierzęcą. Obejmuje m.in: temperaturę powietrza (i tym samym długość okresu wegetacyjnego), wielkość i rozkład opadów, wiatr, nasłonecznienie i inne zjawiska pogodowe (np. przymrozki).
Typ turystyki odbywającej się na wsi i związanej z walorami przyrodniczymi i kulturowymi obszarów wiejskich.
Operacja przesiedleńcza rdzennej ludności Bieszczad (Łemków, Ukraińców) z terenów pograniczy Polski i ZSRR, przeprowadzona po II Wojnie Światowej w celu rozbicia partyzantki nacjonalistycznej dążącej do utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego. Polegała na relokacji ludności z Bieszczad na obszar „Ziem Odzyskanych”.
Zasada zgodnie z którą procesy rzeźbotwórcze zachodzące na powierzchni ziemi i pod ziemią w przeszłości, są analogiczne do tych samych procesów zachodzących współcześnie. Obserwując więc współczesne procesy, można wnioskować na temat zdarzeń historycznych.
Stosunek ludności do podejmowania aktywności zawodowej (grupa aktywna zawodowo) lub też jej niepodejmowania (grupa bierna zawodowa).
Proces nadbudowywania skał.
Chów i hodowla ryb i organizmów wodnych (w tym roślin), najczęściej z wykorzystaniem sztucznych lub przybrzeżnych zbiorników/akwenów, najczęściej na zamkniętych farmach hodowlanych. Akwakultura dostarcza zarówno ryb i owoców morza, ale też roślin wodnych wykorzystywanych zarówno w celach spożywczych jak i do dalszego przetworzenia w przemyśle (np. farmaceutycznym i kosmetycznym).
Stosunek ilości promieniowania słonecznego odbitego do padającego. Pochodzi z łacińskiego „białość”. W geografii wyrażany w %. Zależy od koloru powierzchni i jej materiału. Powierzchnie jasne (np. śnieg, lód) mają albedo sięgające nawet 90%, z kolei powierzchnie ciemne (np. asfalt, naga ziemia) odbijają nawet poniżej 10% całego promieniowania padającego.
Jasny minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy skaleni. Pospolity, o dużym znaczeniu skałotwórczym.
Nazwa określająca góry, który powstały w czasie orogenezy alpejskiej.
Różnorodny ideowo i niejednorodny organizacyjnie międzynarodowy ruch społeczny przeciwników negatywnych skutków globalizacji.
Chmura kłębiasta piętra średniego (Ac): To chmura podobna do kłębiastych, ale zbudowana ze zdecydowanie mniejszych, choć również białych lub szarych kłębków, które mają tendencję do łączą się ze sobą tworząc zwarte grupy. Zbudowane z kropel wody. Nie dają opadów.
Chmura kłębiasto-warstwowa (As) piętra średniego: Połączenie chmur kłębiastej i warstwowej, spłaszczone grube szare lub białe kłębki połączone ze sobą, ale zachowujące cechy wyraźnie oddzielonych płatów i tworzące gęstą zasłonę. Zbudowane z kropel wody. Mogą dawać opad w postaci mżawki, przelotnego deszczu, śniegu lub opad typu “virga”.
Jeden ze skutków akumulacyjnej działalności rzeki w biegu dolnym, nagromadzenie osadów rzecznych, na których mogą tworzyć się bardzo żyzne gleby – mady rzeczne. Dotyczy to szczególnie terasy zalewowej, gdzie drobnoziarnisty materiał nanoszony jest w trakcie powodzi.
Przyjęcie przez kraje świata dorobku kultury amerykańskiej jako elementu własnej kultury. Podstawową przyczyną są: potęga gospodarcza USA oraz powszechna na świecie znajomość języka angielskiego, ułatwiająca adaptację tejże kultury.
Jedna z kluczowych skamieniałości przewodnich – marker geologiczny ery mezozoicznej. Biologicznie jest wymarłym głowonogiem. Występuje w skałach pochodzenia morskiego z okresu od dewonu do końca kredy.
To różnica między maksymalną i minimalną temperaturą. Amplitudę można mierzyć w dowolnych odcinkach czasu, jednak najczęściej mierzy się amplitudę dobową oraz roczną.
Technika badań z zakresu nauk o zarządzaniu, polegająca na porządkowaniu posiadanych informacji według czterech kategorii: Strengths – silne strony, Weaknesses – słabe strony, Opportunities – szanse i Threats – zagrożenia. Umożliwia dokonanie pobieżnej oceny potencjału rozwojowego jakiegoś przedsięwzięcia, podmiotu lub przestrzeni.
Jeden z trzech typów obszarów Ziemi w klasyfikacji zaludnienia. Obszar trwale niezamieszkały i niezagospodarowany przez człowieka.
W geografii rozumie się przez to odchylenie od zjawisk typowych dla danego obszaru lub zwykle w nim obserwowanych, mające charakter nietypowy, rzadki lub ekstremalny.
Skała osadowa pochodzenia organicznego (ze szczątków roślinnych) czarnego koloru. Typ węgla, zawiera go 92-95% w swoim składzie. Podstawowe zastosowanie to wykorzystanie jako materiał opałowy lub energetyczny.
Zbiór wszelkich działalności człowieka oddziałujących na środowisko przyrodnicze, tzw. presja środowiskowa. Pojęcie często utożsamiane z negatywnym wpływem człowieka na środowisko naturalne.
Jedna ze sfer Ziemi, uważana za część biosfery, w której występuje najbardziej intensywna działalność człowieka i jego wpływ na środowisko naturalne zwany antropopresją.
Międzynarodowy ruch społeczny zrzeszający przeciwników procesów globalizacji i dążących do zachowania państw narodowych, tradycji rodzinnych i lokalnych.
Fałd tektoniczny o wypukłym kształcie. W jadrze fałdu są najstarsze skały, a najmłodsze na skrzydłach.
Watr zachodni dający początek pasatowi, będący strumieniem ciepłego powietrza na wysokości około 3000 m.n.p.m. wiejący od równika w kierunku zwrotników.
Jeden z ostatnich przejawów rasizmu w Afryce, polegający na dyskryminacji 80% czarnoskórej większości mieszkańców Republiki Południowej Afryki przez 20% białej ludności, dominującej we władzach publicznych. Zakończony w latach 90-tych.
Bezbarwny lub o zróżnicowanej kolorystyce minerał z gromady fosforanów, pospolity, o dużym znaczeniu skałotwórczym. Charakteryzuje się średnią twardością w skali Mhosa wynoszącą 5. Znajduje zastosowanie przy produkcji nawozów rolniczych i w jubilerstwie.
Moment w ciągu roku (między 3 a 7 lipca każdego roku), kiedy Ziemia znajduje się najdalej od Słońca, w odległości około 152,1 milionów kilometrów. To o około 5 milionów kilometrów (około 3,4%) dalej większy dystans, niż w czasie peryhelium. Występowanie aphelium wynika z elipsoidalnego kształtu orbity Ziemi.
Drugi najstarszy eon w historii Ziemi, a pierwszy oficjalnie uznawany. Poprzedza Proterozoik, a występuje po Hadeiku. Obejmuje czas od 4 mld do 2,5 mld lat BP (trwał około 1,5 mld lat). Wspólnie z Proterozoikiem i Hadeikiem zaliczany do Prekambru. Ważniejsze wydarzenia:
- Powstanie litosfery
- Nieustanne ruchy górotwórcze i wulkanizm
- Wraz ze spadkiem temperatury <100°C powstają pierwsze oceany
- Pojawienie się życia na Ziemi – bakterii, a później sinic
- Pojawia się tlen i powstają pierwsze zasoby żelaza
Gaz szlachetny, jeden ze składników powietrza (około 0,934% całkowitego udziału w troposferze). W geografii nie ma większego znaczenia, jednak znajduje pewne zastosowanie w elektronice i budownictwie.
Druga wierzchnia warstwa płaszcza ziemskiego, zalegająca pod warstwą perydotytową, a nad właściwą częścią górnego płaszcza, na głębokości około 100-350 km. Jest jedną z kluczowych warstw. Ze względu na swój lepki i plastyczny charakter, umożliwia ruch płyt tektonicznych, które “ślizgają” się po jej powierzchni. Na granicy astenosfery około 350 km pod ziemią – w strefie nieciągłości Golicyna temperatura wzrasta do około 700°C, a ciśnienie jest ponad milion-krotnie wyższe, niż na powierzchni Ziemi.
Synonim pojęcia planetoida – jedno z ciał niebieskich występujących w Układzie Słonecznym. To niewielki obiekt, zwykle o średnicy <1000 km, podobnie jak planety obiegający Słońce po orbicie. Ma skalistą lub lodową powierzchnię i nieregularny kształt, często nosi znamiona kolizji z innymi obiektami. Dwoma głównymi skupiskami planetoid są: pas główny planetoid (między Marsem i Jowiszem) oraz pas Kuipera.
Jedna z nauk przyrodniczych zajmująca się badaniem ciał niebieskich. W geografii ma charakter nauki pomocniczej, pomaga wyjaśnić kwestie związane z położeniem Ziemi we Wszechświecie i Układzie Słonecznym oraz następstwa z tym związane – ruch obiegowy i obrotowy Ziemi i ich skutki.
Cecha dorzecza polegająca na tym, że jedna z jego stron jest wyraźnie większa niż druga, najczęściej związane jest to z nachyleniem terenu w kierunku którego płynie rzeka. Zjawisko występuje m.in. w przypadku głównych rzek Polski – Odry i Wisły, które mają dorzecze prawe większe od lewego.
Pustynia na zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej, głównie na obszarze Chile. Jest jedną z najsuchszych pustyń i zarazem jednym z miejsc na świecie o najniższych opadach, które w niektórych miejscach wynoszą 0 mm, a na całej pustyni nie przekraczają 100 mm rocznie.
Pogląd filozoficzno-moralny (noszący niekiedy znamiona religii) odrzucający istnienie Boga i wrogo nastawiony do religii. Osoba wyznająca ten pogląd to Ateista.
Zespół czynników przyrodniczych, kulturowych oraz infrastrukturalnych, które powodują, że dane miejsce jest atrakcyjne turystycznie.
Jedna ze sfer Ziemi, będąca gazową powłoką naszej planety (może występować także na innych planetach). Jest warstwą zewnętrzną, przechodzącą stopniowo w przestrzeń kosmiczną. W atmosferze zachodzą procesy związane z kształtowaniem klimatu i pogody.
Jeden z dwunastu głównych makroregionów rolniczych. Obejmuje Australię i Nową Zelandię. Warunki rozwoju rolnictwa są zróżnicowane ale przeważnie niekorzystne. Dominuje rolnictwo ekstensywne kapitałochłonne wielkoobszarowe silnie zmechanizowane. Głównymi roślinami uprawnymi są: pszenica i jęczmień. Ze względu na olbrzymi udział łąk i pastwisk dominuje hodowla zwierząt takich jak owce i bydło. Zatrudnienie w rolnictwie jest bardzo niskie, a towarowość bardzo wysoka.
Ograniczona w pewnym zakresie forma suwerenności, gdzie część kompetencji (zwłaszcza w zakresie polityki zagranicznej) sprawuje inny podmiot, natomiast kraj/region autonomiczny cieszy się ograniczoną swobodą w zakresie polityki wewnętrznej.
Droga szybkiego ruchu samochodowego, zazwyczaj (m.in. w Polsce) wymagająca wniesienia opłaty za przejazd. Służy do podróży na duże odległości, w ruchu krajowym i międzynarodowym. Posiada specjalną infrastrukturę towarzyszącą i musi spełniać określone normy techniczne. W Polsce posiada maksymalną dopuszczalną prędkość 140 km/h – jedną z najwyższych na świecie.
Jest to kąt między kierunkiem na dany punkt (linią przebiegającą od naszej pozycji przez punkt, którego azymut chcemy określić), a kierunkiem północy (linią przebiegającą od naszej pozycji w kierunku północy) liczony w prawo od kierunku północy. Służy do orientacji w terenie.